کاروانەکێ درێژێ خەباتا نهێنی و چەکداری، هەولێن تیرورێ و چەند جارا رزگاربوون ژ داڤێن خیانەتکارا و بدەهان چیرۆکێن بالکێش.
سەنتەرێ کۆماتە یێ دەکۆمێنتکرنا دیرووکا شۆڕشێ د بەردەوامیا کار و چالاکیێن خوەدا ل ڕێکەفتی ١٥/٩/٢٠٢٢ ل بارەگایێ خوە پێشوازیێ ل پێشمەرگە و تێکۆشەرێ دێرین عەلی ئەبوزەید مستەفا دێرگژنیکی دکەت و دیدارەکا ڤیدیۆیی دگەل وی سازدکەت و دیرووکا خەبات و تێکۆشینا وی مینا بەلگەنامەیەکا گرنگ تۆماردکەت و ژ ناڤچوونێ دپارێزیت.
عەلی ئەبوزەید مستەفا ل سالا ١٩٥١ل گوندێ دێرگژنیکێ یێ سەر ب دەڤەرا مانگێشکێ ڤە هاتیە سەر دنیایێ. ل ساڵا ١٩٥٩ بۆ جارائێکی قوتابخانە ل دێرگژنیکێ ڤەددبیت. عەلی دێرگژنیکی د هەمان سال دا دچیتە قوتابخانێ و هەتا ساڵا ١٩٦١ بەردەوام دبیت، لێ ئەو پتر ب حەز و ئیرادا خوە فێری خواندن و نڤێسینێ دبیت تا گەهشتیە وی ئاستی کو بشێت پەرتووکەکێ ب ناڤێ (بیرهاتنێن شۆڕشگێری د دیرووکا کوردستانێ دا) بنڤێسیت و چاپبکەت.
دگەل دەستپێکرنا شۆڕشا ئەیلۆلێ گوندێ دێرگژنیکێ مینا سەدان گوندێن دن یێن کوردستانێ دکەڤیتە بەر ئاگرێ بۆمبەبارانا فڕۆکێن دوژمنی. ل پایزا ساڵا ١٩٦١ و دەرئەنجامێ بۆمبەبارانەکا هۆڤانە یا فڕۆکێن ڕژێمێ محەمەد حەسەن دێرگژنیکی و هەڤژینا وی زەینەب حسێن شەهید دبن. خەلك نەچاردبیت هەتا بهارا ساڵا ١٩٦٢ گوندێ خوە چوولبکەن.
هەر ل ساڵا ١٩٦١ نەزیرێ برایێ عەلی دبیتە پێشمەرگە و بارەگایێ پێشمەرگەی ژی ل گوندێ دێرگژنیکێ ڤەدبیت، محەمەد عەلی دێرگژنیکێ بەرپرسیاریا پێشمەرگەی ل وی بارەگای دکەت.
ل ساڵا ١٩٦٣ لەشکەرێ ئیراقێ ب هاریکاریا لیوا یەرمووك یا لەشکەرێ سوریێ و جاشا هێرشەکا بەرفرەهـ دکەنە سەر دەڤەرێ، گوندێ دێرگژنیکێ ژی دکەڤیتە بەر هێرشا هۆڤانە یا دوژمنی. نەزیر داخوازێ ژ خەلکێ گوندی دکەت گوندی چۆلبکەن، دایکا وی دگریت و دبێژیت دێ کوڕێ من شەهیدبیت. دەڤەر ب گشتی دکەڤیت بەر بۆمبەبارانا تۆپ و فڕۆکێن دوژمنی، نەزیر بڕیارا شەڕی ددەت. فیشەکێن وی دکێمبوون. دایکا نەزیری پێنج دینارا قەردکەت و ١٠٠ فیشەکا بۆ نەزیری دکڕیت. ئێدی نەزیر و چەند کەسێن دی دگەل هێزێن دوژمنی دکەڤنە د شەڕەکێ گران دا. نەزیر ب وان ١٠٠ فیشەکنێن دایکا وی بۆ کڕین، بەڕەڤانیێ ژ گوندێ خوە دکەت . تڤەنگا وی تکتاریۆف بوو، بەرێ هێرشا دوژمنی دکەڤیتە چەپەرێ وی. نەزیر ژ دەمژمێر چواری سپێدێ هەتا چواری ئێڤاری بەرگریێ دکەت هەتا فیشەکێن وی خلاس دبن و گیانێ گۆری ئاخا کوردستانێ دکەت و شەهیددبیت. موسا بەندی ژی ل چەپەرەکێ دی شەهیددبیت. جەنازێ شەهید نەزیری، بێی کو مالا بزانیت کو یێ شەهید بووی، ل بابۆخکێ تێتە ڤەشارتن. گوندی دێرگژنیکێ تێتە سۆتن، عەلی ئەبو زەید دگەل مال و کەس و کارێن خوە دەربەدەردبن.
شەهیدبوونا نەزیری پتر عەلی پالددەت کو ڕێیا وی بگریت و بەرەڤ خەبات و تێکۆشینێ بچیت و ببیتە پێشمەرگە.
ل ساڵا ١٩٦٥ خانیێ عەلی دووجارا ژ لایێ فڕۆکێن ڕژێمێ ڤە تێتە بۆمبە بارانکرن و ل جارا دوێ ئافرەتەك ب ناڤێ (مریەم سالح عومەر) دهێتە شەهیدکرن و ئافرەتەکا دی ژی ب ناڤێ (مریەم سالح سەعید) ب گرانی برینداردبیت.
ل مەها ٩ ساڵا ١٩٦٩ هێرشەکا دوژمنی بۆ سەر گوندێن دەڤەرا دۆسکیا تێت، وی چاخی عەلی چەکداربوو لێ پێشمەرگە نەبوو. بەرەیێ شەری ل حوجاڤا تێتە دانان. عەلی ب چەکێ خوە پشکداریێ د بەرسینگگرتنا هێرشا دوژمنی دا دکەت. پشتی ڤی شەڕی ئەو لگەل سادق گەلناسکی ل فەسیلا عەبدوللا مستەفای دبیتە پێشمەرگە، ئەو ل بێشینکێ بارەگایێ خوە ڤەدکەن و عەلی ژی هەتا ڕێکەفتنا ١١ ئادارێ ل وێرێ دمینیت. پشتێ ڕاگەهاندنا ڕێکەفتنا ١١ ئاداری عەلی دێرگژنیکی تێتە مال و هەتا ساڵا ١٩٧٤ ل مال دمینیت.
پشتی دەستپێکرنا شەڕی ل ساڵا 1974 عەلی و سریا خوە دچنە دگەل بەتالیۆنا قادر ئاله‌کینی و ئەرکێ وی یێ پێشمەرگاتیێ دکەڤیتە گوندێ پیرۆمەرا و پشکداریێ د چەند شەڕا دا دکەت.
پشتی ڕێکەفتنا خیانەتکارییا جەزائیر عەلی دێرگژنیکی نەچاردبیت خوە ڕادەستی ڕژێمێ بکەت و ژیانا خوە یا ئاسایی ل گوندێ خوە دەربازدکەت.
ئه‌و ل ١٥/٨/١٩٧٦ دزانیت کو گرۆپێن پێشمەرگەی یێن ل دەڤەرێ پەیدابووین. یونس رەشۆ، شەهید زۆراب و جاسم جاسم ژی دگەل گرۆپێن بچویکێن پێشمەرگەی تێنە دەڤەرێ. عەلی دێرگژنیکی ژ لایێ جاسم جاسم ڤە تێتە ڕێکخستنکرن و ب ناڤێ خوەیێ نهێنی (بەڕوی) دەست ب خەباتا نهێنی دکەت.
ل مەها ١٢/١٩٧٦ ئەمنا مانگێشکێ دهنێریتە د دویف عەلی ڕا، لێ ژبەرکو ئەو ڕێکخستیێ نهێنی یە، ژ خوە دترسیت و ناچیت. ئه‌و بڕیارێ ددەت کو بچیتە ناڤ ڕێزێن پێشمەرگەی و ل ٢٣/١٢/١٩٧٦ پەیوەندیێ شۆڕشا گولانێ دکەت.
عەلی ل دەستپێکا چوونا خوە بۆ ناڤ پێشمەرگەی، جاسم جاسم، تەیار بەڕۆشکی، ئیسف شەڕنەخی و هندەك پێشمەرگێن دن ل برۆحەجەرا دبینیت، پشتی هینگێ شەهید زۆراب خانقینی ژی دبینیت.
