نه‌جیب شێلازی پێشمه‌رگه‌ و خه‌باتکه‌ره‌کی پاک و ئارام

نەجیب حەجی حه‌سه‌ن شێلازی

سەنتەرێ کۆماتە یێ دەکۆمێنتکرنا دیرووکا شۆڕشێ د بەردەوامیا کار و چالاکیێن خوەدا ل ڕۆژا پێنجشەمبی ڕێکەفتی ١١/٨/٢٠٢٢ هەڤدیتنەکا ڤیدیۆیی یا درێژ دگەل پێشمەرگە و تێکۆشەرێ دێرین نەجیب شێلازی ئەنجامددەت و دیرووکا خەبات و بەرخودانا وی د ڕێیا دۆزا کوردستانێ دا تۆمار دکەت و ژ ناڤچوونێ دپارێزیت.
نەجیب حەجی حه‌سه‌ن شێلازی یێ ناسیار ب نەجیب شێلازی ل ساڵا ١٩٥٢ ل گوندێ شێڵازا یێ سەر ب دەڤەرا کانیماسێ ڤە ژ مالباتەکا شۆڕشگێڕ و ناندە هاتیە سەر دنیایێ.
ل دەستپێکا شۆڕشا ئەیلۆلێ هەژمارەکا کەس و کار و گوندیێن وی دبن پێشمەرگە کو ژمارا وان نێزیکی (٣٠) کەسا دبن. گوندێ وان ژی چەندین جارا ژ ئەنجامێ بۆمبەباراکرنا فڕۆکێن دوژمنی تێتە سۆتن و کاڤلکرن.
لۆما ژی نەجیب شێلازی هەر زوی هەست ب ئێش و ئازارێن مللەتێ خوە و ستەم و زۆرداریا دوژمنی دکەت و ئه‌و و غازیێ کوڕخالەتێ خۆ ل سالا ١٩٧٤ بەری شەڕ دەستپێبکەت دچنە ده‌ڤه‌را باڵه‌کایه‌تی و ل وێرێ دبنە پێشمەرگە. ئەو پتر ژ سالەکێ ل بێتواتە، زینە تیرێ و ل بەنی هەریرێ دمینین و پشکداریێ د چەندین شەڕان دا دکەن.
پشتی هینگێ مۆلەتێ وەردگریت، لێ ١٢ ڕۆژان ب ڕێڤە دمینیت و ل چۆمان ڕاستی بۆمبەباران فرۆکێن دوژمنی دبیت و مۆشەکەك گەلەك نێزکی وی دکەڤیت. هێزێزێن بەرگریا ئەسمانی یێن پێشمەرگەی فرۆکەکا دوژمنی تێخن خوارێ و فرۆکەڤانێ ب ناڤێ (هاشم قەدۆ) ژی تێتە کوشتن.
نەجیب شێلازی پشتی شکەستنا شۆڕشێ و ل دویف داخوازا کاك ئیدریسێ جانەمەرگ ئاوارەیی ئیرانێ دبیت و دبیتە ئێك ژ وان ١٣٠٠٠ سێزدە هزار زگوردێن کورد یێن رژێما ئیرانێ ل ئوردگایێ کرمانشان ئاکنجی دکەت. پشتی ٦ مه‌ها ل ئوردیگایێ کرمانشان دەرباز دکەت، ئەو بۆ جەهرۆم ل باشوورێ ئیرانێ تێتە ڤەگوهازتن. ٨-٩ مه‌ها ل جەهرۆم دمینیت، پاشی بۆ باژێرێ بۆشەهر تێته‌ ڤەگوهازتن. بەری نەجیب شێلازی بۆ وێرێ بهێته‌ هنارتن هەژمارەکا خێزانێن بارزانیان ل هەمان باژێر هاتبوون ئاکنجیکرن. بۆشەهر گەرمترین جهە ل ئیرانێ یە و ژ ئەنجامێ وێ گەرمێ گەلەك زارۆكا گیانێ خوە ژ دەستدا.
نەجیب شێلازی ل بۆشەهر پتر ژ سالەکێ ل کۆمپانیەکا ئەڵمانی کار دکەت، لێ دەست ژ دۆزا مللەتێ خوە بەرنادەت و دگەل شەهید زۆراب درێژیێ ب کار خەباتا خوە دده‌ت.
