مه‌حمود چه‌لکی قاره‌مانه‌ک ژ مالباته‌کا پڕی قوربانی
سەنتەرێ کۆماتە یێ دەکۆمێنتکرن دیرووکا شۆڕشێ د بەردەوامیا بزاڤ و چالاکیێن خوە دا، ل رێکەفتی 16/ 1/2023 پێشمەرگێ دێرین مه‌حمود عه‌بدوللا محه‌مه‌د چه‌لكی ل ئوفیسا سه‌نته‌ری مێڤان دکه‌ت و دیدارەکێ دگەل وی سازدکەت و دیرووکا خەباتا وی مینا بەلگەنامەیەکا گرنگ تۆماردکەت و ژ ناڤچوونێ دپارێزیت.
مه‌حمود عه‌بدوللا محه‌مه‌د چه‌لكی ل سالا 1957 ل گوندێ چه‌لكێ یێ سه‌ر ب ناحیا کانیماسێ ڤه ژدایكبوویه. دوو سالان چوویە قوتابخانێ، لێ پشتی هینگێ ژ بەر کاودانێن شۆڕشێ نەشیایە درێژیێ ب خواندنا خوە بدەت.
ژ به‌ر بچووكیا من ئه‌ز نه‌كرمه پێشمه‌رگه، لێ من ده‌ست نه داهێلان
ل سالا 1974ێ د ژیێ 17 سالیێ دا، کاک مه‌حمود دچیته چیایێ زاوا و ل گه‌ل برایێ خوه، كو هینگێ ل سه‌ر چه‌کێ دوشكا بوو، دا کو وه‌كو پێشمه‌رگه بهێته وه‌رگرتن. فه‌رماندێ به‌تالیونێ ئه‌حمه‌د شانه‌ی گۆته وی؛ تۆ هێشتا یێ بچووكی و نه‌شێی ببیه پێشمه‌رگه. ژبه‌ر هندێ ئه‌و ناچاردبیت، د گه‌ل هنده‌ك هه‌ڤالێن خوه، وه‌كو حه‌جی سادق و شه‌هید باقی و شه‌هید شوكری چه‌لکی و هنده‌ك هه‌ڤالێن دی بچنه چۆمان ل ده‌ڤه‌را باله‌کایه‌تی. وی ده‌می شه‌ڕی دناڤبه‌را كوردان و حكوومه‌تا عیراقێ دا جاره‌كا دی ده‌ستپێكره‌ڤه. ل وێرێ وان دهنێرنه باره‌گایێ مه‌لا حسێن ماروونسی، کو هینگێ فه‌رماندێ هێزا شه‌نگال-ته‌له‌عفه‌ر بوو. مه‌لا حسێن ماروونسی وان دکه‌ته پێشمه‌رگه و هه‌ر ئێک ژ وان تڤه‌نگه‌کا بڕنۆ، ڕه‌خته‌کی فیشه‌کا وچاکیته‌کێ دده‌تێ. مه‌حمود دبێژیت: ده‌مێ ئه‌ز هاتیمه وه‌رگرتن وه‌كو پێشمه‌رگه، هند كه‌یفا من هات، دونیایێ هه‌میێ تێرا من نه‌دكر.
ئه‌و ل وێرێ ده‌ست ب كارێ پێشمه‌رگاتیێ دکه‌ن و ئه‌رکێ پێشمه‌رگاتیا خوه ل وێ ده‌ڤه‌رێ جیبجی دکه‌ن، هه‌تا شکه‌ستنا شۆڕشێ ل ئادارا سالا 1975ێ. پشتی شکه‌ستنێ ئه‌و ڤه‌دگه‌ڕنه‌ڤه گوندێ خوه.
به‌ره‌ڤ خزمه‌تا سه‌ربازی
ل سالا 1976ێ حکومه‌تا ئیراقێ مه‌حمود چه‌لكی دبه‌ته له‌شکه‌ریا نه‌چاری. ئه‌و بۆ ده‌مێ سێ ساڵان، هه‌ر ژ ساڵا 1976 و هه‌تا سالا 1979ێ وه‌ک سه‌رباز دمینیته دناڤ له‌شکه‌رێ ئیراقێ دا. ئه‌و د ڤی ده‌می دا ل باژێرێن حله و به‌عقوبه و ل سه‌ر سنوورێ وه‌لاتێ ئوردنێ سه‌ربازیێ دکه‌ت.