ژ بەرکو خێزانێن پێشمەرگەی ژ لایێ ڕژێمێ ڤە دهاتنه گرتن، عەلی دێرگژنیکی بڕیارێ ددەت کو خێزانا خوە ژی ببەته ناڤ شۆڕشێ. ئەو وان د دەڤەرا زاخۆ ڕا بۆ باکوورێ کوردستانێ ده‌ربازدکه‌ت، ل دەستپێکێ دچنه گوندێ ئەڤلەهێ ل ده‌ڤه‌را باتیفا، زڤستانە و بەرفر گەلەك یا کەتی، ڕێ و ڕێبار هەمی یێن هاتینه گرتن. عەلی و خێزانا خوە و زاڕۆکا خوە یا ساڤا دگەل ١٠-١٢ پێشمەرگا و خێزانەکا دی ١٢/٢/١٩٧٧ ژ ئەڤلەهێ بۆ باکوورێ کوردستانێ بڕێدکەڤن، بەفر پتر ژ دوو مێتران کەتبوو.
شەهرەزایێ وان ب لیانا ل بەراهیا وان دچیت و ئەو ژی دکەڤنە پەی وی. دڤێت ئەو د ناڤ رەبیێن دوژمنی ڕا دەربازببن. دوژمن وان دبینیت و وان تۆپباران دکەت، پێشمەرگەیه‌ك برینداردبیت. هەڤالێن عەلی بەڵاڤه‌دبن، کچکا وی یا ساڤا یا ل بەر مللی و چەك و تەقەمەنیێ وی ژی یێ ڤێ. ئەو بتنێ نەشیا برینداری ڕاکەت. عەلی گازی هەڤالێن خوە دکەت دا ل تانا برینداری بهێن، بهەر حالێ هەی هندەك ژ هەڤالێن وی تێن و داربەستەکێ بۆ پێشمەرگێ برینداری چێدکەن و ل سەر بەفرێ وی دخڕینن هەتا وی دگەهینن جهەکێ ئەولە. ئەو دچنه شیڤا مێزێ، پاشی خوە دگەهیننه شکەفتا نەهێ بەرامبەر گوندێ کەشانێ. ئەو برسی دبن و بێ خارن و ڤەخوارنن. پشتی هینگێ دچنه حەفتەنینێ، کوردێن باکوور ل تانا وان دهێن. وان دبەنه گوندێ هۆدانێ ل دەڤەرا قلابان، بڕێڤە کچکا وی یا ساڤا ژ برسا دا دەستێ خوە ل بەفرێ ددەت و دهاڤێتە د دەڤێ خوەدا. کەسەك ژ کوردێن باکوور وی دبەتە ناڤ مالا خوە و دبێژیتێ حساب بکه کو تۆ کوڕێ ڤێ مالێی.
ل مەها ٦/١٩٧٧ ئه‌و دچنە گوندێ هەدریشێ ل دەف سادق و عەبدوللا گه‌لناسکی، پشتی هینگێ مالا خوە دبەتە گەلیێ کوورانگەهێ. عەلی بێ پارە دمینیت، لێ خەلکێ کوردستانا باکوور گەلەك هاریکاریێ دگەل وی و خێزانا وی دکەن.
عەلی دێرگژنیکی ل ٩/٨/١٩٧٧ لگەل مەفرەزا محۆ گەودا کو هەژمارا وان نێزیکی ٢٠ پێشمەرگا بوون، بۆ ئەنجامدانا هندەك ئەرکێن پارتایەتی و لەشکەری دەست ب گەڕەکێ بۆ دەڤەرێن زاخۆ و دهۆکێ دکه‌ن.
ئەو دچنه ملا ئاسۆسێ، پاشی برسی و تێنی دچنه گوندێ پیربلا، گوندی یێ چوول و وێرانکریە، ئەو نەچاردبن تریێ نەگەهشتی بخۆن. پشتی هینگێ دچنە گوندێ بۆسەلێ، ڕژێمی هۆشداری دایە خەلکێ گوندی کو ئەگەر ب شەڤێ ئاگر هەلببیت، دێ گوندی تۆپباران کەن. بەری هینگێ ژی ڕژێمێ هەژمارەکا گوندیا گرتبوون و ئەشکەنجەدابوون و ئێك ژوان ژی ل زاخۆ ب ئه‌شکه‌نجێ شەهیدکربوو. ژترسا ڕژێمێ خەلک نەوێریت وان ب حەوینیت. هەرچه‌وا بیت، هندەك خوارنا هەیی دخۆن و پشتی هینگێ ب شەڤێ دچنه گوندێ سەر سیلاڤکێ. شەڤا دی دچنه گوندێ مێرگەسۆرا ل دەڤەرا سندیا، شەڤا د دویفدا خوە دگەهیننه گوندێ ئاشانکێ.
عەلی دێرگژنیکی و دوو هاڤالێن خوە داخوازێ ژ محۆ گەودا دکەن کو بۆ ئەنجامدانا هندەك کارێن تایبەت بۆ چەند ڕۆژا دەستویریێ بدەتە وان دا بچنه گوندێن خوە ل دەڤەرا دۆسکیا، سه‌ره‌دانا مرۆڤێن خوه بکه‌ن.
ل شەڤا ١٣/١٤-٨/١٩٧٧ ئەو هەرسێ هەڤال بڕێدکەڤن، ئەو ب ڕۆژێ خوە ل هشارەکا نێزیکی گوندێ ئێك ژ وان هەرسێ هەڤالا دپارێزن. شەڤا پاشترعەلی و هەڤالەکێ خوە پێکڤە دچن و ب شەڤێ دگەهنە گوندێ شاوریکێ و دبنە مێڤان ل دەف سەدیق محەمەد شاوریکی. عەلی ژ لایەکی ڤە پەیوەندیێن خزماتیێ دگەل سەدیقی هەنە و ژ لایێ دی ڤە ئەو ڕێکخستیێ پارتی یە. سەدیق ب باش نابینیت کو ئەو بچن گوندێن خوە، چونکە ئەگەر بچن، دێ ڕژێم زانیت و دێ کەس و کارێن وان گریت. سەدیق ژی عەلی ئاگەهدار ژی دکەت کو ڕژێمێ دایکا وی و بابێ وی و هەرسێ زاڕکێن وی یێن مەزن ئەوێن ل دەف وان هێلایێن یێن گرتین. ل دەستپێکێ ڕژێمێ ئەو ل سێمێلێ زیندانکربوون و پشتی هینگێ ئەو یێن هنارتینە زیندانا باژێڕێ حلە ل ژێریا ئیراقێ.
عەلی شیرەتێن سەدیقی قەبۆل دکەت و بڕیارێ ددەت کو نەچیتە گوندێ خوە. بڕیار وەسایە کو عەلی و هەردوو هەڤالێن خوە ل شەڤا سیێ ل وێ هشارا نێزیکی گوندێ هەڤالێ وان یێ ئێکێ، بگەهنە ئێك.
پلانا ڕژێمێ بۆ کوشتن یان گرتنا عەلی
هەڤالێ عەلی ل سەر چوونا گوندێ خوە ڕژد دبیت، ئەو و عەلی ژێكڤەدبن. عەلی بهاریکاریا سەدیق شاوریکی دچیتە دەف ئەمینی ل گوندێ برۆحەجەرا. ئەمین ژی ڕێکخستیێ پارتی یە و جهێ باوەریێ یە.
هەڤالێ وان یێ کو گوندێ وی ل نێزیکی وێ هشارا هەرسێکا ژڤان لێ دایە ئێکودوو، گەلەك ب نهێنی یێ چوویە ئەمنا دهۆکێ و یێ خوە ڕادەستی دوژمنی کری. ئەمنا دهۆکێ ب پشتبەستن ل سەر وان پێزانینێن (هەڤالێ) وان داینێ، پلانا گرتن و ژناڤبرنا عەلی و هەڤالێ وی یێ سیێ دانایە. ئەمنا دهۆکێ ژبۆ جیبجیکرنا پلانا خوە هندەك مەفرەزێن تایبەت دروستکرن و هنارتنە نێزیکی هشارا وان ژڤان لێ دانای.
