سەنتەرێ کۆماتەیێ دەکۆمێنتکرنا دیرووکا شۆڕشێ ل ڕۆژا 2/12/2022 ل دهۆکێ دبیتە مێڤانێ پێشمەرگە و تێکۆشەرێ دێرین و هەلگرێ میدالیا بارزانیێ نەمر، ئیسماعیل لاسلکی/تروانشی.
مخابن ژبەرکو ئه‌و تووشی نەخۆشیا ژبیرچوونێ (زەهایمەر) بوویە، لۆما سەنتەرێ کۆماتە نەشیا چ دیداران دگەل وی ساز بکەت، لێ خۆشبەختانە وی بەری وەختی پشکەکا باش ژ دیرووکا خەباتا خوە نڤێسیبوو. سه‌نتەرێ کۆماتە ژی ژیاناما خەبات و تێکۆشینا وی مینا بەلگەنامەیه‌کا دیرووکی ل دەف خوە تۆمار دکەت و ژ ناڤچوونێ دپارێزیت.
هه‌ر د ڤێ سەرەدانێ دا سەنتەرێ کۆماتە دیدارەك دگەل هەڤژین و هەڤچەپەرا ئیسماعیل لاسلکی و زیندانیا سیاسی (فاتما تاها یوسف) ئه‌نجامدا کو ئه‌و شیا پشکه‌کا باش ژ خه‌باتا خوه و هه‌ڤژینێ خوه ڤه‌گێڕیت و سه‌نته‌ری ژی ئه‌و تۆمار و ئه‌رشیفکر.
ئیسماعیل سەعید مستەفا تروانشی یێ ناسیار ب ئیسماعیل لاسلکی، ل ساڵا ١٩٣٩ ل گوندێ تروانشێ یێ سەر ب دەڤەرا کانیماسێ ڤە، ل قه‌زا ئامێدیێ، هاتیە سەر دنیایێ. وی خواندنا خوە یا سەرەتایێ ل ساڵا خواندنێ ١٩٥٥–١٩٥٦ ل گوندێ تروانش بدوماهی ئینایە.
پشتی هینگێ بۆ دەمێ سالەکێ ل کۆمپانیەکا ئنگلیزی ل بەنداڤا دەربەندیخان کاردکەت و ب باشی فێری زمانێ ئیگلیزی ژی دبیت.
پشتی ناڤێ وی ل ساڵا ١٩٥٧بۆ لەشکەریا نەچاری تێت، ئەو بۆ کەرکووکێ تێتە ڤەگوهازتن. د بەر لەشکەریا نەچاری ڕا ئه‌و خواندنا خوە یا ناڤنجی ژی ل قوتابخانا (المستنصریة المسائیة) دخوینیت و ل ساڵا ١٩٦٠-١٩٦١ ل باژێرێ کەرکووکێ ب دوماهی دئینیت.
پشتی ڤەگەڕیانا بارزانیێ نەمر ژ ئێکەتیا سۆڤیەتی، ل ساڵا ١٩٥٨ ئیسماعیل لاسلکی ئێك بوویە ژ ئەندامێن شاندەکا کوردی کو ژ کەرکووکێ دچیته بەغدا ژ بۆ پێشوازیا بارزانیێ نەمر. ڤەگەڕیانا بارزانیێ ژ ئێکەتیا سۆڤیەتی، پتر هێز و باوەریێ ددەته وی، کو ڕێکا خەبات و تێکۆشینێ پێخەمەت ئازادی و مافێن ڕەوایێن مللەتێ کورد بگریت.
ژ بۆ ڤێ ئارمانجێ هێشتا ئەو د کاملانا ژیێ خۆ دا، ل سالا ١٩٥٨ ل که‌رکووکێ، کو وی دەمی ل وێرێ ل لەشکەریا نەچاری بوو، دبیتە ئەندامێ پارتی دیموکراتی کوردستان و بەرپرسیاریا شانەیه‌کا سەرەکی یا نهێنی د ناڤ سوپایێ عێراقێ دا وەردگریت. هه‌ر هینگێ ژی ئه‌و ل کەرکووکێ پشکداریێ د خۆلەکا نهێنی یا ڕۆشەنبیری دا دکەت، ب سەرپەرشتیا مامۆستا (جەمال خەفاف) کو خەلکێ سلێمانیێ بوو.
ئیسماعیل لاسلکی هێشتا د ژی بچویكاتیێ دا تێدگەهیت کو ڕژێما ئیراقێ سەرەدەریه‌کا جودا و ڕەگەزپەرستیانە و دویر ژ ڕێز و بنەمایێن هاوڵاتیبوونێ دگەل مللەتێ کورد دکەت. ڕەفتارەکا کرێتا پۆلیسەکێ عەرەب دگەل بابێ وی، ل سەردەمێ دەستهەڵاتداریا پاشایەتیێ ل ئیراقێ، کاریگەریەکا مەزن ل سەر وی دهێلیت. ل سەردەمێ کودەتایا عەبدولوەهاب شەوافی ل سالا١٩٥٩ ژی ل مۆسل ل لەشکەرگەها غەزلانی، کو وی دەمی ئیسماعیل ل وێرێ عەسکەر بوو، وەکو پێڕابوونەکا پێشوەخت ب بڕیارا عبدولوەهاب شەوافی، ئیسماعیل دگەل هەمی کوردێن ل وێ لەشکەرگەهێ، ژ بەر کو بتنێ ئه‌و کوردن دهێنه گرتن. ل ده‌مێ بزاڤا شه‌وافی ل مۆسل و پشتی ئازادبوونا وان، ئیسماعیل و هەڤالێن خوە یێن کورد د کەڤنە د شەڕەکێ سەخت و دژوار دا ل دژی هەڤالبەندێن شەوافی و هەتا باژێڕێ حەسەکە ل سوریێ بدەیف دوڤەلانکێن وی دا دچن. هێزەکا چەکدارێن کورد ژ دەڤەرا بەرواری بالا و ئامێدیێ، دهۆکێ و زاخۆ، وەکو پشتەڤانی بۆ حکومه‌تا عەبدولکەریم قاسم دچنه مۆسل، بابێ ئیسماعیلی ژی ل گوندێ تروانش د دویف وی دا دچیتە مۆسل. ئیسماعیل باسدکه‌ت و دبێژیت:شەرێ مە هەمبەر شەوافی و ئالیگرێن وی، ل باژێڕێ مۆسل کۆلان بۆ کۆلانێ بوو. کوشتی گەلەك بوون، ئەم نەچار بووین ژ کەلەخێن کوشتیا چەپەرا بۆ خوە چێکەین و شەڕی ل پشت بکەین.
ئەڤ ڕویدانە و سەرەدەریا نە مرۆڤانە یا رژێمێن ئیراقێ کاریگەریەکا مەزن ل سەر ئیسماعیلی دهێلن. لۆما ئەو گەلەك زوی هەست ب ئێش و ئازارێن مللەتێ خوە دکەت و هەستێ نەتەوایه‌تی ل دەف وی خورت دبیت و کوردایەتی و ئازادیا مللەتێ وی بۆ وی دبیتە ئارمانجا هەرە پیرۆزا ژیانا وی.
پشتی دەستپێکرنا شۆڕشا ئەیلولا مەزن، بزاڤ و چاڵاکیێن وی و هه‌ڤالێن وی ب ڕەنگەکێ بەرچاڤ د ناڤ لەشکەرێ عێراقێ دا زێدە دبن. ئەو ئامیرەکێ چاپێ ژ که‌رکووکێ ب نهێنی بۆ شۆڕشێ د هنێریت. گومانێن ڕژێمێ ل سەر وی زێدە دبن و چاڤدێریێ د ئێخنە سەر وی. دەرئەنجام ل بهارا ساڵا ١٩٦٢ ئەو ل هەولێرێ دهێتە گرتن و گەلەك تێتە ئەشکەنجەدان. پشتی هینگێ بڕیارا هنارتنا وی بۆ دادگەها لەشکەری ل کەرکووکێ تێتە دان.
ل هه‌ولێرێ شەڤا کو بەری ئیسماعیل ڤڕێکه‌نه که‌رکووکێ، وی ب دەستێن کلامچەکری ڤە، هەتا سپێدێ دهاڤێنە د چاڵەکا تژی ئاڤ دا. ڕۆژا پاشتر وی دده‌نه ده‌ستێ پولیسه‌کێ کورد، دا کو وی ببه‌ته زیندانا که‌رکووکێ. پولیس ژی دەستێ وی ب دەستێ خۆڤە کەلامچە دکەت و وی دبه‌ته کەرکووکێ. بڕێڤە ئیسماعیل ب شەهرەزاییا خۆ دکەڤیتە دان و ستاندنێ دگەل پولیسێ کورد و داخوازێ ژێ دکەت کو وی ڕادەستی ڕژێمێ نەکەت و دبێژیتە وی: ئەگەر ته هه‌ر ڤیا من ڕاده‌ست بکه‌ی، بتنێ بۆ چەند خولەکەکا من ببە تاخێ رەحیماوا، کو تاخەکێ ناڤدارێ کوردایە ل که‌رکووکێ، ئیسماعیل بۆ جارا ئێکێ ل وی تاخی هاتبوو ڕێکخستن دناڤ پارتی دا. ئارمانجا وی بۆ ڕەحیماوا ئەو بوو کو بەلکی بشێت هندەك ژ هەڤالێن خۆیێن ڕێکخستنێ ببینیت. ب هەر حالێ هەی ئه‌ڤ کوردێ شیر حەلال ل دویڤ داخوازیا ئیسماعیلی، وی دبەتە ڕەحیماوا. ئیسماعیل دبێژیت:باوەریا پولیسی ب من هات و ل دویف داخوازا من کەلامچه ژی ژ دەستێن من ڤەکرن. وی ئەز برمه چایخانەکێ ل رەحیماوا، کو هەردەم ئەم کورد لێ کۆم دبووین. ل وێرێ ئەز شیام هندەك هەڤالێن خۆ ببینم، کو ئێك ژ وان (محەمەد وەیسی تروانشی) بوو و چیرۆکا گرتنا خۆ من بۆ وی گۆت. هینگێ ڕێکخستنێن مه یێن پارتی ل که‌رکووکێ وەکی ئاگری ب هێزبوون. وان چ ڤیابا دشیان ئەنجامبدەن.
