مام زه‌ینه‌ل ڕێکانی پێشمه‌رگێ هه‌ردوو شۆڕشێن ئه‌یلول و گولانێ و که‌سایه‌تیێ به‌رنیاسێ ده‌ڤه‌رێ
سەنتەرێ کۆماتە یێ دەکۆمێنتکرنا دیرووکا شۆڕشێ د بەردەوامیا کارێ خوەیێ مەیدانی دا، ل ڕێکەفتی ١٢/١٢/٢٠٢٠ ل تاخێ گەلی ل باژێڕێ دهۆکێ دبیتە مێڤانێ پێشمەرگە و تێکۆشەرێ دێرین زەینەل ڕێکانی وهەڤدیتنەکا ڤیدیۆیی دگەل وی سازدکەت و دیرووکا خەبات و تێکۆشینا وی مینا بەلگەنامەیەکا گرنگ تۆماردکەت و ژ ناڤچوونێ دپارێزیت.
زەینەل شەکر مەسیحا یێ ناسیار ب زەینەل ڕێکانی ل ساڵا ١٩٤٣ ل گوندێ کێریادێرێ یێ سەر ب ناحیا نێروەوڕێکان ڤە هاتیە سەر دنیایێ.
ئەو ل ساڵا ١٩٦٢ ب ڕێیا سەلیم ئاغایێ بۆتی په‌یوه‌ندیێ ب مەلا حەمدی و عەلیێ خەلیلی دکه‌ت. پاشی ل ساڵا ١٩٦٣ دچیتە بارەگایێ ئەسعەدێ خۆشەڤی ل گوندێ قومریێ ل ده‌ڤه‌را کانیماسێ و پەیوەندیێ ب شۆڕشا ئەیلۆلێ دکەت و دبیتە پێشمەرگە.
پشتی سێ سالێن پێشمەرگاتیێ و پشکداریێ د هەژمارەکا چالاکیێن لەشکەری دا، مینا تەقاندنا پرا باڤیا و بەرسینگگرتنا هێڕشا سوپا و جاشێن دوژمنی بۆ سەر ده‌ڤه‌را قۆنتارا چیایێ سپی، د وی شەڕی دا فرۆکێن ڕژێمێ چار جاران جهێن پێشمەرگەی ب ٥٠ بومبەیان بومبەباراندکەن.
هەر ئێك ژ زەینەل ڕێکانی و شابەندەر و قەنجۆ ڕێکانی ٥٠ تفەنگان وەردگرن و ئەو هەرسێ دبنه سەرلق.
زەینەل ڕێکانی و قەنجۆ بۆ دەڤەرا بێتواتە دهێنە ڤەگوهازتن و نێزیکی ٥ سالان ل وێ دەڤەرێ ئەرکێ خوەیێ پێشمەرگاتیێ دبینن و پشکداریێ دگەلەك چالاکیێن لەشکەری دا دکەن.
د ڤی دەمی دا زەینەل پشکداریێ دگەلەك شەڕان دا دکەت، ئێك ژ وان شەڕان ژی هێڕشا هێزێن ڕژێمێ بوو، بۆ سەر بارەگایێ هێزێن پێشمەرگەی ل بێتواتێ، دوژمن د هێرشا خوەدا دشێت بارەگایێ هێزا پێشمەرگەی بگریت، وی دەمی بارەگایێ زەینەل ڕێکانی و هه‌ڤالێن خوه ل به‌ره‌یه‌کی دی بوون. ئەو ل تانا هێزا بێتواتە دچیت و پشتی شەڕەکێ قەهرەمانانە ئەو و پێشمەرگێن خوە هێرشا دوژمنی دشکێنن و بارەگایێ هێزا بێتواتە ژی ژ چەکدارێن دوژمنی پاقژدکەن.
ژ بەر ڕۆلێ وی یێ مەزن دڤی شەڕی دا، عەلی شەعبان ب تڤەنگەکێ وی خەلات دکەت و پەسنێن وی ل دەف بارزانیێ نەمر دکەت.
زەینەل ڕێکانی هەتا ڕێکەفتنا 11 ئادارێ ل دەڤەرا بێتواتە دمینیت.
