ڤیدیۆ
حسێن ره‌مه‌زان سۆفی
حسێن ره‌مه‌زان سۆفی (ئه‌بو شه‌عبو) پێشمه‌رگــێ ئه‌رکێن گـــران و تایبه‌ت ل هه‌ردوو شـــۆڕشــــان
ستافێ سەنتەرێ کۆماتە یێ دەکۆمێنتکرنا دیرووکا شۆڕشێ ل ڕۆژا 12-1-2023 ل مالا پێشمەرگه و خه‌باتکه‌رێ دێرین حسێن ره‌مه‌زان سۆفی (ناڤدار ب ئه‌بو شه‌عبو) ل زاخۆ، ل وی بوو مێڤان و هه‌ڤدیتنه‌كا گرنگ ل گه‌ل ئه‌نجامدا و دیرووکا خەبات و تێكۆشینا وی مینا بەلگەنامەیەکا گرنگ تۆمارکر و ژ ناڤچوونێ پاراست.
حسێن ره‌مه‌زان سۆفی یێ ناڤدار ب ئه‌بو شه‌عبو دناڤ شوڕشێ دا، ل سالا 1946 ل گوندێ سێفدین جنه ل ده‌شتا دووبانێ، سه‌ر ب قه‌زا سێمێلێ ڤه هاتیه سه‌ر دونیایێ. ئه‌و نه‌چوویه قوتابخانێ و چ جارا نه‌خواندیه.
حسێن دبێژیت: بۆ جارا ئێکێ من ل سالا 1963ێ ده‌ست دا چه‌كی و ئه‌ز بوومه پێشمه‌رگه ل چیایێ سپی، ل گه‌ل خالێ خوه یوسفێ حاجی، كو ئه‌و وی ده‌می فه‌رماندێ سریێ و سه‌ر ب هێزا زاخۆ ڤه بوو، کو شه‌هید عیسێ سوار فه‌رماندێ هیزی بوو.
دوو ئه‌رکێن گران
ل ده‌ستپێکێ ل سالا 1963 حسێن ره‌مه‌زان سۆفی لگه‌ل چه‌ند پێشمه‌رگه‌یان و خالێ خوه یوسفێ حاجی، ل چیایێ سپی چه‌په‌رێن خوه ل به‌ر سینگا هێرشێن دوژمنی دگرن. لێ پشتی دامه‌زراندنا ده‌زگایێ پاراستنا شوڕشێ، ژ به‌ر زیره‌کی و ده‌ستهه‌لی و فیداکاریا وی، ئه‌و تێته هه‌لبژارتن کو، لگه‌ل ئه‌رکێ پێشمه‌رگاتیێ، ئه‌و دگه‌ل ده‌زگایێ پاراستنێ ژی کار بکه‌ت. هۆسا کارێ ویێ ده‌زگایێ پاراستنێ دکه‌ڤیته لگه‌ل شه‌هید عه‌بدولره‌حمان سالح.
هه‌ر ل ساڵا 1963 ده‌ما هێزێن حکومه‌تا ئیراقێ و سوریێ و ب هه‌ماهه‌نگیا ده‌وله‌تا ترکی ژی، هێرشا خوه یا مه‌زنا سه‌ر چیایێ مه‌تینا ده‌ستپێدکه‌ن، مام حسێن ژی لگه‌ل هێزا زاخۆ و ب سه‌رپه‌رشتیا شه‌هید عیسێ سوار، پشکداریێ د شه‌ڕێ چیایێ مه‌تینا دکه‌ت. پشتی شه‌ڕه‌کێ گران و مه‌زنێ نێزیکی 45 ڕۆژان، پێشمه‌رگێ کوردستانێ هێزێن هه‌ردوو ده‌وله‌تێن سوری و ئیراقێ دشکێنیت و دربه‌کێ کوژه‌ک ل دوژمنی دده‌ت. مام حسێن دبێژیت: دڤی شه‌ڕی دا مه وه‌ک هێزا زاخۆ کۆمه‌کا شه‌هید و برینداران هه‌بوون، لێ مخابن ناڤێن وان ل بیرا من نه‌ماینه. لێ ئێک ژ شه‌هیدان محه‌مه‌دێ کوڕێ شه‌هید عیسێ سوارێ فه‌رماندێ هیزا زاخۆ بوو.
مام حسێن ئێدی لگه‌ل هێزا زاخۆ به‌رده‌وام پشکداری د شه‌ڕێن به‌ڕه‌ڤانیا کوردستانێ دا کریه. ئێک ژ وان شه‌ڕان ژی هێڕشا دوژمنی یا سه‌ر چیایێ بێخێری بوویه، کو دوژمنی د وی شه‌ڕی دا شکه‌تنه‌کا مه‌زن خوار.
شه‌ڕێ به‌نداڤا دوکان، شه‌ڕه‌کی گران و قوربانیێن مه‌زن
مام حسێن دبێژیت:ل ساڵا 1969 ئه‌ز وی ده‌می دگه‌ل هێزا هه‌لگورد بووم ل به‌تالیونا شه‌هید عبدالرحیم جه‌سیم پێندرویی. ئه‌رکێ مه پتر ل ده‌ڤه‌را باڵه‌کایه‌تی و نێزیکی سه‌رکرادیه‌تیا شوڕشێ بوو. وی ده‌می شۆڕشێ ب سه‌رۆکاتیا بارزانیێ نه‌مر بڕیاردا کو به‌نداڤا دوکان ئازاد بکه‌ن. هینگێ باره‌گایێ لیوایه‌کا له‌شکه‌ری و گه‌له‌ک تانگ و تۆپێن گران ژی ل وێرێ هه‌بوون. ده‌ستپێکێ تۆپخانا شۆڕشێ ئه‌و باره‌گا بۆ ده‌مێ چه‌ند ڕۆژان تۆپباران کر و پاشی ل شه‌ڤا 9 ئه‌یلولا 1969 مه هێرشی ئارمانجا خوه کر و ئه‌م گه‌هه‌شتینه ناڤ باره‌گایێ لیوایێ. لێ دیار بوو کو زانیاری بۆ له‌شکه‌رێ ئیراقێ چوو بوون كو پێشمه‌رگه دێ هێرشی باره‌گایێ لیوایێ که‌ن. ل گۆره‌ی من کو بهییستی، دگۆتن کو كابرایه‌كێ كورد ل وێرێ هاتبوو ده‌سته‌سه‌ركرن و پشتی ئه‌شکه‌نجه‌دانێ وی پێزانین دابوونه له‌شکه‌رێ دوژمنی.
ئه‌بو شه‌عبو به‌رده‌وام دبیت و دبێژیت: ده‌مێ ئه‌م چووینه د باره‌گایێ لیوایێ دا، مه دیت کو له‌شکه‌رێ دوژمنی یێ دئاماده‌باشیه‌کا ته‌مام دا و ئێکسه‌ر ئه‌م و ئه‌و که‌فتینه ناڤێک. ل گه‌له‌ک جهان شه‌ڕ ب چه‌کێ سپی ده‌ستپێکر. مه هند ده‌یت کو تانگێن (ده‌بابه) دوژمنی ل پشت مه زڤڕین و ئه‌م داینه به‌ر رۆکێتان. سێ جارا فه‌رماندێن مه بڕیارا ڤه‌كێشانێ دا، لێ مه ڕێکا خوه‌ڤه‌کێشانێ نه‌مابوو، دوژمنی ئه‌م دۆرپێچکربووین. ب ڤی ئاوایی مه قوربانیێن گه‌له‌ک مه‌زن دان ژ شه‌هید و برینداران. ئێدی پشتی وێ شکه‌ستنا مه‌زن ڤه‌کێشان ژی نه‌بوو خوه‌ڤه‌کێشانه‌کا ڕێکخستی. ب ده‌هان شه‌هید، ب ده‌هان بریندار، شکه‌ستن و شه‌ڤا تاری و ئه‌م ژی ل وێ ده‌ڤه‌رێ د نه‌شاره‌زا بووین. ڕاستی شه‌ڤه‌کا تراژیدی بوو بۆ مه. بدروستی بیرا من ل ژماره و ناڤێن شه‌هید و برینداران ناهێت، لێ ئه‌ز دزانم پێکڤه مه دۆرێن 75 شه‌هید و بریندار دابوون، ئه‌ز بخوه ژی بگرانی بریندار ببووم.
ب هه‌ر شێوێ هه‌ی مه خوه ژناڤ دۆرپێجا دوژمنی ده‌رێخست و ئه‌م گه‌هه‌شتینه گوندێ سێ كانیان. ل وێرێ ل سه‌ر بركه‌کا ئاڤێ برینێن مه گرێدان و ئه‌م ل ده‌وارا سوارکرین و برینه قه‌لادزێ. پشتی هینگێ ئه‌م ژ وێرێ برینه نه‌خۆشخانا باژێڕێ سه‌رده‌شتێ یێ ڕۆژهه‌لاتێ کوردستانێ و بۆ ده‌می دوو مه‌هان ئه‌م ل وێرێ چاره‌سه‌رکرین، تا کو ئه‌م باشتر بووین و جاره‌کا دی ئه‌م زڤڕینه‌ڤه ده‌ف هه‌ڤالێن خوه..
ده‌مێ ل ساڵا 1970 په‌یمانا 11 ئادارێ دناڤبه‌را شورشێ و حکومه‌تا ئیراقێ دا هاتیه مۆرکرن و هه‌تا ساڵا 1974، هه‌رچه‌نده ئه‌ز هه‌ر پێشمه‌رگه بووم سه‌ر ب هێزا زاخۆ ڤه، به‌لێ پا ڤان ساڵان ئه‌رکێ مه یێ ده‌زگایێ پاراستنێ پتر لێهات و گرانتر بوو. لۆما پڕانیا ده‌می ل ڤان ساڵان ئه‌ز لگه‌ل شه‌هید عبدالرحمن سالح مژیلی کارێ پاراستنێ بووم.