هەڤالێن اسماعیلی وی پشتڕاست دکه‌ن کو ئه‌و ناهێلن وی ڕادەستی ڕژێمێ بکەن. پولیس ژی هەست ب ڤێ چەندێ دکەت. ڕێکخستنێن پارتی ژ نێزیك ڤە چاڤدێریا ڕەوشێ دکەن. پولیس دوودل دبیت و نزانیت کانێ دێ چکەت. ئه‌گه‌ر ئه‌و ئیسماعیلی راده‌ستی ڕژێمێ بکه‌ت، ئیسماعیل دێ هێته سێداره‌دان و ئه‌گه‌ر ئه‌و ڕاده‌ست نه‌که‌ت، ئه‌و بخوه هه‌تا هه‌تایێ دێ که‌ڤیته زیندانێ. پاشی شوینا ئه‌و ئیسماعیلی ببەته دادگەها لەشکەری ل که‌رکووکێ، ئه‌و وی دبەتە مالا خوە.
ئیسماعیل دبێژیت:دەمێ ئەز بریمە مالا خوە، دایکا وی گازی دکەتێ و ژێ دپرسیت:ئه‌ڤه چ کەسە تە دگەل خۆ ئینای؟ ئەو ژی دبێژیتێ:کوردەکێ بەهدینی یە و عەسکەرە، ئەز یێ هاتیمه ڕاسپارتن کو وی ڕادەستی دادگەها لەشکەری بکەم.دایکا وی دبێژیتێ: بۆچی؟ ما وی چ کریە؟ بەرسفا وێ ددەت و دبێژیتێ:ئەو ئه‌ندامێ پارتیە و بۆ مەلا مستەفای ل دژی حکۆمەتێ کار دکەت. دایکا وی دبێژیتی:ما ئەگەر وی ببەی و ڕادەست بکەی دێ چ لێکەن؟ ئینا وی ژی گۆتێ: دویر نینە وی ل سێدارێ بدەن یان هەتا هەتایێ زیندان بکەن.
ئیسماعیل دبێژیت:من گولێ بوو پشتی ڤێ گه‌نگه‌شێ، دایکا وی گۆتێ: کوڕێ من! شیرێ من ل تە حەلال نە بیت، ئەگەر تو ڤی گەنجی ڕادەستی ڕژێمێ بکەی.وی ژی به‌رسڤا دایکا خوه دا و گۆت: باشە دایێ، لێ ئەگەر من ڕادەست نەکر چارەنڤیسێ من دێ چ بیت؟ دایکا وی گۆتێ:کوڕێ من، پێکڤە هەرنه ناڤ شۆڕشێ و خزمەتا وەلاتێ خۆ بکەن.
بڤی ڕەنگی، چ ڕێ ل بەر پولیسێ شیر حەلال نەمان و ئەو ژی ڕێیا خه‌بات و کوردایه‌تیێ دهه‌لبژێریت. ئەو و ئیسماعیل، کو وی دەمی پلا وی جێگرێ ئەفسەر نڤێسەر بوو( نائب ضابط کاتب) ب هاریکاریا ڕێکخستنێن پارتی ل که‌رکووکێ، کو محەمەد وەیسی تروانشی ڕۆلەکێ بەرچاڤ تێدا هەبوو، ژ کەرکووکێ دەردکەڤن. دوو مه‌ها ل گوندێن دەورووبەرێن کەرکووکێ دمینن و پشتی هینگێ خوە دگەهیننه بارەگایێ مەکتەبا سیاسیا پارتی ل چەمێ ڕێزان و ل وێرێ دبنه پێشمه‌رگه، کو وی دەمی بارەگایێ جه‌لال تاله‌بانی ل وێرێ بوو.
سەد حەیف و مخابن، پشتی ڤی پولیسی ژیانا ئیسماعیلی ژ مرنێ ڕزگارکری و ڕۆڵەکێ مەزن د ناڤ شۆڕشێ دا دیتی و گه‌هه‌شتیە پلا فه‌رماندێ بەتالیۆنی، ئه‌و د شەڕەکی دا، ل دژی سۆپایێ ڕژێما ئیراقێ شەهید دبیت و د گەهیتە کاروانێ نەمران. (مخابن ناڤێ وی ل بیرا ئیسماعیل نەمایە و چ پەیوەندی ژی دگەل مالبات و کەس و کارێن وی نەماینە).
ئیسماعیل لاسلکی نێزیکی سال و نیڤا ل چەمێ ڕێزان وەکو نڤێسەرێ چاپکەرێ ل نڤێسینگەها لەشکەری (مکتب عسکری) درێژیێ ب خەباتا خۆ ددەت. هه‌ر ل وێرێ پشکداریێ د خۆلەکا ڕۆشەنبیری دا دکه‌ت، ب سەرپەرشتیا مامۆستا مستەفا قەرەداغی.
مال و کەس و کارێن وی ژی نە هەر چ ژ وی نزانن، بەلکو خەبەرێ گرتن و سێدارەدانا وی یا گەهشتیە وان و تازیا وی ژی یا دانای.
ل ڤی ده‌مێ کو ئیسماعیل ل چەمێ ڕێزان دمینیت، ئه‌و ل وێرێ هەست ب هەبوونا بزاڤێن دوو بەرەکیێ و ناوچەگەریێ د ناڤ ڕێزێن پارتی دا دکەت، نەخاسمە ئه‌و دژایەتیا ل وێرێ ل دژی بارزانی دهاته کرن، ب پروپەگەندێن نە ڕاست و دەرکرنا بەڵاڤۆکان. ئیسماعیل تروانشی دبێژیت: د سه‌ر هندێ ڕا کو جەلال تالەبانی گەلەك حەش من دکر و رێزەکا تایبەت ل من دگرت، لێ رۆژه‌کێ ده‌مێ وی کارێ من یێ ڕێکوپێک دیتی و دڤیا په‌سنا من بکه‌ت، ئه‌و دبێژیته من:“تۆ خوا گوناهـ نیه ئه‌تۆ بادینی بی”؟!
ئیسماعیل بڤێ ئاخفتنێ گەلەك دئێشیت و هەست دکەت کو سەرکردێن مەکتەبا سیاسی یا پارتی، جه‌لال تاله‌بانی، ئیبراهیم ئه‌حمه‌د و هه‌ڤالێن وان، ب چاڤەکێ گه‌له‌کێ کێم و وه‌ک کوردێن پله دوو ته‌ماشەی خەلکێ دەڤەرا بەهدینان بگشتی و بارزانیێ مەزن بتایبەتی دکەن.ئیسماعیل هزرا خوه دکه‌ت و دبێژیته خوه:دڤیا ئەڤه پێشەنگبن ژ بۆ هەڤگرتن و پاراستنا ئێکڕێزیا مللەتێ کورد و ڕێگریێ ل ڤان دید و بۆچوونێن شاش بکه‌ن، کو ب تنێ قازانجێ دوژمنێ گەلێ کورد تێدایە. لۆما ئەو نەشێت د وێ ژینگەهێ دا بەردەوامبیت و داخوازا ڤەگوهازتنێ بۆ دەڤەرا بەهدینان دکەت. پشتی بڕینا ڕێیەکا دویر و درێژ و ماندیبوونەکا مەزن، ئه‌ودگه‌هیته گوندێ خوه تروانش ل دەڤەرا بەرواری بالا. ل دەستپێکێ دبیتە کارگێرێ ڕێکخراوا ڕۆژهەلات یا پارتی ل گوندێ تروانش. پشتی هینگێ ب ٢٠ ڕۆژا ئه‌و پەیوەندیێ ب بارەگایێ لەشکەرێ ئێك ل گوندێ قومریێ دکەت، کو هینگێ ئه‌سعه‌د خۆشه‌ڤی فه‌رمانده بوو، و ل وێرێ درێژیێ ب خەباتا خوە ددەت. ئیسماعیل تروانشی د بیتە جێگرێ سه‌رقۆلی دگەل عومەر حەسەن تروانشی ل بەتالیۆنا مەلا ئەحمەد نێروەی. پشتی هینگێ بۆ قۆلێ محەمەد عامر بێدهی تێتته ڤەگوهازتن. ئیسماعیل تروانشی پشکداریێ د چەندین شەڕ و داستانێن شۆڕشا ئەیلۆلێ دا دکەت، نەخاسمە داستانا بناڤودەنگا چیایێ مەتینا، شەرێ مەیدانکا ڕویڤیا، شەرێ سەرێ ئەرەدنا، سەرێ بامەڕنێ و سەرێ ئامێدیێ. ژ هەژی گۆتنێ یە کو ئیسماعیل و هەڤالێن خوە سێ شەڤ و سێ ڕۆژان ل سەرێ ئەرەدنا دناڤ سڕ و سەقەم و بەفرێ ڕا بێ خوارن و ڤەخوارن دمینن، هەتا هێزێن پێشمەرگەی هاریکاریێ دگەهینە وان و ئه‌و ژ هێز و شەنگەهـ دکەڤن.
