سالح ئه‌حمه‌د بیلال (ابو جیهان) خه‌باتکه‌ره‌ک کو 44 سالان بێ راوه‌ستان دچه‌په‌رێن پێشمه‌رگایه‌تی و خه‌باتێ دایه
سەنتەرێ کۆماتە د بەردەوامیا بزاڤ و چالاکیێن خوە یێن دەکۆمێنتکرن و ئەرشیفکرنا دیرووکا شۆڕشێ دا ل ڕێکەفتی ٦/١٠/٢٠٢٢ ل باژێڕێ زاخۆ دبیتە مێڤانێ پێشمەرگە و تێکۆشەرێ دێرین سالح ئەحمەد (ئەبو جیهان) و دیدارەکا ڤیدیۆیی دگەل سازدکەت و دیرووکا خەبات و تێکۆشینا وی مینا بەلگەنامەیەکا گرنگ تۆماردکەت و ژ ناڤچوونێ دپارێزیت.
سالح ئەحمەد بیلال یێ ناسیار ب ئەبو جیهان ل ساڵا ١٩٥٣ ل گوندێ جفتکێ یێ سەر ب ناحیا زومار ڤە ل رۆژئاڤایێ دیجله‌ی، هاتیە سەر دنیاییێ. وی خواندنا خوە یا سەرەتایی ل گوندێ خوە و یا ئامادەیی ژی ل باژێڕێ مۆسل خواندیە. ل ساڵا ١٩٧٣–١٩٧٤ ژی ل کویژا یاسا و ڕامیاری ل بەرغدا دهێتە وەرگرتن، لێ وی ژبەر ستەم زۆرداریا ڕژێمێ باوەری نەبوو کو ل بەغدا بخوینیت. ل سالا ١٩٧٤ ل پەیمانگەها مامۆستایان ل هەولێرێ دهێتە وەرگرتن. ل ساڵا ٢٠٠٣ ل زانکۆیا حەدبا، ل کولیژا یاسای دخوینیت و ل ٢٠٠٧ هەمان کولیژێ ل زانکۆیا نەورۆز بدوماهی دئینیت.
پشتی دەستپێکرنا شۆڕشا ئەیلۆلێ گەلەك کەس ژ گوندێن دەڤەرا زومار پەیوەندیێ ب شۆڕشێ دکەن. ئەبو جیهان ژی ل ساڵا ١٩٦٨ کو وی دەمی هێشتا قوتابیێ خواندنا ناڤنجیێ بوو، د سەر هندێ ڕا کو دەڤەرا وی ل بن کۆنترۆلا ڕژێمێ بوو و گەلەك گرتن و و ڕاهێلان هەبوو، لێ ئەو دگەل رەشید رەمەزان حاجی و مەحمود حاجی ب رێیا فازل میرانی کو وی دەمی کارگێڕێ لژنا ناوچا زمار بوو بارەگایێ وان لگەلیێ دوبانکێ بو و دبیته ئه‌ندامێ پارتی دیموکراتی کوردستان.
ئەبو جیهان هەتا ڕێکەفتنا 11 ئادارا 1970 ل سەر خەباتا ڕێکخستنا نهێنی بەردەوام دبیت. پاشی پشتی ڕێکەفتنا 11 ئادارێ ژ مۆسل دچیتە گوندێ جفتکێ، ڕێکخستنێن پارتی هەم بەرفرەهدبن و هەم ژی ئاشکەرا دبن. ڕێکخراوێن جەماوه‌ری تێنه دامەزراندن. ئەبو جیهان و هندەك هەڤالێن خوە دبنە بەرپرسێن قوتابیان، جومعە خەلیل یوسف و عەدیشو ژی دبنە بەرپرسێن لاوان.
ده‌مێ ل ساڵا 1974 شه‌ڕێ حکومه‌تا ئیراقێ ل دژی کوردستانێ ده‌ستپێدکه‌ت ئەبو جیهان دگەل رەشید رەمەزان حسێن، حەجی سلێمان و ئەحمەد حەجی مراد، کو هینگێ ساڵا وان یا دووێ یا په‌یمانگه‌ها مامۆستایان بوو، پەیوەندیێ ب شۆڕشێ دکەن و ل لژنا ناوچا زومار دبنه پێشمەرگە، کو وی دەمی بارەگایێ لژنێ ل گەلیێ دوبانکێ بوو، ل پشت چیایێ سپی.