ل سالا 1974ێ، دیسا حکومه‌تا ئیراقێ هێرشی کوردستانێ کره‌ڤه و شه‌ڕی ده‌رستپێكر. وی ده‌می ژی هه‌ر مام حسێن سوفی لگه‌ل یوسفێ حاجی ل هێزا زاخۆ د ئه‌ركی پێشمه‌رگاتیێ دا یێ به‌رده‌وام بوویه و هێزا وان هه‌ر ل چیایێ سپی چه‌په‌رێن خوه گرتبوون. ل وی ده‌می ل به‌ره‌یێ وان ژی هنده‌ك شه‌ڕان ڕوودا، به‌لێ مام حسێن سۆفی پشكداری چ شه‌ڕان ژ وان نه‌بوو، ژ به‌ر کو کارێ ویێ سه‌ره‌کی و ئه‌رکێ وی پتر لگه‌ل پاراستنێ بوو و هینگێ ژی ئه‌رکێن وان پتر و گرانتر ببوون.
دوو مزگینیێن ڕه‌ش پێکڤه هاتن
ل سالا 1975ێ مام حسێن سوفی هاتبوو ڤه‌گوهاستن و ئه‌رکێ ویێ پێشمه‌رگاتیێ که‌فتبوو ده‌ڤه‌را باڵه‌کایه‌تی، لگه‌ل شه‌هید عه‌بدولره‌حیم جه‌سیم پیندرۆیی. ل ئادارا وێ ساڵێ نووچه‌یێ شکه‌ستنا شوڕشێ دگه‌هیته وان. ئه‌و ژی به‌رێ خوه دده‌نه ده‌ڤه‌را به‌هدینان، دا کو بێن قه‌ستا مال و مرۆڤێن خوه بکه‌ن. مام حسێن دبێژیت: ده‌مێ ئه‌م ب رێڤه دهاتین به‌ره‌ڤ مال، مه بهیست کو فه‌رماندێ هێزا مه یا زاخۆ، عیسێ سوار بخیانه‌ت هاتیه شه‌هیدكرن. پشتی ئه‌م زڤڕینه ده‌ڤه‌رێ مه‌زانی کو؛ ده‌مێ نووچه‌یێ شکه‌ستنا شوڕشێ به‌ڵاڤ بووی عیسێ سوار یێ چوویه بامه‌ڕنێ ده‌ف ئه‌سعه‌د خۆشه‌ڤی فه‌رماندێ له‌شکه‌رێ ئێکێ به‌هدینان، دا کو ڕێنما و بڕیارێن شوڕشێ وه‌رگریت، کانێ دێ چکه‌ن. عه‌لی به‌گێ سلێڤانه‌یی لگه‌ل چه‌ند که‌سه‌کان، ئه‌و ژی لگه‌ل عیسێ بوون. ده‌مێ ئه‌و ژ بامه‌ڕنێ ڤه‌دگه‌ڕن و دگه‌هنه سه‌ر ڕووبارێ ڕووگه‌رمی، ل ناڤبه‌را ده‌ڤه‌را مانگێشکێ و لێفێ، عه‌لی به‌گێ سلێڤانه‌ی عیسێ و هه‌ردوو زێره‌ڤانێن وی، کو ناڤێ هه‌ردوویان ژی عه‌لی بوو، شه‌هید دکه‌ت و دچیته ناڤ دوژمنی. وه‌سا دیاربوو کو به‌ری هینگێ حکومه‌تا ئیراقێ ئه‌وێ راسپارتی ب شه‌هیدکرنا عیسێ به‌رامبه‌ر هنده‌ک پارا.
مام حسێن سۆفی دبێژیت: کۆڤانا شکه‌ستنا شۆڕشێ بخوه کۆڤانه‌کا مه‌زن بوو، ڤێجا یا شه‌هیدکرنا ب خیانه‌ت یا فه‌رماندێ هێزا زاخۆ عیسێ سوار ژی هاته سه‌ر. بڕاستی ئه‌م گه‌له‌ک بێ مۆرال و په‌ڕشکه‌ستی بووین. ئه‌ز و هه‌ڤالێن خوه ژی، وه‌کی پڕانیا خه‌لکێ مه، ژ نه‌چاری ئه‌م چووین مه خوه ڕاده‌ستی حکومه‌تا ئیراقێ کر ل زاخۆ. وان ئه‌م برینه قوتابخانا زاخۆ و چه‌ك ژ مه وه‌رگرتن. ئه‌م هه‌موو ماینه بێ مال و حال. مال و زارۆکێن من ژی ل وی ده‌می ل ده‌ڤه‌را لێفێ ل گه‌لیێ دوبانكێ بوون. پشتی هینگی ئه‌ز چووم، من ئه‌و ژی برن و ئه‌م چووینه سێمێلێ. ل وێرێ مه بخوه خانیه‌ک بکرێ گرت. ئیدی من ده‌ست ب کار و پاڵه‌تیێ کر، ژ بۆ ده‌بارا مال و زارۆکێن خوه.
چریسکا مزگینیێ
مام حسێن دبێژیت: من هۆسا شه‌ش مه‌هێن خوه ب کار و پاڵه‌تیێ ڤه ده‌ربازکرن ل سێمێلێ. ئێدی ساڵا 1975 به‌ره‌ڤ پایزێ ڤه دچوو. شه‌ڤه‌كێ دره‌نگ بوو، ئه‌زێ ل مال و من كارێ نڤستنێ دكر. ژ نشكه‌كێڤه من دیت ئه‌حمه‌دێ کۆچه‌ر برایێ هاشم ڕه‌مه‌زان کۆچه‌ر، کو به‌رێ لگه‌ل مه ل پاراستنێ بوو، ل ده‌رگه‌هی دا. من ده‌رگه‌هـ ڤه‌کر ئه‌و هاته ژوور و نامه‌یه‌ک ژناڤ گه‌ڕیێن ده‌رسۆکا خوه ئیناده‌ر و بۆ من خواند. نامه ژ ده‌ف هاشم ڕه‌مه‌زان ( ئه‌بو عنته‌ر) بوو. وی دناما خوه دا تایبه‌ت بۆ من نڤێسیبوو:” سڵاڤ برا! ڕاسته شوڕشا مه بۆ ده‌مه‌کی ڕاوه‌ستا، لێ ئه‌ڤه کاک مه‌سعود و کاک ئیدریس بارزانی و سه‌رکردایه‌تیا پارتی ئه‌م یێن راسپارتین کو بێین و ئاماده‌کاریان بکه‌ین و شوڕشا خوه جاره‌کا دی ده‌ستپێبکه‌ینه‌ڤه. ئه‌ز پێشیێ یێ هاتیم، هه‌ڤالێن دی ژی دێ د دووڤ من دا هێن. ئه‌ز نوکه یێ ل باکوورێ کوردستانێ، ل سه‌ر سنوورێ باکوور و باشوور، ل نێزیکی گوندێ هه‌دریشێ ئه‌زێ دشکه‌فته‌کێ ڤه. من ته‌کدیلو (طابعه) یه‌ک یا دانیه دڤێرێ ڤه و ئه‌زێ ناما بۆ هه‌ڤالێن مه یێن جهێ باوه‌ریێ دنڤێسم. ئه‌م دێ شوڕشێ ده‌ستپێکه‌ینه‌ڤه. ڤێجا بزووترین ده‌م وه‌رن و خوه بگه‌هیننه ده‌ف من و دا ده‌ستپێبکه‌ین. دڤێت تۆ و خالێ خوه ئیسڤێ حاجی ئێکسه‌ر ده‌ما ڤێ نامێ دخوینن، بێن و بگه‌هنه من. چونکی ئه‌زێ بتنێ مه و که‌س لگه‌ل من نینه. هوین دێ بنه ئه‌میندارێن من بۆ كارێن من یێن نهێنی ”.
ئه‌ز ڕابووم هه‌ر د وێ شه‌ڤێ دا چوومه مالا خالێ خوه ئیسڤێ حاجی. پشتی مه گفتوگۆ ل سه‌ر ناما ئه‌بو عنته‌ری و داخوازیا وی کری، بێ دوودلی ئه‌م ڕازی بووین و مه بڕیاردا کو هه‌ر د ئه‌ڤ شه‌ڤه دا ئه‌م ده‌رکه‌ڤین و بچین. چونکی ڤان چه‌ند مه‌هێن بنده‌ستیا دوژمنی مه هند کۆڤان و خه‌م و ئازار کێشابوون کو ناهێته گۆتن و وه‌کی مرۆڤ د شه‌ڤه‌کا تاری و تلچاڤ دا بیت و ئێکسه‌ر چریسکه‌کا ڕۆناهیێ ژ دووڤه هه‌لببیت، ڤێجا چه‌وا مرۆڤ قه‌ستا ڤێ ڕۆناهیێ نه‌که‌ت!
هه‌لبه‌ت من و خالێ خوه نه ژنکێن خوه و نه زارۆکێن خوه و نه ژی چ مرۆڤێن خوه یێن نێزیک بڤێ بڕیارێ ئاگه‌هدارنه‌کرن. چونکی دوژمن هینگێ وه‌کی گورگێ ده‌ڤ بخوین بوو. مرۆڤ نه‌د‌شیا نهێنیا خوه بۆ ژنا خوه ژی بێژیت.هه‌ر وێ شه‌ڤێ و ده‌مژمێر 2:30، بێی کو ئه‌م که‌سه‌کی ژ مال و مرۆڤێن خوه پێ ئاگه‌هدار بکه‌ین، مه ژ سێمێلێ دا ڕێ و مه به‌رێ خوه دا چیایێ سپی. شه‌ڤا پاشتر ئه‌م گه‌هشتینه گوندێ خیزاڤا، ل ده‌ڤه‌را باتیفێ. ل وێرێ هه‌ڤاله‌کی بۆ مه ڕێبه‌ری کر هه‌تا ئه‌م گه‌هاندینه هه‌فته‌نینێ. ئه‌م د چووین دا کو قه‌ستا وێ شکه‌فتا ده‌ف هه‌دریشێ بکه‌ین، لێ ده‌مێ ئه‌م گه‌هه‌شتینه هه‌فته‌نینێ مه هند دیت ئه‌بو عه‌نته‌ر ژ كۆخه‌كی ده‌ركه‌فت و هه‌جه‌رێ حه‌جی ئیبراهیم ژی یێ دگه‌ل، دیاره ئه‌و هاتبوونه وێرێ پێشیا مه. هه‌جه‌ر ژی پشتی شکه‌ستنێ چووبوو باکوورێ کوردستانێ و ئه‌و ژی ل وێرێ گه‌هه‌شتبوو ئه‌بوو عنته‌ری. مه ل وێرێ ب گه‌رمی هه‌ڤدوو ماچ و هه‌مبێزکر و ئه‌م هه‌ردوو ئالی گه‌له‌ک پێک شاد بووین.