پشتی کارێ نەجیب شێلازی ل کۆمپانیا ئەڵمانی نامینیت، ڕژێما ئیرانی گڤاشتنێن زێده‌ ل سه‌ر وان دکه‌ت و گه‌فا ڕاده‌ستکرنا ئیراقێ ل وان دکه‌ت.
نەجیب و هەڤاێلێن خوە ئێدی نەشێن خوە ل بەر گڤاشتن و گەفێن ڕژێما ئیرانێ بگرن، لۆما ئەو و تاهر زێوەیی، قادر تویلەری، عەبدولستار زێوەیی و رەشید غلبیشی و هەژمارەکا دی یا هەڤالان ل مه‌ها ٧/١٩٧٧ بڕیارێ ددەن کو ڤەگەڕنه‌ کوردستانێ و ده‌ست ب پێشمه‌رگاتیێ بکه‌ن. ئەو و هەڤالێن خوە تێنە باژێڕێ ئۆومیێ ل رۆژهەلاتێ کوردستانێ و دچنە مالا حەمید بەرواری. ئەو هەوڵ ددەن نامەیه‌کێ ژ ئیدریسێ جانەمەرگ بۆ سەرکردایەتیا کاتی وەرگرن و ڤەگەڕنه‌ باشوورێ کوردستانێ. لێ ژبەرکو پێش وەخت کەسەکێ ب ناڤێ (قادر گەربەراسکی) نامەیه‌ك ژ کاك ئیدریس وەرگرتبوو و چبوو خوە ڕادەستی ڕژێما ئیراقێ کربوو و ئەو نامە گەهشتبوو دەستێ سەدام حسێنێ دکتاتۆر. ڕژێما ئیراقێ ژی ئیرانێ بڤێ چه‌ندێ ئاگه‌هداردکه‌ت. ئێدی گڤاشتنێن ڕژێما ئیرانێ ل سەر سەرکردایەتا پارتی و ب تایبه‌تی کاک ئیدریسی زێدەتر دبن. لۆما ئه‌و نەشێت ئێدی چ ناما بدەتە وان، لێ ئەو ب ده‌ڤکی ڕێکێ نیشا وان ددەت و کا دێ چه‌وا چن و په‌یوه‌ندیێ ب کێ که‌ن.
ئه‌و ب قه‌چاغی ده‌ربازی ناڤ ئاخا باکوورێ کوردستانێ دبن و و خوه‌ دگه‌هیننه‌ ده‌ڤه‌را جوله‌مێرگێ و نەجیب شێلازی و قادر تویلەری ل دویف ڕاسپاردێن کاك ئیدریس بارزانی دچنه‌ گوندێ مەلێسێ و پاشی خوە دگەهیننه‌ دەف ئەحمەد شانەی ل گوندێ دویلێ، حەمدی بەگێ پسمامێ وی ژی پەیوەندیێ ب ڕێزێن شۆڕشێ دکەت.
ئەحمەد شانە وان دهنێریتە گوندێ ئارووشێ، لێ ژبەرکو وان چ پەسەند و نامێن پشتگیریێ دگەل نەبوون، حەجی نایفێ مه‌زنێ گوندێ ئارووشێ وان دەستەسەردکەت. پشتی هینگێ ب هاریکاریا ئەحمەد شانەی تێنه‌ سه‌ربست کرن. پشتی هینگێ ب سێ ڕۆژان جارەکا دی ل زۆمێن ئاڕووشێ تێنەڤە گرتن، لێ دیسا ب ڕێیا ئەحمەد شانەی تێنەڤە ئازادکرن. پاشی هه‌ڤالێن پارتی وان دهنێرنه‌ گوندێ زاویته‌ یێ باکوورێ کوردستانێ. پشتی هینگێ ب سێ مه‌ها ملازم عەلی، فوئاد میرانی و حەمدی بەگ بارەگایەکی ل پرا بلبل ل سه‌ر رووبارێ زێی ل رۆژاڤایێ گوندێ بێتکار ڤەدکەن. ئێدی نەجیب ژی تێتە وێرێ و دبیتە جێگرێ حەمدی بەگێ و بسەرەدان دچیتە گوندێ شێلازا و پشتی سێ سالا بۆ جارا ئێکێ ب دیتنا دایك و بابێ خوە خوەش دبیت. پاشی حەمدی بەگ ژی مالا خوە دبەتە گوندێ منیانش یێ باکوورێ کوردستانێ.