شەڤا دووێ هەڤالێ عەلی هاتە دەف سەدیق ل گوندێ شاوریکێ، وی پسیارا عەلی کر، سەدیق دبێژیتێ کو ئەو نزانیت کا عەلی کیڤە چوویە. سەدیق داخواز ژ وی کر کو ل دەف وی بمینیت هەتا عەلی ژی تێت، لێ ئەو نامینیت و دبێژیتە سەدیق ئەڤە ئەز چوومە دەف هەڤالێ مە یێ دی، ئەگەر عەلی هات بلا ئەو ژی بهێت وێرێ. دەمێ ئەو دگەهیتە وی جهێ ژڤانێ، دبینیت کو جاشێن مەفرەزێن تایبەتێن ئەمنێ یێ ل وێرێ ب هیڤیا وی. ئێکسەر وی دگرن و پسیارا عەلی ژ وی دکەن. ئەو ژی دبێژیتە وان کو ئەو چ ژ عەلی نزانیت. جاشێن مەفرەزێن تایبەت دزانن کو عەلی پەیوەندی دگەل خەلکێ دەڤەرێ هەنە، نەخاسمە ل برۆحەجەرا، لۆما ئەو مەفرەزێن جاشا ئێکسەر بێی کو کەس بزانیت کو هەڤالێ عەلی یێ گرتی قەستا گوندێ برۆحەجەرا دکەن و دەوروبەرێن گوندی دگرن.
ئەمین برۆحەجەری سپێدێ دبێژیتە عەلی تو ل مال بە، ئەم ژی دێ چین فێقی چنین، ئەو دچن و عەلی د خانی ڤە دمینیت. دەمژمێری ٩ی سپێدێ عەلی د پەنجەرێ ڕا گولێ دبیت کو کەسەك یێ پسیارا ڕێیا گوندێ گەلناسکێ دکەت، عەلی تماشە دکەت، چەکدارەکێ ڕژێمێ دبینیت کو ب تنێ ٥ مێترا ژ پەنجەرا خانی یێ دویرە. عەلی باشتر تماشەی وان دەوروبەرا دکەت، سێ ترۆمبێلێن تژی سەبازێن ڕژێمێ ل سەر جادێ ب دویراتیا نێزیکی ٢٠٠ مێترا دبینیت. عەلی هێدێ و گەلەك بهشیاری ژ گوندی دەردکەڤیت و هەوڵ ددەت خوە بگەهینیتە جهەکێ بلند. ئەو دچیتە سەرێ گرەکێ بلند، لێ دبینیت کو جاشێن ڕژێمێ ب جل و بەرگێن کوردی قەستا جهێ وی دکەن. ئەو چەکدار ل ڕۆژهەلاتێ ئەو جهێ عەلی لێ، ب دویراتیا ٣٠٠ مێترا ل بن هندەك دارا ڕوینشتن. پشتی هینگێ مەفرەزەکا دی یا جاشێن ڕژێمێ چوونە دەف وان و ل وان دەوروبەرا بەڵاڤبوون. عەلی ل جهێ خوە دمینیت، هەتا ل وی دبیتە شەف. ئەمین برۆحەجەری ددویف وی دا دچیتە دەوروبەرێن گوندی دا تشتەکی ژ وی بزانیت. ل نێزیکی گوندی عەلی وی دبینیت و د بێژیتە وی کو دێ چیتە شاوریکێ ل دەف سەدیقی، چونکە هەڤالێ وی ژی دێ چیتە وێرێ. ئەمین دڤێت دگەل عەلی بچیت، لێ عەلی ناهێلیت. عەلی دچیت شاوریکێ و ل وێرێ دزانیت کو هەڤالێ وی یێ چوویه جهێ ژڤانێ وان. وێ شەڤێ نامەك ژ حەمید دەرگەلی دگەهیتە دەستێ عەلی و داخوازێ ژێ دکەت کو دەملدەست ڤەگەڕیته ئاشانکێ. عەلی ژ بەر لڤینێن دوژمنی ل دەڤەرێ هەست ب مەترسیێ دکەت، لۆما ئەو خوە ئێك دل دکەت و د شەڤێ دا دچیتە دەرگەلێ. ل وێرێ شێخ جەلیلی دبینیت و چیرۆکا خوە و هەڤالێن خوە بۆ وی ڤەدگێڕیت. پشتی هینگێ نامەیه‌ك ژ سەدیق محەمەد شاوریکی دگەهیتە عەلی و بۆ وی دیاردکەت، کو هەڤالەکێ وان یێ خیانه‌تا کری و یێ خوە ڕادەستی ڕژێمێ کری و وی هەڤالەکێ هەوە یێ دای گرتن. هەموو پێزانین هەر ژ ڕۆژا هاتنا هەوە هەتا خوە ڕادەستی دوژمنی کری یێن داینە دوژمنی.
ڕۆژا پاشترعه‌لی دچیت دگه‌هیته مه‌فره‌زا خوه و پێکڤە دچنە هشارەکێ ل ناڤبەرا هەردوو گوندێن ئاشانکێ و زیناڤا، هێزەکا دۆژمنی د دویف وان دا تێنە زیناڤا و هێزەکا دی ژ مانگێشێ بەرەف سەرئاڤکێ و گوند کۆسەی دچیت. عەلی دێرگژنیکی و هەڤالێن خوە، قوڕتال دبن و دچن دەڤەرا سندیا. دوژمن هێزەکێ ژ زاخۆ بەرەڤ گوندێن تێرکێ و سەرکۆ و مێرگەسۆرا و هێزەکا دی ژ باتیڤا بۆ گوندێ ناڤکەندالا دهنێریت. هێزێن دوژمنی دوو بۆ سێ کیلۆمەترا نێزیکی وان دبن، لێ محۆ گەودا رویبڕویبوونا هێزێن دوژمنی ب بەرژەوەندی نابینیت و داخوازێ ژ هەڤالێن خوەیێن پێشمەرگە دکەت، کو ل ئه‌ردی نه‌مینن وبچنه سه‌ر دارا خوه هشارده‌ن. بڤێ تەکتیکی پلانێن دوژمنی ڕاستی شکەستنێ تێن و ژیانا پێشمەرگا دهێتە پاراستن.
هێزێن دوژمنی ل گوندێ مێرگەسۆرا دەست ب گرتنا خەلکێ سڤیل و کەس و کارێن پێشمەرگا دکەن و دگەل خوە دبەن. مەفرەزا پێشمەرگەی ژی پشتی دەربازکرنا گەلەك ئاستەنگیا ل ٢١/٨/١٩٧٧ دگەهیتە گوندێ هۆدانێ ل باکوورێ کوردستانێ. پاشی ئه‌و دگەل کەریم شەنگالی دچنه گوندێ هەدرویشی.
گەڕەك بۆ دەڤەرا برادۆست و سیدەکان
ل ڕۆژا ٨/٩/١٩٧٧ عەلی دێرگژنیکی ومەفرەزەکا ١٢ کەسی کو ٤ ژ وان کوردێن باکوورێ کوردستانێ بوون، دگەل ئەبو عنتەر گەڕەکێ بۆ دەڤەرا برادۆست و سیدەکان دبەن.
ئەو ل دەستپێکێ دچن بارەگایێ هەرێما ئێك ل کەزانکێ، نێزیکی گوندێ دویلێ و دوو بارێن چەك و تەقەمەنیا وەردگرن داکو بگەهیننه هەرێما دوو. ئەو د ئاخا کوردستانا باکوور ڕا دچن هەتا دگەهنە دەڤەرا برادۆست. ل وێرێ هندەك بارەگایێن دەمکی بۆ خوە دروست دکەن و ل وێرێ جەهوەر نامق، ملازم یونس، سەربەست پێداوی و حەمید گەردی و دگەل هندەك کادرا و نێزیکی ٥٠ پێشمەرگا دبینن. هێزەکا مەزن یا ئێکەتی نیشتمانی کوردستان ژی بارەگایێن خوە ل گەلیێ ئارێ یێ سێکوچا هه‌رسێ سنووران دروستکربوون. جەلال تالەبانی و عەلی عەسکەری ژی دگەل وێ هێزێ ل وێ دەڤەرێ بوون. بارەگایێن پارتی و ئێکەتیێ بتنێ دوو کیلۆمەتران ژێك دویربوون. هاتن و چوون و گفتوگۆ دناڤبەرا هەردوو هێزادا هەبوون. ژبۆ نەهێلانا ئالۆزی و ناکۆکیان د ناڤبەرا هەردوو هێزادا بڕیار وەسا بوو کو سەرکردێن ئێکەتیێ و ژ وان جەلال تەلەبانی بێن کۆڕ و سمیناران د ناڤ پێشمەرگێن پارتی دا بدەن و بەرۆڤاژی ژی سەرکردێن پارتی ژی ب هەمان شێوە کۆڕ و سمیناران د ناڤ پێشمەرگێن ئێکەتیێ دا بدەن. مخابن وەسا چێنەبوو و شەڕەکێ مالوێرانی دناڤبەرا هەردوو هێزادا ڕویدا و هەتا نوکە ژی برینێن وی شەڕی چارەسەرنەبووینە.
