سه‌لیم ڕكاڤایی پێشـمــه‌رگه و ئــندامێ چالاکێ ڕێکــخسـتـنێ
سەنتەرێ کۆماتە یێ دەکۆمێنتکرنا دیرووکا شۆڕشێ، د بەردەوامیا بزاڤ و چالاکیێن خوە دا ل رێکەفتی 15/2/2023 دبیتە مێڤانێ پێشمەرگێ دێرین و ئه‌ندامێ ڕێکخستنێن نهێنی سه‌لیم شه‌مو حه‌جی یێ ناڤدار ب سه‌لیم ڕكاڤایی و دیدارەرکێ دگەل وی سازدکەت و دیرووکا خەباتا وی مینا بەلگەنامەیەکا گرنگ تۆماردکەت و ژ ناڤچوونێ دپارێزیت.
سه‌لیم شه‌مو حه‌جی ڕكاڤایی، ل سالا 1957 ل گوندێ ڕكاڤا سه‌ر ب ناحیا فه‌یدیێ ڤه هاتیه سه‌ر دونیایێ. ژ به‌ر كاودانێن وی سه‌رده‌می، ب تنێ شه‌ش مه‌هان خواندیه و پاشی قوتابخانه هێلایه.
سه‌لیم دبێژیت: ده‌مێ ل ساڵا 1963 له‌شكرێ سوری هاتیه کوردستانێ و لگه‌ل له‌شکه‌رێ ئیراقێ هێرشی کوردستانێ کری، وی ده‌می ئه‌ز زارۆک بووم. بیرا من تێت ئه‌و له‌شکه‌ر چوو سه‌ر گوندێن خورز و كه‌رسافا. مه وه‌ک زارۆک لێ دنێڕی. هینگێ پێشمه‌رگه د شكه‌فتا بۆزا دا بوون. گه‌له‌ک جارا پێشمه‌رگه دهاتنه گوندی، ئێك لگه‌ل وان بوو ناڤێ وی حه‌سه‌ن ئه‌ره‌دنی بوو. ده‌ما مه ئه‌و پێشمه‌رگه ددیتن گه‌له‌ك كه‌یفا مه پێ دهات و هه‌ستێ نه‌ته‌وایه‌تی ل ده‌ف مه په‌یدا دبوو.
ل ساڵا 1974 کو هێشتا ژیێ من 17 ساڵ بوو. مه په‌زێ خوه فرۆت و تڤه‌نگه‌کا بڕنۆ پێ کڕی و ئه‌ز و عه‌ڤدۆ و بیبو ژ گوندی ده‌رکه‌تین وچووینه چیای، لگه‌ل برایێ من ده‌رمانی، ل هێزا شێخان ئه‌م بووینه پێشمه‌رگه.
هه‌ر چوار هه‌ڤالێن سه‌لیمی هاتنه سێداره‌دان؟
پشتی شکه‌ستنا شوڕشێ ل ساڵا 1975 هه‌رچارهه‌ڤالێن من؛ عه‌ڤدو، مشو، حه‌جی و مه‌جید ژ ئالیێ حکومه‌تا ئیراقێ ڤه هاتنه‌گرتن و پشتی 3 مه‌هان ئه‌و هاتنه سێداره‌دان. ده‌مێ هه‌ڤالێن من هاتینه گرتن و سێداره‌دان بابێ من گه‌له‌ك ترسیا و ئه‌ز برمه مۆسل و ل وێرێ ڤه‌شارتم. ئه‌ز چوار مه‌هان ل وێرێ مام و هه‌تا پیچه‌ك ده‌ڤه‌ر ئارام بووی و پاشی ئه‌ز ڤه‌گه‌ڕیامه گوندێ خوه ڕكاڤا. پشتی هینگێ حکومه‌تا ئیراقێ ئه‌ز برمه له‌شکه‌ریا بزۆری. ل وێرێ من كه‌سه‌ک نیاسی ب ناڤێ عه‌بدی وه‌حید، وی گۆته من: مه‌حموود ئێزدی یێ هاتیه ده‌ڤه‌رێ و یێ ڕێکخستنا پارتی نووژه‌ن دکه‌ت و ئاماده‌کاریێن شوڕشێ دکه‌ن. هه‌كه دێ بیه پارتی وه‌ره. هه‌لبه‌ت ئه‌ز بخوه ژی ل هندێ د گه‌ڕیام. ئێكسه‌ر ئه‌ز چووم و بوومه پارتی و چوومه د گه‌ل شانه‌كێ به‌رپرسێ وێ گاڤان بوو. پاشی ڕێکخستنا مه به‌رفره‌هـ بوو و ئه‌م نێزیکی 30 که‌سان ل گوندێ ڕکاڤا بووینه ئه‌ندامێن ڕێکخستنا نهێنیا پارتی.
