زبێر چه‌لکی پێشمه‌رگێ قاره‌مان و شه‌هـــیدێ زینــــدی و خودانێ کـــاروانه‌کێ درێژێ شـــه‌هیـــدان
سەنتەرێ کۆماتە یێ دەکۆمێنتکرنا دیرووکا شۆڕشێ د بەردەوامیا بزاڤ و چالاکیێن خوە دا ل ڕۆژا 18/5/2023 ل ئۆفیسا خوە مێڤانداریا پێشمەرگێ دێرین و شەهیدێ زیندی زبێر عبدالکریم حەسەن چەلکی دکەت و دیدارەکا ڤیدیۆیی یا درێژ دگەل وی سازدکەت و دیرووکا خەباتا وی مینا بەلگەنامەیەکا گرنگ و پشکەك ژ دیرووکا شۆڕشی تۆماردکەت و ژ ناڤچوونێ دپارێزیت.
زبێر عبدالکریم حەسەن یێ ناسیار ب زبێر چەلکی ل ساڵا 1952 ل گوندێ چەلکێ یێ سەر ب دەڤەرا کانیماسێ ڤە هاتیە سەر دنیایێ، ئەو بتنێ سێ ساڵان دچیتە قوتابخانێ و پشتی هینگێ ژ بەر کاودانێن دەستپێکرنا شۆڕشا ئەیلۆلێ نەشیا درێژیێ ب خواندنا خوە بدەت.
کاک زبێر ل سه‌ر ده‌ستپێکا شوڕشا ئه‌یلولێ دبێژیت: بەری راگەهاندنا شۆڕشێ، خەلکێ گوندێن هرۆرێ، کێسته و چەلکێ، بتایبه‌تی رێکخستیێن پارتی ل دەڤەرێ، دەست ب سەر مەخفەرا پۆلیسا یا چەلکێ دا دگرن.
پشتی دەسپێکرنا شوڕشا ئەیلۆلێ حەجی شوکری، شه‌هید سالحێ فەقەی و حەبیبێ مالا حەسێ، ژ گوندێ چه‌لکێ دبنه پێشمەرگە.
هه‌ر ل ده‌ستپێکا شوڕشا ئه‌یلولێ، گوندێ چەلکێ ب بەردەوامی دکەڤیتە بەر بۆمبارانا فرۆکێن جه‌نگیێن ئیراقێ، نە خاسمە ل ساڵا 1963 و 1966، لۆما خەلکێ گوندی نەچاردبن کو گوندێ خوە چوولبکەن.
ل ساڵا 1966 گوندێ چەلکێ دوو جارا ژ لایێ فرۆکەیێن رژێما ئیراقێ ڤە دهێتە بومبەبارانکرن، جارا ئێکێ خانیێ مالا بابێ زبێر چەلکی و ئەحمەد چەلکی ب بەر وێ هێرشێ دکەڤن، ل جارا دووێ ژی 18 خانیێن گوندیان ب تەمامی دهێنە وێرانکرن، کو خانیێن مالا سید نایف، یێ مامێ وی و مالا حسێن چەلکی ژی دناڤ دا بوو. د وێ بۆمبارانێ دا چار ژن و زارۆکەك و زەلامەك ژی شەهیددبن، کو ئەو ژی ئه‌ڤه بوون: خانا مەتا بابێ زبێر و نەڤیێ وێ و جەعفەر محەمەدێ نەڤیێ وێ حەلیما، ئامینا بامەرنی کو ژنکا حەسەنێ خالدێ خۆخێ بوو، مرەیەم و عەلی تەیب. خەلکێ چەلکێ 11 رۆژان ل جەنازەیێ ئامینایێ دگەڕن هەتا دبینن. چونکی هێزا بۆمبێن ناپاڵم ئه‌و ژ گوندی هاڤێتبوو ڕووباری کو گه‌له‌ک ناڤبه‌ره.
ل ساڵا 1967 سەید محۆ، سەید نایف، حەجی عبدالرحمن و ئەحمەدێ حەجی ئەمین ژی، ژ گوندێ چه‌لکێ دبنه پێشمەرگە.
پشتی رێکەفتنا 11 ئادارا ساڵا 1970 بابێ زبێری مالا خوە دبەتە بەغدا ژ بۆ کار و ڕێنجبه‌ریێ، زبێر ژی دچیتە وێرێ و سالەك و شەش مه‌ها ل بەغدا دمینیت. پاشی ل ساڵا 1973 وی دڤێت ڤەدگەڕیته‌ڤه گوندی. به‌لێ ژ به‌ر کو ئه‌و یێ بێ ناسنامه بوو، حکومه‌تا ئیراقێ وی ل ئالوکا ل باشوورێ دهۆکێ دگریت و ڤڕێدکه‌ته ده‌زگایێ سه‌ربازیێ (ته‌جنید) ل ئامێدیێ. ل ئامێدیێ ئه‌و ب هاریکاریا ناسیارەکی تێته ئازادکرن و د گەلیێ مزویرکا ڕا سەردکەڤیتە سەرێ ئامێدیێ و پاشی د چیتە چەلکێ. مالا بابێ وی دمینیته ل بەغدا و ئه‌و ژی دمینیته ل گوندی.
بەرەڤ کاروانێ خەباتا پێشمەرگاتیێ
زبێر و 11 گوندیێن خوه یێن دی پێکڤه دچنە بامه‌ڕنێ باره‌گایێ له‌شکه‌رێ ئێک و داخوازدکەن کو ببنە پێشمەرگە. لێ ژیێ وان هێشتا یێ بچووك بوو، لۆما ئەسعەد خۆشه‌ڤیێ فه‌رماندێ له‌شکه‌رێ ئێک وان وەرناگریت، لێ پشتی هینگێ ب ناڤبەینکاریا ئەحمەد شانەی ئەو وەکو پێشمەرگە دهێنە وەرگرتن. هۆسا زبێر چەلکی ل ساڵا 1973 دبیته پێشمەرگه دگەل بەتالیۆنا ئەحمەد شانەی یا سەر ب هێزا ئامێدیێ ڤە. ل ساڵا 1974 ده‌ما جاره‌کا دی شه‌ڕ ل دژی کوردستانێ ده‌ستپێدکه‌ت، ئه‌و بۆ به‌ره‌یێن شه‌ڕی، ل گەلیێ بێسرێ دهێنە ڤەگوهازتن. پاشی هه‌ر ل ساڵا 1974 به‌تالیونه‌کا نوو ب فه‌رمانده‌یی یا محه‌مه‌د عه‌لی بناڤی تێته دامه‌زراندن و ئه‌و تێنه ڤه‌گوهاستن بۆ به‌تالیونا نوو و بۆ دەڤەرا باڵەکایەتی دهێنە ڤەگوهازتن.