عەلی دێرگژنیکێ و هەڤالێن خوە ل گوندێ هەدنێ دبن، هەژمارا وان ١٥ پێشمەرگەبوون. بەرپرسێ وان کۆمبوونەکی دگەل وان دکەت و هندەك فەرمانا ددەتە وان و هەردوو پێشمەرگا ل جهەکێ دەستنیشانکری ددانیت و وان ئاگەهداردکەت کو سوبەهی هێزەکا چەکدار دێ هێتە وێ دەڤەرێ و دڤێت هوین وێ هێزێ ژ ناڤ ببەن. ئەو ل گۆرەی ڕێنمایان جهێن خوە دگرن. ڕۆژاپاشتر سپێدێ ملازم یونس بدەنگەکێ بلند گازی وان دکەت و فەرمانێ ددەت وان کو جهێن خوە بەردەن. ملازم یونس نامەکێ بۆ سەرکردێن ئێکەتیێ دهنێریت و وداخوازێ ژ وان دکەت کو دانوستاندن بدوماهی هاتنە و بۆ وێ دەڤەرێ نەهێن.
پشتی هینگێ فەرمان ل وان هاتەکرن کو پتر خوە نێزیکی بارەگایێن ئێکەتیێ بکەن. ئەو مەفرەزا پێشمەرگێن پارتی چەند شەڤان ل بەر باران و سەرمایێ ل سەرێ چییا دمینن. پشتی هینگێ تێنە ئاگەهدارکرن کو هێزێن ئێکەتیێ بارەگایێن خوە یێن بەرداین.
جەهوەر نامق فەرماندا ئەبو عنتەر و مەفرازا دگەل وی کو د دویف هێزێن ئێکەتیێ دا بچنه گەلیێ ئارێ ل سەر سنوورێ باکوور و باشوور. ئەو هێزا دگەل ئەبو عنتەر دچیت گوندێ ئارێ، پاشی هندەك پێشمەرگا د هنێریتە گوندێ جۆرجا. پێزانین دگەهنه ئەبو عنتەر و هەڤالێن وی کو هێزێن ئێکەتێ یێ ل گوندێ جۆرجا.
ل مەها ١٠/١٩٧٧ کاروانەکێ چەکێ پێشکەفتی ژ سوریێ بۆ ئێکەتیێ دهێت. هێزێن ئێکەتیێ بەری هینگی دەست دانابوو سەر هندەك چەکێ پارتی. هێزێن پارتی بەرامبەر وی چەکی بۆسەیه‌ك ل پێشیا وێ هێزا ئێکەتێ دانا و دەست دانا سەر چەکێ وان و هندەك کادرێن وان هاتنه کوشتن و هندەك ژی هاتن گرتن، ژ وان مستەفایێ خۆخێ و دکتۆر سەرهەنگ. سەرهەنگ ڕادەستی مەفرەزا ئەبو عنتەر تێتەکرن، وی دگەل خوە بۆ دەڤەرا چەلێ دبەن و پشتی هینگێ چارەنڤیسێ وی نزانن.
پشتی ڤێ گەڕی عەلی ئەبو زەید دگەل هەڤالێن خوە بۆ دەڤەرا گۆییان ڤەدگەڕیت. ل گەلیێ تیارێ بۆ جارا ئێکێ ل سەر دەمێ سەرکردایەتیا کاتی سامی عەبدولرەحمان دبینیت. هینگێ سامی عەبدولرەحمان ژ سوریێ دهات و دا چیتە هەرك و بێداڤا ل دەڤەرا برادۆست. عەلی دێرگژنیکی ل ١٢/١١/١٩٧٧ دگەهیتە گوندێ هەدریشێ و وێ زڤستانێ ل مال دمینیت.
عەلی دێرگژنیکی ل١٠/٥/١٩٧٨ بۆ ئەنجامدانا هندەك ئەرکێن شۆڕشێ دگەل ئەبو عنتەر گەڕەکێ دبەنە دەڤەرێن شەڕنەخ و جزیرێ، پێ وی ب ڕێڤە دخلیێت، هەر چەندە ئەبو عنتەر داخوازێ ژ وی دکەت کو بزڤڕیتەڤە، لێ ئەو هەڤالێن خوە ناهێلیت و دگەل وان دمینیت هەتا ئەڕکێن خوە جیبجی دکەن و پاشی پێکڤە دزڤرنەڤە.
شه‌ڕێ هه‌کاریێ دناڤبه‌را پارتی و ئێکه‌تیێ دا
ل ڕۆژا ٢/٦/١٩٧٨ عەلی دێرگژنیکی، ئەسعەد گەلناسکی و ئیسماعیل محێ لیناڤایی ژ لایێ جەهوەر نامق ڤە تێن ئاگەهدارکرن کو بچن بارەگایی هەرێمائێك ل کۆماتەی.
ئەو ل کۆماتەی دگەل جەهوەر نامق دچن گوندێ دویلێ، ڕۆژا پاشتر بڕێدکەڤن، ل جهەکی ئەو ڕادوەستن. کارتۆنەکا پاکیتێن خۆرمێ دگەل زێرەڤانێ جەهوەر نامقی هەبوو، ئەو پاکیتەکێ ددەتە جەهوەر نامق، جەهوەر نامق ژی ددەتە پێشمەرگەکی، پاشی ئێکا دی ددەته جەهوەر، ئەو وێ ژی ددەته پێشمەرگەکێ دی و بڤی ڕەنگی هەتا خورمە ل سەر هەمی پێشمەرگا هاتی پاڕڤەکرن، لێ ل دوماهیێ بۆ جەهوەر نامقی نامینیت.
جەهوەر وان پێشمەرگێن دگەل خوە ئاگەهدار دکەت کو هێزەکا مەزن یا ئێکەتیێ یا هاتیە ڕۆژهەلاتێ جولەمێرگێ، بۆ سه‌ر هێزێن پارتی و ل دەوروبەرێن گوندێ دزوتالا شەڕی یا دەستپێکری. پێشمەرگە ل وێرێ بۆ سەر دەڤەرێن جودا ل گۆرەی پێداویستیێن شەڕ و بەڕەڤانیێ تێنە دابەشکرن. عەلی و چەند هەڤالێن خوە دکەڤنە دگەل عەلیێ برایێ ئەبو عنتەر. ئه‌و دچنه ئه‌لکی (بێشەبابێ) ل ناڤ مامخوڕا و گەودا. ئەو ل وێرێ شەهاب میرانی وەکی کادرەکێ پارتی و بەرپرس ل وێ دەڤەرێ دگەل هەژمارەکا پێشمەرگا دبینن. شەهاب میرانی هاریکاریا وان دکەت.
عەلی دێرگژنیکی و هەڤالێن خوە د دویف هێزێن ئێکەتیێ دا دچنه دەڤەرێن لوینێ و گراڤیا، سێ ڕۆژا ل وێرێ دمینن، پاشی دزانن کو هێزێن ئێکەتیێ یێن چووینه ئه‌لکی، ئەو ژی دویف واندا دچن و پشتی ٢٥ دەمژمێران دگەهن گوندێ تەنگا خانێ. ل وێرێ دزانن کو هێزەکا ئێكەتیێ ژ لایێ خه‌لکێ مامخوڕا و ژیرکیا یا هاتیە ژ ناڤبرن، هەژمارەکا مەزن یا ژێ هاتیە کوشتن و دیلکرن. هەژمارا وێ هێزێ نێزیکی ١٥٠ چەکدارا بوو. د ناڤ دیلان دا سەرکردێن وان حسێن بابە شێخ و دکتۆر خالد دگەل دا بوون.
