پێشمه‌رگێ ئێکانه یاسین کێسته‌یی
پێشمه‌رگێ ئێکانه یاسین کێسته‌یی
رۆژا 26.3.2022 یاسین کێستەیی مێڤانێ سەنتەرێ کۆماتە بوو. بۆ دەمێ چەند دەمژمێرا ژیان و خەبات و چیرۆکێن بالکێشێن ڤی پێشمەرگێ سەیر و جودا هاتنە تۆمارکرن ژ بۆ ئەرشیفکرن و پاراستنێ
یاسین فه‌ق براهیم کیسته‌یی ل ساڵا 1949 ل گوندێ کێسته یێ سه‌ر ب کانیماسێ ڤه هاتیه دنیایێ. پشتی ل ساڵا 1962 فه‌رمانده‌یی یا به‌هدینان کو ئه‌سعه‌د خۆشه‌ڤی فه‌رماندێ وێ بوو باره‌گایێ خوه ددانیته گه‌رمکێ (جهێ گوندێ کێسته یێ نوکه). فه‌ق براهیمێ بابێ یاسینی ژبه‌ر کو هۆستا و ئاقلمه‌نده‌کی زیره‌ک بوو، ئه‌و فڕنه‌کا نانی بۆ پێشمه‌رگه‌ی ل گه‌رمکێ چێدکه‌ت و دبیته نانپێژێ پێشمه‌رگه‌ی. یاسین ژی، ل به‌ر ده‌ستێ بابێ خوه نانپێژیا پێشمه‌رگه‌ی دکه‌ت و ئه‌و وه‌ک پێشمه‌رگه ژی تێته تۆمارکرن. ژ 1962 هه‌تا 1964 ل فڕنێن گه‌رمکێ، هه‌ترشێ و قومریێ نانپێژیا پێشمه‌رگه‌ی دکه‌ت.
ل ساڵا 1972 دگه‌هیته برایێ خوه خدری ل سه‌ر چه‌کێ دۆشکا ل چیایێ سپیڕێزی ل هنداڤی گه‌لیێ دهۆکێ. ل ده‌ستپێکا شه‌ڕێ 1974 هێرشه‌کا مه‌زنا فرۆکێن جه‌نگی تێته سه‌ر وان و برایێ وی خدر فرۆکه‌یه‌کێ دهنگێڤیت و ل ده‌شتا مۆسل دکه‌ڤیت. هه‌مان ساڵ ئه‌و و هه‌ڤالێن خوه ، شه‌هید ستار بناڤی، حه‌یده‌ر بریفکی و ئۆسمان کێسته‌یی تێنه ڕاسپاردن بۆ سه‌ر دۆشکه‌کا دی ل چیایێ رۆژهه‌لاتێ بێسرێ و ل وێرێ ژی هه‌م لگه‌ل فرۆکێن جه‌نگیێن ئیراقێ و هه‌م ژی لگه‌ل هێرشێن په‌یاده یێن جاش و له‌شکه‌رێ ئیراقێ تووشی چه‌ند شه‌ڕان دبن و هه‌می هێرشێن وان دشکێنن.
پشتی شکه‌ستنا 1975 نه‌چار دبیت تڤه‌نگه‌کێ راده‌ستی حکومه‌تا ئیراقێ دکه‌ت، لێ دهه‌مان ده‌م دا چه‌ند پارچه چه‌کێن دی ل گوندی ڤه‌دشێریت بۆ ده‌مێ پێدڤی. حکومه‌تا ئیراقێ پێزانینان وه‌ردگریت کو وی و مرۆڤێن خوه گه‌له‌ک چه‌کێ ڤه‌شارتی، لۆما ئه‌و لگه‌ل کۆمه‌کا دیا مرۆڤێن خوه ل ساڵا 1976 تێنه گرتن و هه‌تا ساڵا 1977 ل زیندانێن کانیماسێ، ئامێدیێ و دهۆکێ دمینن. دڤی ده‌می دا یاسین جاره‌کێ زیندانا کانیماسێ دکۆلیت دا بره‌ڤیت، لێ تێدا سه‌رناکه‌ڤیت.