پشتی هینگێ ئه‌و دچنه خه‌لانێ ل ده‌ڤه‌را باڵه‌کایه‌تی. ل وێرێ ئەزموونا مامۆستاییێ ئەنجامددەن. پاشی دزڤڕنه‌ڤه ده‌ڤه‌رێ و وەکو کادر ل بەر دەستێ لژنێ کار دکەن. پاشی ئەبو جیهان و هەڤاله‌کێ خوە دچنه بارەگایێ هێزا زاخۆ ل ئەرمشتێ و سەرژمێریەکێ ئەنجامددەن و وێ سەرژمێریێ ب ڕاپۆرت ڕادەستی شەهید عیسێ سوار دکەن.
ئەبو جیهان پشتی شکەستنا شۆڕشێ ئنیەتا چوونا ئیرانێ دکەت، لێ شەهیدکرنا عیسێ سوار هندەك بێ ئومێدیێ بۆ وێ چێدکەت، لۆما ئەو ل زاخۆ خوە ڕادەستی ڕژێمێ دکەت. ڕژێم وی دبەته ئاکرێ. پاشی وی ڤه‌دگوهێزیته ئەمنا مۆسل.
پشتی هینگێ و هه‌ر ل ساڵا ١٩٧٥ ئەبو جیهان ڤەدگەڕیتەڤە سەر خواندنا خوە ل پەیمانگەها مامۆستایان ل هەولێرێ و د هەمان ساڵ دا خواندنا خوە ب دوماهی دئینیت.
ئەبو جیهان ل داویا ساڵا ١٩٧٥ دگەل ئەحمەد خەلیل ئوومەری جارەکا دەست ب خەباتا نهێنی دکەنەڤە ل مۆسل. ئەو و سەعید شەنگالی و رەمزی هۆرمز ل ساڵا ١٩٧٦ ل گوندێ بێزنۆرێ ل دەڤەرا نێروە وه‌ک مامۆستا دهێنە دامەزراندن. ئەبو جیهان ل ڤێ دەڤەرێ ملازم عەلی، فوئاد میران و عەبدوللا سالح دبینیت. ئەبو جیهان دبیتە پرا پەیوەندیێ د ناڤبەرا شۆڕشێ و ڕێکخستنێن پارتی دا ل مۆسل و ڕۆڵێ پۆستەچیێ شۆڕشێ دگێڕیت.
ئه‌و ل ساڵا ١٩٧٧ دهێتە ڤەگوهازتن بۆ گوندێ ئەرمشتێ ل پشتا چیایێ سپی و ل وێرێ دبیتە ڕێڤەبەرێ قوتابخانێ. ل ئەرمشتێ ژی حەمید خواستی ب ڕێیا رەشید عەلی پەیوەندیێ ب وی دکەت و ل سەر خەباتا خوە یا نهێنی هەتا ساڵا ١٩٨١ بەردەوام دبیت.
پاشی ئەبو جیهان ل مەها ١١/١٩٨١ ل لژنا ناوچا زاخۆ پەیوەندیێ ب شۆڕشێ دکەت و دبیته پێشمه‌رگه، کو وی دەمی فوئاد میرانی بەرپرسێ لژنێ بوو. ئەبو جیهان ل لژنا ناوچا زاخۆ دگەل خەلیل تاهر و فەلاح هەسەن دبیتە ئەندامێ لژنا ڤەکۆلینێ ل بارەگایێ لژنا ناوچا زاخۆ. پاشی ل ساڵا ١٩٨٣ ئه‌و دبیتە بەرپرسێ لژنا ڤەکۆلینێ. ئەو هه‌موو ده‌مان که‌سه‌کی ئارام بوو و چ جارا د ئەرکێ خوەدا توندو و تیژی دژی گرتی و تاوانباران بکار نه‌دئینا و ئارمانجا وی یا بەردەوام چاکسازی بوویە.
دسەر هندێ ڕا کو ئەبو جیهان ل بارەگایێ لژنێ بەرپرسیارێ لژنا ڤەکۆلینێ بوو، لێ ئەو پشکداریێ د گەلەك شەڕ و داستانێن پێشمەرگەی دا دکەت مینا:
-بەرسینگگرتنا هێرشا دوژمنی بۆ سەر گوندێ بێزهێ ل ساڵا ١٩٨٣.
بەرسینگگرتنا هێرشا دوژمنی بۆ سەر لژنا ناوچا زاخۆ ل ساڵا ١٩٨٤ کو د وی شەڕی دا، ل به‌ره‌یێ وان ١٥ کەلەخێن دوژمنی ل قادا شەڕی دمینن، هەروەسا پشکداریێ د شەرێ مانگێشکێ ژی دا دکەت.