ل گۆره‌ی گۆتنا زبێری، هه‌رچه‌نده ژ بلی تۆپباران و بۆمبارانێ، ئه‌و تووشی چ شه‌ڕێن دی نه‌بوو ل وێرێ. لێ گوندیه‌کێ وان بناڤێ خالد چەلکی دکه‌ڤیته ناڤ هێرشەکا دوژمنی و هەتا نوکە ژی چارەنڤیسێ وی دیار نینە.
زبێر چەلکی پشتی شکەستنا شۆڕشێ ل ئادارا سالا 1975 ڤەدگەڕیتەڤە گوندێ خوە و ئێدی دەست ب ژیانا خوە یا ئاسایی دکەت.
خه‌بات به‌رده‌وامه
زبێر دڤێ هه‌ڤپه‌یڤینا خوه دا دبێژیت: ل ڕۆژا 26/7/1976 هه‌ردوو کادرێن شوڕشا گولانێ مستەفا مزووری و ئەحمەد شانە دهێنە دەڤەرێ. عبداللە بناڤی ژی کو ئاکنجیێ گوندێ چه‌لکێ بوو، ئه‌و ببوو به‌رپرسێ ڕێکخراوه‌کا نهێنیا پارتی ل وێ ده‌ڤه‌رێ. پاشی عبدالله ژی زبێر چەلکی ئاگاداردکەت کو شۆڕشێ یا دەستپێکری و مەفرەزێن پێشمەرگەی ل دەڤەرێ یێن پەیدابووین. ب ڤی رەنگی زبێر چەلکی ب رێیا عبداللە بناڤی دبیتە ڕیکخستیێ نهێنی یێ پارتی و پەیوەندیا وی دکەڤیتە دگەل محەمەد سەلمان کێستەیی، شەهید خدر مەحمود هرۆری، سەید عەلی چەلکی و عادل قومری. ئەرکێ زبێری دبیتە ئینان و گەهاندنا پۆست و بەڵاڤۆکێن شۆڕشێ. عادل قومری دبیتە دەرگەهێ چالاکیێن پارتی ل زاخۆ. دیسان ل وەڵاتێ شخۆێ ژی پەیوەندیا زبێر چەلکی دکەڤیتە دگەل عبدالخالق بابیری و بنیامێن گەرەگوهی و ل گوندێ کوڕکا ژی دگەل شەهید مەهدی بوو.
چالاکیەکا جۆری ل بەغدا
ل ساڵا 1976 پشتی گەهشتنا ئێکەم بەڵاڤۆکا ڕاگەهاندنا شۆڕشێ یا ل ژێر ناڤێ (کوردستان الساحة الحقیقیة للنضال) بڕیار دهێتەدان، کو ئەڤ بەڵاڤۆکە و به‌ڵاڤۆکێن دیێن شوڕشێ، ل ناڤ جەرگێ بەغدا بهێنە بەڵاڤکرن.
ژ بۆ ئەنجامدانا ڤی ئەرکی زبێر و خالد چه‌لکی دهێنە ڕاسپاتن، ئەو ژی ژبۆ برنا ڤان بەلاڤۆکا بۆ بەغدا ژنکێن خوە دگەل خوە دبەن. ئەو بنێ چانتێن جلکا تژی بەڵاڤۆك دکەن و بەرەڤ بەغدا دکەڤنە ڕێ و ل وێرێ دچنه ماله‌کا نیاس.
چونکە زبێر، بەری وەختی ل بەغدا یێ ژیایی، ئەو ل زۆربەی کۆچ و کۆلانێن بەغدا یێ شەهرەزەیە. ئەو ل دەستپێکێ بەڵاڤۆکێن خوە دبەنە بەر ئاڤاهیێ وەزارەتا پێشەسازی و هنده‌ک ژ وان به‌ڵاڤۆکا دڤاهێژنه د تۆمبێلا وه‌زیرێ پیشه‌سازی دا و دچنه چایخانه‌یه‌کا به‌رامبه‌ر چاڤدێریا کارڤه‌دانا وان دکه‌ن. ده‌ما شوفێر تێت دا تۆمبێلێ ده‌ربێخیت، ئه‌و وان به‌ڵاڤۆکا دبینیت و دچیت وه‌زیری ئاگه‌هدار دکه‌ت. پاشی وەزیر و زێرەڤانێن وی دهێن و وان بەڵاڤۆکا ژ ترۆمبێلێ ده‌تێخن و پاشی ڕییا خوە دگرن و دچن. زبێر و هه‌ڤالێ خوه ژی دچنە وەزارەتا ئاڤدانیێ، ل وێرێ ژی به‌ڵاڤۆکا به‌ڵاڤ دکه‌ن و دزڤڕنه‌ڤه ماڵا نیاسێ خوه.
ڕۆژا پاشتر ئه‌و دچن هنده‌ک به‌ڵاڤۆکان ل نێزیکی رێڤەبەریا ئەمنێ و یانەیا ئەفسەران ژی به‌ڵاڤ دکه‌ن. لێ ده‌ما ل وێرێ دەمێ زبێر بەڵاڤۆکا بەڵاڤدکەت، چاڤێ ئەفسەرەکی ب وی دکەڤیت، زبێر دڕەڤیت و ئەفسەر ب دەمانجێ دکەڤیتە دووف وی، لێ زبێر د ناڤ حەشامەتا مرۆڤان دا خوە قورتالدکەت.
پشتی هینگێ ئه‌و دچنە بەغدایا نوی (بغداد الجدیدة) ل بەر دەرێ ئۆرزدی هنده‌ک به‌ڵاڤۆکا به‌ڵاڤ دکه‌ن و پاشی ژی دچن ل جادەیا ڕەشید و گەلەك جهێن دی ژی به‌ڵاڤۆکێن خوه بەڵاڤدکەن. ڤێ چالاکیی ته‌ڤلیهه‌ڤیه‌کا مه‌زن ئێخسته ناڤ دوژمنی ل به‌غدا و ترسه‌کا زێده ئێخسته دلێ دوژمنی.