ئیسماعیل لاسلکی ل ساڵا ١٩٦٤ ب فەرمانا رەحمەتیێ ئەسعەد خۆشەڤی د بیتە جێگرێ ڕێڤەبەرێ ناحیا بێبو دگەل (تەیب ئەلکویشکی) و ل ١/٧/١٩٦٤ پشکداریێ د کۆنگرێ شەشێ یا پارتی دا دکه‌ت ل قەلادزێ.
ئه‌و دچیتە خۆلا بێتەلێ لێ دبیتە برینپێچ
ل مه‌ها ئێك ساڵا ١٩٦٦ پێخەمەت پێکڤەگرێدانا هەمی بنکە و بارەگایێن لەشکەری و پارتی ب تۆڕەکا پەیوەندیان، برووسکەیه‌ك ژ بارەگایێ بارزانی بۆ لەشکەرێ ئێك تێت و تێدا داخوازا کاندیدا بۆ خۆلا بێتەلێ (لاسلکی) دکەن. سەرلەشکەرێ ئێك رەحمەتیێ ئەسعەد خۆشەڤی و لقا ئێکا پارتی دیموکراتی کوردستان، ئیسماعیل تروانشی و عەبدوللا دەروێش بۆ وێ خۆلێ کاندید دکەن.
عەبدوڵا دەروێش ل ڕۆژا ١٤/٥/١٩٦٦ ژ گوندێ قومریێ بارەگایێ لەشکەرێ ئێك تێتە گوندێ تروانشێ و وێ شەڤێ ل مالا ئیسماعیل دمینیت. ڕۆژا پاشتر ئەو هەردوو ب ئارمانجا پشکداریکرنێ د خۆلا بێتەلێ دا پێکڤە بەرەف گلالە دچن. پشتی کو ئه‌و دگەهنه گلالە و گەلەك چاڤەڕێ دکەن، لێ هەتا مه‌ها هەشتا ساڵا ١٩٦٦ ژی چ خۆلێن بێتەلێ ڤەنابن. عەقید نوری بەرپرسێ مەکتەبا لەشکەری وان ئاگەهداردکەت، کو چ خولێن بێتەلێ ڤەنابن و دبێژیتە وان ئەگەر ئەو حەزبکەن دێ وان ڤڕێکه‌ته خوله‌کا په‌رستاریێ (برینپێچیێ). ئه‌و ژی ب برووسکه‌یه‌کێ ئه‌سعه‌د خۆشه‌ڤی ئاگه‌هدار دکه‌ن، کو چ خولێن بێته‌لێ ڤه‌نابن، لێ ئێکا په‌رستاریێ یا هه‌ی، ئه‌گه‌ر فه‌رمانا وه هه‌بیت، ئه‌م دێ تێدا پشکداربین. ئه‌و ژی ئێکسه‌ر ڕازی دبیت. ئێدی ئیسماعیل و هەڤالێ خوە عەبدوللا دەروێش پشکداریێ د وێ خولێ دا دکه‌ن، کو ژ لایێ خاچا سۆرا نیڤدەولەتی ڤە هاتبوو ڤەکرن. ئه‌و خولا خوە ب پلا نایاب بدوماهی دئینن و ئاهەنگەك بۆ وان ژ لایێ مەکتەبا لەشکەری ڤە تێته ڕێکخستن و بەڕێز (مەسعود بارزانی ) ب نوینەریا سەرۆك مستەفا بارزانی ل ئاهەنگێ ئامادە دبیت و هەمی پشکدارێن خولێ خەلات دکەت.
ئیسماعیل و عەبدوللا ل دوماهیا ساڵا ١٩٦٦ ڤەدگەڕنه‌ڤه دەڤەرا بەهدینان و ل خەستەخانا شۆڕشێ، ل ژێر سەرپەرشتیا دکتۆر (مۆشێ)، ل بارەگایێ لەشکەرێ ئێك، ل گوندێ قومریێ، دەستبکار دبن و دکەڤنە د خزمەتا پێشمەرگەی و خەلکێ دەڤەرێ دا.
ل مه‌ها ئێکا ساڵا ١٩٦٧ دووبارە برووسکەیه‌ك ژ مەکتەبا لەشکەری بۆ لەشکەرێ ئێك تێت و داخوازا هنارتنا بەربژێرا بۆ خولا بێتەلێ دکەن. دیسان ئەسعەد خۆشەڤی، ئیسماعیل و عەبدوللای بۆ وێ خۆلێ دهەلبژێریت. هەر چەندە ئیسماعیل و عەبدوللای پێخوەش نەبوون کارێ نووژداریێ بهێلن. لێ ژ بەر پێدڤیا شۆڕشێ ب کادرێ بێتەلێ و گرنگیا وی ئەرکی، ئەسعەد خۆشەڤی فه‌رمانێ دده‌ته وان کو دڤێت هه‌ر بچن.
ئه‌و ژی فه‌رمانا فه‌رماندێ خوه بجی دئینن و ل رۆژا ١٥/١/١٩٦٧عەبدوللا دبیتە مێڤانێ ئیسماعیلی ل گوندێ تروانشێ و ڕۆژا پاشتر سپێدێ زوو ئەو هەردوو بتنێ جارەکا دی بەرەف گەڵالە بڕێدکەڤن. وەرزێ زڤستانێ یە، بەفر گەلەك یا کەتی و سڕ و سەرمایەکا دژوارە. چه‌کێ هەردوویا بتنێ ژی دەمانجەیه‌ك و سێ فیشەكن، فیشەکەك ژ وان ژی یا چوریکە.
ئەو ل دەڤەرا نێروە دەربادبن، لێ ل دەڤەرا ڕێکانیا ڕێیا خوە بەرزەدکەن و دکەڤنە د ناڤ گەلیه‌کێ کویر و بێ خودان دا. پاشی شڤانەکی دبین و دزانن کو وان ڕێیا خوە یا شاشکری. ئەو نەچاردبن د ڕێیا خوە دا ڤەگەڕنه‌ڤه و تێنە گوندێ (رێشبراغه) و دبنە مێڤانێن مالەکا هەژار. ئەو مال ل دویف شیانێن خوە وان د حەوینیت و گەلەك ڕێزێ لێ دگریت. ڕۆژا پاشتر دچنه گەلیێ باڵندا و ب شەڤێ ل گوندێ باڵندا دمینن. ئه‌و پێنج ڕۆژا ب پیا دچن، هەتا دگەهنه گڵالە. ئەو ب ڕێکێڤە ڕاستی گەلەك نەخوەشی و ئاستەنگیا تێن، سپیهـ و کێچ دکەڤنه لەشێ وان. ئەو نەچاردبن کو جلکێن خوە بسۆژن و جلکێن نوی بۆ خوە بکڕن.
پشتی کو دگه‌هنه گلالەی، ئێکەمین خولا بێتەلێ د شۆڕشا ئەیلۆلێ دا، ل ژێر سەرپەرشتیا مامۆستا (هشیار حەیدەر ) د خانیێ مەلا (کێراتێ) دا ل ڕۆژئاڤایێ گەلالە تێتە ڤەکرن. مامۆستا هشیار حەیدەر (رئیسعرفاء)ێ بێته‌لێ بوو د سۆپایێ ڕژێما ئیراقێ دا، ئەو کادرەکێ گەلەك شەهرەزابوو د بوارێ پەیوەندیێن بێته‌لێ دا. خولا وان شەش مه‌ها ڤەدکێشێت، دیسا هەردوو ب پلا نایاب ژ خولێ دەردچن. پشتی هینگێ ئه‌و ل سەر ویستگەهێن بێتەلێ یێن شۆڕشێ تێنه دابه‌شکرن. عەبدوللا ل دەستپێکێ ل ویستگەها بارەگایێ (بارزانیێ نەمر) تێته دانان و پاشی بۆ گوندێ بارزان تێته ڤەگوهازتن و د بیتە بێتەلێ شێخ ئۆسمان بارزانی. ئیسماعیل ژی بۆ بارەگایێ لەشکەرێ ئێك ل قومریێ تێتە ڤه‌گوهاستن. ژ هەژی گۆتنێ یە کو وی دەمی (حەمە عەزیز) بەرپرسێ بێتەلا گشتی یێ شۆڕشێ بوو.
ئیسماعیل لاسلکی ئێدی ب ئاوایەکی بەردەوام ل بارەگایێ لەشکەرێ ئێك دمینیت و هندەك جارا ل گۆرەی پێدڤیاتیێن شۆڕشێ ب ئاوایەکێ دەمکی ل هێزا زاخۆ، ل بارەگایێ عیسێ سوار و ل هێزا دهۆك، ل بارەگایێ عەلیێ خەلیل ژی، وەکو کادرێ بێتەلێ کار دکەت.
