سەرەکی
عــــەزیز مالــــتــایی وەغــــەرا دومـــاهــیێ کر
پێشــمەرگێ دێرین و کەســایەتیــێ رێنجــبەر عەزیز مالتایی وەغــەرا دوماهــیێ کر
ب خەم و کۆڤانەکا مەزن ڤە، دوهی ئێڤاری رێکەفتی ١/١٠/٢٠٢٤ پێشمەرگە و خەباتکەرێ دێرین و کەسایەتیێ رێنجبەر و خودان هزرێن پێشکەفتی و دامەزرێنەرێ سیستەمێ پەروەردێ و فێرکرنێ ل کەمپا مێردینی، ( عەزیز سەلمان) بناڤی یێ ناسیار ب (عەزیز مالیایی)، ژ ئەگەرێ نەخۆشیەکا دۆمدرێژ وەغەرا دوماهیێ کر.
ژ هەژی گۆتنێ یە کو بەری سەنتەرێ کۆماتە بهێتە دامەزراندن و ب کەڤیتە کاری، کاك رزگار کێستەیی بەرپرسێ سەنتەرێ کۆماتە، ب هاریکاریا کورێ خودێ ژێ رازی سیامەند مالتایی، دیدارەکا ڤیدیۆیی دگەل خودێ ژێ رازی ئەنجامدایە و دیرووکا خەباتا وی و مالباتا وی مینا دەکۆمێنتەکا گرانبها تۆمارکریە ژ ناڤچوونێ پاراستیە.
ب ناڤێ سەنتەرێ کۆماتە یێ دەکۆمێنتکرنا دیرووکا شۆڕشی، بەهیداریێ ل خێزان و مالبات و دۆست و هەڤال و هەڤچەپەرێن خودێ ژێ رازی عەزیز مالتایی دکەین و خۆ ج هەڤپشکێن خەما وان دزانین.
دوماهی خەم و نەخوەشیا ڤێ مالباتێ بیت و جهێ کاك عەزیز بهەشتا بەرین بیت.
انا للە انا الیه راجعون
سەنتەرێ کۆماتە یێ دەکۆمێنتکرنا دیرووکا شۆڕشێ
٢/١٠/٢٠٢٤
-پشکا ئێکێ-
سەنتەرێ کۆماتە یێ دەکۆمێنتکرنا دیرووکا شۆڕشێ د بەردەوامیا دیدار و هەڤدیتنێن خوە دا دبیتە مێڤانێ پێشمەرگە و خەباتگەرێ دێرین عەزیز مالتایی و هەڤدیتنەکا ڤیدیۆیی بهاریکاریا کوڕێ وی سیامەند مالتایی، دگەل وی سازدکەت و دیرووکا خەبات و تێکۆشینا وی مینا بەلگەنامەیەکا دیرووکی تۆمادکەت و ژ ناڤچوونێ دپارێزیت.
عەزیز مالتایی کییە؟
عبدالعزیز محەمەد سلێمان بناڤی یێ ناسیار ب عەزیز مالتایی، ل ناڤبەرا ساڵێن ١٩٤٢-١٩٤٣ ل گوندێ بناڤیێ، ل ده‌ڤه‌را کانیماسێ، هاتیە سەر دنیایێ. ژبەرکو قوتابخانە ل گۆندێ بناڤیێ نە بوو، دەلیڤا چوونا قوتابخانێ بۆ وی چێنەبوویە.
عەزیز مالتایی زارۆكەکێ بچویك بوو، دەمێ بابێ وی، ژ بەر نەخوەشیا دایکا وی و بخودانکرنا تەرش و کەوالێ خوە، مالا خوە دبەتە گوندێ مالتایێ ل ڕۆژئاڤایێ باژێرێ دهۆکێ.
هاتنا وان ژ بناڤیێ بۆ ماڵتایێ، ب ڤی شێوێ خوارێ بوویه: ل پایزەکا درەنگ، کو تێتە تەخمینکرن ل دوماهیا سالێن چلا بیت، بابێ عەزیزی و باپیرێ وی، مالا خوە ژ گوندێ بناڤیێ دبەنە سەر کۆزا ل حەوشکێ، ل ناڤبه‌را سێمێلێ و دهۆکێ. ئەو مالا خوە هەتا سکرینێ ل سەر پشتا دەوارا دبەن، پشتی هینگێ ئەو ب ترۆمبێلا حەجی گەرماڤی دچنه حەوشکێ. مه‌حمود النائیب یێ مۆسلی، ب وی قه‌ولی کۆزا حه‌وشکێ دده‌ته باب و باپیرێن عه‌زیزی، کو ئه‌و په‌زێ وی ژی ههتا بهارێ بخودان که‌ن. ئەو ل وێرێ مالێن دداننه بن کوینا.
ل بهارا ساڵا پاشتر ئەو مالا خوە دبەنە گوندێ دوولبا سەری. باپیرێ عەزیزی، دایکا وی بۆ چارەسەریا نەخۆشیێ دبەتە مۆسل. لێ دایکا وی ل مۆسل دچیتە بەر دلۆڤانیا خودێ. کاک عەزیز دبێژیت: دەمێ دایکا من چوویە بەر دلۆڤانیا خودێ، ئەز هندێ بچووك بووم، من فەهم نەدکر بکەمە گری.
بهارێ بڕیاره مالێن وان ڤه‌گه‌ڕنه‌ڤه بناڤیێ، لێ بابێ عه‌زیزی دبێژیتە بابێ خوە: ئەز ناڤەگەڕمە ڤە بناڤیێ. ل شوونا ئەز بچم ژ دەڤەرەکێ جەهڕەشی بینم و ل بناڤیێ بخۆم، ئەز دێ ل وێ دەڤەرێ ژیم، ئەوا جەهڕەش لێ شین دبیت. هۆسا باپیرێ عه‌زیزی دزڤڕیته‌ڤه بناڤیێ. لێ بابێ وی دمینته ل ده‌شتێ.
کاك عەزیز دگەل باپیرێ خوە ڤەدگەڕیتە بناڤیێ، لێ بابێ وی ل دوولبێ دمینیت و دچیتە بەر چەمێ هەڤالێ خوە محەمەد نور بریفکانی.
ل پاییزێ باپیرێ عەزیز ژی ڤەدگەریتەڤە دولبێ. محەمەد سەلمانێ بابێ کاك عەزیزی، رەزڤانەکێ زیرەک بوو، دهەمان دەمدا، ئیداریەکێ ژێهاتی بوو، لۆما ژنکا مه‌حمود النائیبێ مۆسلی، خودانێن ماڵتا ژێری، حه‌وشکێ و دوولبێ، وی دکەتە وەکیلێ ئەردێ خوە ل مالتایێ. به‌رمابه‌ر هندێ ژی دبێژیتێ: ته چه‌ند ئه‌رد دڤێت، تۆ یێ ئازادی بخوه شین بکه‌ی. ئێدی ماڵا وان ل دۆرێن ساڵا 1950 ل ماڵتا ژێری ئاکنجی دبیت.
دەمێ ئەو مالا خوە دئیننه مالتایێ، 4 مالێن کرستیانا، ژ وانا مالا مختارێ گوندی، سلیفۆی بابێ ولیەمی، گورگیس، پەتۆ و دوو خوارزایێن سلیفۆی ل وێرێ دژیان. ئەو مالێن مەسیحا د بنەکۆکا خوە دا ئەلەمینی نە. ئه‌ڤ ماڵێن کرستیانان، ده‌ستپێکێ هاتبوونه سیجێ و پاشی ژ وێرێ هاتبوونه مالتایێ. زێدەباری وان، مالا مستەفا ناڤشکی ژی ل مالتایێ بوو.
محەمەدێ بابێ کاك عەزیزی، هەر کەسەکێ ڕینجبەربا ل خوە کۆمدکرن. ئەو پەیوەندیێ ب وان پالە و جووتیارێن دەڤەرا بەرواریا دکەت، ئەوێن بۆ کاری و پالەتیێ هاتن و چوونا دهۆکێ دکرن. ئه‌و دبێژیته وان: وه‌رن کار بکه‌ن دێ ل ڤان گوندان ئه‌ردی ده‌مه وه. ب ڤی رەنگی، ئه‌و هەژمارەکا خەلکێ دەڤەرا بەرواریا رادکێشیتە دەف خوە. خالد قەساری (بێدوهی) ل بهارا ساڵا ١٩٥٥دبیتە ئێکەم کەس ل قەسارا ئاکنجی دبیت.
بۆ جارا ئێکێ ژی چەم و رەز ل مالتایێ و قەسارا و گەڤەڕکێ ب ڕێیا محەمەد سەلمان بناڤیێ بابێ کاك عەزیزی دهێنە شینکرن، کو بەری هینگێ هەمی دەحل و دڕ بوون. دیسان محەمەد سەلمان ئێکەم کەس بوو، کو جووا دوولبێ چێکری.
د هه‌مان ده‌م دا محه‌مه‌د سه‌لمان، مرۆڤەکێ کوردپەروەر بوو و کارێ سیاسی ژی دکر.
وی ده‌می قوتابخانە ل مالتایێ نەبوو، محەمەد سەلمانێ بابێ عەزیزی هەولددەت کو کوڕێ خوە دانیتە بەر خواندنێ، لۆما ئەو وی ڤڕێدکەتە مالا مەحمود النائب، ل باژێرێ مۆسل. به‌لێ عەزیز دگەل وێ ژینگەها نوی ناگونجیت، لۆما ئەو دەست ژ خواندنێ بەرددەت و ڤەدگەریتەڤە مالتایی. ڤێ جارێ بابێ وی، وی دهنێریتە بناڤیێ بۆ فەقاتیێ و خواندنا ئایینی، لێ ئەو حەز ژ وی جورێ خواندنێ ژی ناکەت و ڤەدگەریتەڤە دەف بابێ خوە ل مالتایێ.
کاك عەزیز د ڤێ دیدارێ دا دبێژیت:
ل سالا ١٩٥٩ من هەست ب هندەك بزاڤ و چالاکیێن بابێ خوه دکر، دەمێ کەسەك ب ناڤێ محەمەد سوری ل وان دبیتە مێڤان. کاك عەزیز مالتایی د بەردەوامیا ئاخفتنا خوە دا دبێژیت: بابێ من گۆتە محەمەد سوری: تە ئینان؟ وی ژی گۆتێ: بەلێ. پشتی هینگێ بابێ کاك عەزیزی دبێژیتە وی: کا هەڕە کورتانێ هەسپی بینە. عەزیز ژ بەر کو یێ بچووك بوو، ئەو بتنێ نەشیا کوردتانێ هەسپی بینیت، عەیشا خویشکا وی هاریکاریا وی دکەت و ئه‌و کورتانی دبەنە ژوور و د ژوورڤە کورتانی ڤەدکەن. کاك عەزیز دبێژیت: ناڤا کورتانی یا تژی بوو ژ پەرتووكا، ژ وانا چوار دیوانێن جەگەرخوینی، دیوانا قەدری جان، ئۆسمان بەرازی و هەژمارەکا بەڵاڤۆکێن دی د ناڤدابوون.
کاك عەزیز دبێژیت کو بابێ وی ل وی سەردەمی هاتن و چوونا سوریێ دکر. ئەو هندەك جارا دچوو و پشتی سێ هەیڤا دا زڤڕیتەڤە. وی پەیوەندی دگەل رۆشەنبیرێن رۆژئاڤایێ کوردستانێ چێکربوون. ئه‌و ئەندامێ پارتیا هیوا ژی بوو. ئێك ژ مەرجێن پارتیا هیوا بۆ وەرگرتنا ئەندامان، فێربوونا رێنڤیسا کوردی بوو ب پیتێن لاتینی. پێدڤی بوو ل سەر وی کەسێ کو دببیتە ئەندامێ وێ پارتیێ، وی ئەو شیان هەبان کو ب دەستێ خوە ب زمانێ کوردی و ب پیتێن لاتینی داخوازیا ئه‌ندامبوونا خوە پێشکەشی پارتیا ناڤبری کربا.
محەمەدێ بابێ عەزیزی ب ڕێیا پارتیا هیوا خوە فێری خواندن و نڤێسینا کوردی ب پیتێن لاتینی دکەت و ل دوماهیێ زارۆکێن خوە ژی فێردکەت.
ب گەهشتنا وان پەرتووکان، دەلیڤە ل پێشیا کاك عەزیزی ژی ڤەدبیت کو وان پەرتووکان ب زمانێ کوردی و پیتێن لاتینی بخوینیت. بابێ وی ژی هاریکاریا وی دکەت. ب ڤی رەنگی کاك عەزیز ل دەستپێکێ ب پیتێن لاتینی فێری خواندن و نڤێسینا زمانێ کوردی دبیت. پشتی هینگی ئەو ب ڕێیا کوڕێن مەلا عبدالحکیم بناڤی، نەجمدین و ئەحمەد کو هەڤالێن وی بوون، ئەو فێری ڕێنڤیسا کوردی ب پیتێن ئارامی ژی دبیت.
ب ڤی رەنگی ڕێیا خواندنا پەرتووکان ل پێشیا وی ڤەدبیت، کو هەتا نوکە ژی ئەو ل سەر وێ چەندێ یێ بەردەوامە.
ژ بلی محەمەد سوری، بابێ کاك عەزیزی، پەیوەندیێن سیاسی دگەل حازم بەگێ زاخۆیی ژی هەبوون، وی هاتن و چوونا وی ژی دکر. هەروەسا وی تێکەلیەکا باش د گەل نۆرمحەمەد بریفکانی ژی هەبوو. جارنا میر تەحسین بەگێ ئێزدی ژی ژ بۆ کار و بارێن سیاسی دهاتە دەف وی ل مالێ.
پشتی عه‌زیز پچه‌ک په‌یاور دبیت، بابێ وی ل سێڕیانا دهۆك، مۆسل و زاخۆ چایخانەکێ بۆ وی ڤەدکەت، ئەو ژی دچیتە بەر وێ وێ چایخانێ، ئه‌و نێزیکی دوو سالان ل وێرێ کاردکەت. پشتی هینگێ ئەو هاریکاریا بابێ خوە د چاندن و ئاڤدانا رەز و چەمان دا دکەت.
پشتی ڤەگەریانا بارزانیێ نەمر ل ساڵا ١٩٥٨ ژ ئێکەتیا سۆڤیەت، شاندێن هەموو باژێر و باژێڕکێن کوردستانێ دچنە بەغدا بۆ پێشوازیا بارزانیێ نەمر. محەمەد سەلمان بناڤی ژی د گەل شاندێ دهۆکێ، بۆ پێشوازیا بارزانیێ نەمر دچیتە بەغدا.
نڤیسینگەهێن رۆژناما خەبات ب شێوەیەکێ فەرمی دهێنە ڤەکرن. پشتی تێکچوونا پەیوەندیان د ناڤبەرا پارتی و عەبدولکەریم قاسم دا، مام محەمەد سەلمان دەست بکارێ نهێنی دکەت. تێکەلیا وی دگەل حەسەن مەلا تەیب هەبوو. وی دەمی حەسەن مەلا یەیب مامۆستا بوو ل کۆرێن گاڤانا. مام محەمەد سەلمان ب بەردەوامی هاتن و چوونا کۆرا دکر.
هەر ژ ئەنجامێن تێکچوونا پەیوەندیێن پارتی و عەبدولکەریم قاسم، عبدالرزاقێ مامێ کاك عەزیزی دگەل تاهر ئەحمەد هرۆری ل بەر وێ چایخانا کو پێشتر وی کار لێدکر ب تاوانا هەبوونا چەکی د چایخانێ ڤە دهێنە گرتن.
بابێ کاك عەزیزی، وی د دویف واندا دهنێریتە دەف ڕێڤەبەرێ ناحیا سێمێلێ. دەمێ ئەو دچیتە دەف وی و دبێژیتێ کو ئەو ژ بەر گرتنا مامێ خوە و تاهری یێ هاتی. رێڤەبەرێ ناحیێ خەبەرا دبێژیتە وی، وان تاوانباردکەت ب هنارتنا چەکی بۆ مەلا مستەفای و وی دەردئیخیتە دەرڤە. کاك عەزیز ڤەدگەڕیتە دەف بابێ خوە.
عه‌زیز د دووڤ وان دا دچیته به‌غدا و بڕێیا عەریف محەمەد عەلی بناڤی، کو وی دەمێ به‌رپرسێ زێرەڤانێن ئێزگه‌یه ل بەغدا و هاریکاریا عەقید وەحید بامەرنی، وان ئازاد دکه‌ت.