پشتی په‌یمانا ئاشتیێ یا 11 ئادارا ساڵا 1970 ل کوردستانێ دبیتە ئاشتی، مام زەینەل ژی ڤەدگەڕیتە گوندێ خوە.
پشتی کو حکومه‌تا داگیرکه‌را ئیراقێ ل ساڵا 1974 هێرشێن خوه بۆ سه‌ر کوردستانێ ده‌ستپێدکه‌ته‌ڤه، ئەو جارەکا دی تڤەنگا خوە یا پێشمەرگاتیێ دهەلگریت و و دگەل برا و کەس و کارێن خوە قەستا دەڤەرا بێتواتە دکەتەڤە.
دیسان جاره‌کا دی ل ڤی ده‌ڤه‌رێ ئەو پشکداریێ دگەلەك شەڕێن مەزن دا دکەن، وەکی شەرێن دۆلا ئالانه، دۆلا شاورێ، ماکۆکی، کولاڤ قاسمی و کەپکێ حەمەد ئاغای و گەلەك شەڕێن دی.
زەینەل ڕێکانی بدرێژیا شۆڕشا ئەیلۆلێ چەندین جاران بارزانیێ نەمر دبینیت و ئه‌و د ڤێ هەڤدیتنێ دا ب ڤی رەنگی بەحسێ بارزانیێ نەمر دکەت:
شیرەتا بارزانی بۆ مە هەردەم ئەو بۆ کو ئەم دلۆڤانیێ ب خەلکی ببەین و چ باج و خەڕاجا ژ خەلکێ هەژار نەستینین.
مام زەینەل دبێژیت: جارەکێ بارزانیێ نەمر پسیار ژمن کر کا ئەم چ سەرەدەریێ دگەل خەلکی دکەین دەمێ سەرپێچیەکێ دکەن؟ بەرسڤا من ژی بۆ بارزانیێ نەمر ئەو بوو کو؛ ئەم وان سزاددەین. بارزانیێ نەمر ئێکسەر دبێژیتە کاك ئیدریسی، برووسکەکێ بۆ ئەسعەدی بکە و بێژێ بلا بازرگان و دەولەماندان سزابدەن، نە خەلکێ هەژار و دەست کورت و بێژێ مایێ خوە د خەلکێ دەڤەرا ڕێکانیا نەکەن، ئەو گرێدایی منن.
د بەردەوامیا ئاخفتنا خوە دا زەینەل ڕێکانی دبێژیت: بارزانیێ نەمر سەرەدەریەکا تایبەت دگەل خەلکێ دەڤەرا ڕێکانیا دکر. هینگێ شۆڕشێ ژ خانێ ژ رۆژهه‌لاتێ کوردستانێ ئازۆقە دکڕی و ب دەوارا بۆ دەڤەرا ڕێکانیا دبر و ل سەر خەلکی پارڤەدکر.
هه‌ر ل ڤێ قۆناغا شۆڕشێ زەینەل ڕێکانی دگەل هەڤالێن خوە یێن پێشمەرگە پشکداریێ د دانا بۆسا چەپێن سپیلکی و بەرسینگگرتنا هێڕشا هێزێن دوژمنی ل وێ دەڤەرێ دا دکەت. د وی شەڕی دا هێزێن پێشمەرگەی دربەکێ گران ل هێزێن هێرشکەرێن دوژمنی ددەت. ژهێزێن پێشمەرگەی ژی کەسەك شەهید دبیت و ئێکێ دی ژی بریندار دبیت.
پاشی مام زەینەل مۆلەتێ وەردگریت و دچیتە گوندێ خوە و پشتی هینگێ ب دەمەکێ کورت پەیمانا خیانەتکاریا جەزائیرێ ل دژی مللەتێ کورد دهێته مۆرکرن و شۆڕش ڕاستی پیلانگێڕیەکا مەزن دبیت و دئەنجامدا شۆڕش بۆ دەمەکی ڕادوەستیت.