جاره‌كا دی به‌ر ب پێشمه‌رگاتیێ
کاک مه‌حمود دڤان سێ ساڵێن له‌شکه‌ریا نه‌چاری دا فێری گه‌له‌ک هونه‌ر و کارێن له‌شکه‌ری بوو. وه‌کی ته‌کتیکێن شه‌ڕی، بکارئینانا گه‌له‌ک جۆرێن چه‌کی و گه‌له‌ک کارێن دیێن له‌شکه‌ری. وی ده‌می برایێ وی ئه‌حمه‌د چه‌لکی ژی ئێک ژ فه‌رماندێن مه‌فره‌زێن سه‌ره‌تایی یێن شۆڕشا گولانێ بوو و ل ده‌ڤه‌رێ چالاکی ل دژی هێزێن دوژمنی ئه‌نجامددان. لۆما مه‌حمودی وه‌سا باشتر زانی، کو ئه‌و هونه‌ر و کارێن له‌شکه‌ریێن ئه‌و ل ناڤ له‌شکه‌رێ ئیراقێ فێر بووی، لگه‌ل خوه ببه‌ت و بچیت په‌یوه‌ندیێ ب شۆڕشێ و برایێ خوه ئه‌حمه‌دی بکه‌ت و ل شوونا له‌شکه‌ریا دوژمنی ببیته پێشمه‌رگێ وه‌ڵاتێ خوه و وێ سه‌ربۆرا خوه یا له‌شکه‌ری دخزمه‌تا کوردستانێ دا بکاربینیت. هۆسا ئه‌و بڕیارا خوه دده‌ت و ئێکسه‌ر ژ باشوورێ ئیراقێ تێت و په‌یوه‌ندیێ ب شۆڕشێ دکه‌ت و دبیته ئێک ژ پێشمه‌رگێن مه‌فره‌زا ئه‌حمه‌د چه‌لکی.
ئه‌حمه‌د چه‌لكی كی بوو؟
ئه‌حمه‌د چه‌لكی قاره‌مانه‌كێ چاڤنه‌ترس بوو، ل سالا 1974 ل هێزا بێتواته بوویه پێشمه‌رگه. ئه‌حمه‌د و محه‌مه‌د و مه‌حموود هه‌رسێ برایێن ئێك بوون و پێشمه‌رگه بووینه و خزمه‌ته‌كا مه‌زن پێشكێشی شۆره‌شێن كوردی كریه. ئه‌حمه‌د چه‌لكی ل سالا 1975 وه‌ک په‌نابه‌ر خوه دگه‌هینیته ئیرانێ. لێ حکومه‌تا ئیرانێ وی دگریت و ڕاده‌ستی حکومه‌تا ئیراقێ دکه‌ت. پاشی ئه‌و خوه دگه‌هینیته گوندێ خوه چه‌لکێ و ل سالا 1976 ئێکسه‌ر په‌یوه‌ندیێ ب شۆڕشا گولانێ دکه‌ت و دبیته فه‌رماندێ مه‌فره‌زه‌یه‌کا پارتیزانی.
ئه‌حمه‌د چه‌لکی هه‌م فه‌رمانده‌یه‌کی قاره‌مان بوو، هه‌م ژی گه‌له‌ک خه‌مخورێ سلامه‌تیا گیانێ هه‌ڤالێن خوه بوو. لۆما مه‌حمود چه‌لكی دبێژیت: هه‌رچه‌نده مه‌فره‌زا مه ئێک ژ مه‌فره‌زێن گه‌له‌ک چالاک بوو و به‌رده‌وام مه چالاکیێن له‌شکه‌ری ل دژی دوژمنی ئه‌نجامددان. لێ د سه‌ر هندێ ژی ڕا، هندی ئه‌ز دگه‌ل وی، کێمترین قوربانیێن گیانی مه‌فره‌زا مه ددان. ئه‌و ژی ژ ئه‌گه‌رێ هشیاری و خه‌مخوریا ئه‌حمه‌دی بۆ گیانێ هه‌ڤالێن وی.
مه‌حمود چه‌لكی دیسا دبێژیت: مه هه‌رسێ برایان پێكڤه پێشمه‌رگایه‌تی دكر. جاره‌کێ دا چینه چالاکیه‌کێ ل دژی هێزێن دوژمنی. ئه‌حمه‌دی گۆته من: “ئه‌ز و محه‌مه‌د دێ چین، به‌لێ تۆ نه‌هێ ڤی شه‌ڕی. چونكو نابیت ئه‌م هه‌رسێ برا پێكڤه د ئێك شه‌ڕ دا پشكداربین“. ده‌مێ پێشمه‌رگه دا بڕێکه‌ڤن بۆ شه‌ڕی، هه‌ڤاله‌كی پرسیارا من كر كا؛ بۆچی ئه‌ز ناچمه ڤی شه‌ڕی؟ ئه‌حمه‌دی ژی ب كه‌نی ڤه گۆتبوویێ: “هه‌ما به‌س ده‌یكا مه یا مای نه‌هاتیه شه‌ڕی، دا بچین وێ ژی بینین، دا مه‌فره‌زا مه ته‌مام ببیت”. هه‌لبه‌ت مه باب ژی نه‌بوو. چونکی بابێ مه ژ مێژه بوو وه‌فاتکربوو.
ئێکه‌مین چالاكیا له‌شکه‌ری
مه‌حمود چه‌لكی دبێژیت: ل سالا 1979ێ ده‌مێ ئه‌ز گه‌هه‌شتیمه پێشمه‌رگه‌ی، ل ده‌ڤه‌را به‌رواری باڵا، ئه‌ز دگه‌ل برایێ خۆ ئه‌حمه‌د چه‌لكی، فه‌رماندێ مه‌فره‌زێ چوومه باره‌گایێ هه‌رێما ئێک ل كۆماته‌ی. ژ وان پێشمه‌رگێن بیرا من لێ تێت کو هینگێ لگه‌ل مه بوون: زوهێر بامه‌ڕنی، حه‌مدی بامه‌ڕنی، فه‌وزی بامه‌ڕنی، شه‌هید سادق حامد هرۆری و شه‌هید مه‌ناف چه‌لکی و هنده‌ک هه‌ڤالێن دی، کو بیرا من ل ناڤێن هه‌میا ناهێت.
