درباز قه‌دشی ئه‌و پێشمه‌رگێ ب شێوه‌یه‌کی تایبه‌ت خزمه‌تا شۆڕشێ کری
سەنتەرێ کۆماتە یێ دێکۆمێنتکرنا دیرووکا شۆڕشێ د چارچۆڤێ بزاڤ و چالاکیێن خوەدا ل رۆژا 31/7/2022 ل کۆمەلگەها قەدشێ دبیتە مێڤانێ پێشمەرگێ دێرین درباز قەدشی و دیدارەکا ڤیدیۆیی یا درێژ دگەل ساز دکەت و دیرووکا خەبات و تێکۆشینا وی تۆمار دکەت و مینا بەلگەنامەکا گرنگ دپارێزیت.
مراد موسا عەلی یێ ناسیار ب (درباز قەدشی) ل سالا ١٩٥٢ ل گوندێ قەدشێ هاتیە سەر دنیایێ. بابێ وی هەر زوی دکەڤیتە دناڤ ڕێکخستنێن پارتی دا و ل دەستپێکا شۆڕشا ئەیلۆلێ گەلەك هاریکاریان دگەهینیتە شۆڕشێ کو ژلایێ ئەفسەرێ کوردێ د ناڤ سوپایێ ئیراقێ دا (محەمەد هەولێری) ڤە دهاتنه هنارتن بۆ شۆڕشێ.
ل ده‌مێ ڕێکەفتنا ١١ ئادارێ درباز و بابێ خوە پۆستێ پێشمەرگەی دگەهیننه فەرماندێ فەوجا لەشکەرێ ئیراقێ ل قەدشێ، لێ بڕێڤە هەردوو ڕاستی لێدانێ تێن ژ لایێ ئینزباتەکێ رژێمێ ڤه. درباز قەدشی ل سالا ١٩٧٤ دچیته حاجی ئومەران دبیتە پێشمەرگە و ئه‌و پشکداریێ د چەندین شەڕا دا دکەت و پاشی بۆ ده‌ڤه‌را ئاکرێ ل سەرێ پیرسی تێته ڤەگوهازتن وئێدی پتر ئه‌و ب کارێ لۆجستی ڕادبیت. ژ بەر رێكوپێکیا کارێ وی بارزانیێ نەمر دهنێریتە دویف ڕا 40 دینارا وه‌ک دیاری دده‌تێ. پشتی هینگێ ئه‌و دگەل بارزانیێ نەمر دچیتە بلێ.
پشتی شکەستنا شۆڕشێ ئەو و حەیدەر ساعاتی و جەمال قەدشی ل ساڵا ١٩٧٦ ڕێخستنا پارتی ل قەدشێ ئاڤادکەن. ل ئاهەنگەکا بەعسیا بەڵاڤۆکێن شۆڕشێ ب هاریکاریا هەڤژینا جەمال قەدشی دبەته سەرسنکێ و بەلاڤ دکەت و پێزانینان ل سەر بزاڤێن لەشکەرێ ژی ئێراقێ دگه‌هیننه پێشمەرگەی. پاشی ڕێکخستنا وان ئاشکەرا دبیت و هەڤالێ وی جەمال قەدشی تێته گرتن. درباز ژی نەچار دبیت قەستا ناڤ شۆڕشێ بکەت. ئه‌و پەیوەندیێ ب مەفرەزا مستەفا مزووری دکه‌ت و دگەل وی دبیتە پێشمەرگە.
ئێدی سنوورێ چالاکیێن وان دبیته دەڤەرێن گولیا، رۆژئاڤایێ بەرواری بالا و گوندێن شخۆیێ و ئه‌و چەندین گەڕا ل وان دەڤەرا ئەنجامددەن.
پاشی درباز دگەل ١٠ پێشمەرگا دچیتە دگەل مەفرەزا ملازم محەمەد و گەڕەکێ دبەنه گێمانێ، چەلێ و گوندێن پنیانشیا ل باکوورێ کوردستانێ و پاشی دچنه دەڤەرا نێروەیا و بەرێ گاره‌ی.