هندی کو زبێر و کەس و کار و گوندیێن خوه ل گوندێ چه‌لکێ، خەرجیێن بارەگایێن پێشمه‌رگه‌ی و ئینان و برنا پێشمەرگەی دکەڤیتە سەر ملێن وان. ئه‌و بڤی شێوه‌ی ل سەر خەباتا خوە بەردەوامدبن هەتا کو ل ساڵا 1979 گوندێ چەلکێ دهێتە وێرانکرن، خەلکێ گوندی ژی تێته ڤه‌گوهاستن بۆ کۆمەلگەها هیزاڤا یا بزۆری. ل کۆمەلگەها هیزاڤا ژی، زبێر چەلکی ب هاریکارا خالد پسئاغا بەردەوامیێ ب خەباتا خوە یا نهێنی دددەت.
دیسان پێشمەرگاتیێ
زبێر چەلکی ل ڕۆژا 1/6/1982 بڕیارێ دده‌ت کو بچیته چیا و ببیته پێشمه‌رگه. ئێدی ئه‌و پەیوەندیی ب شۆڕشا گولانێ دکەت. ئەو ل گوندێ بابیرێ دگه‌هیته پێشمه‌رگه‌ی و پاشی دچیتە باره‌گایێ لقا ئێکا پارتی ل کۆماتەی. ئه‌و 13 رۆژان ل وێرێ دمینیت و پشتی هینگێ دهێته ڤه‌گوهاستن بۆ لژنا ناڤچا ئامێدیێ لگه‌ل ڕێکخراوا شه‌هید سادق عبدالله ئوره‌ی کو ئەحمەد ئۆرەیی به‌رپرسێ وێ ىوو.
زبێر چەلکی ل هه‌مان ساڵێ دگه‌ل هه‌ڤالێن خوه پشکداریێ د سۆتنا بنگه‌هه‌کێ دوژمنی ل ناحیا کانیماسێ دا دکەت، هەروەسا ژی دوو جارا پشکداریێ د تۆپبارانکرنا باره‌گایێ سریا سوپایێ دوژمنی دکه‌ت ل نێزیک گوندێ ئورمه‌داودا یێ وێرانکری.
ل ساڵا 1983 هێرشێن هێزێن ئێکه‌تی نیشتمانی کوردستان ل پشت ئاشان و قه‌ندیلی ده‌ستپێدکه‌ن بۆ سه‌ر هێزێن پێشمه‌رگه‌یێ به‌ره‌یێ (جود). د هه‌مان ده‌م ژی دا له‌شکه‌رکێشیا مه‌زنا ترکی ده‌ستپێدکه‌ت بۆ سه‌ر سنووری ل دژی پێشمه‌رگێ پارتی و کومونیستان. ڕێکخراوا شه‌هید سادق عبدالله ئوره‌ی دچیته قه‌ندیلی، لێ زبێر لگه‌ل ناچیت و خوه ڤه‌دگوهێزیته ڕێکخراوا شه‌هید شه‌هباز سالح و دچیته سنووری به‌رسینگێ هێزا ترکی. پاشی ژ وێرێ ژی خوه ڤه‌دگوهێزیته ڕێکخراوا شه‌هید شه‌عبان عومه‌ر ب سه‌رپه‌رشتیا سه‌ید نایف چه‌لکی.
زبێر دبێژیت: پشتی ئه‌ز هاتیمه ڤه‌گوهاستن بۆ ڕێکخراوا شه‌هید شه‌عبان عومه‌ر، ڕێکخراوا مه، ڕێکخراوا شه‌هید خدر مه‌حمود و ڕێکخراوا شه‌هید شه‌عبان غه‌فار، ل ئێڤاریا ڕۆژا 18/8/1983 مه هێرشی دوو بنگه‌هێن دوژمنی کر ل چیایێ گابنێرکی و دهه‌مان ده‌م دا هه‌ڤالێن مه باره‌گایێن هه‌ردوو فه‌وجێن له‌شکه‌ریێن دوژمنی ل ڕاڤینا و باتیفا سه‌یدا ژی تۆپبارانکرن. د ئه‌نجامدا پێشمه‌رگه شیان بنگه‌هه‌کێ دوژمنی کۆنترۆل بکه‌ن و هه‌ژماره‌کا له‌شکه‌رێن دوژمنی بکوژن و دوو له‌شکه‌را ژی دیل بکه‌ن. دیسان ده‌ستکه‌فتێن پێشمه‌رگه‌ی ژی؛ تۆپه‌کا 60ملم، ڕه‌شاشه‌کا گرینوف، 3 کلاشینکۆف و هه‌ژماره‌کا زۆرا گوللا و فیشه‌ک و پێدڤیێن له‌شکه‌ری بوون. مخابن دڤێ چالاکیێ دا هه‌رسێ هه‌ڤالێن مه: محمد صادق عبداللطیف چه‌لکی، جعفر عبدالرزاق و سلمان احمد شه‌هید بوون و 5 هه‌ڤال ژی بریندار بوون.
ڕێکخراوه‌کا نوو
پشتی ڤێ چالاکیێ ڕێکخراوه‌کا نوو یا له‌شکه‌ری تێته دامه‌زراندن، بناڤێ ڕێکخراوا شەهید سەعید سپینداری. ئه‌حمه‌د چه‌لکی دبیته به‌رپرسێ ڕێکخراوێ و ئەکرەم مایی ژی دبیتە کادرێ سیاسی-ڕێکخستنی یێ ڕێکخراوێ. ئێدی زبێر چەلکی تێته ڤه‌گوهاستن بۆ ڕێکخراوا نوو.