پاشی نەجیب شێلازی دچیتە دگەل ملازم عەلی و دبیتە پاسەوانێ وی یێ تایبەت. هه‌تا هینگێ ئه‌و هێشتا یێ بێ چەك بوو، لێ ئه‌و کلاشینکۆفەکێ ژ (سەید ئەحمەدێ) منیانشی ب ئێمانه‌ت وەردگریت و ئەو چەك سێ سالا ب ملێ وی ڤە دمینیت.
نەجیب شێلازی دگەل ملازم عەلی دچیتە چەلێ دەف ماجد بەگێ، پشتی هنگێ دگەل ملازم عەلی گەڕەکێ دبەنە گوندێن پنیانشیا، ملازم عەلی د وێ گەڕێ دا زینجیرەکا سمیناران پێشکەشی خەلکێ وان گوندێن باکوور دکەت. پشتی ڤێ گەڕێ ب دوو مه‌ها، دگەل ملازم عەلی دچیتە گوندێ بێرەولێ ل دەڤەرا چەلێ و بارەگایەکی ل وێرێ ڤەدکەن.
ل ساڵا ١٩٧٨ دگەل ملازم عەلی، جەهوەر نامق، هەژار، کورد (سیامەند بەننا) دچیتە بارەگایێ هەرێما دوو ل هەرك و بێداڤا. سەرکردایەتیا کاتی بۆ جارائێکێ ل شۆڕشا گولانێ ئێزگێ دەنگێ کوردستانێ ل وێ دەڤەری ددامەزرینیت.
نەجیب شێلازی پشتی پتر ژ سێ مه‌ها ل هەرك و بێداڤا دمینیت، مۆلەتێ وەردگریت و دچیتە مال.
پشتی هینگێ دگەل ملازم عەلی دەست ب گەڕەکێ دکەن بۆ دەڤەرێن بەرواری و نهێلێ و بەرێ گاره‌ی .نەجیب دڤێ گەڕێ دا، ب ساجۆرە و نارنجووك و مەتەرێ ئاڤێ ڤە و چانتکا وی ب ناڤ مللێن وی ڤە، پتر ژ ٧ مه‌هان دمینیت و پشکداریێ د چەندین چالاکیان دا دکەت وەکی: چالاکیا لێدانا باره‌گایێن دوژمنی ل سەرسنکێ، لێدانا رەبیێن هەردوو گوندێن ئۆرمانێ و گوهەرزێ و چالاکیا ده‌ڤه‌را مرێبا ل گوندێ به‌رکچکێ کو ب مخابنی ڤە پێشمەرگێ قەهرەمان حەمید حەفزوللا د وێ چالاکیێ دا تێتە شەهیدکرن.
نەجیب شێلازی ل ساڵا ١٩٧٩ پشکداریێ د بەرسینگگرتنا پێشڕەویا هێزێن ڕژێمێ بۆ سەر گەلیێ ڕەشاڤا دا دکەت.
ل ساڵا ١٩٨٠ رێکخراوێن پێشمه‌رگه‌ی تێنه‌ دامەزراندن، نه‌جیب دچیتە دگەل ڕێکخراوا شەهید ئەنوەر مایی، کو بەرپرسێ وێ شەهید شەعبان غەفار بوو.
نه‌جیب دگەل شەهید شەعبان و شه‌هید حەمدی بەگێ دچیتە رۆژهه‌لاتێ کوردستانێ ژ بۆ ئینانا چه‌ک و ته‌قه‌مه‌نیان و ئه‌و ٣٢ بارێن چەکی کو ٤ دۆشکە بوون، ٢ تۆپێن ٨٢ ملم و هەژمارەکا تۆپێن٦٠ ملم. ئەو ڤی چەکی بقەچاخی ب ترومبێلا د ڕێیا کوردستانا باکوور ڕا دئینن و چەندین جاران دکەڤن بۆسێن له‌شکه‌رێ توركا، لێ ئەو خوە ژ وان بۆسا قوڕتالدکەن و ب سلامەتی دگەهنه‌ بارەگایێ لقا ئێك ل کۆماتەیگه‌هه‌شتنا ڤی چه‌کی ژی دبیته‌ جهێ دلخوه‌شیا پێشمه‌رگه‌یو به‌رپرسێن لقا ئێک.