ئیسماعیل لاسلکی پشتی پەیمانا 11 ئادارا 1970، ب ڕەنگەکێ بەردەوام ل بارەگایێ لەشکەرێ ئێك، ل بامەڕنێ درێژیێ ب خەباتا خۆ ددەت. ژبەر زیرەکی و شەهرەزایا وی ڕەحمەتیێ ئەسعەد وی گەلەك نێزیکی خۆ دکەت. ژ بلی کو بەرپرسیاریا بێتەلا لەشکەرێ ئێك وەردگریت، ئەسعەد خۆشەڤی ڕۆڵێ نڤێسەرێ خوەیێ تایبەت ژی پێ دسپێریت. پاشی جاره‌کێ وی دگەل خۆ د بەتە دەف بارزانیێ نەمر و وەکی کەسەکێ نێزیك و جهێ باوەریێ، وی ب بارزانی ددەتە نیاسین.
دەمێ ئەسعەد خۆشەڤی، ئیسماعیل دگەل خوە دبەت بۆ دیتنا بارزانیێ نەمر، ئه‌و دبێژیتە ئیسماعیلی:دێ چینە خزمەتا سەرۆك بارزانی. هەر کەسێ بچیتە خزمەتا جەنابێ وی، ئەو پسیار ژێ دکەت کا ئه‌و پێدڤی چی یه، ئایا بەرپرسێ وی چاڤێ خوە ددەتێ یان نە…هتد، لۆما تۆ چ داخوازیا ژ جەنابێ وی نەکە و هەر تشتێ تە بڤێت ئه‌ز دێ بۆ تە جیبجی کەم. ئیسماعیل ژی دبێژیتە ئەسعەدی:من ل بەر بوو داخوازا دەمانجەکا چواردەخۆر ژ جەنابێ وی بکەم، لێ مادەم رەئیا تە ئەڤەیە، سەر چاڤا و سۆزبیت چ داخوازا ژێ نەکەم. ئەسعەد ژی سۆزێ ددەته ئیسماعیلی کو دەمانجەکا چواردەخۆر بدەتە وی.
هەر وەکی رەحمەتیێ ئەسعەد پێشبینی کری، بارزانی پرسیارێ ژ ئیسماعیلی دکەت کا پێتڤی چیە و کا ئەسعەد چاڤێ خۆ ددەتێ یان نە و داخوازێ ژ رەحمەتیێ ئەسعەد دکەت کو چاڤێ خۆ بدەتێ، ئیسماعیل ژی سوپاسیا جەنابێ بارزانی دکەت و ل دویف وێ سۆزا دایه ئەسعەدی، چ داخوازا ژێ ناکەت.
ئیسماعیل دبێژیت:دیتنا بارزانیێ نەمر بۆ من خەونەکا مەزن بوو، دەمێ ئەز ب دیتنا سەرۆك و ڕێبەرێ مللەتێ کورد شادبوویم، هه‌سته‌کا تایبه‌ت ل ده‌ف من چێبوو، کو خوەشیا وێ ناهێته وه‌سفکرن.
جەنابێ سەرۆك بارزانی ژ ئیسماعیل دپرسیت کا وی ژن ئینایە یان نە، ئەو ژی دبێژیتە جەنابێ وی کو ئەو یێ د دەزگریێ دا. بارزانی ژی ٦٠ دینارێن ئیراقی وەکو دیاری پێشکەشی وی دکەت، کو بۆ وی ده‌می پاره‌یه‌کێ باش بوو.
پشتی شکەستنا شۆڕشا ئەیلۆلێ، ژ به‌ر کو ئیسماعیلی لەشکەریا نەچاریا ڕژێمێ بدوماهی نەئینابوو، لۆما ئه‌و ژ لایێ ڕژێمێ دهێتە ڤەخواستن بۆ ته‌مامکرنا لەشکەریا نەچاری. ل دەستپێکێ وی دگەل هزاران کوردێن دی ب ناڤێ (عائدون) دوور دئێخن و دبه‌نه باشوورێ ئیراقێ ل پارێزگەها دیوانیێ و هه‌ر ل وێرێ ژی له‌شکه‌ریا خوه دکه‌ت، لێ ژ بەر پاشخانا وی یا شۆڕەشگێری، هەر زوی وەکی کەسەکێ نە (مەرغوب)، ل ساڵا ١٩٧٥ب پلا جێگرێ ئەفسەری (نائب ضابط کاتب) دهێتە خانەنشینکرن.
پشتی شکەستنا شۆڕشێ ل ساڵا ١٩٧٥ ب دەمەکێ کێم ئیسماعیل، ئیبراهیم عەسکەری و خەلیل بێتکاری و عومر تروانشی بڕێیا شەهید عەلی عبیداللە و ڕاسپاردنا شه‌هید ئیدریس بارزانی، بنگەهێ ئێکەمین ڕێکخستنا نهێنی یا پارتی ل دەڤەرا بەرواری باڵا دادمەزرینن و ده‌ست ب ڕاچاندنا هێلێن ڕێکخستنێ و هشیارکرن و ئاماده‌کرنا خه‌لکی دکه‌ن ژ بۆ شۆڕشا گولانێ. پشتی هەلبوونا چریسکا شۆڕشا گولانێ، کاك فوئاد میرانی وه‌ک کادره‌کی پارتی و شۆڕشا گولانێ، بۆ جارا ئێکێ ل ساڵا ١٩٧٦ تێتە گوندێ تراونشێ و ل مالا رەحمەتیێ ئیبراهیم عەسکەری دبیتە مێڤان و کۆمبوونەکا دووقۆلی دگەل ئیبراهیم عەسکەری و ئیسماعیل لاسلکی دکەت و رێکخستنا وان یا کو ل ساڵا 1975 هاتیه دانان، ئه‌و ب شێوەکێ فەرمی وەردگریت و ئیبراهیم عەسکەری بەرپرسیاریا ڕێکخراوێ وەردگریت و ئیسماعیل ژی دبیتە جێگرێ وی. کارێ نڤێسینێ و وەرگرتنا پۆستێن شۆڕشێ و بەرسڤدانێ هەمیێ ئیسماعیل ئەنجامددەت.
پاشی ئیسماعیل ل ڕێڤەبەریا ئەشغالا دهۆکێ دادمەزریت و دبیتە بەرپرسێ کڕیارێن ئەشغالێ ل کەمپا ئینشکێ. ڕژێم هەر بەلا خوە ژێ ڤەناکەت و بزاڤێ دکه کو وی بۆ لایێ خوە ڕاکێشیت و گەلەك پلە و پۆست و پاداشتێن ماددی دگەل دبێژیت.
چەندین جاران ڕێڤەبەرێ ئەمنا ئامێدیێ دهنێریتە د دویف وی ڕا و چەندین نامەیان بۆ دهنێریت و داخوازا دیتنا وی دکەت. ئیسماعیل خۆ ب سەرڤە های نادەت، لێ جارەکێ وی گەلەك تەنگاڤ دکەت. لێ جاره‌کێ ئه‌من وی نه‌چار دکه‌ت کو بچیتە دەف ڕێڤەبەرێ ئەمنا ئامێدیێ. ئەو ل دەستپێکێ ب زمانەکێ نەرم دبێژیتە ئیسماعیل، مەلا مستەفا چوو و ئێدی نازڤریتە ڤە، دەرگەهێ (حکومەتا بەعس) بۆ تە یێ ڤەکریە و تۆ کەسەکێ شەهرەزایی، وەرە ئەوا تە بۆ مەلا مستەفای کری، چارێکا وێ بۆ مە بکە، تە چ بڤێت دێ (حزب و ثورة) بۆ تە کەن. لێ ئیسماعیل هەموو پاداشتێن وی رەتدکەت و دبێژیتێ کو ئەو و سیاسەت یێن ژێك خلاس بووین و ئه‌و نوکه خانەنشینە و کارمەندێ دەولەتێ یە، لێ ڕێڤەبەرێ ئەمنێ گەلەك فشارێ لێ دکەت و ب بەرسڤێن ئیسماعیل رازی نابیت. ل دوماهیێ ئیسماعیل هیجەتێ ب نەخۆشیا مەعیدێ دگریت و دبێژیتێ کو وی ئێشا مەعیدێ هەیە و شیانێن چ کارا نینن، ڕێڤەبەرێ ئەمنێ ئیكسەر دبێژیتێ:سەفەرکرن بۆ دەرڤەی عیراقێ بۆ گەلەکا خەونە، لێ بۆ ته هەر دەولەتا تە بڤێت، بولگاریا، رۆمانیا، یوگسلاڤیا، دێ نوکە بۆ تە سێ هزار دیناران خەرج کەم، هەرە هەم گەشتا خۆ بکە و هەم ژی چارەسەریا مەعیدا خۆ بکە. لێ ئیسماعیل پێخەمەت ناڤ و دەنگێن خۆ و باوەریا وی ب دۆزا مللەتێ خۆ هەر تشتی رەت دکه‌ت. پشتی هینگێ گومانێن ڕژێمێ پتر ل سەر وی زێدە دبن و گڤاشتنان دئێخنه سه‌ر.