شکه‌فتا نیره باره‌گایێ شوڕشێ
مام حسێن دبێژیت: ئه‌م هه‌رچار پێکڤه چووین. ئه‌بو عنته‌ری ئه‌م برینه شکه‌فته‌کێ ل نێزیک گوندێ نیره یێ ده‌ڤه‌را گۆییان، ل باکوورێ کوردستانێ. وی ل شکه‌فتێ تابیعا خوه ژبن ئه‌ردی ئیناده‌ر و گۆته مه: بارزانی ئه‌ز یێ ڤرێكریمه ڤێرێ و من یا ده‌ست ب كاری كری و دێ مرۆڤێن جهێ باوه‌ریێ ل خوه كۆم كه‌ین. دڤێت ئاها ژ ڤێ شکه‌فتێ ئه‌م ئاگرێ شوڕشێ هه‌لکه‌ین و ب سه‌ر دوژمنی دا بچین و نه‌هێلین ئه‌و ل سه‌ر ئاخا مه بمینیت.
پشتی گه‌نگه‌شه ل سه‌ر هه‌لكرنا ئاگرێ شۆرشێ هاتیه كرن، ئه‌م سێ رۆژان ل ده‌ڤ ئه‌بو عه‌نته‌ری ماین، ل وێ شکه‌فتێ. پاشی وی گۆته من و خالێ منێ ئیسڤ: ئه‌ز دێ هنده‌ک ناما نڤێسم بۆ هنده‌ک هه‌ڤال و که‌سایه‌تیێن جهێ باوه‌ریێ یێن سێمێلێ. هوون وان ناما ببه‌ن بگه‌هیننه وان و بزڤڕنه‌ڤه. بیرا من تێت نامه‌یه‌ک ژ وان بۆ حه‌جی ره‌مه‌زانێ چه‌مزراڤی بوو. ئێک ژی بۆ حه‌جی عبدیێ کۆچه‌ر بوو. دیاربوو کو ئه‌بو عنته‌ری دنامێن خوه دا دوو داخواز ژ وان کربوون: ئێک: بێن و بگه‌هنه وی و ببنه پێشمه‌رگه. دوو: ئه‌گه‌ر هه‌ر وێ نه‌شێن، دناڤ سێمێلێ دا خه‌لکی هشیاربکه‌ن و ڕێکبێخن و هنده‌ک بزاڤا ل دژی دوژمنی ئه‌نجامبده‌ن. من و خالێ خوه نامێن خوه هه‌لگرتن و مه ژ ناڤ گۆییان به‌رێ خوه دا سێمێلێ. پشتی ئه‌م گه‌هه‌شتینه سێمێلێ مه ناما حه‌جی ره‌مه‌زانی دا ده‌ستی. وی گۆته مه: هوون دزانن پشتی شکه‌ستنا شوڕشێ دوژمنی بۆسته‌کا ئاخا مه ژی نه‌هێلایه کو بنگه‌هه‌کێ خوه نه‌دانابیته سه‌ر. ژ به‌ر هندێ بجهئینانا ڤێ داخوازیێ هێشتا گه‌له‌ك ده‌م بۆ دڤێت. دیسان هه‌ڤالێن کو مه نامه بۆ ئینابوون گۆتن: ئه‌م نه‌شێین نوكه مال و زارۆکێن خوه بهێلن و ژ نوی بچینه توركیا و بزه‌حمه‌ته نوكه شۆڕش جهێ خوه بگریت.
پشتی مه نامێن خوه گه‌هاندین ئه‌ز چووم من سه‌ره‌دانا ماڵا خوه ژی كر. ئه‌و ژی مه‌نده‌هۆش مان ژ به‌ر زه‌بوونا من یا وان چه‌ند ڕۆژان. ئه‌ز و خالێ خوه سێ شه‌ڤ و سێ ڕؤژان ب ڤه‌شارتی ماینه د مال دا. پاشی جاره‌كا دی هه‌ر ب شه‌ڤ ئه‌م ڤه‌گه‌ڕیاینه ڤه باکوورێ کوردستانێ و شكه‌فتا نیره، ل ده‌ڤ ئه‌بو عه‌نته‌ری. ئێدی پشتی هینگێ به‌رده‌وام ئه‌م لگه‌ل ئه‌بو عنته‌ری بووین، کو وی هینگێ ڕێکخستن و ئاماده‌کاری دناڤ خه‌لکێ باکوورێ کوردستانێ دا کرن ژ بۆ هه‌لکرنا ئاگرێ شوڕشێ.
مه‌فره‌زه‌یێن پێنچ كه‌سی
پشتی ده‌مه‌کی کێم جه‌وهه‌ر نامق (سه‌لیم) و که‌ریم شنگالی ( حه‌سه‌ن) ژی هاتن. جه‌وهه‌ر وه‌ک به‌رپرسێ هه‌رێما ئێک و که‌ریم ژی وه‌ک جێگرێ وی. ئه‌و هه‌ردوو لگه‌ل ئه‌بو عنته‌ری پێكڤه كۆمبوون و مه‌فره‌زه چێكرن. وی ده‌می پڕانیا پێشمه‌رگا خه‌لکێ باکوورێ کوردستانێ بوون. چه‌ک ژی هه‌ر یێ وان بوو. مه‌فره‌زه ژی پێنچ كه‌سی هاتنه چێکرن. حسێن ڕه‌مه‌زان سۆفی، هه‌جه‌ر حه‌جی ئیبراهیم، یوسفێ حاجی و دوو زه‌لامێن دی یێن خه‌لکێ گوندێ بێجهێ یێ ده‌ڤه‌را گۆییان، ئه‌و بوونه مه‌فره‌زه‌یه‌ک و حسێن بخوه ژی بوو سه‌رپه‌رشتێ مه‌فره‌زێ.
هه‌ر مه‌فره‌زه‌یه‌کێ سنوورێ کاری و ئه‌رکێ وان بۆ هاته ده‌ستنیشانکرن و ئێدی مه‌فره‌زا خوه به‌ردا ناڤا باشوورێ کوردستانێ، کو پێشیێ کارێ وان ڕێکخستن و هشیارکرنا خه‌لکی بوو. ل ده‌ستپێكێ مه‌فره‌زا وان هاتنه به‌ر ڕووبارێ خابووری ل ده‌ڤه‌را باتیفا و ب تایبه‌ت ل گه‌لیێ باڕهۆلێ. هه‌روه‌سا مه‌فره‌زێن دی ژی هه‌ر ئێک بۆ ده‌ڤه‌ره‌کێ هاتنه‌خوارێ. هۆسا ئه‌و وه‌ک مه‌فره‌زه مانه ل ده‌ڤه‌رێ هه‌تا سه‌رێ سالا 1977.
هه‌ر ئێك ژ مه چوار نان د چانتێ وی دا بوون
حسێن سۆفی به‌رده‌وام دبیت و دبێژیت: ل ده‌ستپێكا سالا 1977ێ شه‌هید زۆراب (زۆران عبدالعزیز پشتیوان) لگه‌ل گرۆپێ خوه یێ پێنچ كه‌سی ل گه‌لیێ بارهۆلێ گه‌هه‌شتنه مه. ئێدی ئه‌م لگه‌ل وان بووینه 10 که‌س. ل دانێ شه‌ڤێ مه دا ڕێ به‌ره‌ڤ باشوور ڤه، هه‌تا ئه‌م گه‌هشتینه گوندێ تلاكرۆ، ل ده‌ڤه‌را مانگێشکێ. هه‌لبه‌ت شه‌هید زۆراب کادره‌کی گه‌له‌ک زیره‌ک و شاره‌زا و ژێهاتی بوو. ناڤێن هه‌موو خه‌لکێ پاک و دلسۆز و کادرێن شوڕشا ئه‌یلولێ یێن جهێ باوه‌ریێ لگه‌ل وی بوون. هه‌ر گوندێ ئه‌م دچووینێ ئه‌وی دزانی کانێ دێ په‌یوه‌ندیێ ب کێ که‌ت و وان ب کارێن شوڕشێ ڕاسپێریت. ل وێرێ حه‌جی مه‌سیحا یێ تیلاكرۆی مه ژ خه‌و ڕاكر و شه‌هید زۆراب لگه‌ل ئاخڤت و گۆتێ: تو به‌رپرسی ژ خه‌لكێ ڤی گوندی. شۆرشێ یا ده‌ستپێكری دڤێت هوون ژی ده‌ست ب کار و خه‌باتێ بکه‌ن. هۆسا وی هه‌می تشت بۆ شرۆڤه‌كرن. مه‌سیحای ژی گۆت: ئه‌ز دێ كه‌سێن جهێ باوه‌ریێ دناڤ گوندی دا ڕێکئێخم و هشیار كه‌م. ئه‌م ژ وێرێ چووینه گوندێ برجینی ل مالا ئه‌حمه‌دێ سمێ. شه‌هید زۆراب لگه‌ل وی و كورێن وی ئاخڤت و هنده‌ك نامه دانه ڤێ بۆ هنده‌ک که‌سێن جهێ باوه‌ریێ، دا کو بگه‌هیننه وان. ژ برجینی ئه‌م به‌ره‌ڤ ڕۆژئاڤا ڤه چووینه ده‌ڤه‌را لێفێ. ئه‌و ده‌ڤه‌ر هه‌موو ب چیا و دۆل و نهال ڤه مه پشکنی کانێ بنگه‌هێن دوژمنی ل کیرێ هه‌نه و پێشمه‌رگه دێ شێت خوه ل کیرێ هشارده‌ت. ئه‌ڤ گه‌ڕا مه 10 رۆژان ڤه‌كێشا. پاشی ئه‌م زڤڕین چووینه چیایێ پشتا گوندێ پاسێ. به‌رده‌وام هه‌ر ئێك ژ مه چوار نان د چانتێ وی دا بوون. چونکی ڕه‌وشا وه‌سا بوو کو دبیت گه‌له‌ک ڕۆژا ئه‌م نه‌شیێن بچینه چ گوندان یان ده‌ستێ که‌سێ نه‌گه‌هیته مه نانی بۆ مه بینن. پاشی و ژ وێرێ ئه‌م ڤه‌گه‌ڕیاین و چووینه گوندێ خیزاڤا ل ده‌ڤه‌را باتیفا. ل وێرێ شه‌هید زۆرابی هنده‌ک کارێن ڕێکخستنێ ئه‌نجامدان و پاشی هه‌ر د وێ شه‌ڤێ دا دیسا ئه‌م ڤه‌گه‌ڕیاینه هه‌دریشێ ل باکوورێ کوردستانێ.