زەینەل ڕێکانی تڤەنگا خوە ڕادەستی دوژمنی ناکەت و ل دەف بەدەل ئەڕتۆشی دڤەشێریت. ئەو تڤەنگ هەتا نوکە ل دەڤ وی مینا سۆمبلەکێ پیرۆزێ شۆڕشا ئەیلۆلا مەزن ل دەف وی پاراستیە.
پشتی ڕاوەستاندنا شۆڕشا ئەیلۆلێ سوپایێ ڕژێمێ کونترۆلا گوندێ کێریا دێرێ دکەت، زەینەل ڕێکانی ژ بەر پاشخانا وی یا شۆڕشگێڕی، چەندین جاران ژ لایێ ڕەشەکێن ڕژێمێ ڤە ب گوننەها ڤەشارتنا چەکی دهێتە گرتن. وی دبەنە زیندانا ئامێدیێ و بامەڕنێ و ڤەکۆلینێ دگەل وی دکەن.
ل ساڵا ١٩٧٨ گوندێ کێریادێرێ مینا ب سەدان گوندێن دیێن کوردستانێ دهێتە وێرانکرن و سۆتن و ڕژێم خەلکێ گوندی ل کۆمەلگەها شێلادزێ ئاکنجی دکەت، مام زەینەل ژی ژ بۆ دەبارا ژین و ژیارا خێزانا خوە دەست ب ڕێنجبەریێ دکەت.
مام زەینەل ل سالا 1986 لگەل. مرۆڤێت خوە دبیتە پێشمەرگە و دبیتە بەرپرسێ رێکخراوەکا پێشمەرگەی ل سنوورێ لژنا ناڤچا ئامێدیێ و ل هەمان ساڵێ دەمێ سەرۆک بارزانی تێتە دەڤەرا بەهدینان
مۆرالێ پێشمەرگەی گەلەك بلند دبیت و د وی ده‌می ژی دا لژنا ناوچا گولان تێته دامه‌زراندن، کو سنوورێ وێ ژ ڕووبارێ زێێ ل رۆژئاڤای بۆ ڕووبارێ شین ل رۆژهه‌لاتی و ل باکوور ژی هه‌تا سنوورێ باکوور و باسوورێ کوردستانێ بوو. زەینەل ڕێکانی ژی ب فەرمانا جەنابێ سەرۆکی دبیتە ئەندامێ لژنا ناوچا گولان و بەرپرسێ بەشێ لەشکەری. جەنابێ سەرۆکی ٧٠٠ پێشمەرگا ژ خەلکێ دەڤەرێ بۆ وی قەیددکەت و پشکداریێ د چەندین شەڕ و داستانێن پێشمەرگەی دا دکەت، وەکی بەرسینگرتنا هێرشا دوژمنی بۆ سەر لژنا ناوچا شێخان ل سێدەرا ل ده‌ستپێکا ساڵا 1987. د وی شەڕی دا ١٥٠ پێشمەرگێن لژنا گولان ب سه‌رپه‌رشتیا زەینەل ڕێکانی پشکداریێ د وی شەڕی دا دکەن و ٢٨ ڕۆژان ئه‌و دمیننه دناڤ وی شه‌ڕی دا. د ڤی شەڕی دا هێزێن پێشمەرگەی ٩ شەهیدان و هەژمارەکا برینداران ددەن.
دیسا مام زه‌ینه‌ل ب هێزێن کژنا گولان ڤه پشکداریێ د هەردوو داستانێن سۆتکی و کانیماسێ دا دکەن. ژبلی زەینەل ڕێکانی دوو برازایێن وی تاهر و زاهر و کوڕێ وی فەرسەت و هەژمارەکا دیا کەس و کارێن وی ژی دبنه پێشمەرگە و مل ب ملێ وی درێژیێ ب کاروانێ خەباتێ ددەن.
هۆسا مام زەینەل ڕێکانی و مرۆڤ وکەس وکارێن خوە هەتا ئەنفالان ل دەڤەرێ به‌رده‌وامیێ ب خه‌باتا خوه دده‌ن.