ئیسماعیل ژی هەڤالێن خۆ یێن ڕێکخستنێن ب ڤان فشارێن ڕژێمێ ئاگەهداردکەت. هەڤالێن وی ژی دا کو گومانێن ڕژێمێ ل سەر وی کێم ببن و پتر مفای بگەهینیتە شۆڕشێ، داخوازێ ژ ئیسماعیلی دکەن کو دولایەن کار بکەت، هەم د گەل ڕژێمێ و هەم ژی د گەل شۆڕشێ. لێ ئیسماعیل ژ بەر ناڤ و دەنگێن خۆ د ناڤ خەلکی دا ڤێ چەندێ ژی رەتدکەت.
سیخۆڕێن ڕژێمێ ب ڕەنگەکێ بەردەوامی چاڤ ل سەر بزاڤ چالاکیێن وی و هەڤالێن وی هەبوون. هێشتا ماڵا وان ل گوندی، بۆ چەندین جاران شکایێت ل ئیسماعیل دهێتە کرن و وی گونه‌هبار دکه‌ن کو دەستێ دگەل شۆڕشێ هەی و چەکێ ڤەشارتی د مالا خۆ دا یێ هەی. گەلەك جاران مالا وی ژ لایێ سۆپایێ ڕژێمێ ڤە دهاتە دورپێچکرن و پشکنین.
(منجزات ثورة ١٧ تموز)
جارەکێ بەرێ سپێدەکێ دەور و بەرێن مالا وی دهێنە گرتن و تژی سەربانێ مالا وی سەربازێن ڕژێمێ دبن. ئەفسەرەك د گەل هندەك سەربازان ب مەرەما پشکنینێ دکەڤنە د مالا وی ڤە. هێشتا زاڕۆکێن وی د خەون. ل گۆندا ژی هەمی د ژوورەکێ ڤە دنڤستن، وەسا شکایێت ل ئیسماعیل هاتبووکرن، کو مالا وی یا تژی پێشمەرگەیە و چەکێ ڤەشارتی ژی د مالا وی دا هەیە. له‌شکه‌ر وێ سپیدا زوو، مالێ هەمیێ سەرێك و بنێك دکەن. هینگێ (بەریکەك) ب دیوارێ وان ڤە یا هەلاویستی هەبوو. سەربازەك دەستێ خۆ دبەتە تێدا و کاغەزەكێ ژێ دئینیتە دەر. وی وەختی کوڕێ وی یێ نەخری ئەنوەر ل گوندی د چوو قوتابخانێ، ڕژێمێ ژی خواندنا کوردی پشتی شکەستنا شۆڕشێ قەدەغەکربوو و کربوو عەرەبی. ئیسماعیل ژی هاریکاریا کوڕێ خوە د وانێن وی دا دکر. ڕۆژا بەری هینگێ وانەیه‌ك بۆ وی نڤێسیبوو، هەلبەت دەرس گرێدایی پەروەردە و سیاسەتا ڕژێمێ بوون و ل سه‌ر ده‌ستکه‌فتێن کوده‌تایا 17 ته‌موزێ بوو.
خەت دەستێ ئیسماعیل یێ پێ گۆتی بوو هندی یێ لاو بوو، وی ژی ب خەت دەستێ خۆ، نە ل سەر خێرێ ( منجزات ثورة ١٧ تموز) بۆ کوڕێ خۆ ئەنوەری نڤێسیبوون، کو ده‌رسا ویا قوتابخانێ بوو. سەرباز وێ کاغەزێ ژ بەریکێ دئینیتە دەر و ددەتە دەست ئەفسەرێ خوە. دونیا هێشتا یا تاریە، ئەفسەر ل بەر لایتا خۆ ته‌ماشەی کاغەزێ دکەت و دخوینیت، د بینیت کو (منجزاتێن ) ڕژێمێ نە و ژ ئیسماعیلی دپرسیت کا کێ ئەو کاغەز نڤێسیە. ئیسماعل ژی دبێژیتێ کو وی بۆ کوڕێ خۆ یا نڤێسی. ئینا ئەفسەری ب عەرەبی گۆت:(الي مشتکی علیك واحد کلب ابن کلب) ئانکو ئەوێ شکایێت ل تە کری سەی کوڕێ سەیە و ئێكسەر وی فەرمانا ڤەکێشانێ دا سەربازێن خوە و دەردکەتن و دچوون. بخێرا وان نە (منجزاتا) وێ جارێ ژی ئه‌و ژ دەستێن دوژمنی قوڕتال دبن.
پەیوەندیا وان د گەل کاك فوئاد میرانی بەردەوام دبیت هەتا ڕژێما ئیراقێ گوندێ تروانشێ لگه‌ل بسه‌دان گوندێن دیێن کوردستانێ، ل ٧/٨/١٩٧٨ وێران دکه‌ت و وان ڤه‌دگوهێزنه کۆمه‌ڵگه‌ها بزۆری ل ناڤه‌ندا ناحیا باتیفا. ئێدی په‌یوه‌ندیا وانا ڕێکخستنێ دکه‌ڤیته دگەل شەهید مەلا رەمەزان (بهەشتی) و ئه‌و و هه‌ڤالێن خوه به‌رده‌وام دبن ل سه‌ر کار و خه‌باتێن خوه یێن نه‌ته‌وایه‌تی.
ئیسماعیل هەر یێ بەردەوامە ل سەر کارێ خۆ ل رێڤەبەریا ئەشغالا دهۆکێ، حەفتیێ دوو ڕۆژان ب تنێ د هاتە مالێ. د وان هەردوو ڕۆژان دا مالا وی هەردەم یا تژیە ژ مێڤانا، نەخاسمە هەڤالێن وی یێن ڕێکخستنێ. گەلەك جارا دەمێ وان کۆمبوونێن خۆ دکرن، هەڤژینا وی فاتمایێ هەتا درەنگی شەڤ زێرەڤانی ل وان دگرت. هینگێ ژی ڕژێم یا هار بوو و تووشی غرۆرەکا مەزن ببوو. هەر پەیوەندیەکا دگەل ڕێکخستنەکا نهێنی و نەخاسمە دگەل پارتی دیموکراتی کوردستان ب تاوانەکا مەزن دزانی و سزایێ وێ بتنێ سێدارەدان بوو.
پشتی هه‌ڤالێ وانێ ڕێکخستنێ جەعفەر عەبدوللا تروانشی باوەریا خوە ب خوەفرۆشەکێ کورد ل مۆسل دئینیت، ئێدی ئه‌و خوه‌فرۆش تۆڕا ڕێکخستنا ئیسماعیل و هەڤالێن وی بۆ ڕژێمێ ئاشکرا دکه‌ت و ل مەها ١٢/١٩٨٠ هه‌ڤالێن وان مەسیحا ئیسماعیل محەمەد سەلیم تروانشی و جەعفەر عبداللە ئەحمەد تروانشی تێنه گرتن و پشتی ئەشکەنجەیه‌کا هۆڤانە ژ لایێ ڕژێما بەعس ڤه، هەردوو د هەمان ساڵ دا تێنه ل سێدارەدان و دگەهنە کاروانێ نەمران.
هەر دگەل گرتنا وان هەردوو هەڤالان، ڕەشەکێن ئەمنا بەعس ل باتیفا ب ئارمانجا گرتنا ئیسماعیل ب سەر مالا وی دا دگرن و دکەڤنه ڤەکۆلینێ دگەل خێزان و زاڕۆکێن وی. خۆشبەختانە وی دەمی ئیسماعیل یێ ل مال نەبوو، لێ هەڤالێ وی ئیبراهیم عەسکەری یێ ل باتیفا بوو. ئەمنا ڕژێمێ مالا ئیبراهیمی نەدزانی. ڕه‌شه‌کێن ئه‌منا به‌عسیا مەلایێ گوندێ تروانش، کو ناڤێ وی مەلا سەعیدە، ب خورتی ل ترومبێلا خۆ سیاردکەن و داخوازێ ژێ دکەن کو مالا ئیبراهیم عەسکەری نیشا وان بدەت. هەر چەندە مه‌ڵا دبێژیتە وان کو ئەو مالا وی نزانیت، لێ ب دارێ زۆرێ وی دگەل خۆ دبەن. ژ نشکەکێ ڤە ئیبراهیم عەسکەری دکەڤیتە دڕێکا ترومبێلا وان دا. ڕەشەکێن ئەمنێ ژی ترومبێلا خۆ بەرامبەری وی دڕاوەستینن و پسیارا مالا وی ژوی بخوە دکەن. مەلا ژی خۆ پێ نائنینتە دەر، وەسا ژی سەرەدەریێ دکەت هەر وەکو ڤی مرۆڤی نانیاسیت. ئیبراهیم عەسکەری ژی مرۆڤەکێ زانا و تێگەهشتی بوو، ئێکسەر تێدگەهیت کا مەسەلە چیە. ئەو ژی ب دەستی خۆ ئاماژێ ددەته جهەکی و دبێژیتە وان:هەڕن خوارێ پسیار بکەن بەلکی کەسەك نیشا هەوە بدەت.