ل شەڤا وەغەرا دوماهیێ یا بارزانیێ نەمر مه‌فره‌زا وان ب سه‌رپه‌رشتیا ملازم محەمەد چالاکیەکا لەشکەری ل دێرەلوکێ ئەنجامددەت و چەندین سەربازێن ڕژێمێ دکوژن. پشتی وێ ژی ئه‌و پشکداریێ د شەرێ دوستەکا دا دکەت.
پشتی هینگێ درباز و لگەل مەفرەزا مەحمود قەدشی بڕیارێ ددەن کو بچن خێزان زارۆکێن خوە ژ قه‌دشێ بیننه ناڤ شۆڕشێ. ئه‌و دچنە به‌ره‌ێ گاره‌ی ل گوندێ بەلیتێ و ل وێرێ فرۆکه‌یێن هه‌لیکۆپته‌رێن ئیراقێ تێنه سه‌ر وان. ئێدی پێشمه‌رگه ژێک بژاڵه دبن. درباز وهەردوو هەڤالێن بەری خوە بگەهیننه شکەفتەکێ فڕۆکێن دوژمنی تێنه هنداڤ وان و وان دبینن دەمێ دچنە د شکەفتێ ڤە. هەتا ڕۆژئاڤا ئه‌و د شکەفتێ دا دمینن، ئێدی فڕۆکە ژ وان بێهیڤی دبن و پاشڤه دزڤڕن.
پاشی ئه‌و بڕیارێ ددەن کو به‌ره‌ڤ ئالیێ رۆژهه‌لاتێ دەڤەرا بەرێ گاره‌ی ڤه بچن. سپێده‌یه‌کا زویه و ئه‌و بڕێ دکەڤن، لێ دیار بوو کو دوژمنی ئه‌و ئالی ژ ل وان گرتبوو، ئێدی ئه‌و و له‌شکه‌رێ دوژمنی دکه‌ڤنه به‌رێک و دبیتە شەر. پاشی جاره‌کا دی ئه‌و به‌ره‌ڤ گوندێ به‌لیتێ ڤه ڤه‌دگه‌ڕن، لێ ئه‌و دبینن کو ئه‌و ئالی ژی یێ ل وان هاتیه گرتن و ژ هەمی ڕەخاڤە ڕاستی گولەبارانا دوژمنی تێن. پشتی ڤێ ئه‌و به‌رێ خوه دده‌نه گوندێ زێوا به‌رێ گاره‌ی و ل نێزیکی گۆڕستانا گوندی دیسان ئه‌و دکەڤنەڤە بۆسا دوژمنی. پشتی قوته شه‌ڕه‌کی جاره‌کا دی ل شۆپا خوه دزڤڕن، لێ ئێدی ئه‌و دزانن کو دوژمنی هه‌می ڕه‌خێن وانێن گرتین و ڕێکا ده‌رباز بوونا وان نه‌مایه. ئه‌و د شیڤەکێ دا خوه هشاردده‌ن هەتا ل وان دبیتە شەڤ و پشتی دنیا تاری بووی هەوڵددەن خوە ژ دۆرپێجا دوژمنی ڕزگار بکه‌ن. لێ ده‌ما وان ڤیای ژ جهێ خوه ده‌رکه‌ڤن دوژمن هه‌ست ب وان دکه‌ت و ژ هه‌می ڕه‌خا ئاگری دادڕێژیته سه‌ر سه‌رێ وان.