ئه‌و جاره‌کا دی چه‌ند مه‌هه‌کا پشتی ئازاد بووی، هه‌ر ل ساڵا 1977 تێته‌ڤه گرتن و هه‌تا ساڵا 1978 ل ئیستخباراتا دهۆکێ، هه‌یئا که‌رکووکێ و زیندانا امن العام یا به‌غدا تێته ئه‌شکه‌نجه‌دان، بێی کو ئه‌و تشته‌کی ل سه‌ر خوه ئاشکرا بکه‌ت.
پشتی ل ساڵا 1978 ئازاد دبیت، ئێدی ڤێ جارێ ئه‌و تڤه‌نگا خوه دهاڤێته ملێ خوه و دبیته پێشمه‌رگه، لێ پێشمه‌رگه‌یه‌کی چه‌وا؟ ئه‌و ناچیته کۆماته‌ی و سنوورێ باکوور و باشوور، جهێ کو گرۆپێن پێشمه‌رگه‌ی لێ دمان. ئه‌و بڕیارێ دده‌ت کو ل ده‌ردۆرێن دهۆکێ بمینیت و ل گۆره‌ی شیانێن خوه چالاکیان ل دژی داموده‌زگایێن ڕژێما به‌عس ئه‌نجامبده‌ت. ئێدی سنوورێ چالاکیێن وی دبیته ده‌ڤه‌را چیایێ زاوا ل باشوورێ دهۆکێ، چیایێ ته‌حا، زڕکا و قه‌شه‌فڕێ ل باکوورێ رۆژاڤایێ دهۆکێ و گوندێن لیناڤا، پیره‌فاتێ، زێوه و جارنا ژی خوه دگه‌هینیته گوندێن که‌مه‌کا، ناڤشکێ و قۆناغه‌کا ویا دی ژی دبیته گوندێ گۆفکێ ل ده‌ڤه‌را باتیفا ل به‌رخابیری، ل ده‌ڤ دۆستێ وی محمه‌د ئیبراهیم سادق برۆ گولی یێ به‌رنیاس ب محه‌مه‌دێ میرانێ، کو به‌رپرسێ ڕێکخراوه‌کا نهێنیا پارتی بوو و بڕیارا گرتنێ ژ لایێ به‌عسیاڤه بۆ ده‌رکه‌تبوو.
یاسین پڕانیا ده‌می هه‌رێ بتنێ بوو و ئه‌و ل ده‌ڤه‌رێ وه‌ک (زه‌لامێ بتنێ) یان (پێشمه‌رگێ ئێکانه) دهاته نیاسین. وی ده‌می ده‌ڤه‌ر یا تژی بوو ژ له‌شکه‌ر، سیخوڕ و جاشێن ئیستخباراتێ و گرۆپێن پێشمه‌رگه‌ی ژی هێشتا بدروستی نه‌دگه‌هه‌شتنه دۆرێن دهۆکێ، لۆما ژیان ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ بۆ پێشمه‌رگه‌یه‌کی گه‌له‌کا دژوار بوو. رۆژانه گرۆپێن جاشێن ئیستخباراتێ و هێزین تایبه‌تێن له‌شکه‌ری ئیراقێ ل دیڤ یاسینی دگه‌ڕان، لێ زرنگی و هشیاری و زیره‌کیا وی د ته‌کتیکێن پارتیزانیێ دا، ئه‌و وه‌کی ئه‌جنا لێکربوو. ئه‌و ل هه‌ر ده‌رێ بوو و ل چ جها ژی نه‌بوو.