وی دەمی ئێدی نه‌خوه‌شیا پەنجەشێرێ تووشی گەوریا محه‌مه‌دێ بابێ عه‌زیزی دبیت. ئه‌و ل رۆژا ٢٠/٨/١٩٦١ ژبۆ چارەسەریێ ب تنێ دچیتە بەغدا.
ل ٩/٩/١٩٦١ ژی ئێکەمین چریسکا شۆڕشا ئەیلۆلێ، ل نێزیک گوندێ ئالۆکا باشوورێ رۆژئاڤایێ دهۆکێ دەستپێدکەت. د هه‌مان رۆژێ دا بابێ کاك عەزیزی ل بەغدا دهێتە نشتەرکرن.
بەری دەستپێکرنا تەقێ ل ئالۆکا، سەبری بۆتانی و مەلا حەمدی دچنە مالا مام محەمەد سەلمان بناڤی ژبۆ ئەنجامدانا کارێ ڕێکخستنێ، وەك بەرهەڤیەکا پێش وەخت بۆ دەستپێکرنا شۆڕشێ.
هه‌ر وی ده‌می رژێما ئیراقێ ژی دەست ب نڤێسینا جاشا دکەت. رژێم عەبدوللا ئاغایێ شەرەفانی و هندەك ئاغایێن دی بۆ قەیدکرنا جاشا دهنێریتە دهۆکێ. د بەرامبەر دا پارتی دەست ب چەکدارکرنا خەلکی دکەت. عەلی عەسکەری بەرپرسێ پارتی یێ ده‌ڤه‌را بەهدینان بوو. ئەحمەد عەبدوللا ئامێدی ژی جێگرێ وی بوو. شەڤا بەری دەستپێکرنا تەقێ عەلی عەسکەری دبیتە مێڤان ل مالا کاك عەزیزی ل مالتایێ. دهه‌مان ده‌م دا، هەژمارەکا چەکدارێن پارتی ژ سێجێ دهێنە مالتایێ، کاك عەزیز دچیتە بەراهیا وان و بەرێ وان ددەتە وێ نهالا دبن گرێ زانکۆیێ دا. هێزێن جاشا وان چەکداران دبینن و هەولددەن ل پشت وان بزڤرن. هەردوو هێز ل هنداڤ ڕووبارێ ئالۆکا رووبرووی ئێکوو دوو دبن و تەقە ب ڤی رەنگی دەستپێدکەت. جاش دشکێن و درەڤن، پێشمەرگە ژی قەستا چییایێ قەسارا دکەن.
بەهجەت جندی تویلەری و هەژمارەکا گەنجێن دی ئاڤێ ب جەڕکا بۆ پێشمەرگەی دبەنه چیایێ قه‌سارا.
پێشمەرگە ب شەڤێ ل چییای دمینیت. عەلی عەسکەری ب هێجه‌تا هندێ کو دێ چیته ده‌ف بارزانی ل بارزان. ئه‌و به‌ره‌یێ شه‌ڕی دهێلیت و دچیت و ناڤەگەریتەڤە.
ب رۆژێ دێوالیێ سەعید ئاغای و ئیسماعیل عەبان ئاغا پەیوەندیێ ب قائیمقام و لیوایا دهۆکێ دکەن و داخوازێ ژ وان دکەت کو شاندەکێ ڤڕێکەنە دەف پێشمەرگەی، دا بزانن کا داخوازیێن وان چنە. بەری ئەو شاند بچیتە وێرێ، دێوالی ئاغا مەهدی نزارکی دهنێریتە گەڤەڕکێ دا پێشمەرگەی ب هاتنا شاندێ رژێمێ ئاگەداردکەت.
خەلکێ گوندی هەمی قەستا ناڤ چەمێن خۆخا کربوو. مەهدی دچیتە دەف وی خەلکی و وان ئاگەهداردکەت، لێ ژبیردکەت کو پێشمەرگێن ل چییای ژی ئاگەهداربکەت. شاندێ ڕژێمێ دگەل دێوالی ئاغای دچنە سەر بێدەرێن گەڤەرکێ، پێشمەرگە ژ چییای تەقێ ل وان دکەت. د ئەنجامدا جێبەکا شاندێ ڕژێمێ ژ کاردکەڤیت، حەجی محێ نزارکی برینداردبیت، شاند ژی درەڤیت.
پشتی هینگێ ڕژێمێ پتر ژ ٤٠ تۆپان ل نزارێ قەسارادان. خەلك ژ قەسارا درەڤیتە گەڤەڕکێ و دگەل خەلکێ گەڤەڕکێ دڕەڤنە مالتایێ. خەلکێ مالتایێ ژی درەڤن و دچنه کێڤلا و وان دۆل و نهالا. مالا کاك عەزیزی وان ژی دچنە کێڤڵا، پشتی دوو ڕۆژا ڤەدگەڕنەڤە مالا خوە.
ل ١١/٩ /١٩٦١ ڕژێما ئیراقێ ب فه‌رمی شەڕ ل هەمبەر گەلێ کورد ڕاگەهاند و ب فرۆکێن جه‌نگی هێرش کره سه‌ر گوندێن کوردستانێ. دوو باڵافڕێن ڕژێمێ دەوروبەرێن دهۆکێ بۆمبەباراندکەن. دەمێ شۆڕش دەستپێدکەت، ژ مالا کاك عەزیزی وان ب تنێ مامێ وی عەبدولرزاق ل ماڵتایێ دمینیت، یێن دی هەمی قەستا ناڤ شۆڕشێ دکەن. رۆژا پاشتر عبدولرزاق ژی دچیت.
پشتی هینگی خەلک جارەکا دی خوە ڕادەستی ڕژێمێ دکەتەڤە. گەلەك ژ خەلکی چەکێ ڕژێمێ دهەلگرن.
پشتی شۆڕش دەستپێدکەت، بارزانیێ نەمر دگەل هەژمارەکا بەرچاڤ یا پێشمەگا ژ بارزان بەرەف دەڤەرا بەهدینان دکەڤیتە ڕێ.
کاك عەزیز دچیتە بەغدا دا کو بابێ خوە یێ نه‌خوه‌ش بینیته‌ڤه. پشتی ئەو دگەهنه مالتایێ، رۆژەکێ حسێن گامێش و عەمەر ئاغا دەوارەکی دبەن ودچنە مالا وان. ئەو پس پسەکێ د گوهێ بابێ کاك عەزیزی دا دکەن. هەر چەندە ئەو یێ نەساخ بوو، لێ ئەو پشتی وێ پس پسێ ئێك قام رادبیتە سەر خوە و ل دەوارێ وان ئینای، سواردبیت و دگەل وان دچیت. بابێ کاك عەزیزی رۆژا پاشترب شەڤێ ڤەدگەریتەڤە مال.
کاك عەزیز پسیارا بابێ خوە دکەت کا ئەو کیڤە چبوو، بابێ وی دبێژیتێ، بابۆ تو هێشتا یێ بچویکێ، ئەو کارێ تە نینە. پشتی کو کاك عەزیز گەلەك ڕژدیێ دکەت، دا بزانیت کا ئەو ب وێ نەساخیی ڤە کیڤە چوییە. بابێ وبێژیتێ: ئەز بۆ دیتنا مەلا مستەفای چووبووم. وی ده‌می مەلا مستەفا هاتبوو گوندێ جۆمجوهانێ، ل وێرێ بارزانی پسیارا عەبدولرەحمان بناڤی (باپیر) دکەت کو کەسەكێ هەی ب ناڤێ محەمەد سەلمان بناڤی. وی دڤێت وی ببینیت. عەبدولرەحمان بناڤی دبێژیتێ کو: ئەو مرۆڤێ منه و ل مالتایێ دژیت.
پشتی هینگێ ئەو حسێن گامێش و عەمەر ئاغایی د هنێرنە د دویف محەمەد سەلمان بناڤی ڕا. دەمێ محەمەد سەلمان دگەهیتە دەف بارزانی، ئەو پسیارێ ژ بارزانی دکەت، کا ئنیەتا وی چیە؟ بارزانی دبێژیتێ: مه ل بەرە بچینە سوریێ. تۆ چ دبێژی؟
محەمەد سەلمان به‌رسڤ دده‌ت: ژ من زێدەیە ئەز شیرەتا ل سەرۆکێ مللەتێ کورد بکەم، لێ ئەگەر جەنابێ تە و لەشکەرێ خوە بچنە سوریێ، دێ چییە ناڤ عەرەبا، هوین ناچنە ناڤ ڕۆسا. دبیت ل رۆژا ئێکێ کەیفا خوە ب وه بیننن، لێ عەرەب جهێ باوەریێ نینن، دێ پشتی هینگێ وه هەمیا ڕاپێچن و ڕادەستی ڕژێما ئیراقێ کەن. بارزانی دبێژیتێ: پا ب دیتنا تە چارە چییە؟
محەمەد سەلمان به‌رسڤ دده‌ت: ڕاستە کورد گه‌له‌ک بوونه جاش و چەکێ دوژمنی یێ ڕاکری، لێ وان ئه‌و چەکێ ڕاکری، چونکی د بێ سەر و دبێ ڕێبەر بوون. ئەز باش دبینم ئەگەر جەنابێ تە دگەل لەشکەرێ خوە ڤەگەڕنەڤە ده‌ڤه‌را به‌رواری باڵا. ئه‌و ده‌ڤه‌ر ژ ٧٥ گوندان پێكدهێت و دەڤەرەکا ئاڤا و ئاسێ یە، هەر ٩-١٠ کەسا ژ لەشکەرێ خوە ل سەر گوندەکی دابەشکەن. ل بهارێ ژی دەست باڤێژە پاڤێژوویا خوە و مللەت هەمی یێ دگەل جەنابێ تە.
کاك عەزیز مالتایی د بەردەوامیا دیدارا خوە دا دبێژیت:
ئەڤا من گۆتی، بابێ من بۆ من ڤەگێڕایە. لێ ئەو پسیارا هەتا نوکە د سەرێ من دا دهێت و دچیت و هەتا نوکە من چ بەرسڤ بۆ نەدیتن ئەوە، کا چەوا بارزانیێ نەمر بەری وەختی بابێ من نیاسیە؟ چونکی گه‌له‌ک پێشمه‌رگێن دی ژی یێن وی ده‌می، بۆ من باسکرن و گۆتن: هه‌رده‌ما ئه‌م گه‌هه‌شتینه ده‌ڤه‌رێ، جه‌نابێ وی پسیارا بابێ ته دکر. ژ به‌ر هندێ، ب دیتنا من، بارزانی و بابێ من ل سالا ١٩٤٥ پەیوەندی دگەلێك هەبووینە، چونکە وی گەلەك جاران گۆتیە، ئەسعەدێ خۆشەڤی و عەلیێ خەلیل، کو ئەگەر وی دوو کەسێن دی یێن وەکی محەمەد سەلمان ل بەهدینان هەبان، دا ئەو پشتا خوە دەت وێ دەڤەرێ.
کاك عەزیز د ڤێ دیدارێ دا دبێژیت:
پشتی بابێ من دیتنا خوە گەهاندیە بارزانیێ نەمر، ئێدی ئەو بڕیارا دەستپێکرنا شۆڕشێ ددەت. بارزانیێ نەمر ڤەدگەڕیتە دەڤەرا دهۆکێ و ل سەرپەرشتیا هێزێن پێشمەرگەی ل داستانا ب ناڤ و دەنگا لۆمانا دکەت و پشتی هینگی ڤەدگەڕیتە دەڤەرا بەرواری بالا.
پشتی بارزانی و پێشمەرگێن خوە ل دەڤەرا بەرواری باڵا بنەجهدبن، چەکێ ئەسمانیێ ڕژێمێ ب بەردەوامی وێ دەڤەرێ بۆمبەباران دکەت.
دەمێ بارزانی دچیتە گۆندێ ئۆرمانا کو ئێك ژ گوندێن دەڤەرا بەرواری بالایە، فرۆکێن رژێمێ گوندی بۆمبەماران دکەن. بارزانیێ نەمر ژنەکا خەلکێ وی گوندی دبینیت و دبێژیتە وێ: مەلا مستەفای رەوشا وه گەلەك یا تێکدای، ئەگەر ئەو نەهاتبا ڤێرە، رژێمێ ئەڤ ئاگرە ب سەرێ وه دا نەدباران. ئەو ژن نزانیت کو ئەو مەلا مستەفایە.
ئەو ژن دبێژیتێ: ئەگەر تە مەلا مستفا دیت بێژێ، بلا ئەو ل سەر ڤی کاری بەردەوامبیت، بلا بەرێ مە ژنێن کورد یێ سالەکی بۆ وی و شۆڕشێ بیت.
ئاخفتنا وێ شێرەژنێ کاریگەریەکا مەزن ل سەر بارزانیێ نەمر دکەت و باوەریەکا مەزن بۆ وی ب مللەتێ کورد چێدبیت.
د ڤی ماوەیی ژی دا پەیوەندیێن مام محەمەد سەلمان بناڤی ب بەردەوامی دگەل بارزانیێ نەمر دمینن. ئەو هەیڤانە پارا و هاریکاریان کۆمدکەت و بۆ شۆڕشێ دهنێریت.
پەیوەندیێن محەمەد سەلمان بناڤی و عەزیزێ کوڕێ وی دگەل گیۆ موکریانی و کوردستانا کچا وی
کاك عەزیز د ڤێ دیدارێ دا دبێژیت: جارەکێ بارزانیێ نەمر نامەکێ بۆ بابێ من دهنێریت و ناڤ و نیشانێن کەسەکی ل هەولێرێ ددەتە وی و داخوازێ ژ وی دکەت کو بچیتە دەف وی کەسی ل هەولێرێ و وێ نامێ بدەست بگه‌هینیتە وی.
محەمەد سەلمان ل دویف داخوازا بارزانیێ نەمر دچیتە هەولێرێ. ئەو حسێن زاویتەیی ژی دگەل خوە دبەت. محەمەد سەلمان ناما بارزانیێ نەمر دگەهینیتە وی کەسی. ئەو کەس (١٠٠٠٠) دەهزار دیناران ڕادەستی مام محەمەد سەلمان دکەت و د گەل وی بۆ شۆڕشێ دهنێریت.
پشتی کو محەمەد سەلمان بناڤی ڤی ئەرکی ئه‌نجامددەت، ئەو پشتی هینگێ ب ٢٠ رۆژا و ل دوماهی شەڤا ساڵا 1962 دچیتە بەر دلۆڤانیا خودێ.
بارزانیێ نەمر ل ٢٠/١/١٩٦٣ دبێژیتە عەبدولرەحمان بناڤی، پارێن شۆڕشێ نەمانە، مە هندەك پارێن دی ژی ل هەولێرێ هەنە، لێ محەمەد سەلمان بناڤی ژی نەمایە، نزانین دێ چ کەین. عەبدولرەحمان دبێژیتە بارزانی کو کورێ وی، مەبەستا وی عەزیز مالتایی یە، یێ ل وێرێ و ئه‌و دشێت ب ڤی کاری ڕاببیت. بارزانی : به‌س تۆ دزانی ئەڤ کارە گەلەکێ نهێنی یە، دڤێت هەتا ٥٠ سالێن دی ژی ئاشکرا نەبیت. لێ عەبدولرەحمان، بارزانی پشتڕاست دکەت کو ئەو نهێنی چ جارا ناهێته دەهریکرن.
ئێدی نامەیه‌ك ژ لایێ بارزانیێ نەمر ڤە بۆ عەزیزی دهێت و تێدا هاتیە کو ئەو وێ نامێ ببەتە هەولێرێ ڕادەستی (گیۆ موکریانی) بکەت. کاك عەزیز ژی وێ نامێ دبەت و دچیتە هەولێرێ، ئەو هێشتا یێ بچویکە و نزانیت کا گیۆ موکرایانی کییە. ئەو ل هەولێرێ ب پسیارا خوە دگەهینیتە چاپخانا وی. کاك عەزیز ل وێرێ ئافرەتەکا هەلکەتی و چست ل وێرێ دبینیت. ئەو ئافرەت دبێژیتە وی: كوڕە ئەوە لێرە چی دەکەی؟
عەزیز بەرسڤا وێ ددەت و دبێژیتێ کو: وی کارەكێ ب گیۆ موکریانی هەی و دڤێت وی ببینیت. ئەو ئافرەت دبێژیته وی: چی ئیشێکت بە گیۆ هەیە؟ ئه‌و ژی ناما بارزانی نیشا وێ ددەت و دبێژیتێ کو وی نامەیه‌کا بۆ وی ئینای.
