پێشمەرگە و قەھرەمانێ دێرێن ئیسماعیل پەرخی
پێشمەرگە و قەھرەمانێ دێرێن ئیسماعیل پەرخی پشکداری د ٢٧٣ چالاکیێن لەشکەری دا کریە و ١٢ جارا بریندار بوویە.
سەنتەرێ کۆماتە یێ دەکۆمێنتکرنا دیرووکا شۆڕشێ ل ٢٧/٦/٢٠٢٢ ل باژێرێ زاخۆ دبیتە مێڤانێ پێشمەرگە و خەباتکەرێ دێرین ئیسماعیل پەرەخی و دیدارەکا درێژ یا ڤیدیۆیی دگەل ئەنجامددەت و دیرووکا خەباتا وی تۆمار دکەت و ژ ناڤچوونێ دپارێزیت.
ئیسماعیل یوسف عومەر یێ ناسیار ب ئیسماعیل پەرەخی، ل ساڵا ١٩٥٤ ل گوندێ پەرەخێ ل دەڤەرا زاخۆ هاتیە سەر دنیایێ. وی خاندنێن ئاینی ل سەر دەستێ مەلا عبدالجلیل و مەلا بەدری ل گوندێ مارسیسێ خاندینە، ل ساڵێن شێستان ژی شەش هەیڤا چوویە قوتابخانێ و شۆڕشا ئەیلولێ دەستپێدکەت.
دگەل دەستپێکرنا شۆڕشا ئەیلۆلێ ٣٦ کەس ژ گوندێ وی، ژ وان باب و سێ برایێن وی دبنە پێشمەرگە، ئەو بخوە ژی ل ساڵا ١٩٦٩ دگەل فەرحۆ کەشانی ل هێزا زاخۆ دبیتە پێشمەرگە و پشکداریێ د چەندین شەڕ و داستانێن شۆڕشا ئەیلولێ دا ل گەلیێ ئەرمشتێ، گەلیێ دۆلا، عەمەر نازا، هەردیزێ، چییایێ سپی و باڤیا دکەت.
پشتی ڕێکەفتنا ١١ ئادارێ هەتا ساڵا ١٩٧٤ ل گەلیێ ئەرمشتێ ل سەر ئەرکێ خوە بەردەوام دبیت. پشتی شکەستنا شۆڕشێ هندەك تڤەنگێن خوە دڤەشێریت.
ل ساڵا ١٩٧٦ عەمەرێ لەعلێ، حەمید شەریف، سەید حەسەن و عەبدولرەحمان سالح تێنە گوندێ پەرەخێ، ئەو ژی ب ڕەنگەکێ ڤەشارتی و ل گورەی پێویستیێ دبیتە پێشمەرگەیەکێ نهێنی.
ل ساڵا ١٩٧٧ موسا شەریف دگەل هندەك پێشمەرگێن دی، وەختێ ڕژێم گوندان ڕادکەت و دگەل وێرانکرنا گوندێ پەرەخێ هێرشێ دکەنە رەبیا دوژمنی ل نێزیک گوندێ پەرەخێ، ئەڕکێ ئیسماعیل پەرەخی د ڤێ چالاکیێ دا ڕێبەریکرنا پێشمەرگەی بوو. پشتی وێرانکرنا گوندان ئێدی ئەو خوە ناگریت و دچیتە باکوورێ کوردستانێ و پاشی پەیوەدیێ بشۆڕشێ دکەت.
ئیسماعیل پەرەخی دچیتە کۆماتەی و پشتی ٦ مەها ل بارەگای دمینیت و پاشی ل ئیسنادا بارەگای دگەل ئیشۆی دبیتە پێشمەرگە.
پشتی مەفرەزێن پێشمەرگەی تێنە دامەزراندن، ئەو دچیتە دگەل مەفرەزا حەمید شەریف، ل کۆنگرا ٩ێ ئەو و دگەل محەمەد شەریف ئەرکێ پاراستنا بارەگای ل کۆماتەی وەردگرن.
ل ساڵا ١٩٧٩ ل سەر داخوازا غازی زێباری و محەمەد سەعید بریفکانی بۆسەکێ ل ناڤبەرا دارھۆزانێ و تلکەبەرێ ل نێزیک زاخۆ ل بەر هێزێن ڕژێمێ ڤەددەن، ١٨ سەربازان دکۆژن کو دوو ژوان ئەفسەربوون و ٢٢ دی ژی بریندار دکەن. پشتی ڤێ چالاکیێ، ل گوندك و جەلالا چالاکیەکا دی ئەنجامددەن.