عەلی دێرگژنیکی د ڤێ دیدارێ دا ئاماژێ ب خالەکا گرنگ دکەت و دبێژیت: گەلەك ژ سەرۆك هۆزێن کوردا ل دەڤەرا جولەمێرگێ سۆز و پەیمان دابوون مام جەلال کو هاریکاریا هێزێن وی بکەن و بگەهنە هێزێن ئێکەتیێ و خوارن و ڤەخوارنێ بۆ وان دابین بکەن، لێ ژبلی (ئەحمەد کۆکەلی) ل هۆزا ژیرکیا و (حەجی خەلیلێ گراڤی) کەسێ دی ل سەر سۆزا خوە نەما.
عەلی دێرگژنیکی دبێژیت هێزێن ئێکەتیێ مانە برسی و دەمێ ئەو هێز گەهشتیە گەلیێ مامخوڕا، وان دڤیا بلەز خوە بگەهیننه ناڤ گۆییا، بڕێڤە هەر تشتێ خوارنێ ب دەست وان کەتبا دا ڕاکه‌ن. گەلەك ژ کوشتیێن وان هەڤیر و ئار د بەریکێن وان دا بوون و هۆکارێ سەرەکی یێ شکەستنا وان برس بوو و د بێژیت کو ژنکەکێ ٧ تڤەنگ بەرامبەر خوارنێ ژ چەکدارێن ئێکەتیێ وەرگرتن.
پشتی دوماهی هاتنا شەڕی، عەلی و هەڤالێن خوە ل گوندێ تەنگا خانێ دمینن، پاشی ١٣٠ دیلێن ئێکەتیێ وەردگرن داکو ببەنه هەرێما دوو. عەلی بەرپرسیاریا برنا شەش دیلان وەردگریت. ئەو دیلێن دگەل وی باوەر نەدکر کو ئەو دێ جارەکا دی تێر خوارنێ خۆن یان دێ وەکو مرۆڤێن ئاسایی جارەکا دی ژین، ئەو گەلەك د بێ وورە بوون و هزرا پاشه‌رۆژەکا باش ل دەف وان نەمابوو.
عەلی گەلەك ب دلۆڤانی سەرەدەریێ دگەل وان دکەت و گەلەك چاڤێ خوە ددەت وان و دلێ وان ناهێلیت و ڕێزەکا باش ل وان دگریت. عەلی وان دبەتە گوندێ شویکەی ل دەڤەرا دۆسکی ژووریا و دبنە مێڤانێن مام پیرۆی. ئەو ژی گەلەك ڕێزێ ل وان دگریت و دبێژیتە عەلی، ژبۆ زێرەڤانیێ بلا کوڕێ من ژی هاریکاریا تە بکەت. دیلەك ب ناڤێ حەمە رەسول کو خەلکێ شەقلاوە بوو، دبێژیتە مام پیرۆی، پشتڕاست بە هندی ئەم دگەل عەلی بین ئەم خیانەتێ ناکەین.
عەلی وان شەش دیلان دبەتە چەمتوی ڕادەستی پێشمەرگێن وێ دەڤەرێ دکەت و ڤەدگەڕیتەڤە بارەگایێ هەرێما ئێك ل کۆماتەی.
عەلی دێرگژنیکی ل ١/٨/١٩٧٨ ب فەرمانا جەهوەر نامق دگەل هەژمارەکا مەفرەزێن پێشمەرگەی دکەڤنە د کوردستانا باشوور دا. هەر مەفەرەزەك بۆ دەڤەرەکێ دێ چیت، عەلی و ٥ پێشمەرگێن دی دگەل ئیسماعیل حەجی محێ بۆ دەڤەرا دهۆکێ هاتینە دەستنیشانکرن. ئەحمەد کوڕکی ڕێبەریا وان مەفرەزا دکەت و وان ل دەڤەرێن مەترسیدار دەربازدکەت.
دەمێ دگەهنە دناڤ ئاخا باشوورێ کوردستانێ دا، ل دەڤەرا گولیا هندەك کەس هاریکاریا عەلی و هەڤالێن وی دکەن. عه‌لی دبێژیت: دەمێ ئەو دەربازی دەڤەرا دۆسکیا دبن ئەو ب شەڤ و ڕۆژ ل هشارێن دویری مرۆڤا خوە دپارێزن. ئەو ژ بلی ئەمین عەلی برۆحەجەری نەوێریان کەسێ دی ببینن. ئەمین گەلەك هاریکاریا وان دکەت و خوارنێ و ڤەخوارنێ بۆ دابین دکەت و ڕیبەریا وان دکەت. وی دەمی ل دەڤەرا دۆسکیا گەلەك جاش هەبوون و ل پێنج گوندێن وێ دەڤەرێ بارەگایێن جاشا لێ هەبوون و گوندێن دی ژی هەڤالێن جاشا و ئەمن و ئیستخباراتێ بوون. هەژمارا پێشمەرگێن وێ ده‌ڤه‌رێ ل سەر دەمێ سەرکردایەتیا کاتی ژی ژ ١٠ پێشمەرگا کێمتر بوون.
عەلی دێرگژنیکی و هەڤالێن خوە ئامادەکاریێن لێدانا بارەگایەکێ لەشکەری ل گوندێ مەرینا ل دەشتا سێمێلێ دکەن. لێ ئەو ل گوندێ برجینێ دکەڤنه بۆسەیه‌کا جاشێن یئیستخباراتێ و هەڤالێ وان یێ پێشمەرگە (دەهام هرۆری) شەهید دبیت و ئێکێ دی ژی بریندار دبیت. لەشکەرێ دوژمنی بدویف وان دا تێت، عەلی دێرگژنیکی دچیتە گوندێ برۆحەجەرا. هەڤالێن وی دچنه باکوورێ کوردستانێ بێی کو وی ئاگەهدارکەن. برایێ وی خۆرشید زاڕۆکێن وی ئەوێن ل دەف دایبابێن خوە هێلاین دگەل خوە دبەت و دچیتە دەف وی. ئەڤە جارا ئێکێ یە عەلی دێرگژنیکێ پشتی بوویە پێشمەرگە وان زاڕۆکێن خوە دبینیت. پشتی هینگێ عەلی ب هاریکاریا خەلکێ جامێرێ دەڤەرا گولیا دەربازی باکوورێ کوردستانێ دبیت و ل مال دمینیت. برایێ وی خورشید ژی پەیوەندیێ ب شۆڕشێ دکەت و دبیتە پێشمەرگە. خۆرشیدێ برایێ وی دگەل غازی زێباری و کاروان ئاکرەیی گەڕەکێ بۆ دەڤەرا زاخۆ دبەن.
عەلی دێرگژنیکی و سەبری کۆچەر بۆ ئەنجامدانا هندەك کاروبارێن شۆڕشێ ب فەرمانا جەهوەر نامق دچنه دەڤەرا گۆییا، پشتی هینگێ ل مال دمینیت. ل ٨/٤/١٩٧٩ جەهوەر نامق وی و هەڤالێن وی ئاگەهداردکەت کو ڕژێمێ نیازا هێرشێ بۆ سەر بارەگایێ هەرێما ئێك هەیە، لۆما پێتڤی یە ب زویترین وەخت ل بارەگایێ هەرێمێ ل کۆماتەی ئامادەبن. ئەو سێ هەیڤ بوون بارەگایێ هەرێما ئێك ژ کوردستانا باکوور بۆ کوردستانا باشوور هاتیە ڤەگوهازتن. بارەگا بتنێ پێنج مێتران ژ هێلا سنووری دویربوو.
عەلی دێرگژنیکی و هەڤالێن خوە دەملدەست دگەهن بارەگایێ هەرێمێ و جهێن بلند و ستراتیژی دگرن. هەژمارەکا کادر و پێشمەرگێن ل بارەگای ئامادە ب هەمان شێوە خوە ل دەورووبەرێن بارەگای بەڵاڤەدکەن و جهێن بلند دگرن. چەندین شەڤ و ڕۆژا ل بەر سڕ و سەرما و بارانێ دمینن، لێ دوژمنی چ هێرش نەکرن.
پشتی وەغەرا دوماهیێ یا بارزانیێ نەمر هەژماره‌کا بەرچاڤ ژ سەرکردە و کادر و پێشمەرگا چوونه ڕۆژهەکاتێ کوردستانێ. دوژمنی چوونا وان ب دەلیڤە زانی کو هێرشی بارەگایێ سەرکردایەتیا هەرێما ئێك بکەت. د دەمەکی دا ل بارەگایێ هەرێما ئێك ل کۆماتەی بەرهەڤیێن ئاهەنگا ساڵڤەگەڕا شۆڕشا ٢٦ گولانێ دهاتنەکرن، دوژمنی ل ٢٥/٥/١٩٧٩ هێرشەکا مەزن ب پشتەڤانیا فڕۆکێن شەڕکەر برە سەربارەگایێ کۆماتە، شەڕی دوو ڕۆژا ڤەکێشا، لێ پێشمەرگەی دلێرانە بێ خوارن و ڤەخوارن بەرخوەدا و ئەو هێرش تێك شکاند و زیانەکا مەزن گەهاندە دوژمنی و نه‌هێلا هێرشا دوژمنی بگه‌هیته باره‌گای.