ئەو ئافرەت دچیتە ژوور و وێ نامێ ددەتەف گیۆیی، پشتی هینگێ ڤەدگەڕیت و عەزیزی ژی دبەتە ژوور. ئەو ئافرەت کوردستانا کچا گیۆ موکریانی بوو، لێ کاك عەزیز وێ چەندێ نزانیت. کوردستان موکریانی ١٠٠٠٠ ددیناران دبن شەلاوالێ کاك عەزیزی دا، ب هەردوو پیێن وی ڤە تیپدکەت، و دبێژیتە وی: دێ هەڕە وان پارا بگەهینە خودانێ وان.
پشتی کاك عەزیز دگەهیتە مالتایێ، تەیب ئەرەدنی دچیتە دەف وی. ئەو ژی وی دهنێریتە دویف محەمەد وەیسی بناڤی ڕا ل ئالۆکا. پشتی هینگێ ئەو وان پارا دگەل محەمەد وەیسی بناڤی بۆ دەستێ عەبدولرەحمان بناڤی دهێریت، دا بگەهینیت دەستێ بارزانی.
كاك عەزیز دڤێ دیدارێ دا دبێژیت:
پشتی سەرهەلدانێ و ئازادبوونا کوردستانێ، وەدیاربوو کو کوردستان کومریانی یا د ناڤ بیرەوەریێن بابێ خوە دا چووی و چاڤێ وێ یێ ب ناڤێ من کەتی، کو ل سەردەمێ شۆڕشا ئەیلۆلێ ئەزێ چوویم دەف بابێ وێ بۆ ئینانا پارا بۆ شۆڕشێ. ئەو ل ساڵا ٢٠٠٦ ێ دهێتە دهۆکێ و ل ئێکەتیا ئافرەتان پسیاردکەت کو کەسەکێ ب ناڤێ عەزیز مالتایی هەی و هەڤالێ بابێ وێ یە و داخوازێ دکەت وی کەسی ببینیت. هندەك جامێر ژی مالا مە نیشا وێ ددەن. کوردستان موکریانی ژی دهێتە مالا مە، کوردستان دبێژیتە من، کو ئەز هەڤالێ بابێ وێ مە و ناڤێ من یێ د ناڤ بیرەوەریێن بابێ خوە دا دیتی. من ژی گوتێ ئەز هەڤالێ بابێ تە نینم، چونکە من بتنێ بۆ نیڤ دەمژمێرێ ئەوێ یێ دیتی، لێ من ل دەف وی کچەکا جەنتەل، یا هەلکەتی و ب بەر و بەرسینگ دیتبوو، من هەر چاڤ دکرێ، لێ وێ چ پویتە ب من نەکر. بۆ من مەرەقە بزانم ئەو کچ کی بوو؟
کوردستان موکریانی گۆتە من: کورە ئاخر ئەو کچە من بووم.
کوردستان موکریانی جارەکا دی ژی سەردانا کاك عەزیزی ل دهۆکێ دکەت و دوو بەرگێن بیرەوریێن هەڤژینێ خوە د. جەمال ڕه‌شیدی وەك دیاری بۆ وی دبەت.
پەیوەندیێن عەزیز مالتایی و ئەحمەد تەوفیق
ئەحمەد تەوفیق سکرتێرێ حزبا دیموکراتا کوردستانا ئیرانێ بوو، دەمێ ل لۆمانا دبیتە شەڕ، ئەحمەد تەوفیق و حەمە ڕەش و کەسەکێ دی، قەستا جهێ شەڕی دکەن. بارزانی وان دهنێریتە گوندێ کەمەکا هەتا شەڕ ب دوماهی دهێت.
پشتی هینگێ مەلا مستەفا دچیتە کەمەکا و وان د هنێریتە مالتایێ ل دەف بابێ کاك عەزیزی. بارزانیێ نەمر، محەمەد کەمەکی و ئەحمەد کەمەکی، کو هەردوو برایێن ئێك بوون، ددەتە دگەل وان و نامەیه‌کێ بۆ محەمەد سەلمانی دگەل وان دهنێریت. مام محەمەد سەلمان وێ نامێ ددەتەف عەزیزێ کوڕێ خوە دا بۆ بخوینیت. کاك عەزیز دبێژیتە بابێ خوە کو ئەو نامە یا مەلا مستەفا یە. مام محەمەد سەلمان ماچی وێ نامێ دکەت و ددانیتە سەر سەرێ خوە. بارزانی د ناما خوە دا داخوازێ ژ محەمەد سەلمان بناڤی دکەت، کو عەزیزێ کوڕێ خوە بدەتە دگەل ئەحمەد ئەوفیق و حەمە ڕەشی و جهێ وان بڤێت ببەنە وێرێ.
ئەحمەد و محەمەد کەمەکێ ڤەدگەڕنەڤە کەمەکا. ئەحمەد تەوفیق و هەڤالێن خوە ب شەڤێ ل مالا محەمەد سەلمان بناڤی دمینن. رۆژا پاشتر ئەو داخوازێ ژ محەمەد سەلمانی دکەن کو وان بگەهینیتە مۆسل. وان هندەك ناسنامێن سەختە بۆ خوە دابوونه چێکرن. کاك عەزیز دگەل وان دچیتە سەر جادێ، ترۆمبێلەکا لەشکەری دهێت، دەستێ خوە لێ بلنددکەن و داخوازێ ژێ دکەن کو وان ل سەر ڕێیا خوە ببەنە مۆسل. ئەو سەربازێن د ترۆمبێلێ دا داخوازا ١٠٠ فلسا بۆ هەر نەفەرەکی دکەن. ئەو ژی ل ترۆمبێلێ سوار دبن ب ئنیەتا چوونا مۆسل. دەمێ ئەو ل ترۆمبێلێ سواردبن، دبینن کو ناڤا ترۆمبێلێ هەمی خوینە، چ جهێن پاقژ نینن لێ ڕوینن. نەبێژە ئەو ترۆمبێل یا ژ شەڕی دهێت و دیاربوو، کوشتی و بریندارێن خوە پێ ڤەگوهاستبوون.
پشتی ئەو دگەهنە مۆسل، ئەحمەد تەوفیق و هەڤالێن خوە داخوازێ ژ عەزیزی دکەن، کو وان ببەتە بازاری. ل بازاری، ئەحمەد تەوفیق دبێژیت کو بارزانی ڕیهێن خوە ب گویزانێ دتراشیت. وی دڤێت گویزانەکێ بۆ بارزانی بکڕیت. ئەو دوو گویزانا بازاردکەن. ئێك یا نووی بوو ب ١٨ دەرهەما بوو، یا دی ژی دەستکێ وێ یێ شکەستی بوو ب ١٢ دەرهەما بوو. ئەو وان هەردوو گویزانا بۆ بارزانئ دکڕن.
وی دەمی پێشمەرگە گەلەکێ هه‌ژار و رویس و خواس بوو. لۆما ئەحمەد ئەوفیق سێ دنگێن قاپیتا ژی دکڕیت و ددەف کاك عەزیزی دا بۆ پێشمەرگەی دگەل خوە ببەت.
ئەحمەد تەوفیق و هەڤالێن خوە ژی غەوارەدبن، بێی کو کاك عەزیز بزانیت کا ئەو ب چ سەر چوون.
کاك عەزیز وان قاپیتا دگەل شۆفێرەکی بناڤێ سەید تاها دهنێریته مالتایێ. ئەو ژی جودا ب ترۆمبێلەکا دی ڤەدگەریته مال.
دەمێ ئەو قاپیت دگەهن، بابێ کاك عەزیزی، محەمەدێ وەیسێ دهنێریتە د دویف وان هەردوو کەمەکیا ڕا دا بهێن و وان قاپیتا بۆ پێشمەرگەی ببەن.
پشتی کو محەمەدێ بابێ عەزیزی دچیتە بەر دلۆڤانیا خودێ. کاك عەزیز هەم دبیتە سەمیانێ مالێ و هەم ژی ب رۆلێ سیاسی و چڤاکیێ بابێ خوە ڕادبیت.
پشتی هەیامەکی کەسك بناڤێ حەوێز مەحمود دچیتە مالا مام محەمەد سەلمانی. هینگێ مام محەمەد سەلمان د ژیانێ دا نەمایە. حەوێز مەحمود دبێژیتە کاك عەزیزی، کو ئەحمەد تەوفیقی ئەوێ هنارتیە ددویف وی ڕا دا بچیتە سلێمانیێ.
کاك عەزیز دچیتە مالا عارف قەرەچەتانی ل تاخێ جوهیا ل سلێمانیێ. عارف قەرەچەتانی خەزوورێ ڕەشید سندی بوو.
کاك عەزیز ل وێرێ ئەحمەد تەوفیق دبینیت. ئەحمەد تەوفیق دبێژیتە کاك عەزیزی کو وی دەزگەهەکێ ڕۆنیۆیێ یێ ل بەغدا پەیداکری و ئینایە مالا عارفی و ئەو ل وێرێ دەنگوباسێن شۆڕشێ چاپدکەن و بەڵاڤدکەن. وان ئەو دەزگا کربوو د ژێرزەمینا مالا عارفی ڤە و کارێ خوه ل وێرێ دکر.
کاك عەزیز دبێژیت: ئەحمەد تەوفیق ل وێرێ بەڵاڤۆکەك ب ناڤێ (دیسان بارزانی ) دەردکر، باش ل بیرا منە، ئێکەم دەنگوباسێ وێ بەڵاڤۆکێ ل سەر گوندێ تروانشێ بوو، بەحسێ بارزانی دکر دەمێ دچیتە دەڤەرا بەرواری بالا و د گوندێ تروانشێ ڕا دەربازدبیت.
ئەحمەد تەوفیق، مالەکێ ل کەرکووکێ بۆ کاك عەزیزی دەستنیشاندکەت و وی دهنێریتە وێرێ دا وێ بەڵاڤۆکێ بگەهینیت وێ مالێ. بۆ هەولێرێ ژی وی دهنێریتە مالا محەمەد کامل سەڕنی و عەریف ئەحمەد بناڤی. بۆ مۆسل ژی دبەتە مالا محەمەدێ ئەبابەکرێ ئێکمالەیی.
کاك عەزیز ل دهۆکێ ژی، ب هاریکاریا هەڤالێن خوە، ئەو بەڵاڤۆك ب دەستی دنڤێسی و ل کۆچە و کۆلانێن باژێرێ دهەلاویستن و بەڵاڤدکرن.
کاك عەزیز بۆ هەر جهەکی ب تنێ دانەیه‌كا وێ بەڵاڤۆکێ دگەل خوە دبر، پێدڤی بوو بهێتە کۆپیکرن و بەڵاڤکرن. ئه‌و چەندین جارا ب ڤی کاری رادبیت و ڕۆلەکێ گەلەك باش د بەڵاڤکرنا دەنگوباسێن شۆڕشێ دا دگێڕیت.
پشتی ڤێ جارێ کاك عەزیز جارەکا دی ژی ل سەر داخوازا ئەحمەد تەوفیقی دچیتەڤە سلێمانێ و وی دگەل خوە دئینیتە مال.
بەرێ محەمەد سەلمانێ بابێ عەزیزی وه‌غه‌را دوماهیێ بکه‌ت، ب هەیامەکێ، ئەحمەد تەوفیق دچیتە مالا وی ل ماڵتایێ و داخوازێ ژێ دکه‌ت کو بۆ بارزانی بنڤێسیت. محەمەد سەلمان، ب حەنەك ڤە دبێژیتە وی: مانێ سەرۆك بارزانی من نانیاسیت. ئەحمەد تەوفیق دبێژیتە وی: بەلێ تە باش دنیاسیت و دبێژیتە وی ڕێزەکا تایبەت ژی یا بۆ ته هه‌ی. محه‌مه‌د سه‌لامن ژی دبێژیتێ: تۆ نامێ بناڤێ من بنڤێسه و ئه‌ز دێ ل بنی ئیمزا که‌م. ئەحمەد تەوفیق ناما خوە دنڤێسیت، محەمەد سەلمان ژی ئیمزا دکەت و بۆ بارزانی دهنێریت. ئه‌و نامه بۆ هندێ بوو کو بارزانی رێبدەتە ئه‌حمه‌د توفیقی، کو بچیتە ئەوروپا، داکو ببیته نوونه‌رێ شۆرشێ و دەنگێ مللەتێ کورد بگەهینیتە جیهانێ.
پشتی وێ نامێ، بەرسڤەکا زارەکی ژ بارزانی بۆ ئەحمەد تەوفیقی دهێت و رەزامەندیێ ل سەر داخوازا وی دکەت. ئەحمەد تەوفیق ژی پشتی هینگێ دچیتە سوریێ.
پشتی مرنا بابێ عەزیزی ب ده‌مەکی، نامەیه‌ك ژ ده‌ف ئەحمەد تەوفیقی بۆ وی تێت. بەڵاڤۆکەك ژی د ناڤدا بوو. د ناما ئەحمەد تەوفیق دا هاتبوو، کو ئەو یێ گەهشتیە ئەورۆپا و وی ل وێرێ یێ خوە گەهاندیە عسمەت شەریف وانلی و وان پێکڤە نامەیه‌ك ل سەر دۆزا گەلێ کورد یا ئاراستەیی سکرتێرێ نەتەوەیێن ئێکگرتی (U:N) کری .
ئەو بەڵاڤۆك ناڤەڕۆکا وێ نامێ بوو ئەو وان ئاراستەی سکرتێرێ نەتەوەیێن ئێکگرتی کری. ئەحمەد تەوفیق داخواز ژ کاك عەزیزی کربوو، کو وێ نامێ کۆپیبکەن و بەڵاڤبکەن. پشتی هینگێ پەیوەندیێن کاك عەزیز و ئەحمەد تەوفیق دهێنە بڕین هەتا ئەو جارەکا دی ڤەدگەڕیتەڤە کوردستانێ.
دەمێ ئەحمەد تەوفیق ڤەدگەڕیتە کوردستانێ، دیسا دچیتە دەڤەرا سلێمانیێ. ل ساڵا ١٩٦٣ ڕژێما ئیرانێ گەلەك گڤاشتنێ ل سەر دەڤەرا سلێمانیێ چێدکەت، ئەحمەد تەوفیق و هەڤالێن خوە ژبۆ پاراستنا گیانێ خوە و بەردەوامبوونێ ل سەر هاریکاریکرنا شۆڕشێ, قەستا دەڤەرا بەرواری باڵا دکەت و هەیامەکی ل وێرێ دمینین.
گڤاشتنێن ڕژێما ئیرانێ ژ بەر ئەحمەد تەوفیق ل سەر شۆڕشێ زێدەدبن، هەڤالەکێ وی بناڤێ فایق ئەمین ب دەستێ ساواکێ ئیرانێ هاتبوو گرتن و سێدارەدان.
بارزانیێ نەمر دبێژیتە ئەحمەد تەوفیق، ئەم هند دشێین تە بپارێزین و داخوازێ ژ وی دکەت کو، بچیت خوە ڕادەستی ڕژێما ئیراقێ بکەت. ژ بەر هندێ ئەحمەد تەوفیق خوە ل ئامێدیێ ڕادەستی ڕژێما ئیراقێ دکەت و پشتی هینگێ دچیتە بەغدا.
پشتی وەفاتا بابێ کاك عەزیزی، ئەرکێن وی گرانتر لێدهێن، ئەو هەم دبیتە سەمیانێ مالا خوە و هەم ژی ب رۆلێ سیاسی و جڤاکیێ بابێ خوە ژی ڕادبیت. ئه‌و ل ساڵا ١٩٦٣ ب ئاوایەکێ فەرمی دبیته ئه‌ندامێ ڕێکخستنێن نهێنی یێن پارتی دیموکراتی کوردستان. ئەو د ناڤ رێکخراوا ماڵتایێ دا کار و چالاکیێن خوە ئەنجامددەت. بەرپرسێ ڕێکخراوێ ژی سلێمان عیسا گۆیی بوو.
کاك عەزیز و ڕەشید سۆفی و کەسەکێ دی ئەندامێن ڕێکخراوێ بوون. وان بارا پترا کارێ خوە یێن رێخستنێ ب ڕێیا هەڤال و هەڤچەپەرێ خوە، بەهجەت جندی تویلەری ئەنجامددان. بەهجەت تویلەری مرۆڤەکێ چست و چەلەنگ و پێ سڤك بوو. ئەو کەسەکێ ئەمین و جهێ باوەریێ بوو، وی پۆستێن حزبی دگەهاندن وگەلەك ب باشی هەموو ئەرکێن خوە جیبجیدکرن.