ڤه‌گه‌ڕا ئه‌فسه‌رێن پارتی ژ ئه‌ورۆپا
ده‌رباره‌ی وێ پرسیارێ، ئه‌رێ ده‌مێ ل گولانا ساڵا 1977ێ ل بێلمبیرێ شه‌ڕه‌کێ مه‌زن ڕوودای و زۆراب و حه‌جی قادو و لگه‌ل کۆمه‌کا دیا پێشمه‌رگا شه‌هید بووین تۆ ل كیڤه بووی؟ مام حسێن دبێژیت: وی ده‌می هنده‌ك کادرێن پارتی کو پڕانیا وان ئه‌فسه‌رێن ده‌رچوویا کولیژا له‌شکه‌ری و کادرێن شوڕشا ئه‌یلولێ بوون و پشتی شکه‌ستنێ چووبوونه ئه‌ورۆپا. نوکه ژی ئه‌و ب ڕێیا سوریێ ڤه‌گه‌ڕیابوونه کوردستانێ. ئه‌ز باوه‌ر دکه‌م ئه‌و پێنج که‌س بوون. بڕیار بوو ئه‌و بچنه باره‌گایێ هه‌رێما دوو ل هه‌رک و بێداڤ و باره‌گایێ گه‌لیێ گۆسته‌ی ل ده‌ڤه‌را سیده‌کان. ئه‌بوعه‌نته‌ری ژی گرۆپێ مه ڕاسپارت کو ئه‌م وان بگه‌هینینه ده‌ڤه‌را ڕووشینێ، ل باره‌گایێ مسته‌فا نێروه‌ی. ب پێنچ رۆژان مه ئه‌و گه‌هاندنه وێرێ. وی ده‌می مسته‌فا نێروه‌یی 10 زه‌لام دگه‌ل دا بوون د كۆخه‌كی دا و بنگه‌هێ خوه ل وێرێ دانا بوو. مه ئه‌و پێنج کادر دانه ده‌ستێ مسته‌فا نێروه‌یی ل ڕووشینێ و ئه‌م ڤه‌گه‌ریاینه ڤه. ب ڕێڤه مه زانیبوو کو شه‌ڕه‌کێ مه‌زنێ ل بێلمبیرێ ڕوودای و گه‌له‌ک هه‌ڤالێن مه یێن شه‌هیدبووین، لۆما ل زڤڕینێ مه ڕێکا خوه د وێرێ ئێخست. به‌لێ پا ئه‌و ده‌مه‌ک بوو شه‌ڕ بدوماهی هاتی.
پشتی ئه‌م زڤڕینه ده‌ف ئه‌بو عنته‌ری ل هه‌دریشێ، نامه‌یه‌ك بۆ وی هاتبوو كو عه‌بدولره‌حمان سالح لگه‌ل مه‌زفره‌زا حه‌مید شه‌ریفی، وان هێرشا کریه سه‌ر بنگه‌هه‌کێ دوژمنی ل ده‌ڤه‌را شه‌رانشێ وعبدالرحمن سالح یێ شه‌هید بووی.
لێدانا باره‌گایێ فه‌وجا له‌شکه‌ری ل ئه‌رمشتێ
مام حسێن دبێژیت: هه‌رچه‌نده ساڵ ناهێته بیرا من. لێ ئه‌ز دزانم کو به‌ری کۆنگرا پارتی بوو. ئه‌م هاتبووینه خوارێ ل ده‌ڤه‌رێ، لگه‌ل ئه‌بو عنته‌ری و محمه‌د میرزا ژی لگه‌ل مه بوو. باره‌گایێ فه‌وجه‌کا له‌شکه‌رێ دوژمنی ل نێزیک گوندێ ئه‌رمشتێ بوو، ل ده‌ڤه‌را لێفێ. مه بڕیاردا کو ئه‌م بچین ل وێ فه‌وجێ بده‌ین. هه‌رچه‌نده مه دزانی کو ب وی چه‌کی و وێ هێزا مه هه‌ی ئه‌م نه‌شێین زیانێ بگه‌هینینه دوژمنی، لێ ته‌نێ مه دڤیا بۆ دۆست و دوژمنان دووپات بکه‌ین کو ده‌نگێ شوڕشێ یێ بلنده. ئه‌م ل گوندێ بێشیلكێ بووین، ل به‌ر ڕووبارێ خابووری. ئه‌م ڕابووین ب شه‌ڤ، مه ب جلك ڤه ل ئاڤێ دا و ئه‌م چووین ته‌قه‌یه‌کا بله‌ز مه ل باره‌گایێ فه‌وجا دوژمنی کر. ئێدی وه‌کی گورگی مه خوه هاڤێت و به‌ره‌ڤ باکوور ڤه. ئه‌م هینگی ڕاوه‌ستیان هه‌تا مه خوه گه‌هاندیه چیایێ پشتا گوندێ پاسێ، ل قۆنتارا چیایێ مه‌تینا. سپیدێ زوو سێ فرۆكێن له‌شکه‌رێ ئیراقێ هاتن و هه‌تا بوویه شه‌ڤ ئه‌و هه‌ر ل مه دگه‌ڕیان. هه‌تا بوویه شه‌ڤ ئه‌م ژ وی چیای هاتینه خوارێ.
به‌ره‌ڤ کۆنگرا نه‌هێ
ل ساڵا 1979 ئاماده‌کاریێن کۆنگرا نه‌هێ یا پارتی دهاتنه کرن، لۆما پڕانیا کادر و پێشمه‌رگێن هه‌رێما ئێک ژی به‌ره‌ڤ رۆژهه‌لاتێ کوردستانێ چوون ژ بۆ کۆنگرێ. وی ده‌می هه‌ژماره‌کا کێما پێشمه‌رگه‌ی ب سه‌رپه‌رشتیا غازی زێباری مابوونه ل باره‌گایێ هه‌رێما ئێک ل کۆماته‌ی. ل گولانا وێ ساڵی هێرشه‌کا مه‌زنا دوژمنی هاته سه‌ر باره‌گای، لێ پێشمه‌رگه‌ی دربێن مه‌زن لیدان و ئه‌و نه‌شیان باره‌گای بگرن و پاشڤه ڕه‌ڤین.
مام حسێن ژی لگه‌ل وێ هێزێ بوو یا کو چوویه ڕۆژهه‌لاتێ کوردستانێ. کو ل گۆره‌ی گۆتنا وی ئه‌و نێزیکی 400 پێشمه‌رگا هه‌بوون. ئه‌و ل گوندێ خانه‌گێ یێ سنوورێ رۆژهه‌لات و باکوور چوونه ناڤ ئاخا ڕۆژهه‌لات و ل سه‌ر وان گوندان هاتنه پارڤه کرن، هه‌تا کو کۆنگره تێته گرێدان.
حسێن ره‌مه‌زان دبێژیت: ئه‌م 20 ڕۆژان ماینه ل گوندێ تاهر خانێ کوڕێ سمكویێ شكاك، هه‌تا کو جهێ كۆنگرێ دهێته ده‌ستنیشان كرن.
ئه‌م ماینه ل وێرێ هه‌تا کۆنگره ژی هاتیه گرێدان. شه‌ڤه‌کێ ئه‌ز و که‌ریم شنگالی، ئه‌بو عنته‌ر و گرۆپا مه چووینه باره‌گایێ سه‌رۆک مه‌سعود بارزانی. سپیدێ بۆ تێشتێ سه‌مون بۆ مه ئینان. من گۆتێ: ما خۆنه ڤێرێ ژی کۆماته‌یه دێ سه‌مۆنێ قه‌د كه‌ین. پاشی سه‌رۆك هات و ئه‌م چووینه ده‌ستێ وی. لێ من گۆته سه‌رۆكی: ئه‌ز بخوه دێ هێمه سه‌رێ ته، دا کو هێشتا ئه‌ز شه‌هید نه‌بوویم و یێ ساخ ئه‌و مرادا من بجی بێت.
کۆنگره بدوماهی هات و کاک مه‌سعود وه‌ک سه‌رۆکێ پارتی هاته هه‌لبژارتن. ئه‌م چووین مه پیرۆزبایی لێکر. بڤی شێوه‌ی ئه‌م نێزیکی سێ مه‌هان ماینه ل ڕۆهه‌لاتێ کوردستانێ و ل سه‌رێ ساڵا 1980، د سه‌قایه‌کێ به‌فر و باگه‌ر و سه‌قه‌م دا، مه دا ڕێ و ئه‌م زڤڕینه‌ڤه باره‌گایێ خوه ل کۆماته‌ی.