د ڤی ده‌می دا هه‌ر گونده‌کی که‌سه‌کی سیخوڕ لێ هه‌با ئه‌و بشه‌ڤ دچوو ئه‌و ژ مال ده‌رتێخست و ب شیره‌ت و گه‌فا ئه‌و ئاگه‌هدار دکر کو ده‌ڤ ژ سیخوڕیێ به‌رده‌ت ئه‌گه‌ر نه دێ هێته سزاکرن. هه‌روه‌سا وی چه‌ند جاره‌کا تۆمبێلێن حکومه‌تێ ل پشتا گه‌لیێ دهۆکێ سۆتن. یاسینی ب ده‌هان چیرۆکێن گه‌له‌ک بالکێش هه‌نه کو مرۆڤ دشێت فلما ل سه‌ر چێژکه‌ت، مخابن ل ڤێرێ ده‌لیڤه نینه مرۆڤ هه‌میا ڤه‌گێڕیت.
شه‌ڤا 31.8.1979 یاسین و هه‌ڤالێ خوه محمه‌دێ میرانێ و دوو مرۆڤێن دیێن محه‌مه‌دی ل ده‌شتکا چیێ ل رۆژاڤایێ باتیفا و ل نیزیکی باره‌گایێ فه‌وجا له‌شکه‌رێ ئیراقێ بۆسه‌یه‌کێ ددانن و چار تۆمبێلێن ئیڤایێن له‌شکه‌ری دکه‌ڤنه بۆسا وان و ئه‌و لێدده‌ن و بده‌هان له‌شکه‌ران دکوژن، لێ مخابن هه‌ڤالێ وان و ڕێبه‌رێ وان محه‌مه‌دێ میرانێ شه‌هید دبیت د وی شه‌ڕی دا.
ئێدی جاره‌کا دی یاسین دمینیته ڤه بتنێ. دڤی ده‌می دا ئه‌و غازی زێباری ئه‌ندامێ هه‌رێما ئێک دبینیت و وی ئاگه‌هدار دکه‌ت کو ئه‌و یێ ل دۆرێن دهۆکێ و ل وان ده‌را بتنێ چالاکیان ئه‌نجامدده‌ت. ئه‌منا دهۆکێ لگه‌ل سه‌رۆک جاشه‌کێ ئیستخباراتێ چار کلاشینکۆفا دده‌نه که‌سه‌کی و وی ڕادسپێرن کو یاسینی بکوژیت. پشتی یاسین پێ ئاگه‌هدار دبیت، نه‌ڤێت کابرای بکوژیت، لێ هه‌رچار ته‌ڤه‌نگێن وی دڕه‌ڤینیت و ژ ده‌ڤه‌را باتیفا دئینیته چیایێ زڕکا (پشت تاخێ زڕکا یێ دهۆکێ). جاره‌کا دی ئه‌و چالاکیێن خوه دئیخیته‌ڤه دۆرێن دهۆکێ. پشتی چه‌ند مه‌هه‌کا برایێ وی نایف و هه‌ردوو مرۆڤێن وی نجم الدین کێسته‌یی و شه‌هید زکری کێسته‌یی ژی دگه‌هنێ و ئێدی ئه‌و دبنه گرۆپه‌کێ چار که‌سی و هه‌م سنوورێ چالاکیێن خوه به‌رفره‌هتر لێدکه‌ن و هه‌م ژی پتر چالاکیان ئه‌نجامدده‌ن. ژ وان چالاکیان ژی سۆتنا بده‌هان تۆمبێل و ماکینه‌یێن پرۆژێ کشتوکالیێ سندۆرێ کو بهایێ ب سه‌د هزار دۆلاران زیان گه‌هانده ڕژێمێ. دیسان سۆتن و تێکدانا که‌مپا ئه‌شغالا ڕژێمێ ل نێزیک گوندێ سه‌ر‌ته‌نگێ ل ناڤبه‌را دهۆک و سمێلێ.