ل شەڤا ٨-٩/٦/ ١٩٦٣ ئێکەمین شەڕ پشتی شەڕێ ٩/٩/١٩٦١ ل شاخکێ دەستپێدکەت. هێزێن ڕژێمێ هێرشێ دکەنە سەر شاخکێ کو ئارمانجا وان گرتنا گەلیێ دهۆکێ بوو. ئه‌و ل وێرێ هەژمارەکا خەلکێ سڤیل شەهید دکەن. کو ئێك ژ وان محەمەد سەرەڕۆیی بوو، برایێ وی مستەفای ژی دگرن و دبەنە باره‌گایێ لیوا له‌شکه‌ری. بابێ حسەنێ صەیدا دهێتە شەهیدکرن. حسێن ئیبراهیم تویلەری ژی برینداردبیت. هێزێن رژێمێ شاخکێ دگرن، لێ ژ بەر بەرگریا هێزێن پێشمەرگەی نەشیان ل چیای سەرکەڤن.
وی دەمی هێزێن بەرواریا ل کەلا شاخکێ دجهگیربوون. پشتی کو شەڕێ مه‌زنێ چیایێ مەتینا دەستپێدکەت، ئەو هێز بۆ چیایێ مەتینا دهێنە ڤەگوهازتن.
ل ساڵا ١٩٦٤ بۆ دەمەکێ کورت دان و ستاندن دناڤبەرا شۆڕشێ و حکوماته ئیراقێ دا دەستپێدکەن. ئێدی رۆلێ کاك عەزیز ماڵتایی وەکو کادرەکێ سیاسی، دبیتە کۆمکرنا دەخل و دانی و ئابوونا بۆ شۆڕشێ، ل دەڤەرا دەشتێ.
سەڕەڕای هندێ کو ئه‌و کادرەکێ سیاسی بوو، لێ وی تڤەنگا بابێ خوە ژی هەلگرتبوو و جارنا پشکداری د شەڕا دا ژی دکر. پاشی ئەو ل ساڵا ١٩٦٥ ب فەرمی دبیتە پێشمەرگە.
پشتی خالد قەساری ل ساڵا ١٩٦٤ ژ زیندانا حکومه‌تا ئیراقێ دهێتە ئازادکرن، عەزیز و بەهجەت جندی و هەڤالێن وی یێن دن یێن ڕێکخستنا وان یا نهێنی، کۆمبوونەکێ دگەل خالد قەساری دکەن و داخوازێ ژ وی دکەن، کو ئەگەر هاتوو شەڕی دستپێکرڤە، ئەو حەز دکەن کو ئەو ببیتە سەرقۆلێ وان. پشتی ل ساڵا ١٩٦٥ شەردەستپێدکەت، ئێدی عەزیز، ئیسلام، رەشید سۆفی و هەژمارەکا دی یا گەنجا دگەل خالد قەساری قەستا دەڤەرا بەرواری باڵا دکەن. ئەو ل وێرێ دچنه بامەڕنێ و دچنە دگەل قۆلێ ئەحمەد عەبدولرەحمان بناڤی. پشتی هینگێ ئەوان ددەنە دگەل بەتالیۆنا نەعمۆ سەمەد و بۆ گەلیێ زڕکا دهێنە ڤه‌گوهاستن. ئەو هەتا هاڤینا ساڵا ١٩٦٥ ل گەلیێ زڕکا دمینن، پشتی هینگێ ئەو دچنه قەشەفڕێ.
دەمێ هێرشێن دوژمنی دهاتنه سەر هێزێن پێشمەرگەی، ل تەحا، کۆپێ قەوغایێ، کۆپێ رەنیێ و شاخکێ و دەڤەرێن دن یێن نێزیکی دهۆکی، ئەو د هه‌وارا هه‌ڤالێن خوه دچوون و پشکداری د بەرسینگگرتنا هێرشێن دوژمنی دا دکر.
عەزیز مالتایی عاشقێ گولا و ژینگەهپارێز
دەمێ هێرشا جاشا بۆ سەر کۆپێ قەوغایێ دەستپێدکەت، کاك عەزیز و هەڤالێن خوە ژبۆ پشتەڤانیا هێزێن پێشمەرگەی ژ قەشەفرێ بەرەف تەحا و کۆپێ قەوغایێ دکەڤنە رێ. ل تەحا سەعیدێ عەبدولرەحمانی ل بەری عەزیزی دچیت، سەعید هێدی هێدی و بهشیاری دچیت، نەکو مینەك د ڕێیا وی دا بیت و پێڤه بپه‌قیت. ئەو ژ ڤی بەری خوە د هاڤێتە سەر بەرێ دی. دەمەکی کاك عەزیز لێ دکەتە هەوار و دبێژیتێ: نە نە نە !!. سەعید هزردکەت کو پیێ وی یێ کەتیە سەر مینەکێ. ئەو ژی دبێژیتە عەزیزی: خێرە؟ مینە؟؟.
عەزیز دبێژیتە وی: نە، مینا چ ؟ دا پیێ تە کەڤیتە سەر بیتانۆکەکێ. سەعید تۆڕە دبیت و بەرێ تڤەنگا خوە ددەتە عەزیزی و دبێژیتە وی: ئەمێ د ناڤ ئاگری دا و تۆیێ بەحسێ بیتانۆکا دکەی. حەز و ڤیانا گول و سروشتی هەتا ئیرۆ ژی ل دەف کاك عەزیزی یا بەردەوامە.
کاك عەزیز و هەڤالێن خوە ل کۆپێ قەوغایێ پشکداریێ د بەرسینگگرتنا سێ هێرشێن دوژمنی دا دکه‌ن و هەرسێ هێرشان دشکێنن.
مەزنترین شەڕێ ل دەڤەرێ پشتی شەڕێ ٩/٩/١٩٦١ قەومی ل ٥/١١/١٩٧٤ ل گرێ رەش و ڵاتا سەقەرا بوو ل هنداڤ سێجێ و کێڤلا و گەلیێ زڕکا.
کاك عەزیز هینگێ بۆ پشکداریکرنێ د خۆلەکا لەشکەری دا چووبوو ئیرانێ.
دەربارەی وی شەڕی بەهجەت جندی تویلەی ب ڤی رەنگی ڤەدگێڕیت: قۆلێ بەرواریا ل ژێر فەرماندەییا خالد قەساری دگەل بەتالیۆنا نەعمۆ سەمەد بوو. ئه‌و ل ژێر ئاگرێ تانگ و تۆپێن گران و فرۆکێن جه‌نگی، گرێ ڕەش بەرددەن و دچنە سه‌رداتر. لێ ئەو پشتی پێنج رۆژا هێرشێ دبەنەڤە سەر گرێ ڕەش و دربه‌کێ مه‌زن ل دوژمنی دده‌ن و وی چیای ژ دوژمنی پاقژ دکه‌ن. شەڤا بەری هینگێ شەهید شەعبان غەفار، سریا خوە دبەتە بەڕۆشکێ و هێرشێ دکەتە سەر بنکە و بارەگایێن دوژمنی، دا شەڕ ل سەر هەڤالێن وی ل گرێ ڕەش و ڵاتا سەقەرا سست ببیت. ئەو د وان هێرشان دا هەژمارەکا شەهید و بریندارا ددەن.
بەری هینگێ ل سێجێ بەهجەت تویلەری برینداردبیت، پشتی ئەو چارەسەرریا خوە ل سەرسنکێ دکەت، ل رۆژا سیێ ئەو ڤەدگەڕیت دا بچیت پەیوەندیێ ب هەڤالێن خوە یێن پێشمەرگە بکەت. بەهجەت ل سەر ڕێیا خوە دچیتە بارەگایێ سەلیمێ ئەسعەد ل بادێ. تۆپبارانا دوژمنی ل سەر دەڤەرێ بەردەوامە. ئەو دگەل سەید سالح کو وی دەمی وی سەرپەرشتیا بەرەیێن شەڕی دکر دچیتە گەرماڤا. پاشێ دچیتە دەف هەڤالێن خوە ل کۆرا ب سماق و گەلی هرچکی. سەید سالح رێنماییان ددەتە تۆپچیێن شۆڕشێ. ئەو ل وێرێ بارەگایێ جاشا و تانگێن سوپایێ رژێمێ ل گوندێ ماسیکێ تۆپباراندکەن. د ئەنجامێ وێ تۆپبارانێ دا دوژمن دشکێت و درەڤیت.
خالد قەساری، هەڤالێن خوە دکەتە گرۆپێن بچویك و نابیژیتە وان کو ئەو دێ هێرشێ بەن سەر دوژمنی، بەلکو دبێژیتە وان کو ئەو دێ چنە بەرەیەکێ دی یێ شەڕی.
خالد قەساری، بەهجەت جندی تویلەر، بحوکمێ هندێ کو ئەو یێ شەهەرەزایی دەڤەرێ بوو و نێچیرڤانەکێ ب ناڤ و دەنگ بوو، وی ددەتە دگەل خوە.
ئەو دچنە ئاخە سپیکێ، ڕێیەکا گەلەكا تەنگە، دوو مرۆڤ نەشێت دبەرێك ڕا بچن. خالد دبێژیتە بەهجەت جوندی، ل وی جهی بڕاوەستە و هەڤالێن خوە بهەژمێرە، کا ئەو چەندن. هەژمارا وان ٨٤ پێشمەرگە بوون، پشتی هینگێ ئەو دچنە د گەلیەکێ دا ل بنێ گرێ ڕەش. ئەو ب رۆژێ د وی گەلی دا دمیینن. دوو سندۆقێن نارنجووکا یێن دگەل وان. خالد ناڤێن هێرشبەرا دنڤێسین، هەر ٨٤ کەس، هەتا چایچیێ وان ژی ناڤێن خوە بۆ هێرشێ دنڤێسین.
بەهجەت، رەمەزان، نایف حەسەن و عەبدوللا سەلمان، ل بەر تشتێن وان ل پشتێ دمینن. هێرشا وان بۆ سەر گرێ ڕەشە دەستپێدکەت.
پیرەمێرەك ب ناڤێ حەسەنێ عەبێ بناڤی، پێش کوڕێ خوە ڤە هاتبوو شەڕی. رەشید کانی گولانی و قادر ئالەکینی، هەر ئێك ژ وان دگەل ٥-٦ پێشمەرگا دچنە هاریکاریا وان.
دەمێ ڕەشید کانی گولانی حەسەنێ عەبێ بناڤی دبینیت، کو ئەو وەسا یێ ب ناڤ ساڵڤە چووی، دبێژیت: من نەزانی، ئەگەر دا ئەز ژی بابێ خوە ئینبم!
حەسەنێ عەبێ ب بڕنۆیێ شەر دکر، وی دەرفەت نەددا چ سەربازێن ڕژێمێ ب ڕەڤن، وی ب هەر گوللەکێ ئێك دهاڤێتە ئه‌ردی. ڕەشید کانی گوللانی دبێژیته وی: مام بهێله بلا هندەك بڕەڤن ژی، حەسەن لێڤەدگێڕیت و دبێژیتێ: پانێ چاڤێن من د باش نینن. ڕەشید دبێژیتە وی: پا ئەگەر تە باش دیتبا دا چ کەی!!!
حەسەنێ عەبێ بناڤی د وی شەڕی دا دوو کلاشینکۆف وەکو دەستکەفت ژ مه‌یدانا شەڕی ڕاکرن.
هێزێن پێشمەرگەی د وی شەڕی دا، گرێ رەش دگرنەڤە و هەژماەکا مەزن ژ جاش و سەربازێن دوژمنی دکوژن و ٤٦ پارچەیێن چەکی کو ٢ ئاربی کەی ژی د ناڤدا بون و لگه‌ل تەقەمەنیەکێ مەزن ژی دکەڤیتە دەستێ وان.
پشتی کاك عەزیز ژ ئیرانی دزڤڕیت دچیتە گرێ ڕەش، بەهجەت جندی، لەشکەرگەها مه‌یدانا شه‌ڕی نیشا وی دده‌ت، کو هەمی ب خۆدێن سەربازێن دوژمنی یێ خەملاندی بوو.
کاك عەزیز مالتایی ل ناڤبەرا سالێن ١٩٦٨-١٩٦٩ .
پشتی بەعسی ل ساڵا ١٩٦٨ ب کودەتایەکێ دەسهەڵاتی دگرنە دەست، ستەم و زۆرداری ل سەر گەلێ کورد زێدەتر لێدهێت. بەرپرس و ئەندامێن لژنا ناوچا مۆسل، هند دهێنه گرتن و هند ژی دڕەڤن. ئێدی ڕێکخستنێن مۆسل دمیننه بێ سه‌ر.
ل ساڵا ١٩٦٩ عه‌زیزی تۆمبێله جێب هه‌بوو، ل ماڵتایێ ل مال بوو. جاشێن جەلالیا یێن دهۆکێ دچن تۆمبێلا وی ژ مال دستینن و دبه‌ن.
عەلیێ خەلیل فه‌رماندێ هێزا دهۆکێ، نەعمان عیسا و عبدالرزاق گەرماڤی ل مه‌ها ١١/١٩٦٩ عەزیز ماڵتایی ب نهێنی دهنێرنه مۆسل و وی ڕادسپێرن، کو بچیت سەروژنوی لژنا ناوچا مۆسل دابمەزرینیت. کاك عەزیز پێشمەرگەیە و کەسەکێ بەرنیاسە، راسپارتنا وی بڤی ئەرکێ قورس مەترسیەکا مەزنە ل سەر ژیانا وی.
عەلی خەلیل و نەعمان عیسا و عبدالرزاق گەرماڤی دبێژنە وی: کو ئەڤە فەرمانا حزبێ و شۆڕشی یە. ئەگەر تۆ د ڤی ئەرکی دا بهێیە گرتن و کوشتن، دێ تە وەکو شەهید حسابکەین. هەرەسا دبێژنە وی: شۆڕشێ پارە ژی نینن، دڤێت تۆ ڤی ئەڕکی ل سەر کیستێ خوە ئەنجامبدەی.
پلانا عه‌زیزی و فه‌رماندێن هێزا دهۆکێ ئه‌وه کو؛ عزیز دێ چه‌کێ خوه ل قه‌شه‌فڕێ ل ده‌ڤ هه‌ڤالێن خوه دانیت و دێ وه‌سا دیارکه‌ت کو ئه‌و دێ چیت خوه ڕاده‌ستی حکومه‌تا ئیراقێ که‌ت. ئه‌و چه‌کێ خوه ل وێرێ ددانیت و فازل حەسەنی دگەل خوە دبەت و دچیتە مالا دێوالی ئاغای. دێوالی دبێژیتە وی: ئەز د مەسەلا تە ناگەهم، تو یێ هاتی خوە ڕادەست بکەی، د هەمان دەمدا ناما عەلیێ خەلیلی یا بۆ من هاتی و دبێژیت: ئه‌و عه‌زیز هات، ئەگەر تشتەك ل وی بهێت من ئه‌و ژ تە دڤێت!! دێوالی دبێژیتێ: تشتەکێ د دبن کولاڤێ تە ڤە هەی، به‌لێ ما کارێ من پێ چییە!
دێوالی وی دبه‌ته باره‌گایێ فرقا له‌شکه‌ریا مۆسل ڕاده‌ست دکه‌ت. ب رۆژێ کاك عەزیز یێ ئازادە، لێ چاڤدێریەکا چڕ ژ لایێ ڕژێمێ ڤە یا ل سەر وی هەی. ب شەڤێ ژی وی دکێشنە بەر ڤەکۆلینێ.
پشتی ڕه‌وشا وی پجه‌ک ئارام دبیت، ئەو پەیوەندیێ ب هەڤالێن ڕێکخستنێ دکەت، کو به‌رپرسێن شۆڕشێ بۆ وی ده‌ستنیشانکربوون. ئەو لگه‌ل جانۆ گۆیی، سالح گۆیی و فاروقێ سۆردڕوونیت و هەیکەلێ لژنێ بۆ وان ددانیت و دبێژیتێ: هوون د ناڤ خوە دا بەرپرسێ لژنێ بهەلبژێرن و یێن دی ژی ببنه ئەندامێن لژنێ. دیسان دبێژیته وان کو مۆرا لژنێ ژی، کو یا ل دەف عەلیێ خەلیل و نەعمان عیسای، ئه‌و دێ وێ ژی بۆ وان ئینیت.
پشتی هینگێ عەزیز ماڵتایی ڤەدگەڕیتە دهۆکێ. فازل حەسەن دبیتە پرا پەیوەندیێ د ناڤبەرا وی و لقا پارتی و هێزا دهۆکێ دا. ئه‌و فازلی ڤڕێدکه‌ته ده‌ف عه‌لیێ خه‌لیلی، مۆرا لژنا مۆسل ژ ده‌ف وان دئینیت و عه‌زیز وێ ڕاده‌ستی هه‌ڤالێن لژنێ دکه‌ت، ل مۆسل.