رێکخراوا شەهید سەعید سپینداری ئێك ژ چالاکترین رێکخراوێن له‌شکه‌ریی بوو ل سنوورێ لژنا ناڤچا ئامیدیێ. لۆما ژی کاروانێ چالاکیێن زبێری و هه‌ڤالێن وی ناڕاوەستیت. ئەو دگەل ڤێ ریکخراوێ پشکداریێ دهەژمارەکا مەزن یا چالاکیێن لەشکەری دا دکەت، ژ وان ژی:
دوو چالاکی ل هه‌مان جهی: ل ڕۆژا 11/11/1983 هێزێن لژنا ئامێدیێ هێرشی سه‌ر هه‌ردوو بنگه‌هێن دوژمنی یێن هنداڤی قه‌دشێ دکه‌ن. بنگه‌هێ گرێ ڕه‌زێ عه‌ره‌بی، ل باکوورێ ڕۆژئاڤایێ قه‌دشێ و بنگه‌هێ گرێ کانیسێفکێ ل باکوورێ ڕۆژهه‌لاتێ قه‌دشێ. زبێر لگه‌ل هه‌ڤالێن ڕێکخراوا خوه و رێکخراوێن شەهید عەلی عوبەیدوللا، شەهید شەعبان غه‌فار و شه‌هید خدر مه‌حمود، ئه‌و هێرشی بنگه‌هێ کانیسێفکێ دکه‌ن و هه‌ردوو بنگه‌هێن دوژمنی بێ زیان تێنه کۆنترۆل کرن. ژ بلی کۆمه‌کا پارچه چه‌کێن کلاشینکۆف و ئاربیجی و پێدڤیێن دیێن له‌شکه‌ری، پێشمەرگەی بۆ جارا ئێکێ د شۆڕشا گولانێ دا، ل بنگه‌هێ کانیسێفکێ دۆشکەکا 14.5ملم دگرن.
دیسان ل پایزا ساڵا پاشتر، که‌واته 1984 هه‌مان هێزێن لژنا ئامێدیێ بڕیارێ دده‌ن کو هێرشێ ببنه‌ڤه سه‌ر وان هه‌ردوو بنگه‌هێن دوژمنی یێن کو وان ساڵا چوویی 1983 گرتین. ل ڕۆژا 27/9/1984 ئه‌و هێرشێ دبه‌نه سه‌ر هه‌ردوو بنگه‌هان. زبێر ژی لگه‌ل ڕێکخراوا خوه و ڕێکخراوێن دیێن ناڤبری، پشکداریێ دڤێ چالاکیێ دا دکه‌ت. لێ مخابن چ ژ هه‌ردوو بنگه‌هان نه‌هاتنه گرتن و ل بنگه‌هێ ڕه‌زێ عه‌ره‌بی، علی ابابکر ئیسفکی به‌رپرسێ ڕێکخراوا شه‌هید ئه‌نوه‌ر مایی شه‌هید بوو.
هێرشا سه‌ر بنگه‌هێ دوژمنی یێ تنێ ل بهارا ساڵا 1984: ئه‌ڤ چالاکیه ب بڕیارا سەید برهان به‌رپرسێ لژنا ئامیدیێ هاته ئه‌نجامدان. مخابن ئه‌ڤ بنگه‌هێ دوژمنی گه‌له‌کێ ئاسێ بوو و دۆرێن وی ژی هه‌موو مین بوون، لۆما هه‌ر ده‌ستپێکێ پڕانیا پێشمه‌رگا هزر دکر کو دێ زیانێن مه‌زن ل وێرێ ده‌ین. دڤێ شه‌ڕی دا هه‌ڤالێن مه: ئەحمەد چەلکی، خسرۆ بامەڕنی، که‌ریم کێسته‌یی و چه‌ند هه‌ڤاله‌کێن دی بریندار دبن. ئەبابەکر بریفکێ، ئەحمەد چەلکی دکەتە پشتا خوە و وی ژ رەبیێ دەردئێخیت دا کو وی ژ مه‌یدانا شه‌ڕی ڕزگار بکه‌ت. لێ مخابن پێ وی ژی دکه‌ڤیته سه‌ر مینه‌کێ و ئه‌و ژی شه‌هید دبیت. مخابن د ڤی شه‌ڕی دا هه‌ڤالێن مه: ئەبابەکر بریفکی، تەوفیق ئۆرمەداودی و سەلام شێخۆ دێریشکی شەهیددبن و 9 هه‌ڤالێن دی ژی بریندار دبن.
چالاکیا سەرێ ئامێدیێ: ئەڤ چالاکیە ل ڕۆژا 31/10/1984 ل ژێر فەرماندەیا سەید سالح و حەمید خواستی و پشکداریا هێزێن پێشمه‌رگێن لژنا ئامێدیێ، لگه‌ل مه‌فره‌زه‌یه‌کا باره‌گایێ لقێ، هاتە ئەنجامدان. هێزێن پێشمەرگەی د ڤێ چالاکیی دا شیان سێ رەبیە و بارەگایێ سریەکا دوژمنی بگرن و هەژمارەکا مەزن یا سەربازێن رژێمێ بکوژن و هەژمارەکا دی ژی دیلکەن و دەستی داننە سەر گەلەك چەک و تەقەمەنیان. ژ بلی گه‌له‌ک چه‌کێ سڤک و ناڤنجی، بۆ جارا ئێکێ د شوڕشا گولانێ دا پێشمه‌رگه‌ی تۆپه‌کا 82ملم ژی وه‌ک ده‌ستکه‌فت گرت. دیسان کۆمه‌کا له‌شکه‌رێن دوژمنی ژی هاتنه دیلکرن.
مخابن د ڤێ چالاکیێ دا تەحسین دووتازایی و ئەحمەد ئۆرمانی شەهید دبن و چه‌ند پێشمه‌رگه‌یه‌ک ژی بریندار دبن، ژ وان ژی حسێن تەیار هرۆری و وه‌حید دێریشکی. ژ هه‌ژی گۆتنێ یه کو حسێن ته‌یار هرۆری هه‌تا نوکه ژی ژ ئه‌نجامێ وێ برینداربوونێ یێ په‌ککه‌فتیه.