ئێدی ئه‌ڤ گرۆپێ چارکه‌سی ژ ژ دۆرێن دهۆکێ تا کو چیایێ مه‌تینا و خابیری سنوورێ خوه به‌رفره دکه‌ن. پاشی ل ساڵا 1980 کاک فوئاد میرانی دبیته به‌رپرسێ لژنا دهۆکێ و یاسین و هه‌ڤالێن خوه په‌یوه‌ندیێ پێ دکه‌ن، لێ هه‌ر دبزاڤ و چالاکیێن خوه دا دمینن سه‌ربخوه. تا کو ساڵا 1981 ئه‌و په‌یوه‌ندیێ ب شه‌هید حه‌مدی به‌گ شێلازی دکه‌ن کو جێگرێ ڕێکخراوا شه‌هید ئه‌نوه‌ر مایی بوو، کو شه‌هید شه‌عبان غه‌فار به‌رپرسێ ڕێکخراوێ بوو، لێ هینگێ ل رۆژهه‌لاتێ کوردستانێ بوو. هۆسا ئه‌و و نایف و نجم الدین دگه‌هنه ڕێکخراوا شه‌هید ئه‌نوه‌ر مایی و شه‌هید زکری ژی دگه‌هیته ڕێکخراوا شۆڕش لگه‌ل شه‌هید مه‌لا ڕه‌مه‌زان (بهه‌شتی). ل هه‌مان ساڵ ده‌مێ ڕژێما به‌عس ژن و زارۆکێن پێشمه‌رگا دگرن، ژن و زارۆکێن یاسینی خوه ل ماله‌کێ ل ماڵتایێ ڤه‌دشێرن، پاشی ئه‌و تێت دڕێکا چیایێ زڕکا را وان رزگار دکه‌ت. ده‌مێ زارۆکێ یاسینی یێ 5 ساڵی بابێ خوه دبینیت کو سه‌ر و ڕهێن وی گه‌له‌ک درێژ ببوون، وی نانیاسیت و ژ ده‌یکا خوه دپرسیت: دادێ ئه‌ڤه ئیمامێ عه‌لی یه؟ چونکی وێنه‌یه‌کی ئیمامێ عه‌لی به‌رێ ب ماڵا وان ڤه بوو یێ بڕیهـ بوو.
ل هه‌مان ساڵێ هێرشه‌کا مه‌زنا له‌شکر و جاشا تێته سه‌ر چیایێ مه‌تینا و ده‌ڤه‌را به‌رواری بالا. شه‌هید شه‌عبان غه‌فار و هه‌ڤالێن خوه ل ئاسته‌نگا گوندێ شێلازا به‌رسینگا جاشێن ئیستخباراتێ دگرن و دربه‌کێ مه‌زن لێده‌ن و گه‌له‌ک که‌له‌خێن جاشا ل مه‌یدانا شه‌ڕی دمینن. یاسین و هه‌ڤالێن خوه ل پشت جاشا دزڤڕن و ل سه‌ر چیایێ مه‌تینا سه‌رێ ئیسفکا لێ دگرن و لێدده‌ن، ئێدی هێزا دوژمنی ب ئێکجاری دشکێت و پشتی بده‌هان کوشتیێن خوه ل مه‌یدانا شه‌ڕی دهێلن، ئه‌و دڕه‌ڤن هه‌تا خوه ل قه‌دشێ دده‌ن.
یاسین ل ساڵا 1982 دبیته جخسیێ پێشمه‌رگه‌ی و هه‌تا ساڵا 1988 گه‌له‌ک خزمه‌تا شۆڕشێ دکه‌ت ب چاککرن و نووژه‌نکرنا چه‌کێن هه‌مه‌جۆر.
ل ئه‌نفالێن 1988 ده‌ربه‌ده‌ری که‌مپا ماردینێ دبیت. ل ساڵا 1992 دبیته په‌نابه‌ر ل که‌نه‌دا و هه‌تا نوها ژی ل وێرێ دژیت و نوکه ژی پێشمه‌رگێ خانه‌نشینه.