پشتی عەزیز ئەرکێ دامەزراندنا لژنا مۆسل بدوماهی دئینیت، ئەو و جەلال ماڵتایی ئه‌ردەکێ چاندنێ بکرێ دگرن و دچنه بەغدا دا ماتۆرێن ئاڤێ بۆ پرۆژێ خوە بینن. ئەو ل بەغدا دچنە دەف محه‌مه‌د ئەمین شەمبی، کو بەرپرسێ رۆژناما (ثورة) یا حزبا بەعس بوو. ل وێرێ ئەحمەد تەوفیق ژی دهێتە دەف وان. ئه‌و ب دیتنا هه‌ڤدوو گه‌له‌ک شاد دبن.
ئەحمەد تەوفیق دبێژیتە کاك عەزیزی کو وی دڤێت ژ ئیراقێ دەرکەڤیت، لێ چ ڕێ ب دەست وی ناکەڤن. دیار بوو کو رەوشا وی گەلەك یا خراب بوو ل بەغدا و ژیانا وی دمه‌ترسیێ دا بوو.
عەزیز مالتایی، ماتۆرێن ئاڤێ ناکڕیت، ئەو پارێن وی بۆ کڕینا ماتۆرێن ئاڤێ برین ددەتە ئەحمەد تەوفیق. هەر چەندە ئەحمەد تەوفیق رەتدکەت کو وان پارا ژ عەزیزی وەرگریت، لێ ئه‌و ب زۆری ددەتێ.
پشتی ڤێ جارێ پەیوەندیێن کاك عەزیز و ئەحمەد تەوفیق دهێنە بڕین و ئێدی ئەو چ جارێن دی ئێکودوو نابیننەڤە. گەلەك مخابن کو ڕژێما ئیراقێ ئەحمەد تەوفیقی بەرزە دکەت و هەتا نوکە چارەنڤیسێ وی نەدیارە.
-پشکا دووێ-
محه‌مه‌د ئه‌مین شەمبی ل بەغدا مزگینیەکێ ددەتە عەزیز ماڵتایی
ئەمین شەمبی دبێژیتە وان کو ل نێزیك دێ دان و ستاندن دناڤبەرا حکۆمەتا ئیراقێ و شۆڕسا کوردستانێ دا دەستپێکەن. ئه‌ڤه مزگینیه‌کا خوه‌ش بوو ژ بۆ وی، هند ژ بەر کو دێ مللەتێ کورد گەهیتە مافێن خوەیێن ڕەوا و هند ژی ژبەر وێ مەترسیا ل سەر وی، دەرئەنجامێ وی خەباتا نهێنی ئەوا وی بۆ شۆرشێ دکر.
ڕێکەفتنا ١١ ئادارێ ل ساڵا ١٩٧٠ دناڤبەرا شۆڕشێ و ڕژێمێ دا دهێتە راگەهاندن. بڕیار دهێتە دان ئاهەنگا جەژنا نەورۆزێ ل بەغدا بهێتە گێڕان. ١٢٠ کەس ژ دهۆکێ بۆ وێ ئاهەنگێ دهێنە ڤەخواستن. کاك عەزیز دبیتە ئێك ژ وان ١٢٠ کەسا و دچیتە بەغدا. عەزیز مالتایی ب ترۆمبێلا خوە، خالد قەساری و شەهید قادر مەجلمەختی دگەل خوە دبەت و پێکڤە دچنە بەغدا و پشکداریێ د ئاهەنگا نەورۆزێ دا دکەن. ئەو پشکداریێ د ئاهه‌نگێ دا دکه‌ن و چەند رۆژا ل بەغدا دمینن و پشتی هینگێ ڤەدگەڕنەڤە دهۆکێ.
ل هاڤینا 1970 کۆنگرێ هه‌شتێ یێ پارتی ل ناوپردان تێته گرێدان، عەزیز ژی دبیتە ئەندامێ کۆنگرێ و بۆ جارا ئێکێ پشکداریێ د کۆنگرەکا پارتی دا دکەت.
عەزیز دبێژیت: ژ کەسایەتیێن بەرچاڤ یێن پشکداری د کۆنگرێ ٨ ێ دا کری، کامیران بەدرخان و هەڤژینا خوە بوون.
پشتی کۆنگرێ، کاك عەزیز دەست ب کار و کەسابەتێ دکەت و بەردەوام دبیت هەتا شەر ل ساڵا ١٩٧٤ دناڤبەرا شۆڕش و ڕژێما ئیراقێ دا دەستپێدکەتە ڤە. ل وێ ساڵێ جاره‌کا دی ئه‌و دبیتەڤە پێشمەرگە و مالا خوە ژی دبەتە ئاقارێ چەلکێ. ڤێ جارێ ژی ئه‌رکێ ویێ پێشمه‌رگاتیێ، هەر دگەل خالد قەساری بوو، ل قەشەفڕێ. خالد قەساری فه‌رماندێ سریێ بوو عه‌زیز ژی دبیتە فەرماندێ فەسیلێ.
بەری شەڕێ چیایێ زاوا فەسیلا کاك عزیز ل وێ چەپا ل هنداڤی قەسارا بوو. هێزێن پێشمەرگەی ل پشت بەر و گرێن چییایێ زاوا جهگیردبن. کاك عەزیز تابیا وەکو پیتا تی یا ئنگلیزی بۆ پێشمەرگێن فەسیلا خوە لێددەت. سەید سالح فەرماندێ هێزێن پێشمەرگەی بوو. سەرەدانا هێزێن پێشمەرگەی ل چیایێ زاوا دکەت، دەمێ ئەو وان تابیێن عەزیزی چێکرین دبینیت، دبێژیته وان ب تنێ کارێ شەڕی یێ کرێ و دەستخوەشیێ ل وان دکەت هاریکاریەکێ ژی پێشکەشی وان دکەت.
کاك عەزیز ب ئەرکەکی دچیتە بامەڕنێ. هێزێن دوژمنی ل ل چیایێ زاوا ل پشت پێشمه‌رگه‌ی دزڤڕن و ژ پشتڤه هێرشی وان دکه‌ن. دەمێ عەزیز ل بامەڕنێ دزانیت کو هێرشا دوژمنی یا هاتیە سەر هەڤالێن وی، ئەو دەملدەست خوە دگەهینیتە ماڵتایێ. عەزیز و هەڤالێن خوە ل سەر پرا قەسارا دگەهنه ئێك. ئه‌و خوه به‌ره‌ڤ ماڵتایێ و پاشی به‌ره‌ڤ ته‌حایێ ڤه ڤه‌دکێشن.
پشتی هینگێ عەزیز دەستبەرداری بەرپرسیاریا فەسیلێ دبیت و عەبدوللا یاسین سەرپەرشتیا فەسیلێ دکەت.
دەمێ ل بهارا ساڵا 1975 شۆڕش دشکێت، عەزیز ل مال ل بێنڤه‌دانێ بوو. ئەو دگەل خەلکێ دەڤەرێ دچنە دهۆکێ و ل وێرێ چەکێ خوە ڕادەستی ڕژێمێ دکەن.
هه‌ر د ڤی ده‌می دا ئه‌و ماڵێن خوه جاره‌کا دی دئیننه ڤه ماڵتایێ. ههتا هینگێ ئه‌و لگه‌ل ماڵا مامێ خوه حه‌جی عبدالرزاق دژیا، پشتی کو ژ ئاقارێ چه‌لکێ زڤڕینه‌ڤه ماڵتایێ، ئه‌و و هه‌ردوو برایێن خوه ژ مامێ خوه جودا بوون و بخوه ماله‌ک چێکر.
ل ساڵا 1974 جاش و له‌شکه‌رێن ڕژێما ئیراقێ گوندێ ماڵتایێ سۆتبوو، مالێن گوندیان ژی، ژ وان ژی مالا کاك عەزیزی ژی هاتبوو تالانکرن. وی خانیه‌ک ل گرێ باسێ هه‌بوو. ئه‌و ژی به‌عسیه‌ک بناڤێ (ابو ئه‌رکان) چووبوو تێڤه.
کاك عەزیز پشتی شکەستنا شۆڕشێ دەست ب کار و ڕێنجبه‌ریێ دکەت و ل ساڵا ١٩٧٥ ئێکەمین جهێ شووشتن و ڕوونکرنا تۆمبێلا (غسل و تەشحیم) ل دهۆکێ ڤەدکەت. ئەڤ پرۆژێ کاك عەزیز دەستپێکری، تشتەکێ نوی بوو ل سەر ئاستێ پارێزگەها دهۆکێ. پشتی ڤان کار و پرۆژان، رەوشا عەزیز یا ئابووری، گەلەك باش دبیت.
ل ساڵا ١٩٧٧ عزەتێ برایێ وی ژ لایێ ڕژێمێ ڤە دهێتە گرتن. ژبلی وی رەمەزان هەدێنەیی، عبدالستار کورێمەیی، مەعروف زاویتەیی، کەمال ماسیکی و هەژمارەکا دی ژی، لگه‌ل وان، هاتبوونە گرتن.
هەر چەندە وی ده‌می عەزیز بخوه نه ببوو ئه‌ندامێ ڕێکخستنێن نهێنی یێن پارتی، لێ دیسان ئه‌و جهێ باوه‌ریا پێشمه‌رگه‌ی و شۆرشێ بوو.
کاك عەزیز د ڤێ دیدارێ دا ژ زار دەڤێ بابێ خوە دبێژیت: بابێ من ب بەردەوامی دگۆتە مە، هندی ئەم ساخبین و د سەر ڤێ ئاخێ ڕا بهێن و بچین، پێدڤیە بەڕەڤانیێ ژێ بکەین. من ژی ئەڤ ئاخفتنە گەلەك جاران دگۆتە برا و زارۆکێن خوە.
دەمێ عزەت دهێتە گرتن، کاك عەزیز دبێژیتە وی: تە بۆچی ئەڤ کارە بێی من کریە، ئانکو تو چەوا بێی کو پسیارا خوە ب من بکەی، دبیه ئه‌ندامێ ڕێکخستنێن نهێنی؟ عزەت دبێژیتێ: ما تە نەدگۆتە مە، کو دڤێت بەڕەڤانیێ ژ ڤێ ئاخێ بکەین؟
عەزیز رۆژه‌کێ مه‌عروف زاویته دبینیت و پسیارێ ژ وی دکەت کا ئەو چ کار دکەت؟ مەعروف دبێژیته وی کو ئەو مامۆستایە. عەزیز دبێژیتێ: خوەزیکێن تە، خوەزی ئەز ژی مامۆستابام. مەعروف دبێژیتە وی: بۆچی؟ ئاخر رەوشا مە گەلەكا خرابە. عەزیز دبێژیتێ: من ژ بەر مووچەی نینە، چونکە داهاتیێ من یێ هەر رۆژەکێ هندی مووچێ تەیێ مه‌هەکێ یە. لێ ئەگەر ئەز مامۆستابام دا دەلیڤە بۆ من چێبیت، کو ببێژمە قوتابێن خوە، کو ئەڤ چیا، دۆل، نهالێن، ئەڤ دار و بار، رەز و باغ و گول و گولزارە، ئەڤ چەم و کانی و پەسار و نزارە، هەمی یێن وه نە و ئەو کەسێن د وان رەبیێن ل سەرێ چیا دا، ئەون ئەوێن دەستدرێژی ل سەر خویشک و دایکێن وه کرین، ئەون ئەوێن ئاخا وه داگیرکری، ئەون ئەوێن باب و برایێن وه ئەشکەنجەداین و شەهیدکرین. ئەون ئەوێن هەناسە و ئازادیا وه کپکری. مەعروف زاویتەیی حێبەتی دمینیت، چەوا کەسەك ب ڤێ وێرەکی و ڤەکری د ناڤ ئاگرێ دوژمنی دا هۆسا دئاخڤیت.
دەمێ عەزیز ل ساڵا ١٩٧٨ دچیتە سەرەدانا برایێ خوە عزەتی ل زیندانا ئەبو غرێب. د زیندانێ ڤە کەسەك چاڤێن وی ب پشتڤە دگریت، عەزیز لێ دزڤڕیت، لێ وی نانیاسیت. ئەو کەس دبێژیتێ: ئەز مامۆستا مەعروف زاویتەیی مە، ما بیرا تە ناهێت ل زاویتە تە چ گۆتە من! پاشی دبێژیته وی: پشتی وێ رۆژێ، من قوتابیێن خوە ل بەر سیبەرا شیرەتێن تە وەسا فێرکرن و پەروەردەکرن هەتا ئەز ل ڤێرە، ل زیندانا ئەبو غرێب سافی بوویم.
دەستێ کاك عەزیزی فرەهدبیت، ئەو ل ساڵا ١٩٧٨ خانیەکێ گەلەك مەزن ل ماڵتایێ ئاڤادکەت. وی دەمی خانیێن وەکی وی ل دهۆکێ و دەڤەرا بەهدینان هەمیێ نەبوون
عزەتێ برایێ کاك عەزیزی ب ٥ ساڵێن زیندانێ دهێتە حوکمکرن، پشتی هینگێ ل ساڵا ١٩٧٩ ب بەر (لێبوورینا) ڕژێمێ دکەڤیت و دهێتە ئازادکرن.
ل ساڵا 1981 عەزیز بخوە هاریکاریا برایێ خوه عزه‌تی و عبدالستار کورێمه‌ی دکه‌ت، دابچنه ناڤ شۆڕشێ ببنه پێشمه‌رگه. ئه‌و ژی دچن خوه دگه‌هیننه کۆماتەی.
پشتی چوونا عزەتی گڤاشتنێن ئه‌منا ئیراقێ ل سه‌ر وان دژوار دبن. ڕژێمێ ژی وی سەردەمی کەس و کارێن پێشمەرگا ژی دگرتن. ڕژێمێ گڤاشتن ل عەزیزی کرن دا کو عزەتێ برایێ خوە بینیت رادەست بکەت.
وی دەمی کاك عەزیز تۆشی نەساخیەکێ دبیت. ئەو بۆ چارەسەریا نەخوەشیا خوە، سیامەندێ کوڕێ خوە دگەل خوە دبەت و دچیتە حەمام عەلیل ل مۆسل. پشتی چەند ڕۆژا ڤەدگەڕیتە مال. ل رۆژا ١٩٨٥/٧/١٦ پشتی ئه‌و ژ مۆسل دزڤڕنه‌ڤه مال، ئه‌و دبهیزن کو ئه‌منا ئیراقێ جاره‌کا دی یا ده‌تسپێکریه‌ڤه، ماڵباتێن پێشمه‌رگا دگرن و ده‌رتێخن. رۆژا پاشتر عەزیز دەرگەهێ مالا خوە ڤەکری دهێلیت و چ تشتا ژی دگەل خوە نابەت و ب خێزان و زارۆکێن خوە ڤە قەستا ناڤ شۆڕشێ دکەت.
وی ده‌می ئه‌و هه‌لویستێ عه‌زیزی ل ده‌ف گه‌له‌کا جهێ حێبه‌تیێ بوو. چونکی ئه‌و خودان مال و سه‌روه‌ته‌کێ باش بوون وی ده‌می و هه‌ر هۆسا ب بێمنه‌تی ئه‌و هێلان و سه‌رێ خوه بۆ دوژمنی نه‌چه‌ماند. عەزیز و مالا خوە پێنج رۆژان ل بامەڕنێ دمینن. ڕژێم قاسدەکی ڤڕێدکەتە دەف وی، سۆزا ددەتە وی، کو تشتێ ئەو بخوازیت بۆ وی بکەت، به‌س بزڤڕنه‌ڤه. لێ ئه‌و سۆز و خوەشخوەشکێن ڕژێمێ رەتدکەت و پەیوەندیێ ب شۆڕشێ دکەت. ئه‌و ژ بامەڕنێ دچنە گوندێ هەترشێ ل ناڤ بەرواریا. وان ب تنێ شوتیەك دگەل خوە بربوو.
ئەو دوو، سێ شەڤا ل مالا عبدالسلامێ مایی دمینن، پشتی هینگێ کەپرەکێ ل بن کەزانه‌کێ بۆ خوە چێدکەن.
دوو، سێ پێشمه‌رگه‌یه‌ک ژ لژنا ئامێدیێ دچن ل وان دبنه مێڤان، وان چ نینە بدەنه وان. مالا سۆفی حسێنی هندەك دەو بۆ وان بربوو. کاك عەزیز دبێژیتە مێڤانێن خوە: هاڤینێ چا یا نەخوەشە، ئەم دێ ئاڤە ماستێ ڤەخۆین. دایکا سیامەند ئاڤەماستێ ددەتە مێڤانێن خوە.