هه‌تا ساڵا 1980 مه کارێ خوه یێ ڕێکخستنێ دکر و په‌یوه‌ندیێن مه بڕێکا پۆسته و به‌ڵاڤۆکێن پارتی بوون. به‌رده‌وام ئه‌و پێزانینێن ل سه‌ر بزاڤ و هێز و سیخوڕێن دوژمنی مه دزانین، مه دبرنه شێخان ده‌ف عه‌بدی و وی بۆ شوڕشێ دهنارتن.
هه‌ر دڤێ قۆناغێ دا و ل ساڵا 1977 به‌عسیا بزۆری ئێزدی و کرستیان وه‌ک عه‌ره‌ب تۆمارکرن د تۆمارێن ده‌وله‌تێ دا و مافێ کوردبوونێ ژ مه ستاند.
ژ به‌ر گوندێ مه ل ده‌شتێ و نێزیکی جادا مۆسل بوو، ژ به‌ر هندێ ساڵێن ده‌ستپێکا شوڕشا گولانێ پێشمه‌رگه نه‌دگه‌هه‌شته ده‌ف مه. به‌لێ ل ده‌ستپێکا ساڵێن هه‌شتیان ئێدی گرۆپێن پێشمه‌رگه‌ی گه‌هه‌شتنه ده‌ف مه ژی. ل ده‌ستپێکێ گرۆپه‌کێ پێشمه‌رگه‌ی ب سه‌ر په‌رشتیا میرزا كۆرو هاته ده‌ف مه. پاشی رێكخراوا شه‌هید مه‌حمود ئێزدی، رێكخراوا شه‌هیدێن ده‌كان و ڕێکخراوا شه‌هید عه‌لی عه‌بو ژی هاتنه گوندی. بزاڤ و چالاکیێن ڤان گرۆپێن پێشمه‌رگه‌ی ل سه‌ر ڕێبه‌ری و پێزانینێن مه بوون، ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ.
رێكخراوا شه‌هید ئه‌مین نسری
سه‌لیم دبێژیت: ل سالا 1982 ئه‌ز بۆ ماوه‌یه‌كێ كورت بوومه به‌رپرسێ شانا حه‌مرین. خدر عه‌بدی، جوقی میرزا، ئلیاس كرێت، جوقی ره‌شو و خدر حاجو جندو ل گه‌ل مه بوون. ئه‌ڤه هه‌می ژی گوندیێن مه بوون.
ل ساڵا 1985 میرزا کۆرۆ ئه‌م گازیکرینه ده‌ڤه‌رێن ڕزگارکری، ل ده‌ڤه‌را به‌رواری ژێری. ژ به‌ر کو هژمارا مه گه‌هشتبوو نێزیكی 100 كه‌سان و هێشتا ئه‌م شانه بووین، لۆما ل وێرێ وان بڕیاردا کو شانا مه ببیته ڕێکخراو. ل وێرێ بڕیارا ڕێکخراوێ هاته‌دان و ئه‌ز ژی کرمه به‌رپرسێ وێ. ئیلیاس كرێت بوو جێگرێ من. جوقی میرزۆ، جوقی ڕه‌شو، مشیر و مسته‌فا گۆرگو هه‌ر ئێک بوو به‌رپرسێ شانه‌یه‌کێ و ئه‌ندامێن ڕێکخراوێ.