ل ساڵا ١٩٨٠ نەجیب شێلازی دگەل هێزەکا مەزن وهەژمارەکا فەرماندێن لەشکەریێن پێشمەرگەی ب سەرپەرشتیا دکتۆر جەرگیس گەڕەکێ بۆ دەڤەرا بەرواریا دبەن و چالاکیەکا لەشکەری ل گوندێ تروانش ئه‌نجامدده‌ن کو د ئەنجامدا ره‌بیه‌کێ دگرن و چه‌ند ره‌بیا باره‌گایێ فه‌وجێ ژی تۆپباران دکه‌ن، و هەژمارەکا مەزن یا چەکی و تەقەمەنی وەکو دەستکەفت ڕادکەن.
هەر د ڤێ گەڕێ دا ل کانیا به‌ستێ نێزیکی گوندێ خرابه‌ی ڕاستی هێڕشا فرۆکێن ڕژێمێ تێن و د ئەنجامدا پێشمەرگەسه‌فه‌ر عبدالعزیز ئورمانی شەهید دبیت و ئێکێ دی ژی بریندار دبیت.
پشتی هینگێ بەردەوامیێ ب گەڕا خوە بۆ دەڤەرێن بەرێ گاره‌ی، بەرواری ژێرێ، مزویری و زێبارێ ددەن و هەژمارەکا چالاکیان ئەنجام ددەن وەکی: ژ چەککرنا چەکهەلگرێن ڕژێمێ ل هندەك گوندێن وێ ده‌ڤه‌رێ، شەرێ بێبۆزیێ، شەڕێ شکەفتێ کو د وێ چالاکیێ دا حەمدی بەگ بریندار دبیت و شوکر شێلازی ژی شەهید دبیت.
ل ساڵا ١٩٨٣ نەجیب شێلازی دگەل هەژمارەکا پێشمەرگەی جارەکادی دگەل حەمدی بەگێ ژبۆ ئینانا چەکی ڕێیا ده‌شتا به‌رازگرێ دگرن و پشتی چەندین ڕۆژان ب پیا دچن، ل که‌تینە ١٥ بارێن چەکی وەردگرن و بۆ لقا ئێك تینن.
د هەمان ساڵ دا ئه‌و پشکداریێ د چالاکیا شۆش و شەرمنا دا دکەت کو د وێ چالاکیێ دا ل رۆژا 29/3/1983 به‌رپرسێ ڕێکخراوا وان، پێشمەرگێ قەهرەمان شەعبان غەفار شەهید دبیت.
پشتی شه‌هید بوونا شه‌عبان غه‌فار ڕێکخراوا وان دبیته‌ دوو ڕێکخراو، ڕێکخراوا شه‌هید ئه‌نوه‌ر مایی کو شه‌هید عه‌لی ئیسفکی دبیته‌ به‌رپرسێ وێ و ڕێکخراوا شه‌هید شه‌عبان غه‌فار کو شه‌هید حه‌مدی به‌گ دبیته‌ به‌رپرسێ وێ. وی ده‌می نه‌جیب ژی دبیته‌ ئه‌ندامێ ڕێکخراوا شه‌هید شه‌عبان غه‌فار.
نەجیب شێلازی د گه‌ل ڕێکخراوا خوه‌ یا نوی ژی پشکداریێ دگه‌له‌ک چالاکیێن دی ژی دا دکه‌ت، ژ وان ژی لێدانا رەبیێن مێرگا هه‌له‌فیێ ل هنداڤی ئاشه‌وا و سه‌رسنکێ، کو ب مخابنی ڤە د وێ چالاکیێ دا هه‌رچار هه‌ڤالێن وان: سالح ئاسهی، فه‌ریق تویله‌ری، محمه‌د تاهر تروانشی و ئه‌حمه‌د بێدهی شەهید دبن و ٩ هه‌ڤال ژی بریندار دبن.
ل ساڵا ١٩٨٧ پشکداریێ د داستانا سۆتکی دا دکەت. ل ئەنفالێن ساڵا ١٩٨٨ نەجیب شیلازی دگەل دایك و باب و دوو برا و خێزان و زارۆك ڤە ئاوارەیی تورکیا دبن. ل دەستپێکێ دچنە گوندێ ئاشیتێ، سەرەدەریەکا گەلەك خراب ژ لایێ رژێما تورکیا ڤە دگەل وان تێتە کرن و هەولێن جدی ژبۆ ڕادەستکرنا وان بۆ ڕژێما سەدام ددەت. لێ خەلك دەست ب خوەپێشاندانا دکەت و (جمهور کەسین) کو ئه‌ندامێ په‌رله‌مانێ ترکی و کورده‌کی ده‌ڤه‌را جوله‌مێرگێ بوو، تێته‌ ده‌ف وان و بزاڤێ دکه‌ت کو ترک وان ڕاده‌ستی ئیراقێ نه‌که‌ن.