پشتی هینگێ ئه‌م ژ کۆماته‌ی هاتینه‌ڤه خوارێ و ئێکه‌مین گه‌ڕا مه ل ده‌ڤه‌را به‌رواری بالا ده‌ستپێکر و هه‌تا گوندێ ئێكمالێ ئه‌م چووین.
د ڤی ده‌می دا ڤێ هێزا مه یا پێشمه‌رگه‌ی هنده‌ك چالاكیێن له‌شكه‌ری یێن بچووك ئه‌نجامدان. ئێكه‌مین چالاکیا له‌شکه‌ری ژی، کو ئه‌ز تێدا پشکداربوویم؛ لێدانا هێزا دوژمنی بوو، ل چیایێ بادوكێ ل هنداڤی گوندێ تشیشێ، ل سالا 1980ێ.
ناکۆکیێن ناڤ سه‌رکردایه‌تیا پارتی به‌رێ مه دده‌نه ڕێکه‌کا دی
پشتی کو ل كۆنگرا نه‌هێ یا پارتی دیمۆكراتی كوردستان، ل سالا 1979 هنده‌ک ئارێشه دناڤبه‌را سه‌رکردایه‌تیا پارتی دا ڕووداین و سامی عبدالرحمن لگه‌ل هنده‌ک کادرێن دی ژ ناڤ پارتی ده‌رکه‌تی و پارتیه‌کا دی بناڤێ پارتی دیمۆکراتی گه‌لی کوردستان (پارتی گه‌ل) دامه‌زراندی، ل ساڵا 1981 ئه‌م ژی کۆمه‌کا پێشمه‌رگا، لگه‌ل ئه‌حمه‌دێ برایێ من، ئه‌م چووینه سوریێ و گه‌هه‌شتینه پارتی گه‌ل. ئه‌م ئه‌و گرۆپا پێکڤه چووین، ئه‌م نێزیكی 13 پێشمه‌رگا بووین.
ده‌مێ کو ئه‌م دا به‌ره‌ڤ سوریێ ڤه‌چین، ل گوندێ شیڤ ره‌زانێ یا باکوورێ کوردستانێ، ل ده‌ڤه‌را قه‌شووریا پێشوازی ل مه هاته كرن و ژ وێرێ ڕێبه‌ری بۆ مه هاته‌کرن، هه‌تا کو ئه‌م گه‌هاندینه گوندێ بناڤیكێ، ل ده‌ڤه‌را شه‌ڕنه‌خێ. بۆ ده‌مێ مه‌هه‌كێ ماینه ل وێرێ. پاشی ڕێبه‌رێن مه هاتن و ئه‌م برین هه‌تا ئه‌م گه‌هاندینه سه‌ر ڕووبارێ دیجله‌ی، ل سنوورێ باکوور و ڕۆژئاڤا (ترکی و سوریێ). ل وێرێ ئه‌م ب چۆپی ده‌ربازی ئالیێ دی یێ ئاڤێ كرین و گه‌هشتینه دناڤ ئاخا سوریێ دا. ل سه‌ر سنووری عبدالله سالحی پێشوازی ل مه کر و ئه‌م برینه قامشلو. ل وێرێ مه جه‌عفه‌ر ئێمینكی و گه‌له‌ك هه‌ڤالێن دی یێن پێشمه‌رگه دیتن.
ئه‌ز بوومه ئێکه‌مێ خولا له‌شکه‌ری
وی ده‌مێ ئه‌م ل سوریێ، خوله‌کا له‌شکه‌ری بۆ مه هاته ڤه‌کرن. مامۆستایێ خولێ ژی ئه‌فسه‌ره‌کی فلستینی بوو. ئه‌م ل سه‌ر هه‌می جۆرێن چه‌كێ سڤك و گران هاتینه په‌روه‌رده‌کرن. ژ به‌ر کو من سێ ساڵێن له‌شکه‌ریا نه‌چاری ل ئیراقێ کربوو و ئه‌ز باش فێری بکارئینانا چه‌کی ببووم، لۆما ل وێ خولێ ئه‌ز بوومه ئێکه‌مێ خولێ.
هه‌ر وی ده‌مێ کو ئه‌م ل سوریێ بووین، ل ساڵا 1981، کۆنگرێ دامه‌زراندنا پارتی گه‌ل ل نه‌مسا هاته گرێدان. ئه‌حمه‌دێ برایێ من و چه‌ند کادر و پێشمه‌رگێن دی ژی ژ سوریێ چوون و پشکداری د کونگرێ دا کرن. پشتی کۆنگرێ جاره‌کا دی ئه‌حمه‌د و هه‌ڤالێن دی زڤڕینه‌ڤه سوریێ ده‌ف مه.