بڤی رەنگی ئیبراهیم عەسکەری ژ دەستێن ئەمنێ قوڕتال دبیت و ئێكسەر ترومبێلەکا تایبەت ل باتیفێ دگریت و دچیتە دهۆکێ. ل گەراجا دهۆکێ ئەو ئیسماعیلی دبینیت. هەر چەندە ڕۆژا بێنڤەدانا ئیسماعیل نینە، لێ وێ ڕۆژێ ئەو ژ ئینشکێ یێ هاتی و وی ل بەرە بچیته مال ل باتیفێ، لێ ئیبراهیم عەسکەری وی ئاگەهدار دکەت کو، مەسیحا و جەعفەر یێن هاتینه گرتن و ئەمن یا ل وان دگەڕیێت.
هەڤالێ وان یێ سیێ عەلی حسێن تروانشی یە. ئەو ژی ل دهۆکێ کار دکەت. ئیسماعیل و ئیبراهیم بڕیارێ ددەن کو عه‌لی ژی ئاگەهداربکەن و پێکڤە دەرکەڤن. بڤی ڕەنگی هەڤالێ خۆ عەلی ژی ئاگەهدار دکەن، لێ عەلی نەشیێت دگەل وان دەرکەڤیت. ئه‌و ب ڕێکه‌کا دی ده‌ردکه‌ڤیت.
ئیسماعیل و ئیبراهیم هەردوو بڕیارێ ددەن بچن ئینشکێ و ژ وێرێ قەستا ناڤ شۆڕشێ بکەن. ل خالا پشکنینا سەرسنکێ پسیارا ناسناما ئیسماعیل ژێ تێتە کرن. ئەو ژی ناسناما خۆ ددەته دەست عه‌سکه‌رێ خالا پشکنینێ. عه‌سکه‌ر ژی هەر بەرێ خۆ ددەتێ و ناڤێ وی ددەتە بەر ناڤه‌کێ دی، کو ل سه‌ر کاغه‌زه‌کێ نڤێسیبوو، د ده‌ستێ وی دا بوو. لێ ل دویماهیێ ناسناما ئیسماعیل لێ دڤەگەرینت. دیار بوو کو ناڤێ ل سه‌ر کاغه‌زێ ل ده‌ف وی نڤێسی هه‌ر ناڤێ ئیسماعلی بخوه بوو، لێ خۆشبەختانە ناڤێ باپیرێ وی خەلەت هاتبوو دان. ل شوینا مستەفای، یوسف دابوویێ. چونکە بابێ وی ب سەعیدێ مالا ئیسڤی یێ ناڤدار بوو. ڤێ شاشیێ ژی ئیسماعیل ژ مرنه‌کا مسۆگه‌ر ڕزگارکر. پاشی ئه‌و دچنه قەدشێ و دڕێکا گەلیێ ئیسفکا ڕا سه‌ردکه‌ڤنه چیایێ مه‌تینا و دچنە گوندێ شێلازا و پاشێ خۆ دگەهیننه باره‌گایێ لقا ئێک ل کۆماتەی.
پشتی ده‌ربازبوونا ئیسماعلی و دوو هه‌ڤالێن وی و سێداره‌دانا دوو هه‌ڤالێن وانێن دی، ل ڕۆژا ١٧/٣/١٩٨١ ڕەشەکێن ئەمنا بەعس ب سەرپەرشتیا تاوانبار محەمەد عەزۆ، تاخێ مالا ئیسماعیل و هەڤالێن وی ل باتیفێ دۆرپێچ دکه‌ن و ژن و پێنج زاڕۆکێن وی دگەل برایێ وی عبدالعزیز دگرن و دبه‌ن، بۆ ده‌مێ پتر ژ سالەکێ، ل زیندانا فەزیلیێ ل بەغدا زیندان دکه‌ن. لێ هەرسێ کوڕێن وی یێن مەزن خۆ نادەنە دەست ڕژێمێ و خۆ د ناڤ کەس و کارێن خۆ دا ڤەدشێرن. ئیسماعیل پێشمه‌رگه‌یه ل چیای و ژن و پێنج زارۆک و برایێ وی ژی سه‌را وی ل زیندانا فه‌زیلیێ ل به‌غدا دزیندانکرینه و سێ کوڕ ژی بێ مال و سه‌رپه‌رشت ده‌ربده‌ر بوونه و ب ڤه‌شارتن و ترس دناڤ مرۆڤ و که‌سوکارێن خوه دا دژین.
دەمێ ئیسماعیل پەیوەدندیێ ب شۆڕشێ دکەت، ڤالاهیەکا مەزن یا کادرێ بێتەلێ د ناڤ شۆڕشێ دا هەبوو، ژبەرکو ئەو ل شۆڕشا ئەیلۆلێ ژی بێتەل بوو و کەسەکێ جهێ باوەریێ بوو، لەوما لقا ئێك دەملدەست بەرپرسیاریا بێتەلا لقا ئێك ب وی دسپێریت. ئەو ژی مللێ خوە ددەته بەر وێ بەرپرسیاریێ و گەلەك ب دلسۆزانە کار و ئەرکێ خوە جیبجی دکەت.
ئیسماعیل هەتا سالا ١٩٨٤ بتنێ و بێ کو کادرەکێ دی هاریکاریا وی بکەت، کارێ بێتەلا لقا ئێك بڕێڤە دبەت. هه‌روه‌سا ژبلی بەرپرسیاریا بێتەلا لقێ، ئیسماعیل و ئیبراهیم عەسکەری هەردوو دبنە ئەندامێن ڕێکخراوا شەهید زۆراب، ڕێکخراوا ئیداریا باره‌گایێ لقێ. ئەڤ چەندە ژی ئەرکێ ل سەر ملێن وی هێشتا زێدەتر لێدەکەت.
ئیسماعیل ژبۆ پڕکرنا ڤالاییا کادرێ بێتەلێ ل لقا ئێك و ژبلی سەروشنێ فێرکرنا وان بێتەلێن خۆل دیتین، سێ خۆلێن بێتەلێ ژی ل سالێن ١٩٨٤، ١٩٨٧ و ١٩٨٨ ل بارەگایێ لقا ئێك ڤەدکەت وهەژمارەکا بەرچاڤا کادرێن بێتەلێ پێدگەهینیت. ئێدی بارەگایێ لقێ و هەمی لژنێن ناوچا ب تۆڕەکا بەرفره‌ها بێتەلێ پێکڤە گرێددەت و گەلەك ب ڕێکوپێکی سەرپەڕستیا بێتەلا لقێ دکەت.
ژ بەرکو لقا ئێك داینەمۆیێ سەرەکی و هێزا زیندی یا شۆڕشا گولانێ بوو، کارێ بێتەلا لقێ ژی، ژبلی کو کارەکێ بزەحمەت بوو، بێ ئەندازە گەلەك بوو ژی. ئیسماعیل ب درێژاهیا شۆڕشا گولانێ ب هزاران برووسکا تەشفیر دکەت و ب مۆرسێ دهنێریت و وه‌ردگریت، کو ئه‌ڤه کاره‌کێ گه‌له‌ک دژوار و گران بوو. گەلەك ژ وان برووسکا بهزاران پەیڤ و ژمارە بوون. دەزگەهێن بێتەلێ ژی هەتا سالا ١٩٨٦ گەلەك د کەڤن و کلاسیك بوون و دەنگەکێ گەلەك بلند و بێزارکه‌ر ژێ دهات. هەمی کەس نەدشیان ل بەر وی دەنگی بحەویێن. لێ ئیسماعیل پێخەمەت دۆزا ڕەوایا مللەتێ کورد و ژبۆ بدەستڤەئینا ئارمانجێن شۆڕشێ هیچ ڕۆژەکێ هەست بماندیبوونێ نەدکر.
ل سالا ١٩٨٦ئیدریسێ کوڕێ وی ژی پەیوەندیێ ب ڕێزێن شۆڕشێ دکەت و ل بارەگایێ لقێ دبیتە پێشمەرگە. ل دەستپێکێ ل زیندانا لقێ دگەل ئیبراهیم عەسکەری درێژیێ ب خەباتا خوە ددەت. پاشی پشکداریێ د خۆلا بێتەلێ یا سالا ١٩٨٧ دا دکەت و ل بێتەلا بارەگایێ لقێ دبیته کادرێ بێته‌لێ.