پاشی هاتنه سه‌ر هندێ كا ناڤێ رێكخراوێ چ بیت. هه‌ڤالان گۆت: به‌ری چه‌ند رۆژان هه‌ڤاله‌كێ مه یێ پێشمه‌رگه یێ گه‌له‌ک قاره‌مان ب ناڤێ ئه‌مین نسری یێ شه‌هید بووی. مه ژی ناڤێ ڕێکخراوێ کره ڕێکخراوا شه‌هید ئه‌مین نسری.
چالاکی لگه‌ل پێشمه‌رگه‌ی
ژ به‌ر کو ڕێکخستنا مه ئێک ژ وان ڕێکخستنێن نهێنی یێن پارتی یێن چالاک بوو. دیسان ئه‌م ل وێ ده‌شتێ و وی جهی ستراتیژی خاله‌کا گرنگا هاریکاری و پشته‌ڤانیا پێشمه‌رگه‌ی بووین. ژ به‌ر هندێ ده‌مه‌کی لژنا شێخان بۆ مه دوو تڤه‌نگ ڤڕێکرن. بڕنۆیه‌ک و کلاشینکۆفه‌ک. ئێدی پشتی ئه‌م بچه‌ک که‌فتین، پتر ئه‌م شیاین ڕێبه‌ریا پێشمه‌رگه‌ی بکه‌ین و پشکداریێ ژی د چالاکیێن له‌شکه‌ری دا بکه‌ین لگه‌ل وان. چالاکیا مه یا ئێکێ ژی ئه‌و بوو؛ ئه‌م لگه‌ل پێشمه‌رگه‌ی چووین، مه هێرشی بنگه‌هێن دوژمنی یێن سه‌رێ فه‌یدیێ و چیایێ زاوا کر. چالاکیا مه تنێ بۆ ده‌نگڤه‌دانا شوڕشێ بوو ل ناڤ دهۆک، سێمێل و فه‌یدیێ. بڕاستی ژی چالاکیێ ئارمانجا خوه هنگافت و ده‌نگه‌کی مه‌زن ڤه‌دا.
دیسان ل ڕۆژا 20/5/1984 هێزه‌کا مه‌زنا جاش و له‌شکه‌رێ دوژمنی هێزه‌کا پێشمه‌رگه‌ی ل گوندێن ووشتیان و دۆسته‌کا، ل ڕۆژهه‌لاتێ ده‌شتا قایدیان، دۆرپێچکر و هه‌ر ژ سپێدێ و هه‌تا بوویه شه‌ڤ شه‌ڕه‌کی گران هاته کرن. پێشمه‌رگه‌ی خوه د وان شکه‌فتا دا ئاسێکر و شه‌ڕه‌کی مان و نه‌مانێ لگه‌ل دوژمنی کر و گه‌له‌ک جاش و له‌شکه‌ر کوشتن. مخابن 5 پێشمه‌رگه کو 4 ژ وان بریندار بوون، دکه‌ڤنه ده‌ستێ دوژمنی و هه‌ر 5 تێنه سێداره‌دان. ئه‌م د هه‌وارا پێشمه‌رگه‌ی چووین. به‌لێ ژ به‌ر کو ده‌ڤه‌ر ده‌شت بوو و هه‌لیکۆپته‌ر ل ئاسمانان ل سه‌ر ده‌ڤه‌رێ بوون. لۆما هه‌تا ئه‌م گه‌هشتینه مه‌یدانا شه‌ڕی ببوو شه‌ڤ.