عەلی دێرگژنیکی دبێژیت پشتی ڤی شەڕی ب ئامادەبوونا وی و هەژمارەکا پێشمەرگەی، سەید حەمید زاخۆیی گۆتە غازی زێباری یێ کو وی دەمی ب وەکالەت بەرپرسێ هەرێما ئێك بوو، کو سەید حەمیدی بەری ٢٥/٥ ب نامەکێ غازی ئاگەهدار کربوو کو دوژمن ١٠٠٪ دێ ل وێ ڕۆژێ هێرشێ کەتە سەر بارەگایێ هەرێمێ ل کۆماتەی و ب تۆڕەیی گۆتە وی، بۆچی تە پێشمەرگە ب ڤێ چەندێ ئاگەهدار نەکر و داخوازا وێ نامێ ژ وی کر. غازی زێباری دانپێدان ب ڤێ چەندێ کر و داخوازا لێبوورینێ ژ سەید حەمیدی کر.
رەوشا ئابۆریا خێزانا عەلی گەلەك لاوازدبیت، ئەو دەستوریێ ژ سەید حەمید وەردگریت و دگەل خۆرشیدێ برایێ خوە و ئەسعەد گەلناسکی و دوو کەسێن دی دچنە گوندێ دێرگژنیکێ. ئەو ل دەورووبەرێن گوندێ دێرگژنیکێ، دایك و باب و زاڕۆکێن خوە دبینیت. دایكا عەلی و بابێ وی د بێچارەبوون، ڕەوشا وان یا ئابۆری ژی ل گوندی گەلەك یا خراب بوو. بابێ وی ٧٠ دینارا بۆ وی دەیندکەت، عەلی هەسپەکی ب ٣٥ دیناران دکڕیت و ٣٥ دینارێن مایی ژی ددەت ب کەل پەلێن خوارنێ بۆ مالا خوە و جارەکا دی بەرەڤ باکوورێ کوردستانێ ب ڕێ دکەڤن. ئەو دوو کەسێن دگەل عەلی و خورشیدێ برایێ وی و ئەسعەد گەلناسکی هاتین، خیانەتێ دکەن و خوە ڕادەستی دوژمنی دکەن و هەمی پێزانینان ل سەر وان ددەنه ئەمنا دهۆکێ. بۆ وان ئاشکرادبیت کو ئەو هەردوو کەس ئەمنا دهۆکێ ب مەرەما سیخۆڕیێ هنارتبوونه ناڤ شۆڕشێ. عەلی و هەڤالێن خوە ب لەز و بەز و ب هشیاری دەڤەرێ دهێلن، لێ ئەمنا ڕژێمێ چاڤدێریا وان دکەن. ل ٦/٨/١٩٧٩ دەمێ دا ئەو ل جادا سەرەکی ل ناڤبەرا بێگۆڤا و گرێ بیێ دەربازدن، ل وێرێ دکەڤنه بۆسا دوژمنی و ژ هەمی ئالیا ڤە تێنه گولله‌بارانکرن. ئەو ژی بۆ دەمەکێ کێم شەڕی دکەن و دشێن خوە ژ بۆسا دوژمنی قوڕتالبکەن، لێ هه‌سپێ عەلی ب بارڤە دکەڤیتە دەستێ دوژمنی. هندەك بەلگەنامەیێن مالا وی ژی دناڤ بارێ دەواری ڕابوون. عەلی دەست ڤالا ڤەدگەڕیته ناڤ خێزانا خوە، د وی دەمی دا خودێ زارۆکەکا کچ ژی ددەت وان. ئەمنا مانگێشکێ ژی بابێ وی دگریت و پشتی چەند ڕۆژا ب بەر (لێبوورینەکا) سەدامێ گۆربەگۆڕ دکەڤیت و ئازاد دبیت. عەلی و زارۆکێن خوە دکەڤن ژێر بارێ هەژاریێ. ئەو و ئەسعەد گەلناسکی وحەجی یونس گەلناسکی ل مەها ١١/١٩٧٩ جارەکا دی دەستویریێ ژ پارتی وەردگرن و دچن دەڤەرا دهۆکێ، بەلکی بشێن هندەك خوارنێ بینن ناڤ زاڕۆکێن خوە. ڤێجارێ هندەك پارە ب دەست وان دکەڤیت و وێ زڤستانێ دەبارا ژیانا خوە پێ دکەن.
پشتی هینگێ ب دەمەکێ کێم سەلیم کوڕکی داخوازێ ژ عەلی دکەت کو تڤەنگا خوەیا بڕنۆ بدەتە ف وی، دا ئەو ژی چیت دەڤەرا گولیا هندەك کەل و پەلا بۆ مالا خوە ئینیت. مخابن ل گوندێ سویلێ ڕژێما ئیراقێ ب هەلیکۆپتەران لەشکەری بەرددەن خوارێ، سەلیم کوڕکی دگەل ٩ هەڤالێن وی دگرن و دبەنە زاخۆ و هەڤالەکێ وان ژی شەهیددبیت، بڕنۆیا عەلی دکەڤیت دەستێ ڕژێمێ.
پشتی کۆنگرا ٩ ێ دکتۆر جەرگیس دبیتە بەرپرسێ لقێ و فوئاد میران دبیتە بەرپرسێ لژنا دهۆکێ. فوئاد میران تڤەنگەکا بڕنۆ ددەتە عەلی دێرگژنیکی و وی دگەل خوە دبەتە لژنا دهۆکێ. عەلی دێرگژنیکی ب فەرمانا فوئاد میرانی دبیتە جێگرێ بەرپرسێ لەشکەریێ لژنێ کو عەریف ناسر بوو.
لژنا دهۆکێ لژنەکا گەڕۆك بوو، پێشمەرگە ب ڕۆژ د تەڤگەڕێ دابوون و ب شەڤێ ژی ژبۆ خوارنێ دچوونە گوندا و پاشی د چوون هشارا.
عەلی دگەل لژنێ بەرپرسیاریا هشارا، دانانا زێرەڤانا و کڕینا کەل و پەلان بۆ پێشمەرگەی وەردگریت.
ل مەها ٩/١٩٨٠ جارەکا دی عەلی دەمێ دگەل هەڤالێن خوە بۆ بێنڤەدانێ دچیتە مال، ل گوندێ کوڕکا ل سەر ئاڤا خابووری ب شەڤ دوژمن دەوروبەرێن وان دگریت. خۆشبەختانە مەفرەزاکا پێشمەرگەی ل ڕەخێ دی یێ خابووری ئاگری هەلدکەن، هێزێن دوژمنی کێمتر ژ ١٠ مێتران نێزیکی عەلی و هەڤالێن وی دبن، لێ ئەو بەرێ چەکێ خوە ددەن مەفرەزا پێشمەرگەی. عەلی وهەڤالێن خوە ژی گەلەك ب هشیاری خوە دپارێزن، لێ دیسا دەوارێن وان ب بارڤە کەتن دەست دوژمنی.
د وان ناکۆکیێن لژنا ناوچا دهۆك کەتیە تێدا کو ڕوویەکێ عەشیرگیریێ ب خوەڤە گرتبوو، عەلی دێرگژنیکێ پشت ددەتە عەشیرەتێ و پشتەڤانێ ل شرعیەتا شۆڕشێ دکەت. ژ بەر ڤی هەلویستێ وی ڕاستی ڕەخنە و گەفا دبیت. ڤی هەلویستێ عەلی وەکر کو پتر ببیتە جهێ باوەریا لژنا دهۆکێ، ئێدی هەر گرفتەکا ل دەڤەرێ هەبا، ئەو ژبۆ چارەسەکرنێ دهاتە ڕاسپاردن.
عەلی دبیتە ئامر مەفرەزە و دهێتە ڕاسپاردن کو بچیتە گوندێن دورووبەرێن دهۆکێ ژبۆ پەیوەندیکرنێ ب ڕێکخستنێن پارتی و کۆمکرنا ئابۆنا.