ل سالا ١٩٨٧ کورێ وی ئەنوەر، کو وی دەمی قوتابیێ پەیمانگەها تەکنیکی بوو ل کەرکووکێ. پشتی خۆفرۆشەك ل دهۆکێ شکایێتێ لێ دکەت، ئەو ژ لایێ ئەمنا ڕژێمێ ڤە ل کەرکووکێ ل پەیمانگەهێ تێتە گرتن. پشتی ئەنوەر تێته گرتن، بۆ دەمەکێ درێژ کەس ب گرتنا وی نزانیت. هەڤالەکێ وی یێ پەیمانگەهێ کو خەلکێ زاخۆ بوو، دناڤ پەرتووك و تشتێت وی دا ژمارا تێلەفۆنەکێ دبینیت. ئەو ژی پەیوەندیێ ب وێ ژمارێ دکەت و پسیارێ ژ وان دکەت کا ئەو ئەنوەر دنیاسن یان نە. ئەو مال مالا محەمەد سەعید مەلا نەجمدین بوو. ئه‌و ژی دبێژنێ بەلێ مرۆڤێ مەیە. ئه‌و دبێژیته وان کو ئەنوەر یێ هاتیە گرتن و داخوازێ ژ وان دکەت دا لبەر بگەڕهن. هینگێ مالا ئیسماعیل یا ل گوندێ هێسێ ل دەڤەرا به‌رواری بالا. پشتی ژن و پێنج زارۆکێن وی ژ زیندانێ ئازادبووین، بربوونه وێرێ ل ده‌ڤه‌رێن رزگارکری. ئەنور به‌ری بێته گرتن، دا کو خوە ژ چاڤ و دەڤێن سیخوڕ و خوەفرۆشان بپارێژیت، وی هاتن و چوونا دهۆکێ نەدکر. مال و کەس و کارێن وی ژی وەسا هزر دکر کو ئەو یێ ل کەرکووکێ دخوینیت. ئەو نزانن کو ئەنوەر یێ هاتیه گرتن. پشتی سێ مه‌ها ئەنوەری ژ کەرکوکێ ڤه‌دگوهێزنه ئه‌منا دهۆکێ. وەسا شکایێت ل ئەنوەر کریە کو دەستێ وی دگەل بابێ وی هەیە و بابێ وی ژی بەرپرسێ بێتەلا لقا ئێكە و هەمی زانیاری و پێزانینێن شۆڕشێ یێ ل بەر دەستێ وی نە. ئەمنا دهۆکێ ژی ڤێ چەندێ ب دەلیڤە دزانیت دا گڤاشتنێ ل سەر ئیسماعیلی بکەن. لەوما ڕێڤەبەرێ ئەمنا دهۆکێ نامەیه‌کا تژی گەف وگوڕ بۆ ئیسماعیلی دهنێریت و چەند داخوازیان ژێ دکەت و گەفا لێ دکەت کو ئەگەر وان داخوازیان جیبجی نەکەت، دێ چارەنڤیسێ ئەنوەرێ کوڕێ وی ژی وەکی چارەنڤیسێ وان ١١ کەسا بیت ئەوێن بەری هەیامەکی ل فەییدیێ هاتین ل گه‌لله‌بارانکرن.
داخوازێن ڕێڤەبەرێ ئەمنا دهوکێ ئەڤە بوون: “هەمی برووسکێن ژ مەکتەبا سیاسی و سەرۆك بارزانی بۆ لق و ناوچێن پارتی تێن و بەرۆڤاژی، پەیوەندیێن پارتی دگەل ئەفسەرێن تورك ل سەر سنووران، پەیوەندیێن پارتی دگەل ئیرانێ، جهێ بارەگایێن پاسدارێن ئیرانی ل دەڤەرێ و پێزانینێن پێشوەخت ل سەر هەموو چالاکیێن پێشمەرگەی ل دژی هێزێن ڕژێمێ….هتد بگه‌هینیه ده‌ستێ مه”
ئەنوەر ژی دکەڤیتە بەر لێدان و ئیشکەنجێ و هەردوو گوهێن وی کەهرەب دکەن. خوین د دەڤ و دفنا وی ڕا دهاڤێت، لێ ئەو چ دانپێدانێ لسەر خوە ناکەت و د ئەنجامدا، ئەنوەر ژ زیندانا ئەمنێ بۆ زیندانا بنگەهێن پۆلیسێن دهۆکێ تێته ڤەگوهازتن. پشتی ئەنفالێن ساڵا ١٩٨٨ وی دبەنە کەلها نزارکێ و پاشی دگەل خەلکێ دەڤەرێن ڕزگارکری ئەوێن کەتینه دەستێن ڕژێمێ، دبەنه بەحرکێ و پشتی سەرهەلدانا بهارا ١٩٩١ ئازاد دبیت.
پشتی ڕژێما ئیراقێ بێهیڤی دبیت کو بشێت ب ڕێکا کوڕێ ویێ زیندانکری، ئیسماعیلی بکێشیته بنده‌ستێ خوه، ئه‌و ژ بۆ گرتن و ڕەڤاندنا وی٦٠ هزار دینارێن ئیراقی وه‌ک پاداشت تەرخان دکەت. د ناڤبەرا سالێن ١٩٨٧-١٩٨٨ دا ڕژێم ب هاریکاریا تیمێن خوە یێن تایبەت (مفارز خاصة)، کو ژ کوردێن جاشێن خائینێن سه‌ر ب ئیستخباراتێ ڤه پێکدهاتن، سێ جارا هەوڵا گرتن و ڕەڤاندنا ئیسماعیلی ددەت. لێ تێدا سه‌رناکه‌ڤن. پشتی ژ وێ ژی بێهیڤی دبن، کو بشێن وی بساخی بده‌ست خوه‌ڤه بینن، ئه‌و کۆژمێ ٣٠ هزار دیناران ژ بۆ تیرۆرکرنا وی تەرخان دکەن. بۆ ڤێ چه‌ندێ ژی جاشێن کوردێن سه‌ر ب ئیستخباراتا ئیراقێ ڤه، ب به‌رده‌وامی چاڤدێریا هاتنووچوونا ویا ل ناڤبه‌را باره‌گایێ لقێ ل زێوا شکان ل سه‌ر زێی و گوندێ هێسێ دکه‌ن. دووجارا ئه‌و دکه‌ڤیته بۆسا وان جاشێن خوه‌فرۆش، ل سەر دەرجێ، ناڤبه‌را گوندێن ئێکمالێ، بیگداودا و تروانشێ. جاره‌کێ ژ وان ئه‌و بسڤکی بریندار دبیت، لێ دیسان ژی ئه‌و نه‌شێن وی شه‌هید بکه‌ن.
ل رۆژا 24/8/1988 کو ئیسماعیل ژ بۆ سه‌ره‌گوهیا مال و زارۆکێن خوه هاتبوو گوندێ هێسێ. له‌شکه‌ر و جاشێن ڕژێما ئیراقێ ژی ده‌ستپێکربوو هێزێن خوه ب چه‌کێ گران ڤه دکێشانه ده‌ڤه‌رێ و ئاماده‌کاریێن قۆناغا هه‌شتێ یا ئه‌نفالان دکر، ل دژی ده‌ڤه‌را به‌هدینان. گەلەك خەلك ژ هێسێ، ئێکمالێ و کانیا سویر یێ ل مالا وی کۆمبووین و ژێ دپرسن کا ئه‌و چ بکەن باشە. ئیسماعیل دبێژیتە وان کو دوژمن یێ غرۆر بووی، شەرێ وی دگەل ئیرانێ یێ ب دوماهی هاتی، ئەگەرێن هێرشێ بۆ سەر دەڤەرێن ڕزگارکری گەلەك د مەزنن. ل دەڤەرێن دی یێن کوردستانێ چەکێ کیمیاوی ب بەرفرەهی یێ بکارئینای، شیانێن بەرگریێ ب هەبوونا ڤێ ژمارا مەزنا ژن و زاڕۆك و خەلکێ سڤیل گەلەك یا ب زەحمەتە. یا باش ئەوە یێ بشێت بلا ژ گوندان دەرکەڤیت.
خەلك ڤەڕەڤیا و هەر دەملدەست خەلکی هێدی هێدی گوند چۆل کرن. ئیسماعیل وخێزان و زاڕۆکێن خوە وەکی وی خەلکی هەمیێ مال وحالێن خوە دهێلن و قەستا کاڤلە گوندێ هاڕی دکەن ل به‌ر ڕووبارێ زێی. ل ڕۆژا پاشتر٢٥/٨/١٩٨٨ قۆناغا هەشتێ و یا دوماهیکێ یا ئەنفالێن ڕەش دەستپێدکەت و دەڤەر هەمی دکەڤیتە بەر هێڕشا فڕۆکێن ڕژێمێ. ل گەلەك گوندان چەکێ کیمیاوی ژی هاتە ب کارئینان. ئەو ژی مینا دەهان هزار خەلکێ دەڤەرێن ئازادکری ب بەر هه‌وا ئەنفالان دکەڤن و نەچاردبن ژ بۆ قوڕتالکرنا گیانێ خوە و زاڕۆکێن خوە بەرەڤ سنوورێن تورکیا بچین. ب هزاران ژن و زاڕۆك بێ خوارن و ڤەوخوارن ل چۆلی ل سەر سنوورێن تورکیا دمینن. ئەو خەلك دکەڤیتە دان و ستاندن و هیڤی رجا دگەل زێرەڤانێن سنووری یێن ترکی، لێ ئەو سنووری ڤەناکەن و دبێژنه خه‌لکی کو هوین تیرۆریستێن(پ ك ك) دحه‌وینن. ئیسماعیل لاسلکی ب زمانێ ئینگلیزی دبێژیتە وان: ڕێکێ ڤه‌که‌ن، بلا ئه‌ڤ ژن و زارۆکه ژ قڕکرنێ ڕزگارببن، مه پ. ک.ک نه حه‌واندینه. ژاندورمێن تورك گازی هەڤالێن خوە دکەن و بکه‌نیڤه دبێژنە وان:وەرن ئەڤ پیرەمێرە د ڤان چۆل و چیا ڕا یێ ب ئینگلیزی دئاخڤیت. ده‌مێ ئیسماعیل هه‌ولدده‌ت کو ئه‌فسه‌رێ ترکا ڕازی بکه‌ت و دبێژیتێ: مه پ.ک.ک نه حه‌واندیه و مه هاریکاریا وان نه‌کریه.ئه‌فسه‌ر هه‌می پێزانینێن په‌یوه‌ندیێن پارتی و هاریکاریا وان لگه‌ل پ. ک.ک دبێژیته ئیسماعیلی. ئیسماعیل لاسلکی شۆك دبیت دەما ئەفسەرێ ژاندورمان ڤان پێزانینان هۆسا بهوورکاتی دزانیت. ل دماهیێ ئه‌و دگه‌هیته وێ باوه‌ریێ کو پ ك ك بخوە ڤان پێزانینان ددەنه ڕژێما تورکی.