پشتی هینگێ ڕژێما تورکیا وان دبەتە کەمپا مێردینی و ل وێرێ بۆ ده‌مێ ساڵه‌کێ ژیانەکا گەلەك سەخت و دژوار دبن چادرا ڤه‌ دەربازدکەن. سڕ و سەرمایەکا مەزن بوو، گەلەك جارا ئاڤ نەبوو، خوارن گەلەك یا کێم بوو، د سەر هندێ ڕا میتا ترکی و مخابراتا ئیراقێ پێکڤه‌ ژه‌هرێ دکه‌نه‌ ناڤ نانێ هه‌ر سێ که‌مپێن ماردین، ئامه‌د و موشێ و بهزاران خه‌لک ب وێ ژه‌هرێ دکه‌ڤن. دوو زارۆکێن وی دگەل پتر ژ ١٠٠٠ کەسێن دی پێ دکەڤن. دوو کچ خالێن وی ژی هه‌ر ل کەمپا مێردینێ ژ برسادا دمرن.
نەجیب شێلازی د ڤێ دیدارێ دا ئاماژێ ب ڕۆلێ هەردوو دختۆرێن شۆڕشێ ( د. حەسەن و د. کەمال) دکەت و دبێژیت کو: وان ل که‌مپا ماردینێ گەلەك هاریکاریا خەلکی کر و گەلەك خەلك ژ مرنێ رزگارکرن. دسەر ڤان کاودانێن سەخت و دژوار ڕا، خەلکی ل کەمپێ ژیانا خوە ڕێکخست و کۆمیتەیێن بڕێڤەبرنا کەمپێ دامەزراندن و قوتابخانە ژ بۆ زارۆکێن خوە ڤەکرن.
ل ساڵا ١٩٨٩ نەجیب شێلازی دگەل (٢٠) خێزانێن دی ژ ماردینێ ئاوارەیی ئیرانێ دبن. ل دەستپێکێ ل باژێرکێ نەغەدە ئاکنجی دبن، پاشتی وان دبەنه‌ باژێرێ کرمانشان و پشتی هینگێ دبەن سەنهۆڵ. ژ بەر کو نەجیب زمانێ فارسی دزانیت کارێ وەرگێڕیێ ل کەمپێ دکەت، هەروەسا کارێ دارتاشیێ و کولانا ڕه‌زا ژی دکەت.
پشتی سەرهەلدانێ ل ساڵا ١٩٩١ ل دەرگەهێ باشماخ ڕا ڤەدگەڕیتە کوردستانێ. ل دەستپێکێ ل زاخۆ ئاکنجی دبیت، پشتی هینگێ دچیتە بێگۆڤا. ل دەستپێکێ ڕێکخراوێن خێرخوازی دەستێ هاریکاریێ بۆ وان درێژ دکەن. پشتی هینگێ ژبۆ دابینکرنا ژین و ژیارا مال و زارۆکێن خوە دەست ب بازرگانیا سنووری دکەت.
ل ساڵا ٢٠٠٠ پەیوەندیێ ب سەید نایف چەلکی دکەت و ل سەرێ ئامێدیێ و بامەڕنێ دبیتەڤە پێشمەرگە. پشتی هینگێ بۆ سکرینێ تێتە ڤەگوهازتن و دبیتە بەرپرسێ مەشجەبا چەکی.
پشتی هینگێ بۆ سوپایێ (٥) تێتە ڤەگوهازتن، لێ وی ژ کادریێ و بەرپرسیاریا مەشجەبێ دکەنە (نەفەرەکێ ئاسایی)، هەر چەندە هەوڵێن جدی ل فەرماندا دهۆکێ ددەت، لێ کەس چ بۆ وی ناکەت. پشتی هینگێ ب هاریکاریا زه‌عیم عه‌لی ب پله‌یا ملازم تێته‌ خانه‌نشین کرن و نوکه‌ ژی ل دهۆکێ دژیت.