دیسا ڤه‌گه‌ڕیان بۆ باشوورێ کوردستانێ
ل ده‌ستپێکا هاڤینا سالا 1982 ئه‌م هێزێن پارتی گه‌ل، ب سه‌رپه‌رشتیا عبدالله سالح، که‌ریم شه‌نگالی، جه‌عفه‌ر ئێمینکی و ئه‌حمه‌د میکائیل، ئه‌م ل سنوورێ رۆژاڤا و باکوور ده‌رباز بووین و دناڤ ئاخا باکوور ڕا هاتین و مه باره‌گایێ خوه دانا سه‌ناتێ ل ده‌ڤه‌را زاخۆ، ل سه‌ر سنوورێ باکوور و باشوور. وی ده‌می به‌رپرسێن پارتی گه‌ل دگۆته مه: بتنێ هوون ڤه‌گه‌ڕنه باشوورێ کوردستانێ، خه‌لك هه‌می یێ دگه‌ل مه دا و دێ ڕابیته سه‌ر خوه، ل دژی پارتی و پێشمه‌رگێ وێ. هه‌لبه‌ت ئه‌ڤه دیتنه‌کا واقعی نه‌بوو، لۆما ژی هنده‌ک پێشمه‌رگه و کادرێن مه ب دژی ڤێ دیتنێ بوون. ئێک ژ وان برایێ من ئه‌حمه‌د بوو. کو ئه‌و ژی ئێک ژ کادرێن له‌شکه‌ریێن وێ هێزا پارت گه‌ل بوو. ئه‌حمه‌دی گۆته وان: ئه‌ڤ گۆتنه نه‌ڕاسته و خه‌لك دگه‌ل مه نینه و خه‌لک ل دژی پارتی ناڕابن، ژ بۆ پشته‌ڤانیا مه. لێ مخابن دیتنا سه‌رکردایه‌تیێ یا زاڵ بوو و ب هه‌ر حال ئه‌م هاتین و مه باره‌گایێ خوه دانا سه‌ناتێ.
ده‌مێ ئه‌م هاتینه سه‌ناتێ، ئه‌ز ژ مه‌فره‌زا ئه‌حمه‌دی هاتمه ڤه‌گوهاستن بۆ مه‌فره‌زا سه‌ید عه‌زۆی و ئه‌م ئه‌و مه‌فره‌زه هاتینه خوارێ، بۆ ده‌ردۆرێن باژێڕێ زاخۆ. ئه‌م هاتینه هیزاوا و گوندێ بێشیلكێ. وی ده‌می کو ئه‌م ل وێ ده‌ڤه‌رێ بووین، نووچه گه‌هه‌شتنه مه کو؛ ل سه‌ناتێ لێکدانا دناڤبه‌را هێزێن پارتی و پارتی گه‌ل دا چێبووی و هێزێن پارتی گه‌ل یا خوه ژ وێرێ ڤه‌کێشای بۆ ناڤ ئاخا باکوورێ کوردستانێ. ئێدی پشتی ڤی نووچه‌ی، مه ژی به‌رێ خوه دا ئالیێ باکوور، بۆ ده‌ف هه‌ڤالێن خوه. ئه‌م چووینه ل دۆڵه‌كێ ل سه‌ر سنووری ئه‌م گه‌هه‌شتینه هه‌ڤالێن خوه. پاشی ئه‌م گرۆپه‌کی 20-30 که‌سی، ب سه‌رپه‌رشتیا برایێ من ئه‌حمه‌دی، ئه‌م ڤه‌گه‌ڕیاینه ده‌ڤه‌را زاخۆ و مه په‌یوه‌ندی ب پێشمه‌رگێ پارتی كر. وان ژی پێشوازیه‌کا گه‌رم ل مه کر و ئه‌م هاتینه لگه‌ل ڕێکخراوا شه‌هید شه‌عبان عومه‌ر یا سه‌ر ب لژنا ئامێدیێ ڤه، کو سه‌ید نایف چه‌لکی به‌رپرسێ وێ بوو. ده‌ستپێکێ ئه‌حمه‌د بوو ئه‌ندامێ ڕێکخراوێ.
مه تالانێ عزه‌ت دوری بر
پشتی ئه‌م هاتینه لگه‌ل ڕێکخراوا شه‌هید شه‌عبان عومه‌ر، مه گه‌له‌ك چالاكیێن له‌شكه‌ری ئه‌نجامدان، ب تایبه‌تی ل دۆرێن باژێڕێ دهۆکێ.
ئێک ژ وان چالاکیان ئه‌و بوو کو، هینگێ ڕژێما ئیراقێ پشتی ده‌شتا دووبانێ عه‌ره‌بکری، وان جوه‌کا ئاڤێ ژ به‌نداڤا دهۆکێ دبن چیای ڕا ب سه‌ر وێ ده‌شتێ ڤه دبر، دا کو بۆ عه‌ره‌با ده‌شتا دووبانێ ئاڤی بکه‌ت. ئه‌و جو پرۆژه‌یه‌کی مه‌زن بوو و هنده‌ک کۆمپانیێن بیانی ل سه‌ر کار دکر. ئێک ژ ئارمانجێن مه ژی وه‌ک پێشمه‌رگه، ئه‌و بوو کو ئه‌م ڕێ ل ئه‌نجامدانا پرۆژێن ته‌عریبکرنا کوردستانێ بگرین. لۆما ئه‌م چووینه نێزیک گوندێ سێجێ و ل وێرێ مه که‌لوپه‌ل و ئاموورێن کۆمپانیا فلپینی سۆتن، کو ل سه‌ر وی پرۆژه‌ی کاردکر. پاشی ب شه‌ڤ ئه‌م چووینه ماڵتایێ، ل نێزیک جهێ خوارنگه‌ها ماڵتایێ یا نوکه، پرۆژه‌یه‌کێ په‌زێ عزه‌ت دووریێ جێگرێ سه‌دامی ل وێرێ بوو. مه په‌زێ عزه‌ت دووری هه‌می دا به‌ر خوه و ئینا. پاشی ئه‌م چووین، مه هێرش کره سه‌ر دوو بنگه‌هێن له‌شکه‌ریێن دوژمنی، ل هنداڤی باگێرا و ئێک ژ وان بنگه‌هان مه گرت و ده‌ستکه‌فته‌کێ باش ژی مه بده‌ستڤه ئینا. پێشمه‌رگه ژی یێ بێ زیان بوو.