پشتی خەلك بێهیڤی دبیت کو تورك سنوورێ خوە بۆ وان ڤەکەن. سەیدایێ مەلا مەحمود دێرشەوی گازی خەلکی دکەت و داخوازێ ژ وان دکەت کو دگەل وی خوە ل سنووری بدەن و ب زۆرێ سنووری ڤەکەن. مەلا مەحمود و هەژمارەکا خۆرت و لاوێن کورد هێرشێ دکەن سەر سنووری و هەوڵ ددەن سنووری ڤەکەن. لێ ژاندورمێن تورك دکەڤنه سه‌ر که‌له‌خێن وان و ب دار و قونتاخێن تڤه‌نگێن خوە ل وان دده‌ن و مەلا مەحمود دهاڤێژن ئەردی و پیێن وی دگرن و وی ل وی چۆلی ل سەر پشتێ دخڕینن هەتا تینەڤە ڤی ئالیێ سنووری.
ب هەر حالێ هەی و ل ژێر گڤاشتنێن نیڤدەولەتی، تورکیا سنوورێ خوە ل پێشیا خەلکی ڤەدکەت. پشتی ئەوا ئیسماعیل و هەڤالێن خوە ب چاڤێن خوە ژ دەستێ جەندورمنێن تورکا دیتی، ئێدی نیازا مانا وان ل تورکیا نامینیت، لەوما ئیسماعیل و مال زارۆکێن خوە، هەردوو برازایێن وی ئەحمەد و رەمەزان و خێزان و زارۆکێن ئەحمەد، یاسین یوسف خابوور، مەلا مەحمود دێرشەوی و خێزان و زارۆکێن خوە، ئیبراهیم عەسکەری و خێزان و نەڤیێ خوە، مەحمود پۆستەچیێ گۆیی و خێزان و زاڕۆکێن خوە و هەژمارەکا دی یا خەلکی د ئێکەم دەلیڤه دا، خوه دگه‌هیننه رۆژهه‌لاتێ کوردستانێ.
ل دەستپێکێ ئەو تێنه ئۆردیگایێ زێوە، ده‌ڤه‌را مه‌رگه‌ڤه‌ڕ و ل ناڤ پرێزەکا هشك و زوها دمینن. پاشی دچنه د وان کاڤلە خانیێن ژ بەر بۆمبەبارانا فرۆکێن ڕژێما ئیراقێ ل ساڵا ١٩٨٥ ماین. پاشی دچنه باژێڕکێ شنو، ل وێرێ بخوه چادره‌کێ ڤه‌دده‌ن و دچنه تێڤه. پایزه و سه‌رمایه. شنو ژی زۆزانه و هڕه‌بایه‌کێ دژوار لێ تێت. شه‌ڤه‌کێ هڕه‌بایه‌کێ دژوار ڕادبیت و چادرا وان ژی دبه‌ت و ئه‌و ل ئه‌ردی دمینن. پاشی ئه‌و ل تاخێ بارزان ئاباد بخوه خانیه‌کێ ساده ئاڤا دکه‌ن و دچنه تێڤه.
دەمێ وان خانی ئاڤادکرن ڕۆژەکێ جەنابێ سەرۆک بارزانی سەرەدانا پەنابەران دکەت ل بارزان ئاڤا. جەنابێ سەرۆکی ئیسماعیل لاسلکی دبینیت کو یێ خانی ئاڤا دکەت، ل دەف وی ڕادوەستیت و سلاڤ دکەتێ و پسیار ژێ دکەت ئەگەر پێدڤی ب تشتەکی بن. ئیسماعیل ژی سوپاسیا جەنابێ وی دکەت.
پشتی کو ئیسماعیل ماڵا خوه ل شنو بنه‌جهـ دکه‌ت، ئه‌و ب بڕیارا مەکتەبا سیاسی یا ژمارە ١٨٢ ل ڕۆژا ١٨/١٢/١٩٨٨ و ل دیف ڕاسپاردا جەنابێ سەرۆك مەسعود بارزانی د بیتە ئەندامێ بێته‌لا گشتی یا پارتی ل بارەگایێ م.س ل ڕاژان، ده‌ڤه‌را مه‌رگه‌ڤه‌ڕ.
ئیسماعیل ب دڕیژاهیا خەباتا خوە حەزا خواندن و نڤێسینێ ل دەف هەبوو. وی ب دەهان گۆتار د ڕۆژنامە و گوڤاران دا، نەخاسمە د گۆڤارا دەنگێ پێشمەرگە دا بەڵاڤکرینە و چەندین نامیلکە ل سەر کارێ بێتەلێ ب هەردوو زمانێن عەرەبی و کوردی نڤێسینە و هەژمارەکا ڤەکۆلینا ل سەر پەرتووکا جەنابێ سەرۆك بارزانی (بارزانی و بزاڤا ڕزگاریخوازیا کوردی) ئەنجامداینە.
زێدەباری حەز و ڤیانا وی بۆ خواندنا پەرووکێن سیاسی، دیرووکی و ئەدەبی، ئیسماعیل دەستەکێ بلند د نڤێسینا هەلبەستا کوردی ژی دا هەبوویە، لێ مخابن هەمی بەرهەمێن وی ل ئەنفالێن ڕەش ژ ناڤ چووینە.
ئەو بۆ شەهیدبوونا هەڤال و هەڤچەپەرێ خوە، شەهید مەلا رەمەزان (بهەشتی)، کو بده‌ستێ تروریستێن پ.ک.ک ل ساڵا 1992 هاتیه شه‌هیدکرن، د پارچه هه‌لبه‌سته‌کێ دا دبێژیت:
شۆپا ڕێیا بابێ دیارە
مەرجێ سۆزدانێ چوون مە بڕیارە
سۆزبیت شەهید
ڕێبازا بارزانی ئەوا تەگرتی بەرنەدەین
هەر سۆزدار و ڕژدبین
تاکو گیانێ خۆ ل پاش تە ل سەر ددەین
هەر چەندە پارتی گەلەك پلە و پۆستێن گرنگ، وەکی بەرپرسێ کەتیبا بێته‌لا وەزارەتا پێشمەرگەی، بەرپرسیاریا دەزگەهێ شەهیدا و گەلەك پۆستێن دی دگەل گۆتبوون ژی، لێ چ جارا چاڤێن ئیسماعیل ل سەر پلە و پۆستان نەبووینە. چونکە وی خەباتەکا پاقژ ژبۆ ئازادکرنا گەلێ کوردستانێ کریە و مەزنترین پۆست ژی ئازادیا مللەتێ وی بوویە. وی هەردەم خوە ژ هەر هەڤڕیەکی و دووبەرکیێ دویرتێخستیە.
ئیسماعیل لاسلکی ب درێژاهیا خەباتا خوە د شۆڕشا ئەیلۆلێ دا پشکداری د شه‌ش کۆنگرێن پارتی داکریە:
ئه‌و ل رۆژا ١٣/١٠/١٩٩٩ ل کۆنگرا ١٢ یا پارتی دیموکراتی کوردستان ل هەولێرا پایتەخت ب میدالیا بارزانی هاتیە خەلاتکرن. ئەڤ خەلاتە ژی بۆ وی گۆپیتکا خۆشیێ بوویە و ژ هەمی پلە و پۆست و سەروەت سامانێن دنیایێ ب بهاتر دبینیت.
هەتا نوکە ژی وی چ پلە و پۆستێن فەرمی نینن و نەهاتیە خانەنشینکرن ژی. ئیسماعیل لاسلکی نوکە د ژیێ ٨٣ سالیێ دا، و ژ ئەگەرێ گەلەك ب کارئینانا دەزگەهێ بێتەلێ، تووشی نەخۆشیا ژبیرچوونێ (زەهایمەر) بوویە، ئەو ژیانەکا گەلەك سەخت و دژوار ل مالا خۆ ل دهۆکێ دەربازدکەت.
سه‌نته‌رێ کۆماته
یێ دێکومهنت کرنا دیرووکا شۆڕشێ
کار و ئهرکێ سه‌نته‌رێ کۆماته دێکۆمێنت کرن و پاراستنا دیرووکا شوڕشێ یه ژ مرن و ژناڤچوونێ.
ڤی سه‌نته‌ری ب ستافهکێ بچووک و شیانێن ساده، لێ ب ڤیان و باوهریهکا مهزن، وه‌ک پێنگاڤا خوه یا کاری یا ئێکێ، ده‌ست ب کۆمکرن، دێکۆمنێت کرن و تۆمارکرنا دیرووکا خه‌بات و شۆڕشا کوردستانێ کریه.