دوماهیێ ئه‌و خوه ژ دۆرپێچێ رزگار دکه‌ن و ڤەدگەرنەڤە ئالیێ بەلیتێ و خوە دده‌نه چیای و ل چوولەکی خوە هشاردده‌ن. ئەو ل وی چوولی بێ خوارن دمینن و بتنێ ڕێڤاسا دخۆن. پشتی دەنگێ فڕۆکا کێم دبیت، ژ چیای تێنە خوارێ. درباز و هەڤالێن خوە هزر دکەن کو دوژمنی یێ خوە ژ دەڤەرێ ڤەکێشای لۆما خوە ددەنه ئه‌ردێ ڕاسته‌گه‌هی. هه‌ڤالێ وان عەبدولغەنی دچیتە دەف شڤانەکی، ئەو نزانیت کو هێزێن ڕژێمێ دەورووبەرێن پەزی ژی یێن گرتین. شڤان ئێکسەر تڤەنگا وی دڤەشێریت و شکەفتەکێ نیشا وان ددەت هەتا سوپایێ دوژمنی خوە ڤەدکێشیت. پاشی شڤان وان ئاگەهدار دکەت کو دوژمنی هێزێن خوە ڤەکێشان. ئەو ژی بشه‌ڤ بڕێ دکەڤن و ل جادا سه‌رسنک-ئامێدیێ ده‌رباز دبن و خوە ل چیایێ مەتینیا دده‌ن هەتا دگەهنه شێلازکا خراب ل هنداڤی گوندێ شێلازا. لێ سپێدێ زوی دبینن کو ل وێرێ ژی دوژمن یێ ڕێیا فڕۆکان لەشکەرێ خوە بەرددەتە خوارێ. ئێدی ئه‌و به‌ره‌ڤ رۆژئاڤاڤه دچن خوه دگه‌هیننه ناڤێلا ل سەرێ چیایێ مەتینا ل ناڤبه‌را هه‌ردوو گوندێن ئه‌ره‌دنا و شێلازا.
پشتی هینگێ ئه‌و دزانن کو هەڤالێ وان پیرۆ قەدشی یێ خوە ڕادەستی ڕژێمێ کری و ئه‌و گۆمان دکه‌ن کو وی ناڤ و پێزانینێن وان دابنه ڕژێمێ.هەر چەندە پیرۆی خوە ڕادەستی ڕژێمێ کربوو، لێ ڕژێم وی ل سێدارێ ددەت. شه‌ڤا پاشتر ئه‌و ل جادا کانیماسێ-بێگۆڤا ده‌رباز دبن و خوه دگه‌هیننه گوندێ هەدێنە و پاشی دچنه ئۆرە. ل وێرێ ژی فڕۆکێن دوژمنی تێنە سەر وان. ئێدی ئه‌و دکه‌ڤنه گۆمانێ کو نه دووره سیخوڕه‌کێ ڕژێمێ لگه‌ل وان بیت و ده‌زگایه‌کێ بێته‌لێ ڤێ هه‌بیت. ژبۆ نەهێلانا ڤێ گومانێ ئەو هەمی جلکێن خوە ژبەر خوە دکەن و جلکێن هه‌ڤدوو دپشکنن و دداقوتن، لێ ئه‌و تشته‌کی به‌رگۆمان نابینن.
پشتی هینگێ ئەو ژ ئوره بڕێدکه‌ڤن و به‌رێ خوه دده‌نه سنوورێ باکوور. لێ ل وێرێ ئه‌و خوە دکەنه دوو گرۆپ. ژ به‌ر چه‌ند رۆژێن شه‌ڕ و نه‌نڤستن و وه‌ستیان و برسێ، هێزا وان نه‌مایه کو ب پیا بچن، لۆما گرۆپەك ژ وان خوە ل سەر بەفرێ دخشینت، دا کو ب وی شێوه‌ی خوه بگه‌هیننه بنێ چیای. ل ده‌مێ خوه خوشاندنێ ل سه‌ر که‌ڤیا به‌فرێ هرچەك ل به‌ر که‌ڤیا به‌فرێ ڕادبیته پێشیا وان، درباز ژی نەچار دبیت هرچێ بکوژیت دا کو زیانێ نه‌گه‌هینیته وان.
ب هه‌ر شێوه‌یه‌کی بیت ئه‌و خوه دگه‌هیننه گوندێ زاویتەیێ باکوورێ کوردستانێ ل سه‌ر سنووری. شانسێ وان ئه‌و دچنه ڕه‌خه‌کی گوندی و ڕه‌خێ دی ژاندرمێن ترکا یێن تێدا، لێ ئه‌و گه‌له‌ک دبرسینه و دڤێت هه‌ر خوارنه‌کێ بخۆن، ژ بەر ژاندرما گوندی نه‌چار دبن ل جهه‌کی ڤه‌شارتی خوارنێ بده‌نه وان.