کاك عەزیز پسیارا مێڤانێن خوە دکەت، کا ئەو چ تۆڤەکن. ئەو ژی دبێژن ئەو قوتابی بوون و وان پەیوەندیا ب شۆڕشی کری. کاك عەزیز شیرەتان ل وان دکەت و وان بۆ خەبات و پێشمەرگاتیێ هانددەت و دبێژیتە وان، خزمەتکرنا مللەت و وەڵاتی ئەرکە، و ئەگەر مرۆڤ د رێیا مللەتێ خوەدا شەهید ژی ببیت، دێ مرۆڤ دیرووکەکا زێڕین بۆ خوە تۆمارکەت….هتد.
ئەو هەرسێ گەنج گەلەك دبشکوڕین و دبێژنە کاك عەزیزی، ئەم کادرین، لژنا ئامێدیێ مە دهنێریتە دەف وان مالێن ژ نوی پەیوەندیێ ب شۆڕشی دکەن، دا دەستدلێ وان بدەین، لێ تە دەستدلێ مە دا و گەلەك دکەنە کەنی. ئێك ژ وان کادرا ئیحسان ئامێدی بوو.
ل پاهیزێ عەزیز مالا خوە دبەتە گوندێ چەمسەیدا، د ئودەکێ ڤە، ل مالا سەید عەلیێ چه‌مسه‌یدی.
هەر ب گەهشتنا کاك عەزیز بۆ ناڤ شۆڕشێ، ئۆسمانێ برایێ وی، ژبەرکو میکانیکەکێ ژێهاتیە، پشکداریێ د هەمی شەڕ و داستانێن پێشمەرگاتیێ دا دکەت. ئەو دبیته هۆستا و میکانیکێ شۆڕشێ و ڕۆلەکێ مەزن ژێکڤەکرن و ڤەگوهاستنا چەکێ گران دا دبینیت. ل شەڕی مانگێشکێ هێزێن پیشمەرگەی، دەستی ددانن سەر هەژمارەکا زریپۆشێن دوژمنی. كاك ئۆسمان ب شەهرەزایا خوە، ئێکێ ژ وان زریپۆشا ڤەدگوهێزیتە لژنا ناوچا ئامێدیێ، ئەو ژی پشتی کو برجا دوشکێ ڕادکەت و ڤەدگوهێزیت.
کاك ئۆسمان رۆلەکێ باش د هاریکاریکرنا ویستگەهێن بێتەلێ ل لقا ئێك دبینیت. نەخاسمە د چێکرنا (ژه‌نه‌راتۆرێن ئه‌له‌کتریکێ) دا.
کاك عەزیز زاڕۆکێن خوە ژی بۆ پێشمەرگاتیێ هانددەت. فەرهادێ کورێ وی ل لناڤەڕاستا مه‌ها ١١/١٩٨٦ دبیتە پێشمەرگە و پشکداریێ د خۆلەکا پەرستارا دا دکەت ل تەهرانا پایتەختێ ئیرانێ. پشتی ژ خۆلا پەرستاریێ ڤەدگەڕیت، ئەو ل لژنا ناوچا ئامێدیێ وەکو پەرستار درێژێێ ب خەباتا خوە ددەت و پشکداریێ د هەمی شەڕ و داستانێن پێشمەرگەی دا دکەت.
پشتی حکومه‌تا ئیراقێ قوتابخان ل دەڤەرێن ڕزگارکری دگریت و مامۆستایان ژی ڤه‌دکێشیته باژێڕان، شۆڕش بڕیارا پڕکرنا وی ڤالاهیێ ددەت و قوتابخانان ل وان گوندا ڤەدکەت. سیامەندێ کوڕێ عه‌زیزی، لگه‌ل چنارا خوشکا عه‌زیزی و یوسف سەید رەشیدێ برازایێ سەید سالحی، لگه‌ل عەزیز تاها و ئەنوەر محەمەد ب بڕیارا لژنا ناوچا ئامێدیێ، دبنه مامۆستایێن قوتابخانا گوندێ چه‌مسه‌یدا یا شۆڕشێ.
ل ده‌ستپێکا گولانا ساڵا 1987 هێزێن پێشمەرگەی داستانا بناڤودەنگا فەوجا سۆتکی تۆماردکەت، هێزێن پێشمەرگەی زێدەباری گرتنا فەرجەکا سوپایێ ئیراقێ هەژمارە رەبیێن سوپا و جاشێن دەژمنی ژی دگریت و دەستکەفتیەکێ مەزن رادکەت. كاك عزیز دگەل مل ب ملێ هێزێن پشمەرگەی پشکداریێ د وێ داستانێ دا دکەت.
ل هه‌مان ساڵێ، هێڕشێن دوژمنی بۆ سەر دەڤەرێن رزگارکری دەستپێدکەن. خەلکێ دەڤەرێ گوندا چۆل دکەن و قەستا شکەفت و گەلی و دۆل نهالێن دەڤەرێ دکەن. عەزیز مالتایی ژی مالا خوە دبەتە گەلیێ بازێ، ئەو ٦٧ رۆژان ل بن ڕزدەکەڤرەکی دمینن. هەیڤا رەمەزانێ یە، لێ دوژمنی خەلکێ سڤیلێ دەڤەرێ ب تۆپا ١٧٥ملم ژ دەڤەرا سپنەی د سەر چیایێ مەتینا ڕا تۆپباراندکر، ژ بێگۆڤا ژی ب کاتیۆشا و تۆپا، ژ ئەسمانی ژی ب فڕۆکا، ل سەر ئه‌ردی ژی ب سوپا و جاشا، هێرش ب بەردەوامی دبرنە سەر هێزێن پێشمەرگەی و گوندان و خەلکێ دەڤەرێ. خەلك نەچار بوو دبن وی ئاگری دا ب نان و تەحینێ ڕۆژیا خوە بشکێنن.
ژ ئەنجامێ بەرگریا هێزێن پێشمەرگەی، هێرشێن دوژمنی ئێك ل دویف ئێك دهێنە شکاندن و ب چه‌کێ (سام ٧) پێشمه‌رگه ل نێزیک گوندێ تشیشێ فرۆکه‌کا هه‌لیکۆته‌را دوژمنی دهنگێڤیت و د ئینیتە خوارێ.
کاك عەزیزو هەژمارەکا دی یا خەلکی، ل ساڵا ١٩٨٧ مالێن خوە دبەنە گوندێ بناڤیێ. ل رۆژا 27/7/1987 سیامه‌ندێ کوڕێ مام عه‌زیزی پشکداریێ د خۆلەکا بێتەلێ دا دکه‌ت ل بارەگایێ لقا ئێک و دبیتە کادرێ بێتەلێ. پاشی ئه‌و تێته ڤه‌گوهستان بۆ لژنا گولان ل دەڤەرا ڕێکانیا وەکو کادرێ بێتەلێ دەستبکاردبیت.
ل ده‌مێ ئه‌نجامدانا داستانا کانیماسێ ل شه‌ڤا 13-14/9/1987، ب فەرمانا دکتۆر رۆژنوری شاوه‌سی، کاك عەزیز دبیته سه‌رپه‌رشتێ دیلێن وێ داستانێ و 133 له‌شکه‌رێن دیل ل گوندێ بناڤیێ ڕاده‌ستی وی دکه‌ن، ههتا کو شه‌ڕ بدوماهی تێت، دا کو وان ڤه‌گوهێزنه زیندانا باره‌گایێ لقێ ل سه‌ر زێی. بتنێ ٦ مالێن ل گوندێ بناڤیێ، وان چەك ژی نینە، کاك عەزیز دترسیت ئەو هەژمارا مەزنا دیلا هاڤیببن و زیانێ بگەهیننه وان.
ژ بۆ دوورکرنا مەترسیا وان سەربازێن دیل و ڤەڕەڤاندنا ترسا وان ژ کوشتنێ، کاك عەزیز سمینارەکێ ددەتە وان. کاك عەزیز دسمینارا خوەدا ئاماژێ ب دیلکرنا لەشکەرێ هێتلەر ددەت و دیلبوونێ ب کێماسی نادانیت. هەروەسا وان ب لەشکەرێ گەلێ ئیراقێ ب ناڤدکەت و دبێژیتە وان کو ئەو دۆژمنێن گەلێ کورد نینن، بەلکو مە هندەك داخوازی ژ ڕژێما ئیراقێ هەنە، هەر دەمێ داخوازیێن مە جینجیکرن ئەم ل ڤێرە نامینن. ل دوماهیێ کاك عەزیز دبێژیتە وان: مە چەك هەلنەگرتیە، داکو هوین نەترسن، لی هوین ب سێ بازنا ژ لایێ پێشمەرگەی ڤە دوورپێچکرینە، هەرکەسێ هەوڵا رەڤێ بدەت، قوڕتالبوونا وی نینە و دێ هێتە کوشتن، هینگێ گوننەها وی دستویێ وی بخوە یە.
پشتی ڤێ سمینارێ بێهنا وان سەربازێن دیل دەردکەڤیت و ترسا وان ڤه‌دڕه‌ڤیت. خوارن و ڤەخوارنێ ددەنه وان و پشتی دوو ڕۆژا وان دگەهینیتە کانیماسێ و دگەل پێشمەرگەی دهنێرنه بارەگایێ لقێ.
کاك عەزیز ب بەردەوامی خزمەت و هاریکاریا پێشمەرگەی د شەڕ و داستانێن شۆڕشی دکەت. دیسان ئه‌و ژ بۆ دابینکرنا ژیانا زارۆك و مێڤانێن خوە ل گوندی دەست ب چاندنا پتاتا و دەخل و دانی دکەت.
پشتی کاك عەزیزی ل ساڵا ١٩٨٨ گولێ دبیت کو ئەمنا رژێمێ خانیێ وی ل مالتایێ یێ فرۆتی، ئەو گەلەك تێکدچیت. ئەو بەهجەت تویلەری دگەل خوە دبەت و قەستا دهۆکێ دکەن. ئەو ل چیایێ مەتینا دەربازدبن و د چنە ناڤ بەرواری ژێریا و پاشی ده‌شتا قائیدیا و دچن هەتا ل دوماهیێ خوە دگەهیننه گوندێ قەسارا. پاشی دچنە ناڤ دەحلێن گوندێ کەڤەڕکێ.
کاك عەزیز و بەهجەت تویلەری ل قەسارا پشت و پشت بەرەف گەڤەڕکێ ب ڕێڤە دچن، دا شوین پیێن خوە ل بەر دوژمنی بەرزەکەن.
ئارمانجا کاك عەزیز ئەو بوو کو بچیت خانیێ خوە ب تی ئین تی ب پەقینیت. فازل بناڤی و مرۆڤێن وی یێن دی دچنە دەف و دبێژنە وی: ئەگەر کارەکێ وەسا ئەنجامبدەی، دێ ڕژێم ڤان گوندا هەمیا وێرانکەت. کاك عەزیز و بەهجەت تویلەری ژ بۆ پاراستنا سەر و مالێ خەلکی، خانیێ خوە نا پەقینیت و جارەکا دی ڤەدگەڕنەڤە دەڤەرێن ئازادکری.
بەربەرکی ئەنفالا یە، دەمێ ئەو دگەهنە گوندێ تویلەرێ، جابەك دگەهیتە کاك عەزیز کو بچیتە بێگۆڤا. کاك عەزیز دچیتە بناڤیێ پاشی بەهجەت و ئەمینێ برایێ وی دگەل خوە دبەت و دچنە بێگۆڤا. حسێن تویلەری نامە بۆ وی ڤڕێکربوو وێرێ. حسێن تولەری، ژ هەرکەسیکی پتر باوەری ب کاك عەزیزی دئینا، لۆما وی ئەو هەلبژات، کو وی خەبەری د ڕێکا وێ ڕا بگەهینیتە شۆڕشی.
حسێن تویلەری، د وێ نامێ دا بەحس ل بەرهەڤیێن هێرشا ڕژێمێ بۆ سەر دەڤەرێن ئازاد کربوو و پێزانینێن تەمام تێدا هاتبوون.
ل رۆژا ٢٥/٨/١٩٨٨ سەر شەقێن خەلكی ژ ئێکمالێ دگەهنه بناڤیێ. ل رۆژا ٢٦/٨/١٩٨٨ ئەو ژ گوندی دەردکەڤن و دچنە گەلیێ خانێ، ئۆرە، کیکەلا و به‌ره‌ڤ سنوورێ باکوورێ کوردستانێ ڤه دچن. جاش و له‌شکه‌ر هنداڤی گوندێ ئۆرە ژی دگرن. کاك عەزیز و محەمەد سالح ئۆرەیی سەردکەڤنه سەری، دبینن کو هێزێن دوژمنی یێن گەهشتینە گەلیێ ئۆرە. ئەو ته‌قه‌یه‌کێ ل دوژمنی دکه‌ن و دزڤرنەڤە. هەتا ئەو دزڤرن، گۆندیێن وی خوە ل وی ناگرن و دچن. ل رۆژا 28/8/1988 ئه‌و مال و مرۆڤێن خوه ل نیزیک گوندێ ئارووشێ یێ باکوورێ کوردستانێ دگه‌هنه ئێک.
هەر وەکو بەری نوکە مە ئاماژە پێدای، سیامەندێ کوڕێ کاك عەزیزی ل لژنا ناوچا گولان کادرێ بێتەلێ یە. ل ئەنفالان لژنا ناوچا گولان ل ١٩٨٨/٨/٢٨ دوو پێشمەگا ددەنه دگەل کاك سیامەندی وگەل دەزگەهێ وی یێ بێتەلێ دچنە گوندێ پیرئاڤدەلا. ڕۆژا پاشتر، شەهید ئەحمەد کادر و تەیار سەلیم دگەهنە دەف وی.
دوژمن خوە نێزیکی وان دکەت، ئەو ژی خوە نێزیکی سنوورێ باکوورێ کوردستانێ دکەن. ئەو دچنە گوندێ کۆلکا ل نێزیکی کنیاش، بارەگایێ دەمکی یێ لقا ئێك ژی ل وێروو بوو. ئێدی کاك سیامەند دەزگایێ خوە یێ بێتەلێ ژ مارکا تۆمسۆن ڕادەستی لقا ئێك دکەت. پشتی هینگێ ئەو دگەل کادرێن لقێ و لژنا گولان دچنە ئەرتیسێ ل دەڤەرا دۆسکی ژووریا و رۆژا پاشتر دچنە چەمتووی. کاك سیامەند هەتا ١٩٨٨/١٠/٨ دگەل وان پێشمەرگە و کادرێن لقا ئێك بتنێ ل کوردستانێ ماین دمینیت. پشتی گەهشتنا هێزەکا پێشمەرگەی دگەل دوو بێتەلا ژ رۆژهەلاتێ کوردستانێ. داود بناڤی دگەل وێ هێزێ نامەکێ بۆ کاك سیامەندی دهنێریت و وی ئاگەهداردکەت کو مالا وی و کەس و کارێن وی یێن گەهشتینە کەمپا سلۆپیا ل تورکیا.
پشتی گەهشتنا وێ هێزێ کاك سیامەند دگەل ٥١ پێشمەرگە و کادرێن لقا ئێك قەستا ڕۆژهەلاتێ کوردستانێ دکەن.
کاك سیامەند ل ١٩٨٨/١٠/١٢ دگەهیتە گوندێ سلێڤانا ل رۆژهەلاتێ کوردستانێ.
ل سه‌ر سنووری عه‌زیز و شه‌فیق سه‌عدلا بابێ شه‌هید محه‌مه‌د شه‌فیق زاخۆیی، دچنه ده‌ف گه‌نه‌رالێ ترکی ،
عەزیز و شەفیق محەمەد سەعدوللا ب پیا دچنە بنێ گوندی، پاشا ژی ب فڕۆکەکا هەلیکۆپتەر دهێتە وێرێ.
پاشا گەلەك بدفن بلندی دگەل وان دئاخڤیت و دپرسیت کا داخوازێن وان چ نە. حازم ئارۆشی وەرگێڕیا زمانی بۆ وان دکەت. کاك عەزیز دبێژیتە پاشای، ئەم یێن هەوجەیی وه بووین و مە سێ جارا مافێ ل سەر وه هەت: یێ ئێکێ مافێ مرۆڤایەتیێ، یێ دووێ مافێ ئایینی یە، ئەم هەردوو مللەت مسلمانین و مافێ سیێ، مافێ هەڤسویاتیێ یە، ئەم ئەم هەڤسوویێن ئێکودوونە. مەترسیا مرنێ یا ل سەر مە و داخوازا مە ئەوە، مە ژ مرنێ ڕزگار کەن. شەش هزار پێشمەرگێن چەکدار یێن د چییا ڕا، ئەگەر هوین مە ڕادەستی ڕژێما ئیراقێ بکەن، ئەو ناهێن خوە ڕادەستکەن، بەلکو ئەو دێ ل وه بنە بەڵا و ئەز باوەرناکەم کو حکۆمەتا تورکی بڤێت ڤێ سەرگێژیێ بۆ خوە چێکەت.