دووپشك بوو هه‌ڤالێ دوژمنی
دیسان سه‌لیم دبێژیت: ل ساڵا 1987ێ مه هێرشی سه‌ر بارگایێ ئیستخباراتا دوژمنی کر. د ڤی شه‌ڕی دا دووپشكی ب مشیرێ برایێ من ڤه دا. مشیری ب ده‌فکێ مووسێ جهێ له‌قدانا دووپشكی شه‌قکر، دا کو ژه‌هرا دووپشکی بڕژیت و نه‌چیته ناڤ له‌شێ وی. ژ به‌ر هندێ خوینا وی كه‌ڤتبوو جهێ شه‌ڕی. لۆما ده‌ما سپێدێ هێزێن دوژمنی چووینه جهێ شه‌ڕی و خوین دیتین، وان د گۆته خه‌لکی؛ مه هنده‌ك پێشمه‌رگه یێن كوشتین و خوینا وان یا ڕشتیه مه‌یدانا شه‌ڕی. ڕۆژا پاشتر مه مشیر ب زۆری گه‌هانده نه‌خۆشخانێ و چاره‌سه‌ركر. ژ بلی پێڤه‌دنا دووپشکی، مه چ زیانێن دی نه‌بوون دڤی شه‌ڕی دا.
جاش بێ خیانه‌ت هه‌دار ناکه‌ن
سه‌لیم به‌حسێ چالاکیه‌کا دی دکه‌ت و دبێژیت: جاره‌كێ هێزه‌کا پێشمه‌رگه‌ی ب سه‌رپه‌رشتیا شه‌هید محو گه‌ودا و میرزا کۆرۆ هاته ده‌ڤه‌رێ. وان دڤیا هێرشی بنگه‌هێن دوژمنی یێن سه‌رێ ئه‌لقوشێ و بۆزا بکه‌ن. بۆ ڤی کاری ژی وان دڤیا ئه‌ز ڕێبه‌ریا وان بکه‌م. به‌لێ دا کو ئه‌ز ل ده‌ف حکومه‌تا ئیراقێ گونه‌هبارنه‌بم وان ل پێش چاڤێن گوندیان ئه‌ز وه‌ک گرتی برم. لێ ب هه‌ر حالێ هه‌ی من کلاشینکۆفا خوه ژی لگه‌ل خوه بر. پاشی من ب نهێنی گۆته هه‌ڤاله‌كی: هه‌ڕه بێژه ده‌یكا من کو پێشمه‌رگه‌ی ئه‌ز نه گرتیمه، ئه‌زێ بکه‌یفا خوه دگه‌ل وان دچم، ئه‌گه‌ر نه ئه‌و دێ ژ خه‌ما دا مریت.
ئه‌م وێ شه‌ڤێ چووینه گوندێ كانی گولان. ل گۆره‌ی پیزانینێن مه وه‌رگرتین؛ سریه‌کا هێزا تایبه‌تا ئیراقێ ل دێرا ئه‌لقوشێ بوو. چوار ره‌بیه ژی ل گه‌لیێ دێرێ بوون و ئێك ژی ل بۆزا بوو. ل وێرێ مه په‌یوه‌ندی ب ئێک ژ جاشێن بنگه‌هێ بۆزا کر. ئه‌و هاته ده‌ف مه و سۆزدا مه کو؛ ده‌ما ئه‌م هێرشی بنگه‌هێن دوژمنی یێن ئه‌لقوشێ دکه‌ین ئه‌و شه‌ڕی ناکه‌ن و ده‌ما ده‌نگێ گولله‌یان ل ده‌ڤ دێرێ هات، ئه‌و و هه‌ڤالێن خوه دێ گولله‌یان به‌رده‌نه ئاسمانی و هه‌می دێ ڕه‌ڤن و چنه بێبانێ.
ل شه‌ڤا پاشتر مه دا رێ بۆ ئه‌نجامدانا چالاکیا خوه. لێ ده‌ما ئه‌م نێزیكی ڕه‌بیا بۆزا بووین، ئه‌وا جاشێ ئه‌م لگه‌ل ئاخفتین تێدا، دیاربوو کو وی پلانه‌کا خیانه‌تکاری دانابوو و ل سه‌ر وێ سۆزێ نه‌بوو یا کو دایه مه. ئێکسه‌ر وان ئه‌م داینه به‌ر شێلکێن گوللا و ئێدی شه‌ڕه‌کی گه‌رم دناڤبه‌را مه و وان دا ده‌ستپێکر. ئێدی مه ب نارنجۆکا هێرشی سه‌ر ڕه‌بیا وان کر و برایێ وی جاشی بخوه ژی بریندار بوو. شه‌ڕی ده‌مژمێره‌کێ ڤه‌کێشا. پاشی وان جهێ خوه به‌ردا و ڕه‌ڤین. ب خۆشحالی ڤه پێشمه‌رگه یێ بێ زیان بوو. پشتی شه‌ڕی ئه‌م چووینه گوندێن خورز و كه‌رسافا و پاشی چووینه بێبانێ.