پشتی هینگێ درباز دگەل مەفرەزا محۆ گەودا تێته گه‌ڕه‌کێ ل ده‌ڤه‌رێ و ئه‌و بۆسەیه‌کێ ل سه‌ر جادا بێگۆڤا-کانیماسێ ل نێزیک گوندێ بریفکا د ڕێیا دوژمنی دا ددانن و دربه‌کی باش ل دوژمنی دده‌ن. پاشی ئه‌و به‌ره‌ڤ ده‌ڤه‌را شێخان ڤه دچن کو هینگێ کورد ژ وان گوندان ده‌رێخستبوون و عه‌ره‌ب ئینابوونه سه‌ر گوندێن کوردان.ئه‌و دچنه گوندێن خورتودەکان بۆ گرتنا سیخوڕەکی، پاشی دچن وان عه‌ره‌بێن ئیناینه سه‌ر گوندێن کوردان کۆمدکه‌ن و بۆ وان دئاخڤن کو ئه‌ڤه گوندێن خه‌لکێ مه نه هوین ئیناینه سه‌ر دڤێت هوین وان بۆ خودانا بهێلن و ژڤێرێ بچن.
ل ساڵا 1979 درباز دگەل ملازم محەمەد دچیتە زێوا شکان، سەرگەلێ و درگنی. پشتی هینگێ ئه‌و دچنه دەف ملازم عەلی ل گوندێ سێری، حەمدی بەگ و ئەبۆ شڤان و نێزیکی ٥٠ پێشمەرگا دگەل وی بوون. ل وی ده‌مێ ئه‌و ب داڤه‌ڕستێ ژ ڕووبارێ زێی دەرباز دبن. ئه‌و دبینن کو سوپایێ ڕژێمێ یێ ژ ئالیێ بالۆکا ژ باکووری ڤە پێشرەویێ دکەت. هێزا پێشمەرگەی ب هه‌می پێشمه‌رگێن ل وێرێ کۆمبووین ڤه، نێزیکی ٢٠٠ کەسانە. پێشمه‌رگه هه‌می ل داڤه‌ڕستێ ده‌رباز بوون و شەڕەکێ مەزن دناڤبەرا هێزێن پێشمەرگەی و هێزێن ڕژێمێ دا ل سەر زێی ده‌ستپێدکه‌ت. ب دەهان کەلەخێن سەربازێن رژێمێ دکەڤنه‌مه‌یدانا شەڕی. پێشمەرگە به‌ره‌ڤ باکوور ڤه دچن وخوە دگەهینیته گوندێ سەرنی، گوند یێ وێران و کاڤلە. هه‌رچه‌نده ده‌م سه‌رێ زستانێ یه و به‌فره‌کا باشا ل چیایێن به‌ره‌ڤ سنووری که‌فتی، لێ بنە سێڤه‌کا مه‌زن یا مای ل سه‌رنی نه‌هاتیه سۆتن، گه‌له‌ک سێڤێن گرتین و شانسێ پێشمه‌رگه‌ی هێشتا سڕێ سێڤ نه‌برینه. پێشمەرگە چانتکێن خوە ژ سێڤا دادگرن و به‌ره‌ڤ سنووری دکه‌ڤنه رێ. ل چیایێ زێوا سەری ئه‌و دکەڤنه بەفرێ. هەڤالێن درباز داخوازێ ژ وی دکەن کو ڕێکێ ڤەکەت. ئەو ل سەر زکی ڕێکێ ڤەدکەت هەتا خوە دگەهینیته دەف هندەك شڤانا. شڤان لیانا بۆ وان پەیدا دکەن و پشتی هینگێ ب لیانا دڕێژیێ بڕێیا خوە ددەن. هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ هێزه ئه‌وه یا کو دێ به‌ره‌ڤ رۆژهه‌لاتێ کوردستانێ چیت ژ بۆ کۆنگرا نه‌هێ یا پارتی. ئه‌و هێزا 200 که‌سی یا پێشمه‌رگا دسڕ و سه‌قه‌م و به‌فرێ دا و ب قه‌چاغی سینگێ خوه ددنه چیایێن ئاسێ و به‌ره‌ڤ رۆژهه‌لات دکه‌ڤنه ڕێ و پشتی سه‌رما و برس و دژواریێن نه‌دیتی ئه‌و خوه دگه‌هیننه رۆژهه‌لاتێ کوردستانێ و پشکداریێ دکۆنگرا نه‌هێ یا پارتی دا دکه‌ن.
