موسا کێسته‌یی، کادره‌کی ئارام و هێژا، کاروانه‌کێ خه‌باتێ یێ دوور و درێژ
سەنتەرێ کۆماتە یێ دێکۆمێنتکرنا دیرووکا شۆڕشێ، د بەردەوامیا بزاڤ و چالاکیێن خوە یێن تۆمارکرن و ئەڕشیفکرنا دیرووکا شۆڕشێ دا، ل رۆژا ٢٧/٨/٢٠٢٢ دبیتە مێڤانێ پێشمەرگە و تێکۆشەرێ دێرین موسا کێستەیی و هەڤدیتنەکا درێژ یا ڤیدیۆیی دگەل وی سازدکەت و دیرووکا خەبات و تێکۆشینا وی تۆماردکەت و ژ ناڤچوونێ دپارێزیت.
موسا ئەمین موسا یێ ناسیار ب موسا کێستەیی ل ساڵا ١٩٥٧ ل گوندێ کێستە یێ سەر ب دەڤەرا کانیماسێ هاتیە سەر دنیایێ. ل گوندێن کێستە و هرۆرێ خواندنا خوە یا دەستپێکی و ناڤجی بدوماهی ئینایە و ل ساڵا ١٩٧٤ ئەزموونێن وەزاری ددەت و پلا سەرکەفتیێ پێنجێ ل سەر پارێزگایێن کوردستانێ ب دەستڤەدئینیت.
هەر ل ساڵا ١٩٧٦ ئه‌و بۆ لەشکەریا نەچاری تێته ڤەخواستن، د هەمان ساڵدا ئێکەمین بەڵاڤۆکا سەرکردایەتیا کاتی یا پارتی دیموکراتی کوردستان ب ناڤێ (کوردستان الساحة الحقیقیة للنضال) ئانکو کوردستان قادا ڕاستەقینەیا خەباتێ یه، ژ لایێ بابێ وی، کو وی دەمی بەرپرسێ ڕێکخستنا نهێنی یا پارتی بوو ل گوندی، دگەهیتە دەستێ وی.
موسا کێستەیی ل ٦/٩/١٩٧٦ پەیوەندیێ ب شۆڕشا گولانێ دکەت و دگەهیتە مەفرەزا مستەفا مزووریی، پشتی هینگێ دچیتە کۆماتەی و خوه ڤه‌دگوهێزته د دگەل مەفرەزا هه‌ردوو شه‌هیدان مراد کێستەیی و مستەفا کێستەیی.
موسا کێستەیی ل ساڵا ١٩٧٧ ئێکەم گەڕا خوە یا پێشمەرگاتیێ دگەل جەهوەر نامق و ملازم عەلی و هەژمارەکا پێشمەرگا و فەرماندێن لەشکەری بۆ دەڤەرا چیایێ مەتینا دەستپێدکەت و ئێکەمین چالاکیا خوە یا لەشکەری ژی لگه‌ل هه‌ڤالێن خوه ل نێزیک گوندێ بابیرێ ل دژی ڕژێمێ ئەنجامددەت. پشتی هینگێ دگەل هەڤالێن خوە ل دەڤەرا بەرێ گاره‌ی و زێبارێ درێژیێ بگەڕا خوە ددەت.
ل ساڵا ١٩٧٨ جارەکا دی دگەل جەهوەر نامق و هێزەکا پێشمەرگەی گەڕەکا دی یا چوار مه‌هی دبەتە دەڤەرا دهۆکێ و وی جارێ ژی ئه‌و هەژمارەکا دیا چالاکیێن ڕیکخستنی و لەشکەری ئەنجامددەن.
دیسان ل ساڵا ١٩٧٩ دگەل جەهوەر نامق دچیتە هەرك و بێداڤا و پاشی دچنە بارەگایێ سامی عەبدولرەحمان ل گوستەی و پشتی هینگێ ژبۆ پشکداریکرنێ د کۆنگرێ نەهێ یێ پارتی دیموکراتی کوردستان دا پێکڤە دچنە رۆژهەلاتێ کوردستانێ.
پشتی کۆنگرێ ڤەدگەڕیتەڤە کۆماتەی و درێژیێ ب خەباتا خوە یا پێشمەرگاتیێ ددەت.