-چاندانا مینا ل سەر ڕێکا دوژمنی ل ناڤبەر مانگێشکێ و رەبیێن چیایی.
-دانانا بۆسەیه‌کێ ل سەر جادا دهۆك مانگێشکێ ل نێزیکی گوندێ ڕەشێورێ.
-لێدانا بارەگایێ سریا دوژمنی ل نێزیك گوندێ بادێ.
-لێدانا دوو کاروانێن لەشکەرێ دوژمنی ل سەر جادا دهۆك ئامێدیێ.
-چاندنا دوو مینا ل نێزیک پرا بەربانکێ بۆ ئامێدیێ و چاندنا سێ مینێن دی ل ناڤ ڕێیا سەربازێن دەژمنی ل سەرێ چییایێ سوراتووکا.
-لێدانا بارەگایەکێ دوژمنی ل دەڤەرا دهۆکێ ب پشکداری دگەل ڕێکخراوا سادق عومەر و سەید نایف دگەل هندەك هێزێن لقێ.
-بەرسینگگرتنا هێرشا دوژمنی بۆ سەر هەردوو گوندێن زێوێ و خازیاڤا.
-سۆتنا ترۆمبێلەکا دوژمنی ل سەر جادا دهۆك قارقاراڤا.
-دانانا بۆسەکێ ل سەر جادا دهۆك مانگێشکێ ل نێزیك پرا کانیسارکێ و دئەنجامدا ترۆمبێلەکا تژی سەربازێن دوژمنی دکەڤیت بەر ئاگرێ پێشمەرکەی.
د ڤی ماوێ دەربازبوویی دا عەلی دێرگژنیکی بۆ چەندین جارا مالا خوە ژ جهەکی بۆ جهەکێ دی د ڤەگوهێزێت، ل دوماهیێ جار مالا خوە ژ سەر سنووری دئینیتە گوندێ کوڕکا ل دەڤەرا گولیا.
عەلی دێرگژنیکی ژ لژنا ناوچا دهۆك بۆ لژنا ناوچا زاخۆ ل حەفتەنینێ تێتە ڤەگوهازتن و ب چەند ئەرکێن گرنگ تێتە ڕاسپاردن و ئەو وان ئەڕکا نەخاسمە کارێن دویڤچوون و ڤەکۆلینا گەلەك ب باشی جیبجی دکەت، لۆما لژنا زاخۆ باش دبینیت کو عەلی ببیتە ئەندامێ لژنا ڤەکۆلینێ، لێ ئەو وی کاری وەرناگریت و وەکو ئامر مەفرەزە ل سەر خەباتا خوە بەردەوام دبیت و دبیتە جێگرێ بەرپرسێ ڕێکخراوا دلبرین، کو بەرپرسێ وێ سەربەست بابیری بوو.
ل ٢٣/٨/١٩٨٣عەلی و چەند هەڤالێن خوە مینەکێ ل سەر ڕێکا سەبازێن دوژمنی ل نێزیکی دوڕیانا گوندێ دێرگژنیکێ دچینن، د ئەنجامدا چەند سەربازێ ڕژێمێ دهێنه کوشتن.
ل ٢/١٢/١٩٨٣ فوئاد میرانی بەرپرسێ لژنا زاخۆ، عەلی دێرگژنیکێ ب ئەرکەکێ و ب گەهاندنا ٢٠٠٠٠ بیست هزار دینارا بۆ لقێ دهنێریریت. پشتی هینگێ عەلی دگەل ڕێکخرارا دلبرین، کو وی دەمی بەرپرسێ ڕێکخراوی ل بێنڤەدانی بوو، دەست ب گەڕەکێ بۆ دەڤەرا زاخۆ دکەت. ل گوندێ لێڤۆ دوژمن ب ڕێکا سیخوڕێن خوە نەخش و پیلانێن ژ ناڤبرنا وی ددانیت. کەسەك کو پێشمەرگێ لقێ یە، گەلەك خوە نێزیکی وی دکەت و پێشنیار دکەت کو هندەك چالاکیا د ناڤ باژێڕێ زاخۆ دا ئەنجام بدەت. گومان بۆ عەلی چێتبیت، ل دوماهی ئەو کەس پێشمەرگەکی ب ناڤێ (جەمیل) کو خەلکێ زاخۆ بوو ل مالا خۆ شەهید دکەت و دچیت خوە ڕادەستی دوژمنی دکەت. پشتی هینگێ ئاشکرا بوو کو ئەو کەس سەر ب هەواڵگیریا دوژمنی ڤە بوو ل زاخۆ.
هەر د ڤێ گەڕێ دا ل ١٥/١/١٩٨٤ ڕێکخراوا دلبرین ب سەرپەرشتیا عەلی دێرگژنیکی بارەگایێ فەوجا دوژمنی ل گوندێ ئاڤگەنیێ تۆپباران دکەن و زیانێن مەزن دگەهینن دوژمنی.
عەلی دێرگژنیکی درێژیێ ب کار و چالاکێن خوە ددەت و ل ٢/١/١٩٨٤ پشکداریێ د بەرسینگگرتنا هێرشا دوژمنی بۆ سەر گوندێ لێڤۆ دا دکەت.
پشتی هینگێ عەبدوللا بشار ل شوینا سەربەست بابیری دبیتە بەرپرسێ ڕێکخراوا دلبرین و ئەرکێ وان دبیتە پاراستنا بارەگایێ لژنێ و چاڤدێریا سنوورێ باکوور و باشوورە.
ژ بەرکو پێشمەرگێن لژنا ناوچا دهۆکێ دکێم بوون و شیانێن ئەنجامدانا ئەرك و چالاکیا نەبوون، داخواز ژ ڕێکخراوا دلبرین هاتە کرن کو بۆ مه‌هه‌کێ کار و خەباتا خوە ل سنوورێ لژنا دهۆکێ ئەنجامبدەت. لژنا زاخۆ تۆپەکا ٥٧ملم ژی ددەتە وان. لێ کەس ژ وێ ڕێکخراوێ شەهرەزایی د وێ تۆپێ دا نینە. عەلی دێرگژنیکی داخوازێ ژ حەمید خواستی دکەت کو وی فێری ب کارئینانا وێ تۆپێ بکەت. حەمید خواستی ژی وی فێردکەت و ئێدی دچن دەست ب گەڕا خوە بۆ دەڤەرا دهۆکێ دکەن. ل وێ دەڤەرێ ب هەماهەنگی دگەل لژنا دهۆکێ دەست ب چالاکیا دکەن وەکی:
–دانانا بۆسەکێ ل ١٩/٨/١٩٨٤ ل سەر جادا دهۆك مانگێشکێ، نێزیکی گوندێ کەمەکا، پشتی هینگێ گەڕا خوە بۆ دەڤەرا گولیا دبەن.
-ل 26/8/1984 دوژمن هێرشەکا بەرفەره بۆ سەر هەردوو دەڤەرێن دهۆك و زاخۆ دەستپێدکەت. عەلی و هەڤالێن خوە پشکداریێ د ڕاوەستان و شکاندنا ڤێ هێرشێ دا دکەن و دربێن مەزن دوەشینن هێزێن هێرشبەرێن دوژمنی و کرێگرتیێن وی.
ل ٢٦/١/١٩٨٥ شەهید مەلا رەمەزان ل شوینا فوئاد میرانی بەرپرسیارا لژنا زاخۆ وەردگریت، بارەگایێ لژنێ وی دەمی یێ ل گەلیێ هارینا. ڕێکخراوا دلبرین ل سەر ئەرکێ زێرەڤانیا بارەگایێ لژنێ بەردەوامدبیت.
پشتی هینگێ ل ساڵا ١٩٨٦ عەلی دیرگژنیکی نەساخ دبیت و ژ بۆ چارەسەریێ دچیتە ڕۆژهەلاتێ کوردستانێ و ل ٩/٨/١٩٨٦ جەنابێ سەرۆك مەسعود بارزانی و کاك فازل میران و خودێ ژێ رازی مامۆستا مەلا محەمەد دبینیت و پشتی چارەسەریێ ڤەدگەڕیتەڤە کورستانا باشوور. ل ٤/٢/١٩٨٧ دچیتەڤە سەر ئەرکێ خوە ل لژنا زاخۆ، وی وەختی کاك هشیار زێباری، زەعیم عەلی و دکتۆر جەرگیس ژ لژنا پشکنینێ ل بارەگایێ لژنا زاخۆ بوون. عەلی دێرگژنیکێ دچیتە دەف وان. ئەو سوپاسیا وی دکەن ل سەر وێ ڕاپۆرتا پێش وەخت وی بۆ وان هنارتی. وی وەختی مالا عەلی یا ل گۆندێ بابیرێ، ئەو دچیتە مال و هێرشا دوژمنی بۆ سەر گوندێ گرکا دەستپێدکەت. عەلی و هندەك پێشمەرگە و بەرگری مللی بۆ بەرەیێ شەڕی دچن و پشکداریێ د بەرسینگگرتنا هێرشا دوژمنی دا دکەن.