ل هاڤینا سالا 1983ێ، ڕێکخراوه‌کا پێشمه‌رگه‌ی یا نوو، بناڤێ ڕێکخراوا شه‌هید سه‌عید سپینداری هاته دامه‌زراندن، برایێ من ئه‌حمه‌د بوو به‌رپرسێ ڤێ ڕێکخراوێ. ئه‌ز ژی چوومه دگه‌ل وێ ڕێکخراوێ.
ل ڤێ ڕێکخراوا نوو ژی مه گه‌له‌ک چالاکیێن له‌شکه‌ری ئه‌نجامدان. ژ وان ژی؛ ل بهارا ساڵا 1984 مه هێرشی بنگه‌هه‌کێ دووژمنی کر، ل ناڤبه‌را هه‌ردوو گوندێن تنێ و شرتێ، ل رۆژاڤایێ بامه‌ڕنێ. مخابن د وێ چالاکیێ دا مین ب هه‌ڤالێن مه ڤه په‌قین و سێ هه‌ڤالێن مه شه‌هید بوون و چه‌نده‌ک ژی بریندار بوون، کو ئێک ژ وان ئه‌حمه‌دێ برایێ من بوو. دیسان ل هاڤینا هه‌مان ساڵێ هێرشه‌کا مه‌زن یا جاش و له‌شکه‌رێ ئیراقێ هاته سه‌ر هه‌ردوو ده‌ڤه‌رێن لژنێن دهۆک و زاخۆ. کو شه‌ڕی ژ کۆرا و باگێرا هه‌تا زاخۆ ڤه‌گرتبوو. ب هزاران له‌شکه‌ر و جاش ب پشته‌ڤانیا تۆپێن گران، زریپۆش و ههلیکۆپتهرا هێرشی سه‌ر گوندان و باره‌گایێن پێشمه‌رگه‌ی کر. ڕێکخراوا مه ژی، ئه‌م ژ لژنا ئامێدیێ ل هه‌وارا هه‌ڤالێن خوه یێن لژنا دهۆکێ چووین و ل پشت گوندێ شاوریکێ مه هێرشی هێزه‌کا مه‌زنا جاشان کر. مه دربه‌کی باش ل وان دا. ئه‌و ڕه‌ڤین و ئه‌و ده‌ڤه‌ر به‌ردان.
ل بهارا سالا 1987 هیزێن جاش و له‌شکه‌رێ ئیراقێ دیسان ده‌ست ب هێرشێن مه‌زن و به‌رده‌وام كر، بۆ سه‌ر وان گۆندێن د ده‌ستێ پێشمه‌رگه‌ی دا. ڕێکخراوا مه لگه‌ل هنده‌ک ڕێکخراوێن دیێن لژنا ئامێدیێ، مه به‌ره‌یه‌‌کێ به‌رفره‌هـ ل به‌ر هێرشێن دوژمنی دانا. هه‌ر ژ جهێ گوندێ بریفکا یێ نوکه، گرکا، قومریێ، تشیشێ و خشخاشا، هێزێن مه لێ هاتنه دامه‌زراندن.
ڕۆژانه دوژمنی چه‌ند هێرشه‌ک دکرنه سه‌ر چه‌په‌رێن مه، ب پشته‌ڤانیا زریپۆش، تانگ و فرۆکه و تۆپێن گران. لێ هه‌موو هێرشێن دوژمنی ژی دهاتنه شکاندن. د وان هێرشان دا مه چه‌ند جاشه‌ک دیلکرن و چه‌ند تۆمبێل گرتن و زریپۆشه‌ک سۆت. بۆ ده‌مێ چه‌ند هه‌فتیه‌کا ژی ڕێکا کانیماسێ-بێگۆڤا مه بڕی. دوژمنی خوارن و چه‌ک ب ههلیکۆپتهرا بۆ هێزێن خوه ڤه‌دگوهاست.