ل مه‌ها ٨/١٩٨٠ کاک موسا دگەل مەفرەزا مراد کێستەیی و مستەفا کێستەیی چالاکیەکا لەشکەری د ناڤبەرا قەدشێ و ئینشکێ دا ئەنجامددەن. د وێ چالاکیێ دا ئه‌و هێرشی دوو ره‌بیێن دوژمنی دکه‌ن و زیانێن مەزن دگەهیننه هێزێن دوژمنی. داکو کاریگەریا تۆپبارانا دوژمنی ل سەر وان یا کێم بیت، کاك موسا پێشنیار دکەت کو پتر خوە نێزیکی دوژمنی بکەن، لێ هەڤالێن وی باشتر دبینن کو خوە دووری جهێن ل ژێر کونترۆڵا دوژمنی بکەن و بڕیارێ ددەن کو خوە ژ بنکە و بارەگایێن دوژمنی دووربێخن، لەوڕا ل دەمێ خوەڤەکێشانێ هێزێن دوژمنی بشێوه‌یه‌کی دژوار وان تۆپباران دکه‌ن و دڤی ده‌می دا تۆپەك ب ناڤ کۆما پێشمەرگەی دکەڤیت و د ئەنجامدا فه‌رماندێ مەفرەزا وان مراد کێستەیی و جێگرێ وی مستەفا کێستەیی شەهید دبن و هه‌ڤالێ وان موسا عەبدوللا ژی برینداردبیت.
ئەو پشتی هینگێ نەچار دبن بچنە زۆمێن گوندێ شێڵازا ل سه‌رێ چیایێ مه‌تینا و داخوازا هاریکاریێ بکەن. دوو هەڤوەڵاتیێن خەلکێ گوندێ مایێ دەوارەکی دگەل خوە دبەن ودچنە هاریکاریا وان، مەفرەزا حەمدی بەگێ ژی ل تانا وان دچیت. موسا کێستەیی و هەڤالێن خوە، شەهید و بریندارێن خوە دبەنە گوندێ شێڵازا و هەردوو شەهیدان ل گۆڕستانا گوندێ شێڵازا ڤەدشێرن. داکو شۆپا وان ل بەر دوژمنی بەرزەکەن، کێلیا بۆ شەهیدان نادانن و گوڕێن وان دگەل ئاخێ ڕاستدکەن.
پشتی ڤێ چالاکیێ و ژبۆ تۆلەستاندنا خوینا هەڤالێن خوەیێن شەهید، د سێ مه‌ها دا ئه‌و و هه‌ڤالێن خوه ٩ چالاکیێن لەشکەری ل دژی بنکە و بارەگایێن لەشکەری یێن ڕژێمێ ئەنجامددەن.
ژ بەر مەزنیا زیانێن دوژمنی، ئەفسەرێن ڕژێمێ نەچاربن هەوارا خوە بگەهیننه مختارێن گوندا و بڕێیا وان داخوازێ ژ هێزێن پێشمەرگەی دکەن کو چالاکیێن خوە ل دژی لەشکەرێ ڕژێمێ راوەستینن.
موسا کێستەیی ل ساڵا ١٩٨١ سەنگەرێ خەباتا خوە بۆ ناڤ ڕێزێن پارتی گەلی دیموکراتی کوردستان ڤەدگوهێزیت و دچیته سوریێ و ژ وێرێ ژی لگه‌ل هه‌ڤالێن خوه یێن پارتی دگه‌ل دچیته نه‌مسا و ل ڤیەنایا پایتەختێ نەمسا پشکداریێ د گۆنکرێ دامەزراندنا پارتی گه‌ل دا دکەت. موسا کێستەیی پشتی کۆنگرێ دزڤڕیتەڤه سوریێ و پاشی دگەل هێزەکا پێشمەرگێن پارتی گەل، ل هاڤینا ساڵا 1982 تێتە ڤه باشوورێ کوردستانێ و ئه‌و باره‌گایێ خوه دداننه سه‌ناتێ ل ده‌ڤه‌را زاخۆ، ل سه‌ر سنووڕێ باکوور و باشوور. هینگێ ل ده‌ڤه‌را به‌هدینان پارتی دیمۆکراتی کوردستان ده‌سه‌ڵاتدار بوو، لێ ئەو هێزا پارتی گه‌ل بێی هەماهەنگی و ڕێکەفتن دگەل پارتی دیموکراتی کوردستان هاتبوو کوردستانێ، لەوڕا ئه‌و تووشی ئارێشە و پێکدادانێ دبن دگەل هێزێن پارتی. پشتی ڤێ ئارێشێ و به‌ڵاڤبوونا هێزێن وان، موسا کێستەیی دگەل هەڤالەکێ خوە، ب ئارمانجا ئەنجامدانا کارێ ڕێکخستنێ، بۆ ناڤ کووراتیا دەڤەرێن ئازادێن کوردستانێ ڤە دچن. پاشی پشتی ده‌مه‌کی ڤەدگەڕیتەڤە سوریێ. ئێدی موسا کێستەیی ژ بۆ ئه‌نجامدانا کارێن ڕێکخستنێ چەند جارێن دی هاتن و چوونێ د ناڤبەرا کوردستانێ و سوریێ دا دکەت.