شه‌ڕێ مه‌زنێ سه‌ر لژنا دهۆک و زاخۆ
ل هاڤینا ساڵا 1984 حکومه‌تا ئیراقێ هێرشه‌کا مه‌زن و به‌رفره‌هـ کره سه‌ر هه‌ردوو لژنێن زاخۆ و دهۆک. شه‌ڕی ڤه‌کێشا و گران بوو. ئه‌ز ژی لگه‌ل هێزه‌کا لژنا شێخان ب سه‌رپه‌رشتیا محو گه‌ودا، ئه‌م ده‌ربازی مه‌یدانا شه‌ڕی بووین و مه پشکداری تێدا کر، هه‌تا کو دوژمن ب ئێکجاری شکه‌ستی و ب ده‌هان ته‌رمێن جاش و له‌شکه‌رێن خوه ل مه‌یدانا شه‌ڕی هێلاین و ڕه‌ڤین، بێی کو بشێن بگه‌هنه باره‌گایێن هه‌ردوو لژنان.
ده‌یکا من زێره‌ڤانا من و پێشمه‌رگا بوو
سه‌لیم به‌رده‌وام دبیت و دبێژیت: ژ به‌ر بزاڤ و چالاکیێن مه یێن به‌رده‌وام لگه‌ل ڕێکخستنێ و پێشمه‌رگه‌ی، به‌رده‌وام سیخوڕێن دوژمنی شکایێت ل مه دکرن و هه‌رده‌م له‌شکه‌ر و ئه‌من و ئیستخباراتێن وان ژی ب سه‌ر مالێن مه دا دگرت. ژ به‌ر هندێ به‌رده‌وام ده‌یکا منا هشیار بوو. ب شه‌ڤ، به‌فر، سه‌رما و ته‌حلیا ژی به‌رده‌وام وێ ل ده‌رڤه زێره‌ڤانی ل مه دگرت. هه‌رده‌ما وێ دیتبا کو ترومبێله‌ک ژ جادا گشتی ڤه به‌ره‌ڤ گوندی تێت، وێ ئه‌م ئاگه‌هدارکرین. گه‌له‌ک جارا ب شه‌ڤ له‌شکه‌رێ دوژمنی یا ب سه‌ر گوندی دا گرتی و ئه‌مێن ده‌رکه‌فتینه ده‌رڤه به‌ر به‌فر و باران و سه‌رمایێ. دیسان ده‌ما پێشمه‌رگه ژی دهاته گوندی هه‌تا ئه‌و ده‌ردکه‌فتن ده‌یکا من زێره‌ڤانی لێ دگرت.