پشتی ڕێکخراو تێنە دەمەزراندن، ئیسماعیل پەرەخی دبیتە جێگرێ حەمید خاستی ل ڕێکخراوا شەهید حەمید حەفزوللای. دگەل ڤێ ڕێکخراوێ چەندین چالاکیێن لەشکەری ئەنجامددەت وەکی چالاکیا رەبیا خامتیری، سەرگورانێ، پەرەخێ، رەبیا سەرێ کەڤرێ خەلیف، رەبیا زرێزە و چەندین پارچێن چەکێ سڤك و ناڤنجی وەک دەستکەفت ڕادکەن.
ل پشتا گوندێ تەمەر ئاڤا ١٨ هەلیکۆپتەر هێڕشێ دکەنە سەر رێکخراوا وان ، لێ ئەو دشێن فرۆکەکێ بێخن، مخابن د ڤێ هێرشێ دا ئیسلام جانگیر ئۆسمان شەهید دبیت و ٣ پێشمەرگێن دی ژی بریندار دبن.
ئیسماعیل پەرەخی ٣ جارا پشکداریێ دلێدانا رەبیا بەهنینا سندیان دا دکەت و دشێن دوو جارا وێ رەبیێ بستینن و چەندین پارچێن چەکێ سڤك و ناڤنجی ڕاکەن.
ل ساڵا ١٩٨١ ل رەبیا هنداڤی نوردینا ددەن و دبیتە هەڤڕکی ل نابەرا وان و ڕێکخراوا شەهید شەهباز سالح کا دێ کی پتر چالاکیان ئەنجامدەت.
ئیسمائیل پەرەخی بەردەوامیێ ب رۆلێ خوە یێ مێرخاسانە ددەت و پشکداریێ د لێدانا رەبیا ئاخ سپیکێ، رەبیا هنداڤ بێکۆڤا، رەبیا تەنگا خیزاڤا، کەلها شابانیێ دا دکەت. ل ساڵا ١٩٨٢ ل رەبیا هنداڤ شیلانێ ددەن و بۆ جارا دووێ پشکداریەکا کارا د لێدانا هەردوو رەبیێن بەهنینا سندیا و گوندێ پەرەخێ دا دکەت.
ئیسماعیل پەرەخی ل ساڵا ١٩٨٢ بۆ ڕێکخراوا شەهید شەهباز سالح تێتە ڤەگوهازتن و ئەو سمایل سمایل دبنە جێگرێن رێکخراوا ناڤبری.
دگەل ڤێ ڕێکخراوێ ژی پشکداریێ د گەلەك چالاکیێن لەشکەری دا دکەت، وەکی لێدانا رەبیا شێخ مەما، بارەگایێ ڕێکخراوا بەعسیا ل بامەڕنێ، رەبیا مێرگێ، بەرسینگگرتنا هێڕشا دوژمنی بۆ سەر بابۆخکێ.
ئیسماعیل پەرەخی ل ساڵا ١٩٨٥ بۆ ڕێکخراوا شەهید سبحی عیسا کوڕکی، کو پاشی ناڤێ وێ دبیت سەربەستی تێتە ڤەگوهازتن، ل دەستپێکێ دبیتە جێگرێ بەرپرسی، لێ پاشی دبیتە بەرپرس ڕێکخراوێ بخوە.
ل ساڵا ١٩٨٥ پشکداریێ د لێدانا رەبیە و ڤەوجا ئاڤگەنیێ دا دکەت. ل ساڵا ١٩٨٦ ل ڕەبیا دەشتمڕێ ددەن، د ڤێ چالاکیێ دا ئیسماعیل سێڤۆ و خەلیل شتۆ مشۆ شەهید دبن، ئیسماعیل بخۆ ژی دگەل ٨ پێشمەرگێن دی بریندار دبن. پشتی ڤێ چالاکیێ و چاکبوونا برینێن وی، پشکداریێ د تۆپبارانکرنا رەبیا ئاسهێ ل دەشتا سلێڤانەییا و لێدانا رەبیا سەرێ چییایێ سپی دا دکەت.