ل دوماهیا مه‌ها ٤/١٩٨٣ ئەو و غەریب بامەرنی (عزەت) ژ سوریێ تێن دا کو بێنه ناڤ ئاخا باشوورێ کوردستانێ و ئه‌و هەوڵددەن کو ل ده‌ڤه‌را سحێلا ل ئاڤا دیجله‌ی دەربازببن و بێنە د ناڤ ئاخا کوردستانێ دا. دڤێت ئەو بشه‌ڤ و د ناڤ بنکە و بارەگایێن ڕژێمێ را دەربازببن. ئەو ل ئاڤێ دەربازدبن. ده‌ما بشه‌ڤێ ئه‌و ده‌رباز دبن دوژمن هه‌ست ب لڤینێن وان دکه‌ت و ژ هه‌می ئالیاڤه وان دده‌ته به‌رشێلکێن گولله‌یان، د ئەنجام دا موسا کێستەیی ب گرانێ ژ پیێ خوە برینداردبیت. ئەو بتنێ ٣٠٠ میترا ژ سەنگەرێن دوژمنی یێ دوورە. هندی برینا وی یا گەرم ئەو دچیت، لێ پشتی برینا وی ساردبیت و گەلەك خوینا وی دڕژیت، ئێدی ئەو ژ هێز و شەنگەها دکەڤیت. موسا نەچاردبیت هەڤالێ خوە بهنێریت دا کو بگه‌هیته ئالیێ سوریێ وهاریکاریێ بۆ وی بینیت و ئەو ب خوە ژی ب برینداری بتنێ ل چوولی دمینیت. جهێ کو موسا ببرینداری و بتنێ لێ مایی، دۆرمانێن وی هه‌می هێزێن دوژمنی نه و جهه‌کێ گه‌له‌ک ب مه‌ترسی یه، چونکی نێزیکی سێکۆچا سوری-ئیراق و ترکی یه. ئه‌و ب برینداری، بێ ده‌رمان، بێ ئاڤ و نان ل وی چوولی و دمه‌ترسیه‌کا مه‌زن دا بتنێ دمینیت.
غەریبێ هەڤالێ وی قۆناغا ٤ سەعەتان ب پیا دبڕیت و خوە د گەهینیتە دێرکێ ل ئالیێ رۆژاڤایێ کوردستانێ و هاریکاریێ بۆ وی دئینیت و موسای ژ مەترسیا مرنێ قوڕتالدکەت. غەریب وی دبەتە خەستەخانێ ل قامشلۆ. دختۆر ل خەستەخانێ نیشتەرگەریەکێ بۆ پیێ موسای ئەنجامددەن، ئه‌و دوو مه‌ها ل سەر گولتا بڕیڤە دچیت. موسا پشتی برینا وی ساخ دبیت بەرپرسیاریا بارەگایێ پارتی گەل ل قامشلۆ وەردگریت.
پاشی ل ساڵا 1986 ئه‌و و پسمامێ خوە یاسین عەزیز ژ سوریێ ده‌ربازی باشوور دبن و تێنە ده‌ڤه‌رێن رزگارکریێن کوردستانێ وەکو کەسەکێ بێ لایەن ژیانا خوە دەربازدکەت.
پشتی کو ل ساڵا 1987 ڕێکەفتن د ناڤبەرا پارتی دیموکراتی کوردستان و پارتی گەل دا تێتە ئەنجامدان و ڕێ تێته دان کو پارتی گەل ب ئاوایەکێ فەرمی باره‌گایێن خوه ل دەڤەرا بەهدینان ڤه‌که‌ت، جارەکا دی موسا کێستەیی پەیوەندیێ ب پارتی گەل دکەت و و بارەگایێ لژنا ئامێدیێ یێ پارتی گەل ل گەلیێ بازێ ل چیایێ مه‌تینا ڤەدکەن و موسا دبیتە بەرپرسێ ڕێکخستنێن پارتی گەل ل دەڤەرێن ئامێدی، زاخۆ و دهۆکێ.
پشتی هینگێ ئه‌و وه‌ک هێزێن پارتی گه‌ل هه‌ژماره‌کا چالاکیێن له‌شکه‌ری ل دژی هێزێن دوژمنی ل ده‌ڤه‌رێ ئه‌نجامدده‌ن، کو هنده‌ک ژ وان ئه‌و بتنێ پێ ڕادبن و هنده‌ک ژی بهه‌ڤپشکی لگه‌ل پێشمه‌رگێن پارتی دیمۆکراتی کوردستان، کو بڤی شێوێ خوارێ بوونه:
– بۆسا دەشتا خێراتێ ل سه‌ر ڕێیا بێگۆڤا-کانیماسێ، کو ب هەماهەنگی دگەل هێزێن پارتی بوو.