دگه‌ل ڕێکخراوا عه‌ین زالا
مام حسێن دبێژیت: پشتی ئه‌م ژ کۆنگرا نه‌هێ زڤڕین و ل شوونا هه‌رێما ئێک بوویه لقا ئێک و ئێدی ل ساڵا 1981 ل شوونا مه‌فره‌زا ژی ڕێکخراوێن پێشمه‌رگه‌ی هاتنه دامه‌زراندن، کو هینگێ ژمارا پێشمه‌رگه‌ی ژی زێده ببوو. ئێدی ئه‌ز ژی هاتمه ڤه‌گوهاستن بۆ رێكخراوا عه‌ینزاله یا سه‌ر ب لژنا ناڤچا زاخۆ ڤه. وی ده‌می محه‌ما قاسم بوو به‌رپرسێ رێكخراوێ و برایێ وی ئوسمان قاسم ژی بوو جێگرێ وی. ڕێکخراوا ژی هه‌ر ئێکێ ده‌ڤه‌ره‌ک وه‌ک سنوورێ چالاکیێن وێ بۆ هاتبوو ده‌ستنیشانکرن، لێ دیسان ژی ئه‌و د ئازاد بوون کانێ ل چ ده‌ڤه‌رێن دی ژی گه‌ڕ و چالاکیان ئه‌نجامبده‌ن.
ژ به‌ر کو من د کارێ خوه یێ به‌رێ یێ پاراستنێ دا سه‌ربۆره‌کا باش هه‌بوو ژ بۆ کارێن نهێنی و ئه‌نجامدانا کار و چالاکیێن نهێنی و تایبه‌ت. لۆما هه‌ر ل ڕێکخراوا عه‌ین زالا ژی، زێده‌باری کارێ خوه یێ لگه‌ل ڕێکخراوێ، مه‌فره‌زه‌یه‌کا تایبه‌ت دانه دگه‌ل من دا ژ بۆ ئه‌نجامدانا کارێن تایبه‌ت و نهێنی.
چالاکیه‌کا بژاره
بڤی ئاوایی ئه‌م دبه‌رده‌وام بووین ل سه‌ر کار و چالاکیێن خوه یێن پێشمه‌رگاتیێ. ئێدی پشتی ده‌مه‌کی ئوسمان قاسم بوو به‌رپرسێ رێكخراوا مه. وی ده‌می ژی گه‌له‌ک جارا دوو سێ ڕێکخراوێن پێشمه‌رگه‌ی خوه ددا ئێک و پێکڤه چالاکی ئه‌نجامددان. هه‌رچه‌نده ساڵ ناهێته بیرا من. لێ ڕێکخراوا مه و ڕێکخراوا شه‌هید شه‌هباز سالح و ڕێکخراوا شه‌هید محه‌مه‌د سالح ب سه‌رپه‌رشتیا قاره‌مانێ نه‌مر محه‌مه‌د خالد بۆسه‌لی، مه هه‌رسێ ڕێکخراوا پێکڤه پلانا لێدان و گرتنا بنگه‌هه‌کی دوژمنی دانا، کو دکه‌فته هنداڤی باره‌گایێ فه‌وجا له‌شکه‌ری ل شیشێ ل نێزیک خامتیری، ل ده‌ڤه‌را شه‌رانشێ. دگۆتنه وی بنگه‌هی ره‌بیا كمری. هه‌ڤاله‌کی مه گۆتنێ عیسو ب رۆژێ ڤه‌دیتن ل سه‌ر ره‌بیێ كر و ڤه‌گه‌ڕیا و گۆته مه: “پیرۆز بیت هه‌ر ژ نوکه. چونکی ئارمانجه‌کا خواریه و بێ زیان دێ گرین”. دانێ ئێڤاری مه هێرش کرێ و دده‌مه‌کی کورت دا مه گرت و ئه‌م چووینه تێدا. ده‌مێ ئه‌م چووینه د ره‌بیێ دا تۆپه‌كا 82ملم دگه‌ل 400 گولله‌یێن تۆپی تێدابوون. هه‌لبه‌ت چه‌ک و ته‌قه‌مه‌نی و پێدڤیێن له‌شکه‌ریێن باش مه گرتن. لێ تشتێ هه‌ری خوه‌ش بۆ مه؛ ئه‌و تۆپا 82ملم بوو کو هینگێ دناڤ شوڕشێ دا ئه‌و چه‌ک گه‌له‌کێ کێم بوو. خوه‌شیا دی ژی ئه‌و بوو کو ئه‌و چالاکی بێ زیان هاته ئه‌نجامدان.
پشتی هینگێ هه‌مان هێزا وان تێن و ل هنداڤی ده‌رکارێ ل باکوورێ زاخۆ ژی، هێرشی بنگه‌هه‌کێ دیێ دوژمنی دکه‌ن و وی ژی دگرن و چه‌ک و ته‌قه‌مه‌نیه‌کێ باش بده‌ست خوه‌ڤه دئینن و پێشمه‌رگه ژی بێ زیان ده‌رباز دبن.
بۆسه‌یه‌کا کوژه‌ک بۆ دوژمنی
حسێن ره‌مه‌زن سۆفی دبێژیت: ل هه‌مان گه‌ڕێ و پشتی چه‌ند رۆژه‌كان، هه‌ر مه وان سێ ڕێکخراوان بۆسه‌یه‌ک ل سه‌ر ڕێکا زاخۆ- باتیفا دانا ل به‌رامبه‌ری بێرسڤێ. ئێڤاری کاروانه‌کێ له‌شکه‌رێ ئیراقێ، کو پێکدهات ژ 18 ترۆمبێلێن له‌شکه‌ری هاتن و که‌فته‌نه بۆسه‌یا مه. پێشمه‌رگه‌ی ئه‌و دانه به‌ر ئاگرێ چه‌کێ خوه. دوو تۆمبێل ژ وان ب ئێکجاری هاتنه سۆتن و دوو ژی ژ کار که‌فتن و مانه دجهدا. گه‌له‌ک سه‌ربازێن دوژمنی هاتنه کوشتن و هنده‌ک ژی ڕه‌ڤینه ناڤ مالێن بێرسڤێ. ئه‌م ژی بێ زیان ڤه‌گه‌ڕیاینه جهێن خوه.
ئه‌بو شه‌عبو دبێژیت کو؛ ئه‌و هه‌ر ل سه‌ر وان چالاكیێن له‌شكه‌ری د به‌رده‌وام بوون. هینگێ دوژمنی سپیدێ له‌شکه‌ر دئینان و ددانانه سه‌ر ڕێکا و خالێن زیره‌ڤانیێ، ل دژی پێشمه‌رگه‌ی و خه‌لکێ ده‌ڤه‌رێ. ل سه‌رێ سالا 1982ێ ڕێکخراوا وان بڕیارێ دده‌ت کو ل نێزیک گوندێ لێڤۆ ل وان له‌شکه‌ران بده‌ت. ئه‌بو شه‌عبو ب سه‌رپه‌رشتیا 10 پێشمه‌رگا دچیت و ئه‌و ل كه‌ندالێن لێڤو هێرشی سه‌ر چوار ترومبێلێن له‌شکه‌ری دکه‌ن، یێن کو تێن زێره‌ڤانا دانن. هه‌ڤالێن وان یێن دی ژی بسه‌رپه‌رشتیا ئۆسمان قاسمی ل هنداڤی وان چاڤدێریا وان دکه‌ن، کو هه‌رده‌ما ئه‌و پێدڤی هاریکاری بن دا کو دهه‌وارا وان بچن. لێ ئه‌و چالاکیا خوه بسه‌رکه‌فتی ئه‌نجامدده‌ن و هه‌ژماره‌کا سه‌ربازێن دوژمنی دکوژن و بێ زیان دزڤڕنه‌ڤه.
مه بۆسه‌یه‌ک ل به‌ر سه‌دامی دانا، ب ده‌هان ته‌رم د مه‌یدانا شه‌ڕی دا مان
مام حسێن دبێژیت: ل نه‌ورۆزا ساڵا 1981 پێزانین ژ ڕێکخستنێن مه یێن ناڤا باژێڕێ زاخۆ گه‌هه‌شتنه مه کو؛ سه‌دامێ سه‌رۆکێ ئیراقێ یێ هاتیه ئیبراهیم خه‌لیلا دناڤ خه‌لکی دا، کو ل وێرێ خه‌لکێ زاخۆ وێ ڕۆژێ جه‌ژنا نه‌ورۆزێ ب ئاهه‌نگ و شاهی پیرۆز دکر. پێزانین به‌رده‌وام دبن و دبێژن: ب باوه‌ریا مه پشتی ئیبراهیم خه‌لیلا سه‌دام دێ هێته باتیفا ژی. ڤێجا مه ب پێدڤی زانی کو ئه‌م وه ئاگه‌هدار بکه‌ین.
هه‌ر ئێکسه‌ر پشتی گه‌هه‌شتنا ڤان پیزانینان، ڕێکخراوا مه و هنده‌ک ڕێکخراوێن دیێن پێشمه‌رگه‌ی، ئه‌م ئێکسه‌ر چووینه سه‌ر جادا زاخۆ- باتیفا ل زه‌مبیل فرۆشی ل ڕۆژئاڤایێ باتیفا. مه ل وێرێ بۆسه‌یه‌کا گه‌له‌کا موکوم دانا. پلان وه‌سا باش هاته داڕشتن کو ئه‌گه‌ر سه‌دام بێت، هه‌لبه‌ت دێ هێزه‌کا مه‌زنا له‌شکه‌ری ژی لگه‌ل بیت، لۆما دڤێت ب هیچ شێوه‌یه‌کی ئه‌و ژ ده‌ستێ مه ڕزگار نه‌بیت.