ل مەها ئادارا ساڵا ١٩٨٦ دگەل حەمید خواستی، ئۆسمان قاسم و عەلی قادۆی پشکداریێ د لێدانا سریا ئاڤگەنیێ دا دکەت.
ل ساڵا ١٩٨٧ ل گەلیێ هارینا دەستێ وی برینداردبیت و دهەمان ساڵدا ژبۆ چارەسەریا برینا دەستێ خوە دچیتە ڕۆژهەلاتێ کوردستانێ. بەری پرۆسا ئەنفالێن بەهدینان ژ لایێ ڕژێماگۆربەگۆر ڤە دەستپێبکەن برایێ وی خێزان و زارۆکێن وی ژی دبەتە ڕۆژهەلاتێ کوردستانێ و ئه‌و ب ماڵ و زارۆک ڤه، هەتا سه‌رهه‌لدانا ساڵا ١٩٩١ ل وێرێ دمینن.
ئەبو جیهان دگەل دەستپێکرنا سەرهەلدانێ ل ١١/٣/١٩٩١ د ڕێیا دیانا ڕا ڤەدگەڕیتەڤە کوردستانێ. ل کەلەکێ ئەو و هەڤالێن خوە یێن پێشمەرگە دگەل هێزێن ڕژێما ئیراقێ ڕاستی شەڕەکێ دژوار دبن. پشتی وی شەڕی دڕێیا بەردەرش و شێخان ڕا ل شەڤا ١٣-١٤/٣/١٩٩١ دگەهیتە دهۆکێ. هەمی پێشمەرگە و کادر قەستا لژنێن خوە دکەن. ئەبو جیهان ژی دچیتە زاخۆ و ل دگەل شەهید مەلا رەمەزان و دکتۆر رزگار دبیتە ئەندامێ محوەرێ زاخۆ. پاشی پشتی هێرشا ئیراقێ و کۆچا ملیونی، ئەبو جیهان دگەل هێزێن پێشمەرگەی خوە ژ زاخۆ ڤەدکێشن، ل دەستپێکێ دچنه باتیفا و پاشی دچنه دوکەرێ.
شەهید مەلا رەمەزان و محەمەد خالد دگەل هێزەکا مەزنا پێشمەرگەی ب هەماهەنگی دچنە سوریێ، ل ڤەگەرێ ئه‌و ڕویبڕوی هێزێن ڕژێمێ دبن. مەکتەبا سیاسی بڕیارێ ددەت هێزەکا پێشمەرگەی د دویف وان ڕا بهنێریت دا تشتەکێ ژ چارەنڤیسێ وان بزانیت. ئەبو جیهان و دکتور ڕزگار دگەل هێزەکا پێشمەرگەی دچنه سەرسنکێ، دوو شەڤا ل وێرێ دمینن وپشتی هینگێ دچنه کانیماسێ. ئەو هەتا هاتنا هێزێن هەڤپەیمانان ل کانیماسی دمینن. پشتی هینگێ بارەگایێ خوە بۆ هیزاوا ڤەدگوهێزن. فازل میرانی ژی دچیتە وێرێ. ئەبو جیهان د گەل هێزێن هەڤپەیمانان دچیتە زاخۆ و هەموو بارەگایێن ڕژێمێ نیشا وان ددەت. ژبۆ کێمکرنا مەترسیا خەلکی ژ ڕژێمێ، هێزێن هەڤپەیمانان ڕژێمێ نەچاردکەت کو بتنێ ٣٥ پۆلیسان ل زاخۆ بهێلیت و هێزێن خوەیێن دی هەمیا ڤەکێشیت. ئەبو جیهان دچیتە بارەگایێ ئەمنا ڕژێمێ کو د خانیێ (رەمەزان عیسای ) دا بوو. ئەو د بارەگای ڤە دوو دەمانجا، دوو کلاشینکۆفا و هەژمارەکا نارنجووك و تەقەمەنیان دبینیت. هەمی ئەمن و ئستخباراتێن ڕژێمێ دهێنه دەستەسەرکرن و هێزێن هەڤپەیمانا و پێشمەرگە وان دبەنە ئوتێلا ئاشۆر. پشتی هینگێ هێزێن هەڤپەیمانان وان دهنێرنه ناڤ ڕژێمێ. پشتی هینگێ زەعیم عەلی و جەنەراڵ ناب تێنە زاخۆ. ئێدی شەهید مەلا رەمەزان و محەمەد خالد بۆسەڵی داخوازێ ژ خەلکی دکەن ڤەگەڕنەڤە مالێن خوە. زەعیم عەلی، ئەبو جیهان، محەمەد خالد بۆسەڵی و شه‌هید محەمەد شەفیق ب ڤەگەڕاندنا خەلکی بۆ سەر جهو وارێن خوە ڕادسپێریت. ئەو ژ بۆ ڤێ ئارمانجێ دگەل هێزێن هەڤپەیمانا ب فڕۆکێن هەلیکۆپتەر دچنه دەشتە تەخێ و ئێدی خەلك ڤەدگەڕیتەڤە سەر مال حالێن خوە.