درباز قەدشی پشتی پشکداریێ د کۆنگرێ ٩ دا دکەت ئه‌و دگەل محۆ گەودا ڤەدگەریته‌ڤه لقا ئێك ل کۆماته‌ی. ل سەر داخوازا د. جەرجیس به‌رپرسێ لقێ ئه‌و و هه‌ڤالێن خوه، ئەرکێ پارستنا بارەگایێ لقێ وەردگرن.
پشتی هینگێ درباز دبیتە بەرپرسێ خەربەندا و ئەرکێ کڕین و دابینکرن و ئینانا ئازۆقەی و گەلەك جارا چەك و تەقەمەنی و کەل پەلێن بارەگای وەردگریت. ئێدی پیەکێ وی ل باکوورێ کوردستانێ دبیت و یێ دی ل باشوورێ کوردستانێ. هەر چەندە گەلەك جاران هەژمارا دەوارێن وی دگەهشتنه ٣٠ دەواران، لێ ژ بەر زیرەکی و شەهرەزایی و هشیاریا وی چ جاران ناکەڤیتە بۆسێن دوژمنی، تنێ جاره‌کێ دەمێ ئینانا ئازووقه‌ی کاروانێ وی دکەڤیته بۆسه‌یا ژاندرمێن ترکا، لێ درباز ب شەهرەزایا خوە بارێ دەوارێن خوە بێ زیان دەرباز دکەت.
ل ساڵا ١٩٨٣ پشتی هێڕشا تورکا بۆ سەر بارەگایێن پێشمەرگەی، ئه‌و نەچار دبیت مال و زارۆکێن خوە ژ شکه‌فته‌ڕه‌شێ ژ سنووری بینیتە ده‌ڤه‌را به‌رواری بالا.
درباز قەدشی هەتا سالا ١٩٨٨ ل سەر ڤی کاری بەردەوام دبیت. ژ بلی ڤی کاری ئەو ب ئەڕکێ ئینانا چەکی و گەهاندنا برینداران بۆ باکوور و ڕۆژهەلاتێ کوردستانێ ژی ڕادبوو.
ل سالا ١٩٨٧ قەبسۆنا مینەکێ پێڤە دپەقیت و هەر پێنج تلێن دەستەکێ وی دهاڤێت و ژ سەر و چاڤێن خوە ژی بریندار دبیت. ژ بۆ چارەسەریێ دچیتە ئیرانێ.
ل ئەنفالان مالا وی دچیتە کەمپا مێردینێ، پاشی ددیف وی دا تێنه ڕؤژهەلاتێ کوردستانێ ل ده‌ف وی. درباز قەدشی ل سەرهەلدانێ مالا خوە ل ئیرانێ دهێلیت و ئەو ب خوە تێتە کوردستانێ و ئەرکێ خوە ل لژنا ناوچا سێمێلێ دبینیت. پشتی هینگێ مالا وی ژی تێتە کوردستانێ و ل گوندێ قەدشێ ئاکنجی دبن. درباز قەدشی نوکە ژی پێشمه‌رگه‌یه و پله‌یا وی ملازمێ ئێکێ یه و سه‌ر ب فه‌رمانده‌یا زێرەڤانیێ یه.
سهنتهرێ کۆماته
یێ دێکومهنت کرنا دیرووکا شۆڕشێ
کار و ئهرکێ سهنتهرێ کۆماته دێکۆمێنت کرن و پاراستنا دیرووکا شوڕشێ یه ژ مرن و ژناڤچوونێ.
ڤی سهنتهری ب ستافهکێ بچووک و شیانێن ساده، لێ ب ڤیان و باوهریهکا مه‌زن، وه‌ک پێنگاڤا خوه یا کاری یا ئێکێ، دهست ب کۆمکرن، دێکۆمنێت کرن و تۆمارکرنا دیرووکا خهبات و شۆڕشا کوردستانێ کریه.