داستانا سۆتكی کلیلا داستانێن مه‌زنێن شۆڕشا گولانێ ل ده‌ڤه‌را به‌هدینان
کاک مه‌حمود دبێژیت: ل ڕۆژا 4/5/1987، ب شه‌ڤ داستانا سۆتكی هاته ئه‌نجامدان، کو جارا ئێکێ بوو، ل ده‌ڤه‌را به‌هدینان ئه‌م هێرشێ بکه‌ینه سه‌ر باره‌گایێ فه‌وجه‌کا له‌شکه‌ریا دوژمنی بۆ گرتنێ. ئه‌ڤ داستانه ژ ئالیێ هێزێن لژنا ئامێدیێ ڤه و ب سه‌رپه‌رشتیا د. رۆژ نوری شاوه‌یس، زه‌عیم عه‌لی، شوكری نێروه‌یی و سه‌ید سالح هاتنه ئه‌نجامدان. باره‌گایێ فه‌وجا له‌شکه‌ریا دوژمنی دکه‌فته ده‌ڤه‌را به‌رواری بالا، نێزیک هه‌ردوو گوندێن تشیش و خشخاشا.
پشتی پلانا له‌شکه‌ری بۆ گرتنا فه‌وجا سۆتکی و بنگه‌هێن سه‌ر ب وێ ڤه ل وێ ده‌ڤه‌رێ هاتیه دانان، هێزا پێشمه‌رگه‌ی ل ئێڤاریا ڕۆژا 4.5.1987 ل کانیا جیا، ل ناڤبه‌را گوندێن بازێ و چه‌مسه‌یدا هاته‌کۆمکرن و د.رۆژ بۆ پێشمه‌رگا ئاخفت و گۆت: ئه‌ڤرۆکه ئه‌م دێ چالاکیه‌کا جودا و یا جۆری و مه‌زن ئه‌نجامده‌ین. پشتی ڕاسپارده و فه‌رمان و ڕێنمایێن پێدڤی، هێزا پێشمه‌رگه‌ی به‌ره‌ف ئارمانجێ بڕێکه‌فت.
ب شه‌ڤ هێرشێ بۆ سه‌ر باره‌گایێ فه‌وجا سۆتکی و ڕه‌بیێن سه‌ر ب وێ ڤه، ده‌ستپێکر و د ده‌مه‌کی کورت دا فه‌وج و هه‌موو ڕه‌بیه هاتنه کۆنترۆلکرن، بێی کو پێشمه‌رگه‌ی چ زیانێن مه‌زن هه‌بن.
(هه‌رچه‌نده کاک مه‌حمودی ئه‌ڤه نه‌گۆتیه، لێ هه‌موو ئه‌و پێشمه‌رگێن پشکدار دڤێ چالاکیێ دا، شاهدن و دبێژن کو؛ وێ شه‌ڤێ زریپۆشه‌ک د باره‌گایێ فه‌وجێ دا بوو و شه‌ڕه‌کی دژوار دکر. لێ کاک مه‌حمودی خوه نیزیک کر و د په‌نجه‌رکا زریپۆشێ ڕا گولله‌یه‌کا ئاربیجیێ ل فه‌رماندێ زریپۆشێ دا و هۆسا ئه‌و ژی بێده‌نگ بوو و پێشمه‌رگا ده‌ستێ خوه دانا سه‌ر).
رۆژا 5/5/1987 هه‌ر ل نێزیک باره‌گایێ فه‌وجا سۆتکی و ل ئاقارێ گوندێ تشیشێ هه‌لیکۆپته‌ره‌کا دوژمنی ب چه‌کێ پێشمه‌رگه‌ی هاته ئێخستن و که‌فته ژێر ده‌ستێ پێشمه‌رگه‌ی، کو پیلوت ژی تێدا سۆتبوو.
داستانا فرۆكخانا بامه‌رنێ
ل رۆژا 26/5/1987 ئه‌م به‌ر ب فرۆكه‌خانا بامه‌رنێ برێكه‌ڤتین و پلان بۆ ستاندنا وێ هاته دانان. پشتی تاری که‌فتیه ئه‌ردی، ئه‌م ژ سه‌رێ چیایێ مه‌تینا هاتینه خوارێ بۆ بامه‌ڕنێ و هه‌ر هێزه‌ک بۆ وێ ئارمانجا بۆ هاتیه ده‌ستنیشانکرن، که‌فته ڕێ. ئه‌م ل ده‌ستپێكێ چووینه ره‌بیا گرێ گا ل هنداڤی فرۆكخانێ و هه‌ڤالێن مه (زۆبێر) و هنده‌كێن دی دگه‌ل مه‌دا بوون. ده‌مژمێر سفر ده‌ستپێكر و ئارمانجا مه سێ ره‌بیه بوون. ئه‌و ره‌بیا بۆ مه هاتیه ده‌ستنیشانكرن بۆ هێرشێ، ده‌مێ مه لێدای، هه‌ر زوو وان جهێ خوه به‌ردان و ڕه‌ڤین. ل ڕه‌بیا هه‌ڤالێن مه ل هنداڤی گوندێ تنێ، هه‌ڤالێن مه گازی مه‌کرن و گۆتن: وه‌رنه هانا مه. ده‌مێ ئه‌م به‌ر ب وان ڤه چووین، مه دیت کو ئه‌مێ دناڤا تۆڕێن مینان داینه. ب هه‌ر حالێ هه‌ی مه خوه گه‌هانده ده‌ف هه‌ڤالێن خوه. مخابن ل وێرێ هه‌ڤالێ مه فه‌وزی ڕه‌مه‌زان ڕه‌شۆ بریفکی شه‌هید ببوو و ل به‌ره‌یێ فه‌وجێ ژی پێشمه‌رگێ قاره‌مان ستار مه‌لا سه‌دیق بناڤی شه‌هید ببوو و چه‌ند هه‌ڤاله‌ک ژی بریندار ببوون. لێ فرۆکه‌خانه و فه‌وج و هه‌موو ڕه‌بیێن وێ هاتنه کۆنترۆلکرن و ده‌ستکه‌فته‌کێ باش ژی هاته گرتن، کو هه‌موو هه‌ر ب تومبێلێن له‌شکه‌ریێن ده‌ستکه‌فت، مه ڤه‌گوهاسته گوندێ کانیبه‌ڵاڤێ.