پشتی ئه‌و ئەنفالان قەستا باکوورێ کوردستانێ دکەن.پشتی ئه‌و دگه‌هنه که‌مپا گه‌ڤه‌ڕێ، ئەو و هه‌ژماره‌کا مه‌زنا مالباتێن ڕێکانیان دچنه ڕۆژهەلاتێ کوردستانێ و هەتا سەرهەلدانێ ل وێرێ دمینن. دڤی ماوەی دا پەیوەندیا زەینەل ڕێکانی ب بەردەوامی دگەل جەنابێ سەرۆك بارزانی و کاك نێچیرڤان بارزانی بوویە.
پشتی سەرهەلدانێ ئەو و کەس و کارێن خوە وەکو پێشمەرگە دگەل جەنابێ سەرۆکی د ڕێیا دیانا ڕا دهێنه کوردستانێ. پاشی ئەو دچنه هەولێرێ و پشتی هینگێ دچنه کەلەکێ، ل وێرێ ڕاستی شەرەکێ مەزن دگەل پاشمایێن هێزێن ڕژێمێ دبن. پشتی هینگێ ئەو دچنه ده‌شتا ناڤکوڕێ و شێخان و پشتی هینگێ دهێنه دهۆکێ.
مام زەینەل و کەس و کارێن خوە پشکداریێ د شەڕێ فەیدیێ دا دکەن و پشتی هینگێ هەیامەکی ل دهۆکێ دمینیت. پشتی هینگێ زەینەل ڕێکانی دبیتە فه‌رماندێ بەتالیۆنه‌کا پێشمه‌رگه‌ی و بارەگایێ خوە ل شێلادزێ ڤەدکەت، ٣ بۆ ٤ سالان ل وێرێ دمینیت. پشتی هینگێ دبیتە فه‌رماندێ هێزێ و دویفدا پلا وی بۆفه‌رماندێ لیوایێ دهێتە بلندکرن. دەمێ زەینەل ڕێکانی ل شێلادزێ، تیرۆرستێن پەکەکێ ١٥ هێرشان دکەنه سەر خه‌لک و مالێن شێلادزێ، و هه‌روه‌سا ئه‌و چەندین جاران هێڕشان دکەن سەر بارەگایێ پێشمه‌رگه‌ی ژی. وان و پێشمه‌رگێن خوه به‌ڕه‌ڤانیه‌کا مه‌زن ژ خه‌لک و مال و باژێڕکێ شێلادزێ کرو دڤان شه‌ڕێن دژوار دا هه‌ژماره‌کا مه‌زنا هه‌ڤالێن وانێن پێشمه‌رگه ب ده‌ستێ ترۆریستێن په‌که‌کێ یێن دارده‌ستێن داگیرکه‌ران هاتنه شه‌هیدکرن.
زەینەل ڕێکانی پشکداریێ د شەڕێن چەسپاندنا یاسای دا دکەت و برینداردبیت و هەتا نوکە ژی سەچمە د ناڤ مل و ڕانێ وی دا ماینە.
پشتی بدوماهی هاتنا شەڕێن ناڤخوە، ئه‌و پتر مژوولی کار و بارێن جڤاکی و چارەسەرکرنا کێشە و گیرۆگرفتین عەشایری دبیت. نوکە ژی پلا وی لیوایە و مۆچێ عەمیدێ پەککەفتی وەردگریت.
پێشمەرگە و تیکۆشەرێ دێرین زەینەل ڕێکانی، پشتی خەباتەکا درێژ و ب دەهان سالێن پێشمەرگاتیێ وچەندین جار برینداریێ، نوکە ژی شانازیێ ب خەباتا خوە دکەت و خوە سەرفەرازدبینیت.
سه‌نته‌رێ کۆماته
یێ دێکومهنت کرنا دیرووکا شۆڕشێ
کار و ئهرکێ سه‌نته‌رێ کۆماته دێکۆمێنت کرن و پاراستنا دیرووکا شوڕشێ یه ژ مرن و ژناڤچوونێ.
ڤی سهنتهری ب ستافهکێ بچووک و شیانێن ساده، لێ ب ڤیان و باوهریهکا مه‌زن، وهک پێنگاڤا خوه یا کاری یا ئێکێ، دهست ب کۆمکرن، دێکۆمنێت کرن و تۆمارکرنا دیرووکا خهبات و شۆڕشا کوردستانێ کریه.