ل ساڵا ١٩٨٧ دگەل هەڤالێن خوە جارەکا دی ل رەبیا پەرخێ ددەن و دگرن، پاشی ل رەبیا هنداڤ هیزاڤا، دویڤدا پشکداریێ د بەرسینگگرتنا هێڕشا دوژمنی بۆ سەر لژنا زاخۆ دا دکەت، بۆسەکێ ل ناڤبەرا پەرەخێ و قەسرۆکێ دا ددانیت و زیلەکێ دسۆژن و هەژمارەکا چەك و تەقەمەنی و دەزگەهەکێ بێتەلێ ڕادکەن.
ژبلی چالاکیێن لەشکەری ئیسماعیل پەرخی ڕۆلەکێ گرنگ د ئینانا چەکی ژ سوریێ ژی دبینیت. جارەکێ ئەو دگەل ١١ پێشمەرگێن مەلەڤان و بژارە ٦٥ پارچێن کلاشینکۆفێن کو دگۆتنێ کۆبی ژ سوریێ دئیننە کوردستانێ.
ئیسماعیل پەرەخی د بەردەوامیا خەبات و تێکۆشینا خوەدا پشکداری د (٢٧٣) چالاکیێن لەشکەری دا کریە و (٩) جاران ب گرانی برینداربوویە و (٣) جارا ژی ب سڤکی بریندار بوویە.
ئەو چاڵاکیێن تێدا بریندار بووی ئەڤە بوون:
١-رەبیا هنداڤ پەرەخێ، ژ دەستێ خوە.
٢-بۆسا بالۆلەی، ژ ستویێ خوە.
٣-رەبیا دەشتمرێ ب نارنجۆکێ
٤-رەبیا تەنگا خەرزا، گوللە ب سەرێ وی دکەڤیت.
٥-ل کەرپتێ، ب فرۆکێ ژ سەر و ڕانێ خوە بریندار دبیت.
٦-رەبیا هنداڤ گرێ پتێ ل ئاخ سپیکێ، ب نارنجۆکێ ژ ڕانێ خوە بریندار دبیت.
٧-رەبیا دەرکارێ، ب تۆپێ بریندار دبیت.
٨-هێرشا پشتا تەمەر ئاڤا ب ساچما رۆکێتا هەلیکۆپتەرێ ژ پشتا خوە بریندار دبیت.
٩-ل هیزاوا ئەلغام ددەستی دا دپەقیت و ژ سەرێ خوە بریندار دبیت.
١٠- سەرێ کێڕەی ل سالا ١٩٩٢بدەستێ پەکەکێ
١١- هەر جارەکا دی ل سەرێ کێڕەی و هەر ب دەستێ پەکەکێ.
ئیسماعیل پەرەخی ل ئەنفالان دگەل هەڤالێن خوە ١٣ دیلا دگرن، وان دبەنە کەشانێ ئازاد دکەن و پاشی دچیتە کەمپا دیاربەکر.پشتی ئەنفالان ڤەدگەریتەڤە کوردستانێ و دبیتە بەرپرسێ محوەرێ قەسرۆکێ هەتا ساڵا ١٩٩٢، پاشی ل دەشتە تەخێ دبیتە ئامر فەوج، پاشی دبیتە ئەندامێ سوپایێ ١٤، دویفدا بەرپرسێ چالاکیان ل فەوجا ٢١ یا هەڤبەش. پشکداریێ د شەرێن سەپاندنا یاسای ل کوردستانێ دکەت.٦ مەها ل کۆلیژا لەشکەری دەوامێ دکەت، پاشی دچیتە سۆپایێ ١٤ و دبیتە بەرپرسێ حەرەکاتا، دویڤدا دبیتە ئامر سری.ل سالا ٢٠٠٩ ب فەرمانا جەنابێ سەرۆکی ئەو دگەل ١٩ فەرماندێن دی یێن دێرین تێنە خەلاتکرن، ئیسماعیل پەرەخی ل شەنگال و زوممار و سنونێ پشکداریێ د شەڕی دژی داعش دا ژی دکەت و ل سالا ٢٠١٨ ب میدالیا بارزانیێ نەمر هاتیە خەلاتکرن ، نوکە پلا وی عەقیدە و هێشتا نەهاتیە خانەنشینکرن و ل زاخۆ دژیت.