جهێ مه بۆسه لێ دانای دنیڤا هێزێن دوژمنی دا بوو. به‌لێ مه دڤیا ب هه‌ر بوهایه‌کی بیت ئه‌م سه‌دامی ژناڤببه‌ین. جهێ بۆسه‌یا مه بخوه بنگه‌هه‌کی دوژمنی ئێکسه‌ر دکه‌فته هنداڤی، لێ مه هنده‌ک هه‌ڤال دانابوونه به‌ر کو وان مژیل بکه‌ن. دیسان ل ڕۆژهه‌لاتێ مه ب 3-4 کلم باتیفایه و باره‌گایێ لیوا له‌شکه‌ری و ئه‌من و هه‌موو ده‌زگایێن دیێن به‌عسیا. ل ڕۆژئاڤایێ مه ژی باره‌گایێ فه‌وجا له‌شکه‌ری یا ده‌شتکا چیێ یه، کو ئه‌و ژی 1کلم نێزیکی مه‌یه. که‌واته مه بۆسه‌یا خوه یا د نیڤا دلێ دوژمنی دا دانای. هێزا مه ژی هند نه‌بوو کو تێرا هندێ بکه‌ت ئه‌م دوو بۆسه‌یێن دیێن لاوه‌کی ل هه‌ردوو ئالیێن چه‌پ و ڕاستێ خوه دانین، دا کو ئه‌گه‌ر ژ وان هه‌ردوو جهان هێزێن دوژمنی هاتنه مه ڕێگری لێ بێته‌کرن.
ئه‌م یێ د بۆسه‌یێ دا و تبلا مه یا ل سه‌ر جه‌له‌بکێ تڤه‌نگێ و ستێرا مه یا ل جادێ. ئه‌مێ ل هیڤیێ کو ئه‌ڤرۆکه ل سه‌ر ڤێ جادێ دیلانه‌کا گه‌رم لگه‌ل سه‌دامی بگێڕین. ده‌مه‌کی مه دیت کو ئه‌ڤه کاروانه‌کی مه‌زنێ له‌شکه‌ری هات. ده‌مێ مه ئه‌و کاروانێ مه‌زن دیتی ئه‌م پشتراست بووین کو ئه‌ڤه کاروانێ سه‌دامی یه. ڕێزا تۆمبێلێن له‌شکه‌ری گه‌هه‌شته نیڤا بۆسێ و مه ژ هه‌رچار ڕه‌خا لێدا. هه‌ر شێلکا ئێکا گه‌له‌ک ته‌رم ژ دوژمنی که‌فتن. شه‌ڕ گه‌له‌ک گه‌رم بوو. هێزا دوژمنی ب ژمارێ و چه‌کی گه‌له‌ک ژ مه مه‌زنتر و زێده‌تر بوو. به‌لێ مه شه‌ڕێ مان و نه‌مانێ دکر و دوژمن دناڤ بۆسا مه دا وه‌ک گێژ و هارا لێهاتبوو. هێشتا شه‌ڕی نیڤ ده‌مژمێرێ نه‌ڤه‌کێشای، مه دیت کو ب ده‌هان تۆمبێلێن تژی له‌شکه‌ر ژ باتیفێ هاتن و گه‌هه‌شتنه مه‌یدانا شه‌ڕی. لێ یا هه‌ری خراب ئه‌و بوو کو، باره‌گایێ فه‌وجا له‌شکه‌رێ دوژمنی ل ده‌شتکا چیێ گه‌له‌ک دنێزیکی مه بوون. ئه‌و ئێکسه‌ر ب په‌یاده هاتن و دڤیان ل پشت مه بزڤڕن و مه بهێلن دناڤبه‌را هه‌رسێ هێزان دا. لێ پێشمه‌رگه‌ی ب وێ ژمارا خوه یا کێم و وی چه‌کێ ساده، وێ ڕۆژێ شه‌ڕه‌ک کر و ده‌رسه‌ک دا دوژمنی کو چ جارا ژبیر نه‌که‌ت.
دیسان پشتی ده‌مه‌کی کێم مه دیت کو هێزه‌کا دیا پێشمه‌رگه‌ی ل پشت مه یا سه‌رکه‌فتیه گربه‌خشوی و هێرشی دوژمنی دکه‌ت، کو ئه‌ڤه ژی ڕێکخراوا شه‌هید مه‌حمود یوسف بوو ب سه‌رپه‌رشتیا شه‌هید محو گه‌ودا. ئه‌و ژی ل وێ ده‌ڤه‌رێ بوون. ل ده‌نگێ شه‌ڕی د هه‌وارا مه هاتبوون. ڕاستی ژی وان هێرشا له‌شکه‌رێن ده‌شتکا چیێ ل سه‌ر مه سست کر، ئه‌گه‌ر نه دبیت ئه‌و دپلانا خوه دا ب سه‌رکه‌فتبان و ئه‌م دۆرپێچکربان.
ل گۆره‌ی شاهدان و خه‌لکێ ده‌ڤه‌رێ نێزیکی 70-80 له‌شکه‌ر ژ دوژمنی هاتبوونه کوشتن وێ ڕۆژێ، کو ب مه‌هان ژی پشتی هینگێ خه‌لکی ته‌رمێن وان و چه‌کێن وان ل ناڤ وان بیستان و به‌ر ئاڤا ددیتن.
مخابن دڤی شه‌ڕی دا دوو هه‌ڤالێن مه شه‌هید بوون و که‌سه‌کێ خه‌لکێ باتیفێ ژی کو ل ناڤ بیستانێ خوه بوو، له‌شکه‌رێن دوژمنی ئه‌و ژی شه‌هیدکربوو.
دوماهیێ ژی ده‌رکه‌فت کو سه‌دام لگه‌ل ڤی کاروانێ له‌شکه‌ری نه‌بوو، به‌لکی ئه‌و هه‌ر ژ ئیبراهیم خه‌لیلا ب هه‌لیکۆپته‌رێ زڤڕی بوو و چووبووڤه به‌غدا.
پشتی ڤی شه‌ڕی ب چه‌ند ڕۆژه‌کان دوژمنی خالێن زێره‌ڤانیێ دانانه گربه‌خشوی، ل ڕۆژئاڤایێ جهێ بۆسه‌یا مه. گربه‌خشو ژی ژ بۆ پێشمه‌رگه‌ی جهه‌کێ ستراتیژی بوو. لۆما ئه‌م چووین ڕێکخراوا مه هێرشی وان خالان کر و دربه‌کێ کوژه‌ک مه لێدا. وێ جارێ ژی هێزه‌کا مه‌زن ژ ده‌شتکا چیێ هێرشی مه کر. لێ ڕێکخراوا شه‌هید محه‌مه‌د سالح ب سه‌رپه‌رشتیا محه‌مه‌د خالد بۆسه‌لی، کو ل گوندێ لێڤو بوون، ئه‌و د هه‌وارا مه هاتن و پێکڤه مه ل هێزا دوژمنی دا و ئه‌و شکاندن.
ئه‌ز ل چیا پێشمه‌رگه‌مه و مالباتا من ل حلله زیندانینه
پشتی ڤی شه‌ڕی پێزانین گه‌هه‌شتنه من كو، حكومه‌تا ئیراقێ هه‌وه‌کا هۆڤانه یا ده‌ستپێکری و ب ده‌هزاران ژن، زارۆک، پیر و کال و گه‌نجێن مالباتێن پێشمه‌رگا یێن گرتین و زیندان کرین. هه‌ر ژ زیندانێ ده‌ڤه‌را مه بگره و هه‌تا باشووێ ئیراقێ هه‌موو زیندان یێن تژی کرین ژ ڤی خه‌لکێ بێ گونه‌هـ. هه‌ر لگه‌ل ڤێ هه‌وا هۆڤانه، دایك و باب و هه‌ڤژینا من و سێ كۆرێن من ژی یێن گرتین و برین ل باژێڕێ حلله زیندان کرین.
هه‌لبه‌ت داگیرکه‌رێن ئیراقێ ژن و زارۆک و مالباتێن مه گرتبوون دا کو گڤاشتنێ ل سه‌ر مه بکه‌ن، دا ئه‌م بێین خوه ڕاده‌ستی وان بکه‌ین. لێ به‌رۆڤاژی ڤێ چه‌ندێ، ئێک پێشمه‌رگه ژی من نه‌بهیست کو ل بن ڤێ گڤاشتنێ خوه ڕاده‌ست بکه‌ت. به‌لکی که‌رب و کینا وان به‌رامبه‌ری دوژمنی مه‌زنتر لێهات و ئێدی وان دربێن مه‌زنتر ل دوژمنی ددان. ئه‌ز بخوه ژی پشتی مالباتا من هاتیه زیندان کرن، ئێدی ئه‌ز بێ چالاکی نه دڕاوه‌ستام. ئه‌گه‌ر خوه ڕێکخراوا مه ل بێنڤه‌دانێ ژی با، من هنده‌ک هه‌ڤال دگه‌ل خوه دبرن و ئه‌م دچووین مه هنده‌ک چالاکیێن تایبه‌ت ل دژی دوژمنی و سیخوڕێن وان ئه‌نجامددان.
نێزیکی دوو ساڵان مال و زارۆکێن من ل حلله مانه د زیندانێ دا. پاشی ل دوماهیا ساڵا 1982 ئه‌و هاتنه ئازادکرن. پاشی من ئه‌و ئینانه ناڤ شوڕشێ ل ده‌ڤه‌رێن رزگارکری و ل گوندێ ئه‌رمشتێ، ل ده‌ڤه‌را لێفێ ئاکنجی کرن.
