مەلا تاھرێ ڕەشاڤایی

تاھر عومەر تاھر فەق عومەر یێ ناسیار ب مەلا تاھر ڕەشاڤایی ل ساڵا 1931 ل گوندێ ڕەشاڤا ل دەڤەرا نھێلێ یا سەر ب ئامێدیێ ڤە دھێتە سەر دنیایێ. خواندنا خوە ل مۆسل ب دوماھێ تینیت، ل ساڵا 1943 دبیتە ئەندامێ حزبا ھیوا. ل ساڵا 1947 دبیتە ئەندامێ پارتی دیموکراتی کوردستان، ساڵا 1957 دبیتە کادرێ پارتی و ل دەڤەرا ئامێدیێ دەست ب کارێ ڕێکخستنێ دکەت. پشتی شێخ ئەحمەد بارزانی ل ساڵا 1958 ژ زیندانێ تێتە ئازداکرن ،ل گەل چەند ھەڤالان سەرەدانا شێخ ئەحمەد ل سەرێ ھۆرێ ل پشت چیایێ شیرین دکەت و ھەر ل وێرێ بدیتنا بارزانیێ نەمر شاد دبیت و ئەو ھەڤالێن خوە جودا دگەل کۆم دبن.

ل هەمان ساڵێ ب بڕیارا مەکتەبا سیاسی یا پارتی، ئەو، یوسف محەمەد بێدوهی و مەلا عبداللە باکرمانی، لژنا ناڤخوەیی یا شۆڕەشگێڕی (اللجنة المحلیة الثوریة) دادمەزرینن و دەست ب کارێ ڕێکخستنا پارتی ل دەڤەرێن بەرواریا، رۆژئاڤایێ ئامێدیێ، زێبارێ ،نهێلێ، نێروە، ڕێکان دکەن و وەک بەرھەڤیەک ژ بۆ شۆڕشێ داخوازێ ژ ڕێکخستنێن خوە دکەن کو چەکی بکرن. بەری دەستپێکرنا شۆڕشێ ل گەل هەڤالێن خوە یێن لژنا ناڤخوەیی یا شۆڕشگێڕی، پشکداریێ د شەڕێن دەڤەرێن ڕێکان و زێبارێ دا دکەت و هەڤالێ وی مەلا عبداللە باکرمانی ل شەڕێ دەڤەرا زێبارێ شەهید دبیت و هەروەسا هەڤالێن وی (ئەمین ئیبراهیم ڕەشاڤایی، ئەحمەد عەلی ئامێدی و عەباس قوشیری) ژی ل سەر پرا کەلیا ل نێزیک دێرەلوکێ شەهید دبن. بەری دەستپێکرنا شۆڕشێ ل 7 ئەیلۆلێ ب نڤیسارەکا فەرمی یا مەکتەبا سیاسی یا پارتی، داخواز ژێ تێتە کرن کو دەست ب بچالاکیێن لەشکەری ل دژی هێزێن ڕژێمێ بکەن. مەلا تاهر بەرپرسیاریا بەرەیێ دەردۆرا ئامێدیێ وەردگریت، یوسف بێدوهی ژی بەرەیێ دەڤەرا بەرواریا وەردگریت، هەر ئێك ژ ئەحمەدێ عەبێ و سدقی ئامێدی بەرپرسیاریا بەرەیێ ئامێدیێ وەردگرن. بەرەیێ دەڤەرا دهۆکێ ژی ل ژێر سەرپەرشتیا لقێ ئێك ب بەر هێزێن هەردوو هۆزێن دۆسکی و مزویریان دکەڤیت. مەلا تاهر و هەڤالێن خوە هەردوو مەخفەرێن هێتویتێ و هاریکێ دستینن و فەوجا هێزا گەڕۆك (قوة السیارة) ژی ل بانیا چەلکێ ل دەشتا زێی دوورپێچ دکەن و شێخ ئەحمەد بارزانی ژی 200 پێشمەرگا ژ بۆ پشتەڤانیا وان دهنێریت، لێ بهاریکاریا جاشا و ب پشتەڤانیا هێزێن ئەسمانی، ئەو فەوچ ژ ناڤچوونێ ڕزگار دبیت. پشتی هینگێ ئەو دچیتە دەڤەرا بەرواری ژێریا و پشکداریێ د شەڕێ چەمانکێ دا دکەت و 4 هەڤالێن وی یێن پشمەرگە ل د وی شەڕی دا شەهید دبن. پاشی ڤەدگەریتەڤە کانێ و دێرێ.