ئەبو جیهان ل ساڵا ١٩٩٣ ب ڕێیا هەلبژارتنان دبیتە کارگێڕێ لژنا ناوچا زاخۆ و هەتا ساڵا ١٩٩٦ د وی ئەرکی دا دمینیت. ل ساڵا ١٩٩٤ تیرۆرستێن پەکەکێ گەلەك دەستدرێژیان دکەنە سەر خەلکێ باشوڕێ کوردستانێ و چەندین کادرێن پارتی تیرۆردکەن وەکی عەمەرێ لەعلێ، سلێمان گۆیی و کوڕێ وی. شەڤەکێ هێزێن پێشمەرگەی دەست ب گرتن و ڕامالینا سیخوڕ و هەڤالبەندێن وان دکەن و گومانباره‌کی ژی دگرن. مرۆڤێن وی کەسی خوە تۆڕە دکەن دچنە سەر بارەگایێ پێشمەرگەی و دبیتە تەقە دناڤبەرا وان و هێزێن پێشمەرگەی دا. عەبدوللا بشار و ئەبو جیهان دچنە سەربانی ژبۆ ئارامکرنا ڕەوشێ. ئەو هەردوو ژی د بێ چەكن. ئەبو جیهان ب گولەیه‌کێ ژپیەکێ خوە تێتە هنگاڤتن، هەڤالێ وی حەجی عەلۆ ژی ژ دەستێ خوە بریندار دبیت و نەقیب حەسەن ژی دهێتە شەهیدکرن. گەلەك خوین ژ پێ ئەبو جیهانی دهێت و ژبۆ چارەسەریێ بۆ خەستەخانێ دهێتە ڤەگوهازتن. ئەبو جیهان ل ساڵا ١٩٩٦ هەر وەکو کارگێڕ لژنه بۆ لژنا ناوچا سێمێلێ دهێتە ڤەگوهازتن. ل ساڵا ٢٠٠٠ جارەکا دی ڤەدگەڕیتەڤە لژنا ناوچا زاخۆ. ل ساڵا ٢٠٠٣ دبیتە کارگێرێ لژنا ناوچا خابوور. ل ساڵا ٢٠٠٦ دبیتە ئەندام لق.
ل ساڵا ٢٠١٢ ب ڕێیا هەلبژارتنان دبیتە کارگێر لقێ یەدەك و ساڵا ٢٠١٨ دبیتە کارگێڕ لقێ فێعلی و بەرپرسیاریا نڤێسینگەها ڕەوشەنبیری وەردگریت.
ئەبو جیهان هەر ژ ڕۆژا ئێکێ هەتا دوماهیێ، پشکداریێ د شەڕێ دژی تیرۆرستێ داعش دا دکەت و ل ١٧/١٢/٢٠١٤ پشکداریێ د شەڕێ ئازادکرنا شەنگالێ دکەت.
ژ بەر کو ئەبو جیهان مامۆستا بوو، ئەو ل ناڤەڕاستا سالێن نۆتان ڤەدگەڕیتەڤە سەر کارێ خوەیێ مامۆستایێ و ل ساڵا ٢٠١٦ ب مۆچەکێ ٨٠٠ هزار دیناری دهێتە خانەنشینکرن.
ئەبو جیهان ل ساڵا ١٩٩١ هەتا ٢٠١٥ کرێدار بوویە، سەرەڕای کو دوجارا برینداربوویە، لێ هه‌تا نوکە وه‌ک پەککەفتی نه‌هاتیه هه‌ژمارتن.
زاڕۆکێن ئەبو جیهان ژی ڕێبازا بابێ خوه گرتیە، کوڕه‌کێ وی کادرە، ئێك ژی کارمەندێ گومرکێ یە و یێ دی ژی گرێبەست کاردکەت پێشابیرێ. نوکە ژی ئەبو جیهان ل سەر ئەرك و خەباتا خوە ل لقا ٨ یا پارتی دیموکراتی کوردستان ل زاخۆ وەکو کارگێڕ لق هه‌رێ بەردەوامە.