ل ٢٥/٤/١٩٨٧ دوژمن هێرشەکا مەزن دکەتە سەر گوندێ کورێمێ، دیسا عەلی بەرەڤ گوندێ کورێمێ دچیت و پشکداریێ د وی شەڕی دا دکەت.
ل ٤/٧/١٩٨٧ عەلی دێرگژنیکی جارەکا دی بۆ لژنا ناوچا زاخۆ تێتە ڤەگوهازتن و ل سەر داخوازا قادر قاچاغ دبیتە جێگرێ بەرپرسێ ڕێکخراوا هیڤی و ئێدی کار و چالاکیێن وی دکەڤن دەڤەرا مانگێشکێ و سپنەی.
عەلی دێرگژنیکی و پێنج پێشمەرگە ١٣/٨/١٩٨٧ دگەل موسا هەرکوندی دچنە دەڤەرا بەرواری ژێریا و ب هەڤکاری دگەل هەردوو لژنێن شێخان و ئاکرێ پشکداریێ د لێدانا رەبێن کەلا کانیکا و دەوروبەرا دا دکەت. ئەو رەبیە هەمی هاتن ستاندن و هەژمارەکا جاشا هاتن کوشتن و بریندارکرن و دەستکەفتیەکێ مەزن ژی هاته ڕاکرن.
ل ڤەگەڕا خوە ل ١٦/٨/١٩٨٧ رەبیێن دوژمنی ئەوێن دکەڤنە سەر ڕیکا ئەترویش کانیکا تۆپباران دکەن.
ل ٨-٩/٩/١٩٨٧ پشکداریێ د لێدانا رەبیێن سەرێ چییایێ سپیڕێزی دا دکەت ل هنداڤ دهۆکێ. د وێ چالاکێ دا دەستێ عەلی ب گولەکا دوژمنی بریندار دبیت. پشتی دەرمانکرنا دەستێ وی ژ لایێ نۆژدارێ شۆڕشێ دکتۆر عەبدی، رۆژا پاشتر ڤەدگەڕیتەڤە سەر ئەرکێ خوە ل بارەگایێ لژنێ. د ڤێ چالاکیێ دا کوڕێ عەلی، سیهامەدین ژی پشکداربوو. هینگێ کوڕێن عەلی (سیهامەددین و ئیدریس) هەردوو پێشمەرگە بوون.
پشتی داستانا کانیماسێ گوندێ بابیرێ و هەمی گوندێن دەڤەرێ دکەڤن بەر هێرشا فڕۆکێن دوژمنی، عەلی دێرگژنیکی ژی نەچار دبیت بچیتە تانا مالا خوە. برینا دەستێ وی ژی هەوددەت، نۆژدارێ شۆڕشێ میکائیل محەمەد ئوزمانی ژ لایێ لژنێ ڤە دگەل وی تێتە هنارتن و نێزیکی هەیڤەکێ دگەل وی دمینیت. عەبدولخالق بابیری ژی هاریکاریێ دگەل وی دکەت گەلەك جارا برینا دەستێ وی دەرمان دکەت، لێ برینا دەستێ وی چێنابیت. عەلی دچیتە دەف غازی بامەڕنی ل گوندێ کانیبەڵاڤێ، غازی دبێژیتە وی دڤێت بۆ چارەسەریا برینا دەستێ خوە بچیە ئیرانێ. چونکە ئەگەر چارەسەر نەکەی، دڤێت دەستێ بهێت بڕین.
عەلی نەچار دبیت جارەکا دی ل ١٩/١/١٩٨٨ بچیتەڤە ئیرانێ. عەلی چارەسەریا برینا دەستێ خوە دکەت. پاشی ڤەدگەڕیتە کوردستانێ، لێ کاودانێن دەڤەرێ تێكدچن. عەلی داخوازێ ژ خەلکێ گوندێ بابیرێ دکەت کو ژ گوندی دەرکەڤن. لێ هندەکا ئەو ب بەڵاڤکرنا بەلبەلێ تاوانبارکر.
ل دوماهیێ ل ٢٣–٢٤/٨/١٩٨٨ عەلی و خێزان و کەس و کارێن خوە ژ گوندێ بابیرێ دەردکەڤن و ل جادا بێگۆڤا کانیماسێ دەرباز دبن و بەرەف سنوورێن باکوورێ کوردستانێ دچن. ڕۆژا پاشتر دەڤەر دکەڤیتە بەر هێرش و تۆپبارانا چەکێ کیمیاوی و ڕەڤ ب خەلکێ دەڤەرێ هەمیێ دکەڤیت. بدەهان هزار ژ خەلکێ کوردستانێ ل سەر سنوورێن تورکیا کۆمدبن. تورکیا ل ژێر فشارێن نیڤدەولەتی سنوورێ خوە ڤەدکەت. عەلی و مال وکەس و کارێن خوە ل کەمپا مێردینێ دهێن ئاکنجیکرن، پشتی نێزیکی سالەکێ ل مێردینێ دمینن، بڕیارێ ددەن کو بچن ڕۆژهەلاتێ کوردستانێ و دەولەتا تورکیا ژی ڕێکێ ددەت وان کو بچن وێرێ.
عەلی و خێزان و زارۆکێن خوە هەتا سەرهەلدانا بهارا ساڵا ١٩٩١ ل رۆژهەلاتێ کوردستانێ دمینن.
دگەل سەرهەلدانێ عەلی دێرگژنیکی سەرۆك مەسعود بارزانی ڤەدگەڕیتەڤە کوردستانێ. ل ١٢/٣/١٩٩١ دکەڤیتە د ئاخا کوردستانێ دا ل دیانا وپشتی ١٤ سالا ل ١٥/٣/ ١٩٩١ ڤەدگەڕیتەڤە دهۆکێ.
پشتی هینگێ مالا خوە ژی ژ ئیرانێ دئینیتە کوردستانێ. عەلی دێرگژنیکێ ل سەر داخوازا پارتی ل سەر بەنداڤا دهۆکێ بارەگایەکی ڤەدکەت و ئەرکێ زێرەڤانیا بەنداڤێ و وێ دەڤەرێ وەردگریت.
پشتی هینگێ ئەرکێ وی بۆ ئەمبارێن کۆمپانیا چنار کو ئازۆقە و سۆتەمنیێ پارتی لێ بوو دهێتە ڤەگوهازتن.
پشتی هینگێ عەلی دێرگژنیکێ پشکداریێ د شەڕێن چەسپاندنا یاسای دا دکەت. ل ساڵا ١٩٩٤ دبیتە ئامر بەتالیۆن ل هێزا ئێکا دهۆکێ ل سوپایێ ئێك. پشتێ ڕێکخستنا پێشمەرگەی بۆ زێرەڤانیا ناڤخۆ دهێتە ڤەگوهازتن، پشتی هینگێ ژی بۆ فەرماندا دهۆکێ.
ل ٥/٩/١٩٩٥ ب پلا نەقیب بۆ فەرماندەیا سپیلکێ دهێتە ڤەگوهازتن و نوکە ژی وەکو مقەدمێ پەککەفتی سەر ب فەرماندەیا سپیلکی ڤەیە.
سهنتهرێ کۆماته
یێ دێکومهنت کرنا دیرووکا شۆڕشێ
کار و ئهرکێ سهنتهرێ کۆماته دێکۆمێنت کرن و پاراستنا دیرووکا شوڕشێ یه ژ مرن و ژناڤچوونێ.
ڤی سهنتهری ب ستافهکێ بچووک و شیانێن ساده، لێ ب ڤیان و باوهریهکا مهزن، وهک پێنگاڤا خوه یا کاری یا ئێکێ، دهست ب کۆمکرن، دێکۆمنێت کرن و تۆمارکرنا دیرووکا خهبات و شۆڕشا کوردستانێ کریه.