پشتی بارزانیێ نەمر دگەهیتە گوندێ کارە ل دەڤەرا بەرواریا داخوزێ ژێ دکەت کو خوارنێ بۆ 100 پێشمەرگا بگەهینیتە سەرێ کوڕك و بناڤیا. پشتی جیبجیکرنا ڤێ فەرمانێ، خوە دگەهینیتە هێزێن بارزانیێ نەمر ل دەڤەرا بەرواریا وهەتا ساڵا 1962 ل وێرێ د گەل هێزێن بارزانیێ نەمر دمینیت و پشکداریێ د پڕانیا وان شەڕ و داستانێن دەستپێکی یێن شۆڕشێ دا دکەت وەکی، داستانا گەلیێ زاویتە، شەڕێ سواراتوکا، داستانا ئازادکرنا سەرسنکێ. پشتی هینگێ دگەل هێزێن بارزانی دچیتە دەڤەرا بەرواری ژێریا و ل سەر داخوازا بارزانیێ نەمر بارەگایەکی ژ بۆ پاراستنا سامان و کەل و پەلێن شۆڕشێ ل شکەفتا گوندێ شکەفتێ ڤەدکەت و بەرپرسیاریا وی بارەگای وەردەگریت. ل وێ دەڤەرێ ژی پشکداریێ د شەڕێن ئەترووش، بریفکا ، چەمانکێ و چەندین شەڕێن دی دا دکەت. ل ساڵا 1963 ب فەرمانا فەرماندێ هێزا شێخان حسۆ میرخان دگەل هێزەکێ بۆ چیایێ مەقلوبی تێتە ڤەگوهازتن و بۆ دەمێ شەش مەها ل وێرێ دمینیت و ڕۆلەکێ گرنگ د هشیارکرن و ڕیکخستنا خەلکێ وێ دەڤەرێ و هاندانا وان ژ بۆ پشتەڤانیا شۆڕشێ دا دبینیت.

هەتا ڕێکەفتنا ١١ ئادارێ ل سنوورێ هێزا شێخان درێژیێ ب خەباتا خوە ددەت، پاشی لگەل فەوجا حسۆ میرخان یا پاسەوانێن سنووری (حرس حدود) دبیتە ئەفسەرێ ڕێڤەبەر ( ضابط اداري) و بەردەوام دبیت هەتا شکەستنا شۆڕشێ ل ساڵا 1975.

پشتی شکەستنێ ئاوارەی ئیرانێ دبیت و ل باژێڕێن خۆمین، شازمەند و ئەراک ئاکنجی دبیت، لێ پەیوەندیا وی د گەل سەرۆك بارزانی و کاك ئیدریس بەردەوام دبیت. پشتی دەستپێکرنا شۆڕشا گولانی دهێتە کوردستانێ و دبیتە جێگرێ بەرپرسێ هێزا ئێك و ئەندامێ سەرکردایەتیا (خەلفی) ل گەل کاک ئیدریس و پشکداریێ د وان هەمی شەڕ و ئالوزیێن وی سەردەمی دا دکەت. ل ساڵا 1982 ب بڕیارا مەکتەبا سیاسی وەکو بەرپرسێ پشکا شەهیدان و بەرپرسێ ئێکەتیا مامۆستایێن ئایینێ، تایێ دهۆك-نەینەوا، بۆ لقێ ئێك تێتە ڤەگوھازتن و گەلەك ب دلسۆزانە کار و ئەرکێن خوە جیبجی دکەت و هەتا دەستپێکرنا ئەنفالێن ڕەش ل سەر خەباتا خوە بەردەوام دبیت. پشتی ئەنفالان جارەکا دی ئاوارەی ئیرانێ دبیتەڤە. پشتی سەرهەلدانا پیرۆز ڤەدگەریتەڤە کوردستانێ و دبیتە ئەندامێ لقێ 18 ل دەڤەرا ئامێدیێ. پشتی هینگێ تێتە خانەنشینکرن، نوکە ژی وەکو ئەندامێ لژنا شیرەتکاری یا لقێ 18 ل سەر کار و خەباتا خوە بەردەوامە.