دیسان برینداریا گران
مام حسێن دبێژیت: دوماهیا مه‌ها ته‌باخا ساڵا 1984 بوو. ئه‌م تازه ژ چالاکیه‌کا له‌شکه‌ری ڤه‌گه‌ڕابووین. سپێده‌کا زوو بوو. ئه‌ز ل مال بووم ل ئه‌رمشتێ. هنده‌ک هه‌ڤالێن دی یێن پێشمه‌رگه ل ده‌ف من بوون، ئه‌م ل هیڤیا تێشتێ بووین و ئه‌م بخۆ دئاخفتین. من هند دیت بوو قێڕی و هه‌وارا ژنێن گوندی و گازی کرن: گه‌لی پێشمه‌رگا ڕابن، دوژمنی گوند گرت! مه ژی ئێکسه‌ر ده‌ست دا چه‌کێ خوه و ئه‌م ده‌رکه‌فتین. ده‌مێ ئه‌ز ده‌رکه‌فتیم من دیت کو ئه‌و هێزا دوژمنی یا هێرشی سه‌ر گوندی دکه‌ت هه‌موو جاشن، ب جلکێن کوردینه. ئه‌و ژ چه‌ند ئالیان ڤه یێن تێن هێرشی گوندی دکه‌ن و ده‌ستپێکرن گوند دانه به‌ر گوللێن ئاربیجیان. شه‌ڕی ده‌ستپێكر و گه‌رم بوو. من گۆتێه هه‌ڤالان:ئه‌ڤه شه‌ڕێ منه. ئه‌ز ل ڤێرێ یێ شاره‌زامه. مه بزاڤکرن کو ده‌ستپێکێ ڕێگریێ ل جاشا بکه‌ین کو نه‌گه‌هنه گوندی. پاشی قۆناغا دوو هێرش بکه‌ینێ و وان بشکێنین. مه و هنده‌ك براده‌رێن دی یێن گوندی، مه خوه كره ئێك و مه خوه گه‌هانده جهه‌کی کو دبێژنێ باهیڤا عیسێ، ل پشتا بیستانێن گوندی. ده‌ستپێکێ مه پلانا خوه دانا و مه ئه‌و ده‌ر گرت و مه جاش ژ گوندی دانه پاش. پاشی مه هێرشی وان کر و مه ئه‌و شكاندن. دیار بوو کو ئه‌و نه ژ جادا زاخۆ و حه‌سه‌ناڤا ڤه هاتبوون. لێ ئه‌و ل ده‌شتا دووبانێ سه‌رکه‌فتبوونه چیایێ سپی و ژووردا ژ چیای هێرشی گوندی کربوون. ده‌ما ئه‌و شکه‌ستین، به‌رێ وان که‌فته گه‌لیێ ئه‌رمشتێ و به‌ر ب چیایێ سپی ڤه ڕه‌ڤین. ئه‌م د دووڤ وان دا چووین و گه‌هه‌شتینه گه‌لی. ل وێرێ ئوسمان قاسم و هه‌ڤالێن مه یێن دی ژی گه‌هه‌شتنه مه. د گه‌لی دا گرۆپه‌کێ 7 که‌سی یێ جاشان مابوون و هاتبوونه دۆرپێچکرن. مه لێدان، ئه‌و 7 ژی هاتنه کوشتن. هه‌ڤالێ مه عه‌لی ره‌شید ئه‌رمشتی ڕۆله‌کی باش هه‌بوو د وی شه‌ڕی دا.
شه‌ڕێ مه به‌رده‌وام بوو. جاش د ڕه‌ڤین و سه‌ردکه‌فتنه چیای و ئه‌م ژی ل جهێ ژ وان نزمتر بووین و مه هێرشی وان دکر. ئه‌ز و هه‌ڤالێ مه حه‌سه‌ن ل جهه‌کی بووین و مه‌شه‌ڕ دکر. ئه‌ز ل به‌ر به‌ره‌کی بووم. ده‌مه‌کی من هند دیت کو شێلکه‌کا گوللا هاته من و وێ شێلکێ هه‌میێ ژ ڕانێ من گرت. ئه‌ز بگرانی بریندارکرم و پێ من ژی ژ قوقلکێ شکاند و ئه‌ز که‌فتمه به‌ر به‌ری. لێ هه‌ڤالێ منێ مێرخاس حه‌سه‌ن ل به‌ر وی جاشی ڕاوه‌ستا و هینگێ ده‌ست ژێ به‌ردان هه‌تا ئه‌و ژی کوشتی و ئێخستیه پشت به‌ری.
پشتی هینگی هه‌ڤالێن مه یێن دی ژی هاتن و ئه‌ز ب ته‌ره‌كتورێ ئینامه باره‌گایێ لژنا زاخۆ ل گه‌لیێ هارینا. خوینا من گه‌له‌ک یا دچیت و بریندار هێشتا ژی هه‌بوون، وه‌كو شه‌هید محه‌مه‌د شه‌فیق زاخۆیی و چه‌نده‌کێن دی ژی. ژ به‌ر کو باره‌گایێ مه ژی که‌فتبوو بن تۆپباران و بۆمبارانێ. لۆما هه‌ڤالان ئه‌م برینه شكه‌فتێ و هنده‌ک په‌رستارێن پێشمه‌رگه هاتن برینێن مه ل گۆره‌ی شیانێن خوه چاره‌سه‌ر دکرن. به‌لێ پا شیانێن وان جامێران نه یێن برینێن گرانێن وه‌کی یێن مه بوون.
خوینا من ب ته‌ره‌كتورێ دا دچوو
مام حسێن به‌ردوام دبیت و دبێژیت: هه‌رچه‌نده من به‌حسێ به‌ره‌یێ ئه‌رمشتێ بتنێ کر. لێ ئه‌ڤ شه‌ڕه شه‌ڕه‌کی گه‌له‌ک مه‌زن بوو، کو ل نێزیکی 10 به‌ره‌یێن جودا هێرشا جاشا و له‌شکه‌ری بۆ سه‌ر هه‌ردوو لژنێن دهۆک و زاخۆ ده‌ستپێکربوو. هه‌ما بێژه هه‌موو سنوورێ ده‌ڤه‌را مانگێشکێ، ده‌ڤه‌را لێفێ، پشتا گه‌لیێ دهۆکێ و چیایێ سپی هه‌موو ڤه‌گرتبوو. شه‌ڕی نێزیکی هه‌فتیه‌کێ ڤه‌کێشا. ب ده‌هان جاش و له‌شکه‌ر ژ دوژمنی هاتنه کوشتن،، کو ئێک ژ وان بناڤێ عبدالله زێباری ب پلا مقدم بوو. ژ ئالیێ شۆڕشێ ژی 15 شه‌هید هه‌بوون، کو 10 پێشمه‌رگه و 2 به‌رگری مللی و 2 ژی هاوڵاتی بوون. دوژمن بهیچ شێوه‌یه‌کی نه‌شیا بگه‌هیته باره‌گایێن پێشمه‌رگه‌ی و پشتی زیانێن مه‌زن و شکه‌ستنه‌کا خراب ڕه‌ڤین و پاشدا چوون.
پشتی شه‌ڕ گه‌له‌ک گه‌رم بووی و هه‌موو ده‌ڤه‌ر ڤه‌گرتین و مه‌ترسی ل سه‌ر چیایێ سپی و ده‌ڤه‌را لێفێ زێده‌بووی، هه‌ڤالا ئه‌ز ب ته‌ره‌كتورێ ژ گه‌لیێ هارینا ڤه‌گوهاستمه گوندێ تلاكرۆ و پاشی ژ وێرێ ژی برمه گوندێ غولدیا ل به‌ر ڕووبارێ خابووری. سواریا تراکتورێ ژی، ڕێکه‌کا هندا دوور و ڕێکا ئاخێ یا نه‌خۆش و ب که‌ند و کۆر بوو و وه‌کی مه به‌ری نوکه ژی دیارکری، مه چ نووژدارێن دروست ژی نه‌بوون. ژ به‌ر هندێ بڕێڤه گه‌له‌ک خوینا من چووبوو. ژ ژانا برینان و کێم خوینیێ، ڕه‌وشا من گه‌له‌ک تێکچووبوو. جار ئه‌ز بێهۆش دبووم، جار ژی ئه‌ز هشیار دبووم. ل چوونێ به‌رده‌وام خوینا من ب ته‌ره‌كتورێ دا چوو. ئه‌گه‌ر که‌سه‌ک د دووڤ مه ڕا هاتبا، دشیا ل شۆپا خوینا من بهێت، ل وێ ڕێکا هندا درێژ.
هه‌ڤالان ئه‌ز گه‌هاندمه گوندێ غولدیا و دانامه بن كه‌پره‌کێ. ل وێرێ د. رزگار و د. سه‌لیم و پاشی د. محه‌مه‌د مه‌جید هاتن و ئه‌ز ل وێرێ چاره‌سه‌ركرم و برینێن من دانه ئێك و دورین. (د. محه‌مه‌د مه‌جیدی بۆ مه ڤه‌دگێرا و دگۆت: ئه‌بو شه‌عبو د وێ ڕه‌وشا خوه یا خراب دا، من دیت زه‌لامه‌کی هندی بێژی وێره‌ک و مۆرال بلند. ڕانێ وی و پێ وی په‌ڕتاندبوون و خوینا وی گه‌له‌ک چووبوو و چ چاره‌سه‌ریا دروست ژی بۆ نه‌هاتبوو کرن. ده‌ما ئه‌م دا برینێن وی دروین، مه گۆته هه‌ڤدوو: مه په‌نج نینه، ئه‌م دێ چه‌وا دورین! وی گۆته مه: ماڵا وه ما گاڤا په‌نجێ یه، کا هوون بدروین، ئه‌گه‌ر من ده‌نگ کر، پاشی گازندێ بکه‌ن. مه ئه‌و گۆشتێ سۆتی و ڕزی هه‌می بڕی و برین هه‌می دروین، بێی کو ئه‌و ناڤچاڤێن خوه ژی بکه‌ته گرێ- سه‌نته‌رێ کۆماته).
مام حسێن دبێژیت: پشتی شه‌ڕ به‌رفره‌هـ بووی دیاره کو جاش گه‌هه‌شتبوونه گوندێ ئه‌رمشتێ و مالێن گوندی هه‌موو سۆتبوون. ژنه‌کا 82 ساڵی ژی بناڤێ جه‌واهر د خانی دا سۆتبوو. ئه‌و ناڤماڵی و تشتێن مالێ یێن وان دوو ساڵان هێدی هێدی من بۆ مال و زارۆکێن خوه کۆمکرین جاشا ئه‌و ژی سۆتبوون.