من سێداره‌دانا خوه بده‌ستێ خوه ئیمزاکر
ل ده‌مێ ئه‌نفالان ل ساڵا 1988ێ، پێشمه‌رگه‌یێن هه‌ڤالێن مه برنه به‌حركێ و ئه‌ز ل گوندێ خوه مابووم. ب تنێ جاره‌كێ ئه‌ز چوومه به‌حركێ سه‌ره‌دانا وان. لێ ل ساڵا 1990ێ ده‌مێ خالد بانی و گرۆپه‌کێ پێشمه‌رگه‌ی هاتینه ده‌ڤه‌رێ، ئێزدین حا‌ول، وه‌ڵاتی باعه‌دری، قاسم باعه‌دری و حسێن بانی دگه‌ل دا بوون. وان په‌یوه‌ندی ب من کر و گۆته من: ئه‌گه‌ر بشێی هه‌ر هه‌فتیێ جاره‌کێ بێیه ده‌ف مه و بۆ مه خوارن و پێدڤیێن دی بینی باشه. چونکی باوه‌ریا مه ب که‌سێ ناهێت و ئه‌مێ ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ ب هیڤیا ته‌ڤه. ب ده‌هان جاران من خوارن و جلو به‌رگ ژ دهۆكێ دكڕین و بۆ وان دبرنه گوندێ کانی گولانێ. وان ژ وێرێ بخۆ دبرنه چیای. هه‌تا گه‌هشته وی راده‌ی کو جاره‌كێ حسێن بانی هاته ماڵا مه ل گوندی، شه‌لواله‌ك یێ ل به‌ر و جلكێن وی گه‌له‌ك د بێ سه‌روبه‌رن و چاكیته‌كێ له‌شکه‌ری یێ كریه به‌ر خوه. حسێن یێ د ژوورڤه مه خوارن دانابوو به‌ر، خوارنا خوه دخوار. من هند دیت کو ئه‌ڤه به‌رپرسه‌کی حزبا به‌عس هاته به‌رده‌رگه‌هی و گۆته من: دا بۆ ته بێژم! تۆ به‌رپرسی ژ ڤێ جادێ، ئه‌گه‌ر ئێكێ هارب (ڕه‌ڤیێ له‌شکه‌ری) هات و ته چاڤێ خوه دایێ و نه‌دا ده‌ستێ مه، دێ ته ب ڤی ستوونا كاره‌بێ ڤه سێداره ده‌م. من گۆتێ: وه‌ره خوارنێ بخوه. هاته د ژوورڤه و هه‌ڤالێ من حسێن بانی یێ د ژوورڤه. مه هه‌رسێکا پێكڤه ساڤار و گۆشت خوارن. پاشی گۆته من: كا ڤێ ئیمزا كه. من گۆتێ: بۆچیه؟ گۆت: هه‌كه هه‌تا حه‌فت رۆژێن دی ئێك بهێته ڤێرێ و تۆ نه‌ده‌یه ده‌ستێ مه، ئه‌م دێ ته سێداره‌ده‌ین. من ژی ئیمزا كر و ئه‌ز لگه‌ل ده‌ركه‌فتم و ئه‌و چوو. پاشی مه دوو گونی ژ خوارن و پێدڤیێن دی داگرتن بۆ پێشمه‌رگه‌ی. ئێزدین حا‌ول و هه‌ڤاله‌كێ خوه هاتن و برنه چیای بۆ خوه و هه‌ڤالێن خوه. كارێ مه ئه‌ڤه بوو هه‌تا سه‌رهلدانێ ل بهارا ساڵا 1991.
مه و هه‌ڤالێن خوه ته‌قه ل هه‌ڤدوو کر
ل سه‌رهلدانێ گۆتنه مه؛ دێ سلێمان مارۆنسی هێته چیایێ زاوا و ل رۆژئاڤایێ چیایی شێخ عه‌لو گه‌لی رۆمانی و ئه‌و پێشمه‌رگه‌یێن لگه‌ل دا ل كه‌ڕانێ شه‌ڕ لگه‌ل هێزێن دوژمنی دكر. پاشی هه‌ڤالێن مه ییێن كۆچه‌ر هاتن و ئه‌م گه‌هشتینه سلێمان مارۆنسی و مه گۆت دێ چین هێرشێ که‌ینه سه‌ر بنگه‌هێ دوژمنی یێ جه‌مبوری (چه‌مپۆڕی). ئه‌م چووین و بووینه دوو به‌ش. لێ یا نه‌خۆش ئه‌و بوو ئه‌م لێك بووینه ڕه‌شه و مه ته‌قه ل ئێكو دوو كر. پاشی مه شه‌ڕه‌ک لگه‌ل دوژمنی کر و به‌ری ببیته سپێده ئه‌م ڤه‌گه‌ریاینه ناڤا كۆمه‌لگه‌ها شاریا.