پاشای گۆتە کاك عەزیزی: تو گەڤا ل من دکەی؟
عەزیزی بەرسڤا وی دا و گۆتێ، ئەڤەنە گەفن، بەلکو ئه‌ڤه ڕاستیه، وەکی دی بڕیار یا وە یە.
پاشای دبێژیتە کاك عەزیزی، کو ئەو نوینەرێ دەولەتێ یە، ئەو دێ چیت ڤێ پەیامێ گەهینیته کاربدەستێن دەولەتێ ل ئەنقەرە و دێ داخوازێ ژ وان کەت کو وه ڕادەستی ڕژێما ئیراقێ نەکەن. ئەگەر وان ب ئاخفتنا من نەکر و هوین ڕادەستکرن، سۆز بیت ئەز ڤان تانج و ستێرێن ل سەر ملێ خوە دانم و بچم ل مالا خوە ڕوونم خوارێ.
کاك عەزیز دبێژیت: کەیفا من گەلەك ب هەلویستێ وی پاشای هات، ئەز چووم دەستێ وی. پاشی ئه‌ز ڤه‌گه‌ڕامه ناڤ خەلکی و من ئه‌و ئاگه‌هدارکرن کو حکۆمەتا تورکیا مه ڕادەست ناکەت. گەلەك کەیفا خەلکی هات. ئەو خەلك نێزیکی ١٥ رۆژا ل وێرێ، ل چوولی، ل بەر سڕ و سەقەمێ دمینن.
کاك عەزیز دەربارەی سەرەدەریا خەلکێ ئاڕۆشێ گەلەك ب حەسرەت ڤە ب ڤی رەنگی ڤەدگێڕیت:
گەلەك مخابن کو سەرەدەریا خەلکێ گوندێ ئاڕۆشێ دگەل مە، بەرۆڤاژی هەمی خەلکێ باکوورێ کوردستانێ، گەلەكا خراب بوو. وان چەکێ مە، دەوارێن مە، کەل و پەلێن مە یێن سادە هەمی ژ مە دزین. مە پەزەك هەبوو، مە ڤەکوشت دا بۆ خوە بکەینە قەلی، مە چ ئامان نەبوون قەلیا خوە تێدا چێکەین، ئەز چوومە گوندێ، من داخوازا تەنەکەکی کر، ئاڕۆشیا داخوازا ١٠ دینارا بۆ تەنەکەی ژ من کر، ئەڤە د دەمەکی دا کو وی دەمی مرۆڤ دشیا سێ تەنەکێن تژی ڕوون ب ١٠ دینارا بکڕیت.
پشتی هینگێ حکومه‌تا تورکیا وان ب ترۆمبێلا دبەتە گوندێ ئاشیتێ، گەلیێ تیارێ، سوارا خەلێ، قلابان، شەڕنەخێ و پاشی وان دبەنه سلۆپی.
د وی دەمی دا ڕۆژنامەڤانەکا ئەمریکی دچیتە دەف وان، کاك عەزیز هاتنا وێ ڕۆژنامەڤانێ ب دەرفەتەکا باش دزانیت کو دەردێ گه‌لێ خوە بڕێیا وێ بگەهینیته رایا گشتی یا جیهانی.
د وی دەمی دا که‌سه‌ک داخوازێ ژ خەلکی دکەت کو، ڕابنه سەرخوە و خوەپێشاندانەکێ بکەن. کاك عەزیز دبێژیتە وی کەسی، ئەڤا تۆ دکەی کارەکێ باش نینە، بهێلە دا ئەم پەیاما خوە ب ئاشتی بگەهینن وێ ڕۆژنامەڤانێ. مخابن، ئەو کەس دبیتە ئەگەرێ تێکدانا رەوشێ، ڕژێما تورکیا ژی ڕێ نادەت رۆژنامەڤانا ئەمریکی کو بچیته ناڤ خەلکی. د وی ده‌می دا له‌شکه‌رێ ترکی تەقێ ژی ل خەلکی دکەت و د ئەنجامدا دوو کەسێن بێ گونەهـ ژی دهێنە کوشتن.
دیسا وێ ڕۆژنامەڤانێ راپۆرتەك ل سەر ڕەوشا وی خەلکی ئامادەکر و کاریگەری ل سەر بڕیارا رژێما تورکیا درەوست کر، کو وی خەلکی ڕادەستی ڕژێما ئیراقێ نەکەت.
کاك عەزیز دگەل وی خەلکی دوو هەیڤا ل وێ چادرگەهێ دمینن، پشتی هینگێ ڕژێما تورکیا وان دڤەگوهێزیته کەمپا مێردینێ. دەمێ وان دبەنه کەمپا مێردینێ، وان ب ترۆمبێلێن ڤه‌گوهستنا ڕەژویێ دبەن. دەمێ ئەو ژ وان ترۆمبێلا پەیادبن، سەرو چاڤ و دەست و جلکێن وی خەلکی هەمی ژ تەنیا ڕه‌ژویێ ڕەشدبن. مرۆڤێن وان ئەوێن بەری وان برینە کەمپا مێردینێ، دچنە پێشوازیا وان. هەر ئێك هندەکا دبەتە دەف خوە. جل و بەرگێن وان دشۆن و خوارنێ ددەنە وان.
پشتی هینگێ چادرا و هندەك کەل و پەلێن سادە ددەنه وان، هەر خێزانەك دچیتە دبن چادرا خوەڤە.
ئیدارا حکۆمەتێ ژی ، ژ لایێ کەسەکێ ب ناڤێ (عەمۆ بەدیع) کو عەرەبەکێ مێردینێ بوو دهاتە کرن. کاك عەزیز دبێژیت، ئەگەر مرۆڤێت خراب هەبن، دێ وەکی وی بن. عه‌ره‌بێ ئه‌ڤیندارێ سه‌دامی بیت و کارمه‌ندێ ڕژێما کوردکوژا ترکی بیت و ئه‌و هه‌موو پێشمه‌رگه و خه‌لکێ وه‌ڵاتپارێزێ کورد، وه‌ک زیندانیان بکه‌ڤنه بن ده‌سه‌ڵاتا وی، ڤێجا ته دڤێت چه‌وا بیت! ئەم ب بەردەوامی وەکی زیندانیان، ل بن چادرا خوە بووین، من پەرتووکەك دگەل خوە بربوو کەمپێ، ئەز بتنێ مژوولی خواندنا وێ پەرتووکێ بووم.
ڤەکرنا قوتابخانان ل کەمپا مێردینێ
هەژمارا خەلکی ل وێ کەمپێ نێزیکی ١٧٠٠٠ کەسا بوو.
کاك عەزیز گەلەك هزرێ د پاشەڕۆژا زارۆکێن وێ کەمپێ دا دکەت، ئەو ژی یێ بێ کارە، هزرا ڤەکرنا قوتابخانان ل کەمپێ بۆ وی چێدبیت. ئه‌و داخوازێ ژ سەلیم عەبدوللا بناڤی و تەیب ئەحمەد یونس بامه‌ڕنی دکەت، کوهاریکاریا وی بکه‌ن دا ب شێوه‌یه‌کی زارۆکێن که‌مپێ بده‌نه خواندن. ئەو ژی بەرهەڤیا خوە نیشا ددەن، لێ دپرسن ما کا قوتابخانە؟ عەزیز پێشنیارا خیڤەتا ئێکی ژ وان بۆ قوتابخانێ دکەت، کەل و پەلێن دی یێن پێدڤی، مینا کاغەز و قه‌له‌م و تەختەڕەش و تەباشیرێ ژی، دێ پەیداکەین.
کاك عەزیز دبێژیتە وان، ئەم ژ بەر برسێ نەڕيڤینە، ئەگەر سوبەهی ئەم ڤەگەڕین وەڵاتێ خوە و ٤-٥ هزار زارۆکێن نەخویندەوار دگەل خوە ببەین، دێ دیرووك مە شەهمزارکەت.
سەلیم و تەیب هەردوو ملێ خوە ددەنە بەر وی باری و ئامادەباشیا خوە بۆ دەستپێکرنا وێ پرۆسێ نیشاددەن. تەیب خیڤەتا خوە ژ بۆ قوتابخانێ تەرخاندکەت. ل دەستپێکێ ئەو سێله‌کا رەشا نان په‌حتنێ، ل شوینا تەختەڕەشی بکاردئینن و بەرکێن گێچێ ژی ل شوینا تەباشیرێ، بۆ فێرکرنا زارۆکا بکاردئینن.
ئه‌و ڤی دروشمێ خوارێ ژی دکه‌نه دروشمێ قوتابخانێ:
(ئەگەر مە بڤێت چراکێ ژیانێ گەش بیت، بلا سێلاڕەش تەختەڕەش بیت.)
کاک عه‌زیز دبێژیت: پشتی ژیانناما زانا و نڤیسه‌رێ فره‌نسی ڤیکتۆر گۆگۆی من خواندی، کانێ چه‌وا بابێ وی، بڕێکا نڤێسینێ، ب پارچێن ڕه‌ژویێ، ل سه‌ر دیوارێ دێرێ، ئه‌و فێری خواندن و نڤێسینێ کر. ئێدی هزرا نڤێسینا ل سه‌ر سێلا ڕه‌شا نانی، بڕێکا پارچێن گێچی، بۆ من هات.
ل دەستپێکێ ئەو ب تنێ سێ مامۆستا بوون و وان نێزیکی ٢٥-٣٠ قوتابیان هەبوون. دەمێ خەلکی دیتی کو ئەو د کارێ خوەدا سەرکەفتینە، گەلەكێن دی ژی چاڤ ل سەربۆڕا وان کر و دەست ب ڤەکرنا قوتابخانان کر.
ئیدارا کەمپێ یا حکۆمەتا تورکیا ئاگەهداری ڤی کاری نەبوو، ئەگەر ئەو ئاگه‌هداربان، رێ نەددا وان کو ب ڤی کاری ڕاببن.
سه‌یدایێ شەفیق محەمەد سەعدوللا، بابێ شه‌هید محه‌مه‌د شه‌فیق زاخۆیی، کو به‌رێ جێگرێ ڕیڤەبەرێ پەروەردێ بوو ل دهۆکێ، ئه‌و ژی ل وێ که‌مپێ بوو. کاك عەزیز دچیتە دەف وی و داخوازا هاریکاریێ ژ وێ دکەت.
هۆسا سه‌یدایێ شه‌فیق محه‌مه‌د سه‌عدلا دبیته سه‌رپه‌رشتێ قوتابخانێن که‌مپێ ( وه‌کی ڕێڤه‌به‌رێ په‌روه‌ردێ). سەلیم عەبدوللا، تەیب ئەحمەد بامەڕنی و فەریق ئەمین قومری ژی، هه‌م ماۆستانه و هه‌م ژی دبنه هاریکارێن سه‌یدایێ شه‌فیق. کاک عه‌زیز ژی دبێژیته وان: ئەز ژی وەکو سەربازه‌کێ ووندا، دێ ل پشت وە ڕاوەستم و دێ هاریکاریا وە کەم. لێ ب ڕژدبوونا سه‌یدایێ شه‌فیق کاک عه‌زیز ژی دچیته دگه‌ل وان دا.
ژ به‌ر کو قوتابخانه بشێوه‌یه‌کی بدزی ڤه ژ حکومه‌تا ترکی، یێن هاتینه ڤه‌کرن، لۆما ئه‌و د دەمێ وانە گۆتنێ دا، قوتابیەکی وەکو زێرەڤان ل بەر دەرێ چادرێ ددانن، کو ئەگەر هاتوو کاربدەستەکێ ئیدارا کەمپێ هات، ئێکسەر مامۆستا، وانا خوە یا کوردی، بۆ وانەیه‌کا ئاینی بگهۆڕیت و داخوازیێ ژ قوتابیێن خوە بکەت کو پێکڤە بێژن: (قل هو اللە احد….). چونکی حکومه‌تا ترکی حه‌ز دکر قوتابخانێن دینی بێنه ڤه‌کرن، به‌لێ ل دژی قوتابخانا نۆرمال بوو ب زمانێ کوردی.
کۆمیتا سه‌رپه‌رشتیا په‌روه‌ردێ، بۆ دانانا بەرنامەیێن خوندنێ، لژنەیه‌کێ پێکدئینیت، ژ بسپۆرێن هەموو بابەتێن خواندێ ( جوگرافیا، دیرووك، زمانێ کوردی، ماتماتیك….هتد). هەر ئێک ژ وان ل گۆرەی شەهرەزاییا وی، ب دانانا بەرنامەیێ بابەتەکی تێته ڕاسپاردن. پشتی هینگێ ئەو ل گۆرەی وی بەڕنامێ خواندنێ، دەست ب پرۆسا خواندن و پەروەردەکرنا زاڕۆکان دکەن.
لژنا سەرپەرشتیا قوتابخانان ل دوماهیا ساڵا خواندنێ قوتابیێن خوە هەمیا کۆمدکەن و ئەنجامێن ئەزموونێن وان ڕادگەهینن. ئه‌و قوتابیێن سەرکەفتی یێن ئێکێ، دووێ و سیێ خەلاتدکەن. د وان گاڤا ڕا دوو کەس ب دشداشێن سپی، عەگال ل سەری، بەرەف وان ڤە دچن. ڕێڤەبەرێ کەمپێ یێ حکۆمەتا تورکیا عەمۆ بدیع و رێڤەبەرێن ناڤخۆیێن کەمپێ ژی یێن دگەل وان. ئه‌و ژی ئێکسه‌ر قوتابیا ڤڕێکدنە مالێن وان و ڕێوڕه‌سمان بدوماهی دئینن. ئەو هه‌ردوو کەسێن عەرەب دگەهنە دەف وان و ب زمانێ عەرەبی دبێژین: السلام علی احفاد صلاح الدین.
پاشی ئه‌و خوه ددەنه نیاسین، دەردکەڤن دوو شێخێن سعودی یێن ب ناڤودەنگ.
کاك عەزیز پسیارێ ژ وان دکەت: کا ئارمانجا سەرەدانا وان چیە؟
ئەو دبێژن: ئه‌م ژ بەر سێ بابەتان هاتینە:
-
مەیا زانی کو هوون دێ چنە، ئه‌ورۆپا و ئه‌مریکا ناڤ کافرا. دا وه شیره‌ت که‌ین کو وێ ڕێیا شاش نه‌گرن و نه‌چنه ناڤ کافران.
٢- ژبەر یاسا و ڕێسایێن ئیسلامی (الامر بالمعروف والنهی عن المنکر). دیسان دا وه شیره‌ت بکه‌ین کو هوون پێگیری شه‌ریعه‌ت و سوننه‌تێ بن.
٣- بابەتێ حجابێ. دا کو ژنکێن وه حیجابێ بپۆشن. چونکی ئه‌ڤ جلکێن کو ئه‌م نوکه دبینین دبه‌ر ژنکێن وه، ئه‌و نه جلکێن شه‌رعینه.
کاك عەزیز ژێ دپرسیت: هه‌ر ئه‌ڤه بوو؟ وه چ کارێن دی ژ بلی ڤان نه‌بوون؟
ئەو دبێژن، نەخێر هەر ئەڤ هەرسێ مژارەنە کو مە ل بەرە دگەل وه ڤەکەین. چونکی هوون مسڵمانن و ل سه‌ر مه ژی ئه‌رکه کو ئه‌م ڕێیا ڕاست نیشا مسلمانان بده‌ین.
کاك عەزیز پێش هه‌ڤالێن خوه ڤه بخێرهاتنا وان دکەت و دبێژیتە وان: باپیرێ وە محەمەد پێغەمەر د حه‌دیسه‌کا خوەدا دبێژیت: من حسن اخلاق المرأ ترکە مالا یعنیە. ئانکو ئەو تشتێ کارێ وه نەبیت مایێ خوە تێنەکەن.