ڕه‌ڤاندنا که‌سه‌کی ژ زاخۆ
ل نیڤا ساڵێن هه‌شتیا، پشتی شه‌ڕێ ئیران و ئیراقێ گه‌رم بووی و ڕژێما سه‌دامی ژ ئالیێ ئابووری ڤه گه‌له‌ک لاواز بووی، وێ ڕژێمێ ده‌ستپێکر بناڤێ هاریکاریێ بۆ شه‌ڕێ خوه یێ بناڤێ قادسیا سه‌دامی، پاره و زێڕ ژ خه‌لکی دستاندن. ل کوردستانێ ژی گه‌له‌ک خه‌لکی ئه‌و هاریکاری دانه وان. هنده‌ک بزۆری و هنده‌کا ژی بکه‌یفا خوه. د ڤی ده‌می دا مالباته‌کا زه‌نگین یا زاخۆ ژی 50000 پێنجی هزار دینارێن ئیراقێ دابوونه ڕژێمێ وه‌ک هاریکاری. بۆ هینگێ ژی ئه‌ڤه پاره‌یه‌کی مه‌زن بوو. به‌رپرسێ لژنا زاخۆ یێ وی ده‌می کاک فوئاد میرانی گازی من کر و گۆته من: “دڤێت تۆ بچی که‌سه‌کی ژ ڤێ مالباتێ وه‌ک بارمته بگری و بۆ مه بینی. لێ نابیت هوون وی بێشینن و دڤێت هوون ڕێزێ لێبگرن. چونکی ئه‌و نه مالباته‌کا خائینن. تنێ وان هاریکاریا ڕژێمێ کریه و دڤێت ئه‌و هه‌مان کوژمێ پاره‌ی بده‌نه شوڕشێ ژی”.
ئه‌ز ڕابووم من هه‌ڤاله‌کی دی لگه‌ل خوه بر و هه‌ر ئێک ژ مه ده‌مانجه‌یه‌ک کره دبه‌ر خوه ڕا و مه خوه به‌ردا زاخۆ. ل په‌ڕێ باژێڕێ زاخۆ ڤێ مالباتێ کارخانه‌یه‌کا خیزی و قومێ هه‌بوو ل سه‌ر ڕووبارێ خابووری. مه ب شه‌ڤ خوه گه‌هانده ناڤ کارخانێ و مه خوه ل وێرێ ڤه‌شارت. سپێدێ ده‌مێ پاڵه و کارمه‌ند هاتینه سه‌ر کاری و خودانێ کارخانێ ژی هاتی. ئه‌م بێده‌نگ چووینه ده‌ف وی و مه گۆتێ: ل ڤێ تۆمبێلا قه‌لابه سوار به مه کاره‌کێ ب ته هه‌ی. مه ئه‌و ده‌رئێخست هه‌تا کو ئه‌م ژناڤ بنگه‌هـ و ڕه‌بیێن له‌شکه‌رێ دوژمنی ده‌رکه‌فتین. مه تۆمبێل هێلا ل وێرێ و ئیدی ئه‌م ب پیا چووین. ده‌مه‌کی مه دیت کو هنده‌ک هه‌لیکۆپته‌رێن له‌شکه‌رێ ئیراقێ هاتن. مه ل جهه‌کی خوه هشاردا هه‌تا ئه‌و چووین. مه ئه‌و ئینا و ل گوندێ باگولاتکێ ڕاده‌ستی لژنێ کر. لژنێ ژی ئه‌و ئاگه‌هدارکر کو؛ مه چ تشتێ خراب ل سه‌ر وه نینه. بتنێ وه 50000 پێنجی هزار دینارێن داینه حکومه‌تا سه‌دامی، ڤێجا سزایێ وه ئه‌وه کو هوون هه‌مان کوژمێ پارا بده‌نه شوڕشێ ژی و ئه‌م دێ ته به‌رده‌ین و دێ زڤڕیه‌ڤه مالا خوه. وی ژی په‌یامه‌ک بۆ مالا خوه ڕێکر و ئه‌و کوژمێ پارا هات و گه‌هه‌شته ده‌ستێ لژنێ و لژنێ ژی ئه‌و ئازادکر.
چالاکیه‌کا له‌شکه‌ری ل سه‌رێ ده‌شتا دووبانێ
مام حسێن دبێژیت: ل ساڵا 1985 هێشتا ئه‌ز سه‌د ژ سه‌دێ ژ برینێن خوه ساخ نه‌ببووم. زانیاری بۆ مه هاتن کو دوو تۆمبێلێن له‌شکه‌رێ ئیراقێ تێنه ئاسیهێ ل سه‌رێ ده‌شتا دووبانێ و ل قۆنتارا چیایێ سپی. ئه‌ز ڕابووم من 10 پێشمه‌رگه برن و ئه‌م چووین مه بۆسه‌یه‌ک ل به‌ر وان دانا. ده‌مه‌کی مه دیت کو ئه‌ڤه هه‌ردوو تۆمبێل هاتن و که‌فتنه د بۆسه‌یا مه دا. هه‌ڤالا ئه‌و دانه به‌ر شێلکێن گوللێن تڤه‌نگا و من ژی گولله‌یه‌کا ئاربیجیێ ل ئێک ژ هه‌ردوو تۆمبێلا دا و ئاگر پێکه‌فت. گوللا دووێ مه ل تۆمبێلا دووێ دا. ئه‌و ژی وه‌رگێڕا و د سه‌ر جادێ دا چوو و که‌فته وێرێ. ئه‌م ژی بسلامه‌تی زڤڕینه‌ڤه بنگه‌هێ خوه.
ئه‌نفالێن ڕه‌ش ئه‌م ل ئامه‌دێ ئاسێکرین، لێ چ جارا مه‌ردینی و جامێریا خه‌لکێ ئامه‌دێ ژبیرناکه‌ین
ئه‌بو شه‌عبو به‌رده‌وام دبیت و دبێژیت: ده‌مێ ل هاڤینا ساڵا 1988 ده‌ڤه‌را به‌هدینان که‌فتیه به‌ر ئه‌نفالێن ڕه‌ش و چه‌کێ کیمیاوی، مه مال و زارۆکێن خوه ڕاکرن و د ڕێیا گوندێ بۆسه‌لێ ڕا مه خوه گه‌هانده سه‌ر سنوورێ باکوور و باشوور، کو ب ده‌هزاران خه‌لکێ مه خوه گه‌هاندبوونه وێرێ. چه‌ند ڕۆژا ئه‌م ل وێرێ ماین د ڕه‌وشه‌کا گه‌له‌کا خراب دا. پاشی ترکا ئه‌م ژ وێرێ برینه که‌مپا ئامه‌دێ یا په‌نابه‌ران. ئه‌و بخوه ناڤێ وێ که‌مپ بوو، لێ بڕاستی ژی ئه‌و زیندانه‌کا مه‌زن بوو. ئه‌م نێزیکی 14 هزارا مرۆڤا د وێ زیندانێ دا بووین، کو دۆرماندۆر سیمه‌کری بوو و له‌شکه‌رێن ترکی ل دۆرا بوون. ساڵێن ده‌ستپێکێ ده‌رکه‌فتن ژ که‌مپێ گه‌له‌کا کێم و بزه‌حمه‌ت بوو. لێ ساڵێن دوماهیێ باشتر بوو و خه‌لک دشیا جار جارا ده‌رکه‌ڤه‌ن و بخوه کاره‌کی بکه‌ن.
لێ هزار جاران سوپاس بۆ خه‌لكێ ئامه‌دێ، بۆ وان و كه‌رامه‌تا وان. چونكی بڕاستی ژی وان گه‌له‌ك رێزه‌کا مه‌زن ل مه دگرت. وان گه‌له‌ک هاریکاریا مه دکر. هه‌تا گه‌هشتیه وی ڕاده‌ی کو وان گوهاركێن هه‌ڤژینێن خوه دفرۆتن و بۆ مه ددانه ب نان.
ژ ئامه‌دێ ئه‌م ل هه‌وارا سه‌رهلدانا باشوورێ کوردستانێ هاتین
دیسان مام حسێن دبێژیت: ل بهارا ساڵا 1991 ده‌مێ سه‌رهلدانا باشوورێ کوردستانێ چێبووی، هه‌ر ژ ده‌ستپێکێ مه پێشمه‌رگێن که‌مپێن باکوورێ کوردستانێ گه‌له‌ک بزاڤ دکرن کو بقه‌چاغی ده‌ربازی باشوور ببین و پشکداریێ د سه‌ر هلدانێ دا بکه‌ین. لێ مخابن ده‌وله‌تا ترکی سنوور گه‌له‌ک ئاسێکربوون. دوماهیێ مه ڕێکه‌ک په‌یدا کر و ئه‌م گرۆپه‌کی 10 پێشمه‌رگه، مه خوه گه‌هانده سه‌ر ڕووبارێ هیزلی و ئه‌م ده‌ربازبووین و هاتینه سه‌ناتێ. پاشی مه زانی کو کۆچا ملیونی یا ده‌ستپێکری. ئه‌م ژ وێرێ چووینه ئێكمالا مه‌رگه‌هێ. مه ل وێرێ دیت کو بهزاران خه‌لک یێ ل وێرێ، ل سه‌ر سنووری كۆمبووین.
پشتی کو هێلا 36 هاتیه‌دانان و هێزێن هه‌ڤپه‌یمانان هاتین، ئه‌م ژی لگه‌ل خه‌لکی هاتینه ڤه زاخۆ و مه دیسان ده‌ست ب ئه‌رکێ پێشمه‌رگاتیا خوه کر. ل ساڵا 1992 مالباتا من ژی ژ ئامه‌دێ ڤه‌گه‌ڕیانه باشوورێ كوردستانێ. بۆ ده‌مه‌کی سوپایێ مه ل هیزاوا بوو. من ل وێرێ ئه‌رکێ خوه ددیت.