چالاکیا گەلی بێتکارکی: گه‌لی بێتکارکی دکه‌ڤیته سه‌ر ڕێیا ناڤبه‌را سواره‌تووکا و سه‌رسنکێ. ڕێکخراوا شه‌هید سه‌عید سپینداری ل وی جهی بۆسه‌یه‌کێ ل به‌ر له‌شکه‌رێ دوژمنی ددانیت. د ڤێ چالاکیێ دا دوو تومبێلێن له‌شکه‌رێ دوژمنی، ئێکا زیل و ئێک ژی جێب، دکەڤنه بۆسەیا هێزێن پیشمەرگەی و پێشمه‌رگه هێرشێ دکه‌ته سه‌ر وان. وی ده‌می ئێدی زبێر یێ ل سه‌ر ڕه‌شاشا BKC بوو و ئه‌و ژی ب BKC هێرشێ دکەتە سەر تۆمبێلێن دوژمنی. هه‌رچه‌نده د زانستێ له‌شکه‌ری دا چه‌کێ BKC نه چه‌کێ هێرشێ یه، لێ ئه‌و چه‌کێ پشته‌ڤانیێ یه. بۆ نموونه ده‌ما هێزێن پێشمه‌رگه‌ی بۆسه‌یه‌کێ ل سه‌ر جادێ دانن، دڤێت BKC ل جهه‌کی بلند ل پشت یان هنداڤی وان بیت، ژ بۆ پاراستنا وان. لێ زبێری خوه ل وێ چه‌ندێ نه‌گرت و ب چه‌کێ BKC وی ژی هێرش کره سه‌ر تۆمبێلان. ئێدی پشتی هینگێ د پڕانیا چالاکیان دا زبێر ب چه‌کێ BKC هێرشێ دکه‌ت.
چالاکیا لێدانا رەبیا دوژمنی ل هنداڤی ڕووبارێ نهنهکی: ئه‌و بنگه‌هێ دوژمنی دکه‌فته هنداڤی ڕووبارێ نهنهکی ل ناڤبەرا هه‌ردوو گوندێن بابیرێ و بریفکا. ئه‌ڤ چالاکیه ژ ئالیێ هه‌ردوو ڕێکخراوێن شه‌هید سه‌عید سپینداری ب سه‌رپه‌رشتیا ئه‌حمه‌د چه‌لکی و شه‌هید علی عبیدالله ب سه‌رپه‌رشتیا شه‌هید سه‌عید چه‌لکی، ب هه‌ڤپشکی هاته ئه‌نجامدان. زبێر و هه‌ڤالێن خوه دڤێ چالاکیێ دا، ل ئێڤاریا ڕۆژا 27/2/1986 هێرشی بنگه‌هێن دوژمنی دکه‌ن و ئێکسه‌ر کۆنترۆل دکه‌ن و 8 جاشا دیل دکه‌ن و 8 کلاشینکۆفا ژی وه‌ک ده‌ستکه‌فت دگرن. مخابن د ڤێ چالاکیێ دا مینەك ل بن پێن شوکری هه‌سن تاهر چەلکی د پەقیت و ئه‌و شەهید دبیت.
چالاکیا قەسرا سادەی ل نێزیك گوندێ تشیشێ: زبێر دبێژیت: د ده‌مه‌کی دا کو مه ئاماده‌کاریێن لێدانا بنگه‌هێ دوژمنی یێ ناڤبه‌را گوندێ قومریێ و تشیشێ دکر، هنده‌ک هه‌ڤالێن مه ل قه‌سرا ساده‌ی ل نێزیک گوندێ تشیشێ که‌فتنه بۆسه‌یا دوژمنی. ئێدی مه ژی به‌رێ خوه دا جهێ بۆسه‌یێ و مه هێرش کره سه‌ر دوژمنی و مه دوژمن شکاند و هه‌ڤالێن خوه ژ بۆسه‌یێ ڕزگارکرن.
چالاکیا لێدانا رەبیا چیادێرکێ ل هنداڤی بامەڕنێ: دڤێ چالاکیێ ژی دا دیسان ئه‌م چه‌ند ڕێکخراوه‌کێن لژنا ئامێدیێ بووین. مه هێرش کره سه‌ر بنگه‌هێ دوژمنی یێ چیا دێرکی ل هنداڤی بامه‌ڕنێ ژ ئالیێ ڕۆژهه‌لاتی ڤه. مخابن ئه‌م د چالاکیا خوه دا سه‌رنه‌که‌فتین و شه‌هید سەعید چەلکی د ڤێ چالاکیێ دا بریندا بوو.
شه‌ڕێن گرانێن بهارا سالا 1987: کاک زبێر دڤێ هه‌ڤپه‌یڤینێ دا دبێژیت: ل بهارا سالا 1987 پشتی سه‌دامی علی کیمیاوی کریه به‌رپرسێ شه‌ڕی ل کوردستانێ، وی بڕیاردا کو کو بهزاران گوندێن کوردستانێ وێران بکه‌ت و بسۆژیت و بهیچ شێوه‌یه‌کی ژیانێ لێ نه‌هێلیت. ژ بۆ ڤێ مه‌ره‌مێ ژی وی هه‌ر به‌ره‌یه‌کی بهزاران جاش و له‌شکه‌ر، تۆپ و تانگ و فڕۆکه به‌رێ وان دانێ و هێرشێن خوه یێن وێرانکه‌ر ده‌ستپێکرن. ئه‌رکێ مه ژی که‌فته سه‌ر جادا کانیماسێ-بێگۆڤا، ژ گوندێ بریفکا، قومریێ، گرکا و هه‌تا تشیشێ و خشخاشا. هێرشێن مه‌زن و بهێزێن دوژمنی ل ڕۆژا 18/4/1987 ده‌ستپێکرن و ڕۆژانه چه‌ندان هێرش دهاتنه سه‌ر چه‌په‌رێن پێشمه‌رگه‌ی و پێشمه‌رگه‌ی ئه‌و دشکاندن و بۆ ده‌مه‌کێ درێژ ژی پێشمه‌رگه‌ی ڕێکا کانیماسی-بێگۆڤا ب ئێکجاری بڕی. دوژمن نه‌چار بوو ب ڕێکا هه‌لیکۆپته‌را پێدڤیێن له‌شکه‌ری بگه‌هینیته کانیماسێ و بنگه‌هێن دیێن له‌شکه‌ری. د ڤان شه‌ڕان دا زبێر چەلکی ب چەکێ خوە یێ بی کەی سی، رۆلەکێ مەزن د شکاندنا هێرشێن دوژمنی دا هه‌بوو.