هه‌روه‌سا پشتی ساله‌كێ ژ ستاندنا فرۆكخانا بارمه‌نێ و ل دوماهیا بهارا ساڵا 1988، دیسا جاره‌كا دی مه هێرشی فرۆكخانێ كره‌ڤه، دیسان ئه‌و فه‌وج و ڕه‌بیێن وێ مه گرتنه‌ڤه.
داستانا كانی ماسێ بووکا داستانێن شۆڕشا گولانێ
داستانا کانیماسێ کو وه‌کو مه‌زنترین داستانا شۆڕشا گولانێ تێته نیاسین، مه پشکداری تێداکر. ڤێ داستانێ ده‌ڤه‌ره‌کا مه‌زن ڤه‌گرتبوو. هه‌ر ژ ڕووبارێ زێی هه‌تا ڕووبارێ خابووری. باره‌گایێ 5 فه‌وجێن جاشا و له‌شکه‌ری، ناڤه‌ندا ناحیێ، بنگه‌هێ پولیسان، لگه‌ل 74 ڕه‌بیێن جاشان، هه‌موو هاتنه گرتن. ب هزاران پارچه چه‌کێن سڤک، ناڤی و گران و ب ده‌هان تۆمبێل، زریپۆش و ئاموور، لگه‌ل نێزیکی 700 دلێن جاش و سه‌رباز که‌فتنه ده‌ستێ پێشمه‌رگه‌ی.
مخابن د ڤێ داستانێ دا کۆمه‌کا پێشمه‌رگێن قاره‌مان، به‌رگری مللی و ژن و زارۆک هاتنه شه‌هیدکرن. ئێک ژ وان شه‌هیدان ژی به‌رپرسێ لژنا ئامێدیێ محه‌مه‌د سالح بۆتی بوو.
داستانا دێرالوكێ سه‌رکه‌فتنه‌کا مه‌زن و قوربانیێن مه‌زن
ڕۆژا 11/1/1988 و ل شه‌ڤه‌كا به‌فر و باران و زێده یا سار، ئه‌م به‌ره‌ڤ دێرالوكێ چووین بۆ تۆماركرنا داستانه‌كا نوو، کو ئه‌و ژی چالاکیه‌کا گه‌له‌کا مه‌زن و به‌فره‌هـ بوو. هه‌ر هێزه‌کێ به‌رێ خوه دا ئارمانجا خوه. هێزا مه ته‌مه‌ر كۆچه‌ر و شه‌هید خسرۆ بامه‌ڕنی دگه‌ل مه‌دا بوون. بارانه‌كا زۆر دباری و ل شه‌ڤا ئێكێ ئه‌م نه‌شیاین هه‌می ئارمانجێن خوه بگرین. ل رۆژا پاشتر ل سپێدێ مه هێرش كر و هه‌می ئارمانجێن مایین ژی مه گرتن. مخابن دڤێ داستانێ دا مه زیانێن مه‌زن دان، کو 14 شه‌هید بوون و پڕانی ژی کادرێن له‌شکه‌ریێن بژاره و به‌رپرسێن ڕێکخراوا بوون.
ئه‌نفالێن ڕه‌ش قڕکرن و مالوێرانی
ل سالا 1988 ده‌مێ ئه‌نفالان ده‌ستپێكرین، خێزانا مه ل گۆندێ هه‌مزا بوو، ل ده‌ڤه‌را سپنه‌ی. هه‌ر ل ده‌ستپێکا هێرشێن ئه‌نفالان، پتریا گۆندێن ده‌ڤه‌رێ هاتنه چوولكرن. ئێدی هێرشێن دوژمنی دژوار بوون و گه‌له‌ک خه‌لک ب چه‌کێ کیمیاوی هاته شه‌هیدکرن و گه‌له‌ک ژی گرتن و ئه‌نفال دكرن. د ڤی ده‌می دا مه قه‌ستا گوندی کر، دا کو مالێن خوه رزگاربكه‌ین. ئێدی به‌ره به‌ره هێزێن دوژمنی ده‌ڤه‌ر داگیر دکرن و جهێ خوه پاراستنێ ل مه ته‌نگ دبوو. ژن، زارۆک و پیره‌ژن د ده‌ستێ مه دا و ل چوول و چیا. بێ نان و بێ ئاڤ و ل بن گه‌فێن قڕکرنێ. گه‌له‌ك جاران ئه‌م و زارۆكێن خوه ژ برسان دا نه‌شیاینه بنڤین. ب ڤی شێوێ تراژیدی مه خوه گه‌هانده سنوورێ باکوورێ کوردستانێ و ژ وێرێ ژی ئه‌م برین و ل كه‌مپا دیاربه‌كر ئاكنجی کرین. سێ سالان ئه‌م ماینه ل وێ که‌مپا کو پتر وه‌کی زیندانه‌کا مه‌زن بوو.