پاشی دبێژیته وان: یا ئێکێ: ده‌رباره‌ی چوونا ناڤ کافران: هوون ژی باش دزانن کو ده‌وله‌ته‌کا عه‌ره‌با یا مسلمان ئیراقێ، ئه‌نفال ل مه ڕاکرن. 1400 گوند و باژێڕێن مه وێرانکرن. ئه‌م ب چه‌کێ کیمیاوی قڕکرین. ب هزاران ژن و زارۆکێن مه ب وی چه‌کێ قه‌ده‌غه‌کری ژناڤبرن. پتری 200 هزار ژن و زارۆک و پیره‌مێرێن مه ل بیابانا ژێریا ئیراقێ ب ساخی بنئاخکرن. پتری 250 هزار که‌سان ژ مه ده‌ربه‌ده‌ری وه‌ڵاتێن بیانی بوون. ژ ملیارەك و ٤٠٠ ملیۆن مسلمانان، ده‌نگه‌کێ نه‌ڕازیبوونێ ژی مه نه‌بهیست. ئێک ژ ڤان هه‌موو وه‌ڵاتێن مسلمان نانه‌ک ژی نه‌ڤڕێکر بۆ زارۆکێن مه یێن خواس و ڕیس و برسی. تشتێ ژ وان ملیاره‌ک و 400 ملیون مسلمانان گه‌هه‌شتی مه، بتنێ نامیلکەکا فێرکرنا نڤێژا ژ کوێتێ ب بزمانێ کوردی یا بۆ مە هاتی! ڤێجا ما ئەگەر ئەم بچینه ناڤ کافرا ژی، چ پەیوەندیا وه ب وێ چەندێ ڤە هەیە؟ ئەز و تۆ نە مللەتەکین و زمان و کەلتوورێ مە ژی نە ئێکە و نە چ جارا کەسێ ژ وه خوە ل مە کریە خودان. ڤێجا هەر کەسێ دەستێ هاریکاریێ بۆ مە درێژبکەت، ئەم ژی دێ دەستێ خوە بۆ درێژکەین و سوپاسیا وان که‌ین. کافر بن کی بن.
خالا دووێ: ل سه‌ر ڕه‌وشت و ئه‌خلاقی: ئه‌ز داخوازێ ژ وه دکه‌م، کو پێشیێ هه‌ڕن وان هه‌موو مه‌رقه‌س، پاڤیۆن و جهێن له‌شفرۆشیێ، ل وه‌ڵاتێن ئیسلامێ بگرن و پاشی وه‌رن شیره‌تا ل مه بکه‌ن.
ئه‌ڤه بەرپرسێ کەمپێ کو کارمه‌نده‌کێ ده‌وله‌تا ترکیه، بلا ئه‌و دەستێ خوە ددانیتە سەر ووژدانا خوە و دبێژیت، کانێ ئه‌ڤه سێ ساڵه ئه‌م ل ڤێ که‌مپێ، کانێ بچووکترین ئارێشا بێڕه‌وشتیێ ل ڤێ که‌مپێ چێبوویه!!
خالا سیێ و یا حیجابێ: کاک عه‌زیز ئێکسه‌ر ده‌ستێ خوه دکه‌ته شه‌لوالێ خوه و دبێژیته وان: هوون دبینن، ئەڤێ دپێ من، ئەم دبێژینێ شەلوال، دبن وی دا بێجامەیە و دبن بێجامەی ژی دا دەرپێ کورتە. پاشی کاک عه‌زیز ئێکسه‌ر ده‌ستێ خوه دهاڤێژیته دەمانا دشداشێ ئێکی ژ وان شێخا بلند دکەت و دبێژیتێ: هێ تۆ بهزاران کیلۆمه‌ترا یێ ژ سعودیێ هاتیه ڤێرێ، دا شیره‌تێن ستاره بوونێ ل من بکه‌ی. د ده‌مه‌کی دا کو سێ قات د سه‌رئێک دا یێ دبه‌ر من و تۆیێ بێ ده‌رپێی. ڤێجا ته د دیرووکێ ژی دا بهیستیه کو ئێکێ بێ ده‌رپێ شیره‌تا ل ئێکێ ب ستاره بکه‌ت؟! هوون هه‌ڕن چاره‌یه‌کێ ل خوه بکه‌ن (تشتکێن) خوه ڤه‌شێرن، پاشی وه‌رن شیره‌تا ل خه‌لکی بکه‌ن.
ئێدی پشتی ڤێ به‌رسڤێ هه‌ردوو شێخ ڕاست ڕادبن و بێ خاترخواستن، ژ که‌مپێ ده‌ردکه‌ڤن و دچن.
کاك عەزیز به‌رده‌وام دبزاڤ و خه‌باتێ دا بوو ژ بۆ پشته‌ڤانیا قوتابخانێن که‌مپا ماردینێ. ئه‌و چه‌ند جاران، ژ بۆ پەیداکرنا دەفتەر و قه‌له‌ما، دچوو دەف ئەکرەم مایی ل کەمپا ئامه‌دێ.
کاك ئەکرەم مایی پەیوەندیێن باش دگەل کەسایەتیێن کوردێن ئامه‌دێ هه‌بوون. ئه‌و و کاک عه‌زیز دچن و داخوازا هاریکاریێ، بۆ قوتابخانا ژ وان دکه‌ن. ئه‌و ژی ب دلخوه‌شی ڤه ملێ خوه دده‌نه به‌ر ب مه‌ردانه هاریکاریا قوتابخانان دکه‌ن. ژ وان کەسایەتیان ژی: پارێزەر فەتحی گومش، ڕیڤەبەرێ تەندورستیێ مستەفا ئوزال، ئامینا بایرەم نەڤیا سەید خانێ کەڕ، رەفیق قەرەقۆش….هتد.
ئامینا بایرام نه‌ڤیا سه‌ید خانێ که‌ڕ، کو ژنه‌کا وه‌ڵاتپارێز و زیره‌ک بوو، وێ هه‌رده‌م دگۆتە عەزیزی و ئه‌کره‌می: پێدڤی ناکەت هوون خوە هەوجەی کەسێ بکەن، هەر تشتێ وە بڤێت، ئه‌ڤه خوشکا وه یا ل ڤێرێ، هوون دێ بێژنە خویشکا خوە.
ئێدی هەر جارا عه‌زیز چووبا ده‌ف ئامینایێ وێ ٦٠٠٠ دەفتەرا، ٦٠٠٠ قه‌له‌م، ٦٠٠٠ پەرتووک بۆ وان دابین دکرن.
جارەکێ پیرەژنەکا ئیتالی و دەرمانسازەکا ستەمبۆلی دچنە کەمپا دیاربەکرێ، ئەکرەم مایی داخوازێ ژ کاك عەزیزی دکەت، بچیت وێرێ بۆ دیتنا وان، ئەگەر وی داخوازیەك بۆ قوتابخانێن خوە هەبیت.
کاك عەزیز شه‌هید محەمەد شەفیقێ کوڕێ سه‌یدایێ شه‌فیق ژی دگەل خوە دبەت و دچیتە وێرێ. چونکی شه‌هید محه‌مه‌د شه‌فیق ئه‌ندازیارێ جیولوجی بوو و زمانێ ئینگلیزی باش دزانی.
ده‌مێ ئه‌و دچنه وێرێ دبینن کو کچه‌کا ئه‌ڵمانی ژی یا دگه‌ل وان، کو یا هاتی ڤه‌کۆلینا خوه یا زانکۆیێ چێکه‌ت و زمانێ عه‌ره‌بی ژی دزانیت. کاك عەزیز ژی وەکی هەر جار، ب شێوەکەکی دپلۆماسی داخوازێن خوە دگەهینەتە وێ و بەحسێ پێدڤێین قوتابخانێن کەمپا مێردینێ بۆ وان دکەت. ئەو داخوازێن وی وەردگرن. پاشی پشتی ده‌مەکی ئەو ٢٠ چادرێن مەزن بۆ قوتابخانێن کەمپا مێردینێ دهنێرن، لێ ڕێڤەبەریا کەمپێ یا حکۆمەتا تورکیا دەستێ خوە دداننه سەر وان چادرا و ناهێلن بگه‌هنه وان. پشتی هینگێ ب چەند هەمه‌کا وەزیرەکێ ئوسترالیا سەرەدانا کەمپا مێردینێ دکەت. ئه‌و بڕێکا وی چادرێن قوتابخانا ژ ده‌ستێ ئیدارا که‌مپێ یا ترکا ده‌ردئێخن.
پاشی ل ١٩٩٠/٦/١ سیامەندێ کوڕێ کاك عەزیزی ژی کو ل ئه‌نفالان چووبوو رۆژهه‌لاتێ کوردستانێ، ئه‌و ژی پشتی نێزیکی دوو سالا، بقەچاخی ژ رۆژهەلاتێ کوردستانێ خوە دگەهینیتە کەمپا مێردینێ و ب دیتنا دایك و باب و برایێن خوە شاددبیت. ژ بەکو کاك سیامەند، پێشتر سەربۆڕا ڕێڤەبەریا قوتابخانێ ل ناڤ شۆڕشی هەبوو، ئەو ل کەمپا مێردینێ ژی ڤەردگەڕیتەڤە سەر وی ئەرکی و ئه‌و ژی دبیته مامۆستا ل که‌مپێ.
چادرێن قوتابخانان هه‌موو ل جهه‌کی تێنه ڤه‌دان. هەژمارا قوتابیێن وان دگەهنە ٢٩٠٠ قوتابیان، هەژمارا مامۆستایێن وان ژی دگەهنە ٦٤ مامۆستایان، هەمیان ژی خوەبەخش کاردکر.
لژنا سه‌رپه‌رشت بڕیارێ دده‌ت کو دوو سالێن خواندنێ ب سالەکێ بخوینن، کو ل شوینا ٣ مه‌هێن بێنڤەدانێ وەرگرن، هەر شەش مه‌ها بتنێ ١٠ رۆژان بکەنه بێنڤەدان و سالێ هەمیێ دبەردەوامبن.
نوکه ب هاریکاریا وه‌ڵاتپارێزێن ئامه‌دێ، ب تایبه‌ت ئه‌مینا بایرام، قرتاسیه و پێدڤیێن قوتابخانان په‌یدا دبن. ته‌خته‌ڕه‌شا ژی شوونا سێلا نانی یا گرتی. ئێدی محەمەد ڕەشید وەرمێلی ژی تەختێن روینشتنێ بۆ قوتابیان چێدکەت. ئێدی ژ مه‌سه‌لا قه‌چاغیێ ژی ده‌ردکه‌ڤیت و ئیدارا ترکا یا که‌مپێ ژی دبینن و دزانن، به‌لێ خوه تێناگه‌هینن.
پشتی کو قوتابخانه دکه‌ڤنه سه‌ر ڕێیا خوه یا ڕاست کاك عەزیز پەرتووکخانەکێ ژی ڤەدکەت و چادره‌کا بچووک بۆ وێ په‌رتووکخانێ ته‌رخان دکه‌ت. ئەو ب بەردەوامی داخوازا پەرتووکا ژ ئیرانێ و سوریێ دکەت. هەر کەسەکێ چووبا جهەکێ ژی، وی داخوازا پەرتووکان ژێ دکر. پاشی ئه‌و داخوازێ ژ محەمەد ڕەشید وەرمێلی دکەت، کو مەکتەبەکێ بۆ پەرتووکێن وی ژی چێکەت. ئێدی ئه‌و په‌رتووکخانا بچووک دکه‌ڤیته د خزمه‌تا خوانده‌ڤانان دا و هه‌ر که‌سه‌کێ بڤێت دشێت وان په‌رتووکا بۆ ده‌مه‌کێ ده‌ستنیشانکری وه‌رگریت و بخوینیت.
کاك عەزیز هەتا سەرهەلدانێ ل کەمپێ دمینیت. پشتی سەرهەلدانێ کوڕێ وی سیامه‌ند کو کادرێ بێته‌لا شۆڕشێ بوو. ئۆسمانێ برایێ وی کو پێشمه‌رگه و هۆستا و میکانیکێ شۆڕشێ بوو و عزه‌تێ برایێ وی ژی کو پێشمه‌رگه و کادرێ شۆڕشێ بوو. هه‌رسێ بڕیارێ دده‌ن کو بچنه کوردستانێ. عزەت بەری سیامەندی و ئۆسمانی دچیتە کوردستانێ، ئەو هەر دوو ژی ل ١٩٩١/٤/٣٠ دگەل سەعید بامەڕنی، تاهر بۆتی و پێشمەرگەکێ دی د ڕێیا بلەهێ را دەربازی کوردستانێ دبن.
کاك عەزیز ژی ل مه‌ها ٣/١٩٩٢ ڤەدگەڕیتە کوردستانێ. ئەو بەری بچیت هندەك ڕێنمایان ددەتە لژنا سەرپەرشتیکارا قوتابخانان. ئەو داخوازێ ژ وان دکەت، ئەگەر ئەو ژی ڤەگەڕیان، وان چادرێن قوتابخانان بگەهینن وی ل دهۆکێ.
کاك عەزیز جارەکا دی پشتی ٧ سالێن دەربەدەریێ ڤەدگەڕیتەڤە مالا خوە. کاك عەزیز مالەکا خڕ و خالی و بێ دەگەهـ و پەنجەر وەردگریت. ئه‌و ژ بۆ پەیداکرنا ژێدەرەکێ ژیانێ، دەست ب پرۆژەکێ چاندنا کەرەفسێ دکەت. و پشتی دکانێن خوە دزڤرینیت، کو حکومه‌تا ئیراقێ ئه‌و فرۆتبوونه خه‌لکه‌کی دی، ئێدی رەوشا وان یا ئابووری بەرەف باشیێ دچیت.
قوتابیێن که‌مپا ماردینێ ل دهۆکێ
پشتی سه‌رهلدانێ پڕانیا وان قوتابیێن که‌مپا ماردینێ دزڤڕنه‌ڤه کوردستانێ. ئه‌و قوتابی گەلەك د زیرەك و خودان ئاسته‌کێ بلندێ په‌روه‌ردێ بوون. هەر چەندە پەروەردا دهۆکێ مەرجێ ئەنجامدانا تێستەکێ بۆ وان قوتابیان دانابوو، لێ پشتی ئاستێ وان دزانن، وان قوتابیان هەر ئێکی ل پۆلا وی وەردگرن. چەند قوتابیەك ب تنێ نەبن، کو ئەو ژی هەردوو کوڕێن کاك عەزیزی، گوهدار، شینوار و کوڕێ محەمە ڕەشید وەرمێلی، و سێ قوتابیێن دی بوون. ئاستێ وان هەر شەش قوتابیا گەلەکێ بلند بوو، لێ ژبەر مەزنیا ژیێ وان نەهاتنه وەرگرتن.
پشتی گه‌له‌ک هه‌ول و بزاڤان، هەردوو کوڕێن کاك عەزیزی ل پەیمانگەها هونەرێن جوان تێنه وه‌رگرتن و خواندنا خوه بدوماهی دئینن. بەلکو ئێکەمێن پەیمانگەهێ ژی دەردکەڤن. پشتی هینگێ شینوار کولیژێ ژی بدوماهی دئینیت. کوڕێ محەمەد ڕەشید وەرمێلی ژی دچیتە لەشکەریێ و نوکە پلەیه‌کا بلندا لەشکەری یاهەی. لێ مخابن ئەو هەردووکێن دی ژ خواندنێ بێ بەهردبن.
کاك عەزیز جارەکا دی ڤەدگەریتە ڤە سەر کار و پرۆژەیێن خوە. دیسا هەر ئەو بۆ جارا ئێکێ، ل ساڵێن نۆتان، ئه‌و سەیرانگەهەکێ و رستۆرانەکا باش ل سەر ئاستێ کوردستانێ ڤەدکەت. بناڤێ سه‌یرانگه‌هـ و ڕه‌ستورانتا ماڵتایێ، کو ههتا نوکا ژی یا به‌رده‌وام. پاشی ل ساڵا ١٩٩٧ هه‌ر ل وێرێ، هۆلەکا شەهیانا و مەلەڤەنگەهەکێ ژی ئاڤادکەت. ئێدی ئه‌و دگەل مالباتا خوە ل کوردستانەکا ئازاد درێژیێ ب ژیانا خوە یا ئاسایی ددەت.
گەلەك مخابن کو نوکە رەوشا تەندرستیا وی نە جهگیرە و هەردوو گولچیسکێن وی ژ کار کەتینە. هەفتیێ دوو جارا گولچیسکێن وی ژ لایێ نۆژداران ڤە دهێنە شویشتن.
ئەم ب ناڤێ سەنتەرێ کۆماتە یێ دەکۆمێنتکرنا دیرووکا شۆڕشێ خەبات و قوربانیێن کاك عەزیز و مالباتا وی گەلەك بلند دنرخینین و داخوازا سلامەتیێ بۆ دکه‌ین کو جارەکا دی ب تەندروستیەکا باش ڤەگەڕیتەڤە سەر ژیانا خوە یا ئاسایی.
-دوماهیک-