داستانا سۆتکی 4/5/1987: پشتی د. رۆژ نوری شاوه‌یس وه‌ک سه‌رپه‌رشتێ لقا ئێک تێته ده‌ڤه‌را به‌هدینان، ئه‌و دبهیزیت کو ده‌مه‌که شه‌ڕێن گران ل مشارا به‌رواری بالا تێنه کرن و پێشمه‌رگه‌ی دربێن مه‌زنێن ل دوژمنی داین. لۆما ئه‌و ژی ده‌ما دگه‌هیته باره‌گایێ لقا ئێک، ئێکسه‌ر به‌رێ خوه دده‌ته به‌ره‌یێن شه‌ڕی ل ده‌ڤه‌را به‌رواری بالا. د. ڕۆژ ب هه‌ڤالبه‌ندیا؛ سه‌ید سالح، زه‌عیم عه‌لی، شکری نێروه‌ی و عبدالعزیز ته‌یب تێته سه‌ردانا به‌ره‌یێن شه‌ڕی. پاشی ئه‌و پلانه‌کێ ددان ژ بۆ گرتنا باره‌گایێ فه‌وجا جاشێن دوژمنی یا سۆتکی ل نێزیک گوندێ تشیشێ. بۆ جارا ئێکێ بوو باره‌گایه‌کێ فه‌وجێ ل ده‌ڤه‌را به‌هدینان بهێته گرتن. ئه‌و بوو ل شه‌ڤا 4/5/1987 هێزێن لژنا ئامێدیێ ب سه‌رپه‌رشتیا د. رۆژی هێرش کره سه‌ر فه‌وجا ناڤبری و 7 بنگه‌هێن دۆرا وێ و هه‌ر زوو هه‌موو ئارمانج بێ زیان هاتنه کۆنترۆلکرن.
د ڤی شه‌ڕی دا هه‌مێ پێشمه‌رگه ب کلاشینکۆف و ئاربیجیا هێرشێ دکه‌نه سه‌ر باره‌گایێ فه‌وجا دوژمنی، لێ زبێر ب چه‌کێ BKC هێرشێ دکه‌ت.
داستانا بامه‌ڕنێ شه‌ڤا 26-27/5/1987: ئه‌ڤ چالاکیه ژی هه‌ر ب سه‌رپه‌رشتیا د. ڕۆژ و هێزێن لژنا ئامێدیێ و مه‌فره‌زه‌یه‌کا لژنا شێخان تێته ئه‌نجامدان. دڤێ چالاکیێ ژی دا فه‌وجا جاشێن دوژمنی ل فڕۆکه‌خانا بامه‌ڕنێ و نێزیکی 10 بنگه‌هێن دۆرا وێ هه‌موو تێنه گرتن. لێ مخابن دوو پێشمه‌رگه شه‌هید دبن و چه‌نده‌ک ژی بریندار دبن. هه‌لبه‌ت ده‌ستکه‌فتێن پێشمه‌رگه‌ی گه‌له‌ک بوون ژ ڤێ داستانێ. هه‌موو جۆرێن چه‌کێ سڤک و ناڤنجی و دوو زریپۆش و گه‌له‌ک تۆمبێلێن له‌شکه‌ری.
شه‌هیدێن پێشمه‌رگه‌ی ژی ئێک ژێ ستار مه‌لا سه‌دیق بناڤی بوو و یێ دی ژی هه‌ڤالێ هه‌ری نێزیکێ زبێری، فه‌وزی ره‌مه‌زان ڕه‌شۆ بریفکی بوو، کو ئه‌و ئێکانێ ده‌یباىین خوه بوو.
زبێر چەلکی د ڤێ دیدارێ دا ب چاڤێن تژی رۆندك ڤە دبێژیت: شه‌هیدبوونا فەوزی، نە هەر پشتا من شکاند، بەلکو ئەز ژ هێز و ڤەژەنێ ئێخستم. ده‌مێ ئه‌ز گه‌هه‌شتیمه سه‌ر ته‌رمێ وی، من دەستێ خوە دانا سه‌ر سەرێ فەوزی، لێ دەستێ من تژی مەژیێ وی بوو، هینگی ئەز بێهیڤی بووم کو ئەو بمینیتە ساخ. ئێدی ئەز نەشیام خوە ل سەر پیا بگرم، تڤەنگا من ژ دەستێ من کەت و ئه‌ز ژی که‌فتمه ئه‌ردی. پاشی من گۆتە خوە: تە باش ئەمانەتێ خوە پاراست، خودایێ من دێ چ بێژمه دایک و بابێن وی؟
زبێر چەلکی د بەردەوامیا ئاخفتنا خوەدا دبێژیت: هەڤالێن من یێن پێشمەرگە فەوزی ڕاکر و کره د ترەکترەکێ دا و تڤەنگا من و یا شەهید فەوزی ژی ڕاکرن. ئەم چووینە کانیبەڵاڤێ، هەتا وێرێ ژی هێشتا فەوزی یێ ساخ بوو، لێ پشتی مە بریە بابیرێ، چاڤێن وی ڕکوڕک ل من مان و رحا وی بەرەف ئەسمانان ڤه فڕی.
داستانا مەزنا کانیماسێ: زبێر دگه‌ل هه‌ڤالێن خوه پشکداریێ د داستانا کانیماسێ ژی دا دکه‌ت، کو هێزێن پێشمه‌رگه‌ی ژ ڕووبارێ زێی هه‌تا خابووری و ژ سنوورێ باکوور و هه‌تا چیایێ مه‌تینا هه‌موو ڕزگارکر. پێشمه‌رگه شیا د ڤێ داستانێ دا باره‌گایێ 5 فه‌وجێن جاش و له‌شکه‌ری، بنگه‌هێ پۆلیسان، ناڤه‌ندا ناحیێ و 74 بنگه‌هێن دیێن دوژمنی بگریت. ب سه‌دان جاش و له‌شکه‌ر ژ دوژمنی هاتنه کوشتن، کو ئێک ژێ سه‌رۆک جاش بوو. 916 دیلێن جاش و له‌شکه‌ر که‌فتنه ده‌ستێ پێشمه‌رگه‌ی، کو ئێک ژێ فه‌رماندێ فه‌وجا له‌شکه‌ریا کانیماسێ بوو و دوو ژی سه‌رۆک جاش بوون. چه‌ک و پێدڤیێن دیێن له‌شکه‌ری دبێ ژمار بوون. ژ چه‌کێ گران، ناڤنجی و سڤک.