– چالاکیا چاندنا تی ئێن تی دناڤبەرا گوندێ ئۆرمانێ و کانیماسێ دا، ل هه‌مبه‌ر هێزێن دوژمنی.
– ئەنجامدانا ٥-٦ چالاکیان ل دەڤەرا زاخۆ
– ئەنجامدانا هەژمارەکا چالاکیان ل هەردوو دەڤەرێن مانگێشکێ و بامەڕنێ.
ژ هەژی گۆتنێ یە کو د ڤان چالاکیان دا، ژبلی وان زیانێن گیانین یێن گەهاندینه هێزێن دوژمنی، هەژمارەکا سەرباز و جاشێن ڕژێمی ژی دیل دکەن و دەست ب سەر هەژمارەکا مەزن یا چەكێ سڤك و ناڤنجی و تەقەمەنیێ ژی دا دگرن.
پشتی ئەنفالێن بەهدینان موسا کێستەیی ئاوارەیی تورکیا دبیت، لێ ب قەچاخی و پشتی بڕێنا ڕێیەکا بزەحمەت و تژی مەترسی دگەل خێزان و زاڕۆکێن خوە دگه‌هینیتە ڕۆژهەلاتێ کوردستانێ. ل وێرێ ژی ئه‌و بەرپرسیاریا بارەگایێ پارتی گەل ل گەلیێ نەوێ وەردگریت.
موسا کێستەیی ل ساڵا ١٩٨٩ پشکداریێ د کۆنگرێ دووێ یێ پارتی گەل دا دکەت و وەکو ئەندامێ کۆمیتەیا ناڤەندی یێ پارتیا ناڤبری تێتە هەلبژارتن. پشتی کۆنگرێ ژی ئه‌و ل ئێزگێ پارتی گەل هەم وەکو نڤێسەرێ گۆتارا سیاسی و هەم ژی وەکو بێژەر دەستبکاردبیت.
پشتی سەرهەلدانێ ئه‌و ڤەدگەڕیتە باشوورێ کوردستانێ و تێتە دهۆکێ و ل کۆچا ملیۆنی دوماهی کەس دبیت کو دهۆکێ بجهدهێلیت. ئه‌و دچیتە ئامێدیێ و وەکو هێزەکا پارێزەرا زارۆکا دگەل محسن سالح ئامێدی دمینیت. پشتی هینگێ دچیتە بارەگایێ کاك سامی عەبدولرەحمان ل رەواندوزێ، دگەل کاك سامی دچیتە دەف سەرۆك مەسعود بارزانی.
پشتی دان و ستاندنێن بەرەیێ کوردستانی دگەل ڕژێمێ دەستپێدکەن، موسا کێستەیی ڤەدگەڕیتە دهۆکێ و پشتی هینگێ دبیتە سەرپەرشتێ ڕێکخستنێن پارتی گەل ل زاخۆ.
پشتی هەڤگرتنا پارتیا ئێکگرتن (گەل، حسك و پاسۆك) دگەل پارتی موسا دبیتە بەرپرسێ لژنا ناوچا خەبات یا پارتی دیمۆکراتی کوردستان ل باتیفا و بەردەوام دبیت هەتا سالا ٢٠٠٥.
ژ ساڵا ٢٠٠٥ و تا کو نوکه ئه‌و کارگێڕێ لقا ١٨ یا پارتی دیموکراتی کوردستانه ل ئامێدیێ و هەتا نوکە ژی ل سەر ئەرکێ خوە بەردەوامە وه‌کو به‌رپرسێ ڕێکخستنا لقا ناڤبری.
کاک موسا ل ساڵێن شه‌ڕێ داعش، ل دژی کوردستانێ، هه‌ر ژ 2014 تا کو 2017، هه‌م ل به‌ره‌یێ رۆژاڤایێ دیجله‌ی و هه‌م ژی ل به‌ره‌یێ ده‌شتا مۆسل بشێوه‌یه‌کی ئه‌کتیف پشکداری د وان شه‌ڕا دا کریه ل دژی داعش.
سه‌نته‌رێ کۆماته
یێ دێکومهنت کرنا دیرووکا شۆڕشێ
کار و ئهرکێ سه‌نته‌رێ کۆماته دێکۆمێنت کرن و پاراستنا دیرووکا شوڕشێ یه ژ مرن و ژناڤچوونێ.
ڤی سهنتهری ب ستافهکێ بچووک و شیانێن ساده، لێ ب ڤیان و باوهریهکا مه‌زن، وه‌ک پێنگاڤا خوه یا کاری یا ئێکێ، دهست ب کۆمکرن، دێکۆمنێت کرن و تۆمارکرنا دیرووکا خهبات و شۆڕشا کوردستانێ کریه.