دیسان ڤه‌گه‌ڕا کوردستانێ
ل سالا 1991ێ، ده‌مێ سه‌رهلدانێ ده‌ستپێكری، ئه‌ز و پسمامێ من زوبێر و هنده‌ك هه‌ڤالێن دی هاتینه كوردستانێ و مه پشكداری د سه‌رهلدانا دهۆكێ دا كر و ئه‌م ژ لایێ كانیماسێ ڤه، ل گه‌ل هێزێن پێشمه‌رگه‌ی هاتین، هه‌تا مه دهۆك هه‌موو ژ هێزێن رژێما سه‌دامی پاقژكری.
مخابن ل سالا 1992ێ پ.ک.ک هێرشی سه‌ر کوردستانا ئازاد کر. مه ژی وه‌ک پێشمه‌رگه به‌ڕه‌ڤانی ژ کوردستانێ دکر. وی ده‌می ژی هه‌ر برایێ من ئه‌حمه‌د فه‌رماندێ مه بوو. ل گوندێ قومریێ ل ده‌ڤه‌را به‌رواری بالا. وان ڕێیا مه هه‌موو تێنتی کربوو. ئێک ژ وان تێنتیان ب ئه‌حمه‌دێ برایێ من ڤه په‌قی و پێ وی هاڤێت و ئه‌و ما ب پیه‌کی. ئه‌ڤ برینداریا پێشمه‌رگێ دێرین ئه‌حمه‌د چه‌لكی بوو ئه‌گه‌رێ هندێ کو ئه‌و نیڤا پیێ وی یا مایی ژی بهێته بڕین. سه‌ره‌رای هندێ کو ئه‌و مابوو ب پیه‌كی، لێ هه‌ر یێ به‌رده‌وام بوو د كاروانێ پێشمه‌رگاتیێ دا. پشتی چه‌ند ساله‌كا و چه‌ندین نشته‌رگه‌ریا، هه‌ر جار پارچه‌یه‌کا پیێ وی دهاته بڕین و هه‌ر ب ڤێ ئه‌گه‌رێ ژی وه‌غه‌را دووماهیێ كر.
دوو جاران بریندار بوویه
کاک مه‌حمود چه‌لكی د ژیانا خوه یا پێشمه‌رگاتیێ دا دوو جاران بریندار بوویه، جارا ئێكێ ل داستانا سۆتكی ژ گوهێ خوه بریندار بوویه و بهیستنا گوهه‌کی ژ ده‌ستدایه. جارا دوویێ ژی، دیسان ده‌مێ ل ساڵا 1995 هێرشێن مه‌زنێن پ.ک.ک بۆ سه‌ر پێشمه‌رگه‌ی و کوردستانێ ده‌ستپێکریه‌ڤه. ل نێزیک گوندێ ئێكمالێ، ل ده‌ڤه‌را به‌رواری باڵا، ل سالا ئه‌و بگرانی ژ پێ خوه بریندار دبیت و هه‌ستیێ پیێ وی ژناڤ دچیت و پشتی نشته‌رگه‌ریه‌کێ، پلاتین ل شوونێ دهێته دانان و هه‌تا نوكه ژی پلاتین د پیێ وی دایه. وه‌كو مه‌حمود چه‌لكی دبێژیت: ئه‌ڤ پلاتینه ل هاڤینا گه‌له‌ك یێ گه‌رمه و ل زڤستانا ژی یێ ته‌زیه و نه‌خۆشیێ دگه‌هینیته وی.
شه‌ڕێ داعش خه‌بات و به‌رخوه‌دان به‌رده‌وامه
سه‌ره‌رای برینێن خوه، د ژیێ 57 سالیێ دا، ل سالا 2014 مه‌حمود چه‌لكی پشكداریێ د شه‌ڕێ دژی تیرۆرستێن داعشێ دا دكه‌ت و ل گه‌ل سۆپایێ چوار یێ فه‌رماندا دهۆكێ دچنه به‌ره‌یێ ره‌بیعه و ل وێرێ شه‌ڕی ده‌ستپێكر و پاشی چه‌ندین شه‌ڕێن دی ل به‌نداڤا مۆسل و هنده‌ك جهێن دی پشكدار بوو.
مه‌حمود چه‌لكی زێده‌تر دبێژیت: مه هێرش کره زمار و ل وی ده‌می تروریستێن داعش تۆمبێله‌کا تێنتی کری ئینا و دناڤ مه دا په‌قاند و گه‌له‌ك هه‌ڤالێن مه شه‌هید بوون. پاشی مه زومار ڕزگارکر ئه‌م و چووینه شنگالێ و ب هاریكاریا فڕۆکه‌یێن هێزێن هه‌ڤپه‌یمانان مه شنگال ژی ڕزگارکر.
پێشمه‌رگێ دێرین مه‌حمود عبدالله چه‌لکی، ب پلا مقدم هاتیه خانه‌نشین کرن و نوکه ل دهۆکێ دژیت.
مالباتا شه‌هیدان