هه‌لبه‌ر ڕێکخراوا شه‌هید سه‌عید سپینداری یا کو زبێر ئێک ژ پێشمه‌رگێن وێ بوو، ل ساڵا 1987 ناڤێ وێ دبیته شرین. پشتی ڤێ داستانێ و ژ بەر زێدەبوونا هەژمارا پێشمەرگان، رێکخراوا شرین دبیتە دوو ڕێکخراو، شه‌هید خسرۆ بامەڕنی هەر دمینیت بەرپرسێ رێکخراوا شرین و جەهوەر ئەرەدنی ژی دبیتە بەرپرسێ ڕیکخراوا مەتین، زبێر چەلکی هەر دگەل رێکخراوا شرین دمینیت.
داستانا دێره‌لوکێ 11/1/1988: داستانا دێره‌لوکێ ژی ئێک ژ وان چالاکیێن له‌شکه‌ریێن مه‌زن بوو کو زبێر ژی لگه‌ل هه‌ڤالێن ڕێکخراوا خوه یا شرین تێدا پشکداری کری. زبێر دبێژیت: ڕێکخراوا مه ژی ئێک ژ وان هێزان بوو یێن کو هێرش کریه بنگه‌هێن دوژمنی ل ناڤه‌ندا دێره‌لوکێ بخوه. مخابن ده‌مه‌کی گه‌له‌ک ب سه‌رما و به‌فر و باران و ته‌حلی بوو. شه‌ڕێ دێره‌لوکێ شه‌ڕه‌کێ گه‌له‌ک بزه‌حمه‌ت و گران بوو، ژ گه‌له‌ک ئالیان ڤه. لۆما ژی هه‌رچه‌نده مه هه‌موو ئارمانجێن خوه گرتن، به‌لێ مخابن پشتی 13 شه‌هیدان، کو مخابن پڕانیا وان کادرێن له‌شکه‌ریێن پله بلند بوون، کو ئێک ژ وان ژی به‌رپرسێ ڕێکخراوا مه یا شرین شه‌هید خسرو بامه‌ڕنی بوو.
هەر ل ساڵا 1988 زبێر چەلکی لگه‌ل هه‌ڤالێن خوه یێن ڕێکخراوا شرین و ب هەڤپشکی دگەل مەفرەزەیه‌کا پارتی گەل، ل سه‌ر جادا کانیماسێ-بێگۆڤا بۆسه‌یه‌کێ ل به‌ر هێزێن دوژمنی ددانن و سێ تۆمبێلێن له‌شکه‌ریێن ئیڤا دکه‌ڤنه بۆسه‌یا وان. ئه‌و هێرشێ دکه‌نه سه‌ر و هه‌رسێ تۆمبێلا دسۆژن. 6 سەربازا و ئەفسەرەکی دکوژن، سێ سەربازان ژی دیلدکەن، 7 کلاشینکۆف و ئار بی کەیەکێ و دگەل بڕەکا تەقەمەنی و پێدڤیێن له‌شکه‌ری ژی وەکی دەستکەفت ڕادکەن.
ئه‌نفال و ده‌ربه‌ده‌ری
ل ئەنفالان زبێر چەلکی و کەس و کارێن خوە، لگه‌ل خه‌لکێ دیێ ده‌ڤه‌را به‌هدینان، مال و زاڕۆکێن خوه ڕادکه‌ن و به‌رێ خوه دده‌نه سنوورێ باکوورێ کوردستانێ. پاشی ژ وێرێ حکومه‌تا ترکی وان دبه‌ته که‌مپا ئامه‌دێ. هه‌رچه‌نده ناڤێ وێ که‌مپ بوو به‌لێ پا بڕاستی ژی ئه‌و زیندانه‌کا مه‌زن بوو. ژ به‌ر کو ئه‌و ب له‌شکه‌رێن ترک و سیمه‌ی هاتبوو پێژان کرن. د سه‌ر هندێ ژی ڕا ڕه‌فتارا ده‌وله‌تا ترکی لگه‌ل وان نه ڕه‌فتارا په‌نابه‌را بوو، به‌لکی ژ ڕه‌فتارا دیلێن شه‌ڕی ژی خرابتر بوو، ب تایبه‌تی ساڵێن ده‌ستپێکێ. ئه‌ڤه ژی ژ به‌ر چه‌ند ئه‌گه‌ره‌کا بوو؛ یا ئێکێ: وان نه‌دڤیا ئه‌ڤ کوردێن شوڕشگێڕێن باشوور ل وێرێ بن و تێکه‌لیێ لگه‌ل کوردێن باکوور بکه‌ن، دا کو کوردێن باکوور ب ڕه‌فتارێن وانێن کوردایه‌تی و شوڕشگێڕی کاریگه‌ر نه‌بن. دوو: وان دڤیا گڤاشتنێ ل کوردێن باشوور بکه‌ن و ڕه‌وشا وان نه‌خۆش بکه‌ن، دا کو خوه ڕاده‌ستی حکومه‌تا ئیراقێ بکه‌ن. تا کو گه‌هه‌شتیه وی ڕاده‌ی کو حکومه‌تا ئیراقێ ب هه‌ڤکاریا حکومه‌تا ترکی ژه‌هر بۆ هه‌رسێ که‌مپێن کوردێن باشوور کره ناڤ نانی ب هزاران ژن و زارۆک و پیره‌مێر پێ که‌فتن.
به‌لێ ئه‌وا گه‌له‌ک جهێ دلخوه‌شیێ بوو ئه‌و ڕه‌فتارا جوان و هاریکاری و پشته‌ڤانیا کوردێن باکوور بوو، ژ بۆ خه‌لکێ وان که‌مپا و ب تایبه‌تی خه‌لکێ ئامه‌دێ. ڤێ چه‌ندێ ژی وه‌دکر کو بارێ خه‌لکێ مه سڤکتر ببیت.
ل ساڵا 1992 زبێر چەلکی ڤەدگەریتەڤە کوردستانێ و جاره‌کا دی دبیتە ڤە پێشمەرگە. لێ مخابن پشتی چه‌ند ڕۆژه‌کان چه‌کدارێن پ.ک.ک ب هاندان و پشته‌ڤانیا ده‌وله‌تێن داگیرکه‌رێن کوردستانێ، هێرشی کوردستانا ئازاد و حکومه‌تا وێ دکه‌ن. ئێدی زبێر لگه‌ل هه‌ڤالێن خوه دکه‌ڤنه دچه‌په‌رێن به‌ڕه‌ڤانیکرنێ دا ژ کوردستانێ. هه‌تا ئه‌نفالان هێزێن داگیرکه‌ران بخوه هێرشی کوردستانێ دکر، لێ مخابن پشتی سه‌رهلدانێ و ئازادبوونا کوردستانێ، دوژمنان پ.ک.ک پاڵدا کو ڤی ئه‌رکێ قڕێژ بۆ وان بجی بینیت. مخابن ئه‌ڤه ژی بوو ئه‌گه‌رێ شه‌هیدبوونا بهزاران کوڕ و کچێن کوردان ژ هه‌ردوو ئالیان.
د ده‌مه‌کی دا کو شه‌ڕه‌کی ناڤخوه‌یی یێ دژوار دناڤبه‌را پارتی دیمۆکراتی کوردستان و ئێکه‌تی نیشتمانی کوردستان دا هه‌بوو، دیسان جاره‌کا دی پ.ک.ک ل ساڵا 1995 ب پاڵدان و پاره و چه‌کێ ده‌وله‌تێن داگیرکه‌رێن کوردستانێ، ب هه‌موو هێزێن خوه یێن له‌شکه‌ری، هێرشه‌کا گه‌له‌کا مه‌زن و دژوار کره ڤه سه‌ر کوردستانا ئازاد و د شه‌ڤه‌کێ دا ب ده‌هان پێشمه‌رگه و خه‌لکێ سڤیلێ کوردستانێ شه‌هیدکرن. دیسان جاره‌کا دی زبێر و هه‌ڤالێن خوه، ژ بۆ پاراستنا کوردستانێ ژ تێکدان و داگیرکرنێ، که‌فتنه‌ڤه د چه‌په‌رێن به‌ڕه‌ڤانیێ دا. مخابن زبێر چەلکی و هه‌ڤالێن خوه ل ڕۆژا 25/9/1995 ل سه‌ر ڕێکا کانیماسێ دکه‌ڤنه بۆسه‌یا چه‌کدارێن پ.ک.ک هنده‌ک هه‌ڤالێن وان شه‌هید دبن و زبێر ژی گه‌له‌ک بگرانی تێته بریندارکرن و چاڤه‌کی خوه ب ئێکجاری ژ ده‌ستدده‌ت. پشتی کو چارەسەریا وی ل دەرڤەی کوردستانێ دهێتە کرن، ئەو جارەکا دی چەکێ پێشمەرگاتیێ دهەلگریتەڤە. پشتی لیوایا 34 دهێتە دامەزراندن، زبێر چەلکی دبیتە جێگرێ فەرماندێ فەوجێ دگەل ئەحمەد باپیر.
نوکه ژی کاک زبێر وه‌ک پێشمه‌رگێ په‌ککه‌فتی ب ڕێژه‌یا 70% و ب پله‌یا مقدم، پێشمه‌رگه‌یه و سه‌ر ب فه‌رمانده‌یی یا له‌شکه‌ریا دهۆکێ ڤه‌یه.
مالباتا کاک زبێر و ئیجاخا وان خودانێن کاروانه‌کێ درێژێ شه‌هیدانه، کو هنده‌ک ژ وان د کار و چالاکیێن پێشمه‌رگاتیێ دا شه‌هید بوونه و هنده‌ک ژی ل ئه‌نفالێن ساڵا 1988 هاتینه شه‌هیدکرن. لیستا شه‌هیدێن بنه‌مالێ و ئیجاخێ ژی بڤی شێوێ خوارێ یه:
-
مناف عبدالقادر فتاح چه‌لکی پێشمه‌رگه بوو و ل ساڵا 1981 ل چه‌قه‌لا ب مینێ شەهیدبوویە
-
عبدالباقی سعداللە تاهر چه‌لکی پێشمه‌رگه بوو و ل ساڵا 1983 ل هیزاوا که‌فته که‌مینا جاشا و هاته شەهیدکرن
-
شوکری هەسن تاهر چه‌لکی پێشمه‌رگه بوو ل ساڵا 27/2/1986 ل هێرشا سه‌ر ڕه‌بیا نهنهکی شه‌هید بوویه
-
سەعید قاسم یه‌عقوب چەلکی ل 6/4/ 1986 ل سه‌رێ حه‌مێ ب مینێ شەهیدبوویە. به‌رپرسێ ڕێکخراوا شه‌هید عه‌لی عبیدالله بوو.
-
سەید محمد یعقوب قاسم چه‌لکی ل ئه‌نفالان ل گوندێ کورێمێ هاته گولله‌بارانکرن
-
سه‌ید احمد یعقوب قاسم چه‌لکی ل ئه‌نفالان ل گوندێ کورێمێ هاته گولله‌بارانکرن
-
عبدالستار شریف فتاح چه‌لکی = = = = = =
-
اکرم شریف فتاح چه‌لکی = = = = = =
-
موسا شریف فتاح چەلکی = = = = = =
-
نوری عبدالقادر فتاح چه‌لکی = = = = = =
-
سەید محمود یه‌عقوب قاسم چەلکی = = = = = =
-
یعقوب محمد یه‌عقوب چەلکی = = = = = =
-
رشید جعفەر تاهر چه‌لکی = = = = = =
-
احمد جعفر تاهر چه‌لکی = = = = = =
-
مراد حکیم یعقوب چه‌لکی = = = = = =
-
عصمەت محمد یه‌عقوب چەلکی ل ئه‌نفالان ل که‌لها نزارکێ هاته شه‌هیدکرن
-
نه‌زمی سەید احمد یه‌عقوب چه‌لکی ل ئه‌نفالان ل که‌لها نزارکێ هاته شه‌هیدکرن
-
حمدی قاسم یعقوب چه‌لکی ل ئه‌نفالان ل که‌لها نزارکێ هاته شه‌هیدکرن
-
فتاح عبدالقادر فتاح چه‌لکی ل ئه‌نفالان ل که‌لها نزارکێ هاته شه‌هیدکرن
20 – خلیل محمد علی چەلکی ل ئه‌نفالان ل که‌لها نزارکێ هاته شه‌هیدکرن
-
ابراهیم حسێن حسن چه‌لکی ل ئه‌نفالان ل ده‌ڤه‌را زاخۆ هاته گرتن و ناهێته زانین کانێ ل کیرێ شه‌هید کریه.
