ڤیدیۆ
سادق شێخ مسته‌فا بۆسه‌لی
پێشمه‌رگه‌یه‌ک ژ مالباته‌کا فیداکار
سەنتەرێ کۆماتە یێ دەکۆمێنتکرنا دیرووکا شۆڕشێ د بەردەوامیا کارێ خوەیێ تۆمارکرن و ئەرشیفکرنا دیرووکا شۆڕشێ دا، ل ڕێکەفتی ٢٠٢٣/١/٣ مێڤانداریا پێشمەرگە و خەباتکەرێ دێرین سادق شێخ مستەفا بۆسەڵی دکەت و دیدارەکا ڤیدیۆیی دگەل وی سازدکەت و دیرووکا خەباتا وی مینا بەلگەنامەیەکا گرنگ تۆماردکەت و ژ ناڤچوونێ دپارێزیت.
سادق شێخ مستەفا حاجی بۆسەڵی یێ ناسیار ب سادق بۆسەڵی ل ساڵا ١٩٥١ ل گوندێ بۆسەلێ یێ سەر ب دەڤەرا زاخۆ ڤه هاتیە سەر دنیایێ. کاک سادق هەتا پۆلا شەشێ دخوینیت و پشتی هینگێ ژ بەر کاودانێن شۆڕشێ نەشێت بەردەوامیێ ب خواندنا خوە بدەت.
شێخ مستەفایێ بابێ سادقی ل سالا ١٩٥٧ دگەل عەلی هالۆ، مەلا سمایل، رەشید مەلا سمایل، ئەحمەد مستەفا، مستەفا حەسەن، تەیب مەلا سالح، محەمەد ئیسماعیل، ئەحمەد شوعەیب و چەند کەسێن دی ل گوندێ بۆسەڵێ دەست ب کارێ ڕێکخستنێ دکەن.
ل مه‌ها ٦/١٩٦١ گەلەك کادرێن پارتی ژ باژێڕان دڕەڤن و قەستا گوندان دکەن. هندەك ژ وان کادرا دچنە گوندێ بۆسەلێ مینا: مەلا قاسمێ ئێمینکی، شەعبان زاخۆیی، ئۆسمان قازی، مەلا جامی.
وی دەمی شێخ مستەفایێ بابێ سادقی، عەلی هالۆی و مەلا تاهایێ بۆسەلی رۆلێ سەرەکی د ناڤ رێکخستنێن پارتی دا دگێرا.
ڕژێم هێزێن خوەیێن گەڕۆك بەرەف شەرانشێ دبەت، ئێدی هێشتا پتر خەلك درەڤن و قەستا بۆسەلێ دکەن. وی دەمی پتر ژ ٢٠ تڤەنگان د بۆسەلێ دا هەبوون.
ل مه‌ها ٧/١٩٦١ گەلەك جارا رژێما ئیراقێ ب سەر گوندێ بۆسەلێ دا دگریت و تەنگاڤیا بۆ خەلکێ گوندی چێدکەت. پۆلیس ژ خەلکێن دەڤەرێ بوون، وان پێشوەخت خەلکێ گوندی ئاگەهاداردکرن. چەکداران خوە ڤارێدکر هەتا هێزێن رژێمێ ژ گوندی دەردکەتن.
رەوش ب ڤی رەنگی بەردەوامدبیت، رهسپی و ماقۆلێن دەڤەرا سندیان، وەکی سلێمانێ حاجی بەدریا، عبدالکریم حامد، شەریفێ موسای، عەبۆشێ مستۆی، ئه‌و ژی نەچاردبن کو بچنە گوندێ بۆسەلێ و خوە ل وێرێ ئاسێ دکەن. وان ژبۆ ئەولەهیا خوە ل پشتا گوندی زێرەڤانی دگرت.
ل مه‌ها ٨/١٩٦١ مامۆستا جەمیل (محمد علی) کو خه‌لکێ رۆژئاڤایێ کوردستانێ بوو، دگەهیتە گوندی بۆسەلێ. ئەو جارنا ل مالا شێخ مستەفای دمینیت و جارنا ژی ل مالا عەلی هالۆی دمینیت. ئەو به‌رێ ئەفسەرێ سوپایێ ئنگلیزی بوو و کەسەکێ رەوشەنبیر بوو و ل ده‌ڤه‌را زاخۆ سه‌رپه‌رشتیا پارتی دکر. ل شەڤا ٨-٩/٩/١٩٦١ خەلکێ گوندی ژ بۆسەلێ بەرەف زاخۆ دچن. هندەکا ژ خەلکێ گوندی چەك نەبوو، وان داس و بڤر و گۆپال دگەل خوە بربوون.
ل رۆژا ٩/٩/١٩٦١ خەلکێ دەڤەرێ، زاخۆ ژ ده‌ستێ هێزێن رژێمێ دا ئینادەر و ئازادکر. پشتی ئازادکرنا زاخۆ، خەلکێ وێ دەڤەرێ هێزەکا ١٠٠ کەسی بەرهەڤدکەن و بۆ ئازادکرنا دهۆکێ دهنێرن. دەمێ ئەو هێز دگەهیتە گوندێ برجینی، خەبەرێ کەتنا زاخۆ دگەهیتە وان، ئێدی ئەو هێز ڤەدگەڕیت و قەستا گوندێ بۆسەلێ دکەت.
پشتی هینگێ ب چەند رۆژێن کێم گۆندێ بۆسەڵی دکەڤیتە بەر هێرشا فرۆکێن ڕژێمێ. سێ زارۆك ژ خێزانا خواجەی ب بۆمبارانا فرۆکان تێنه شه‌هیدکرن. ئێدی خەلك گوندی چوولدکەت. مالا سادقێ شێخ مستەفای ژی دچنە گوندێ پیربلا. پشتی که‌تنا زاخۆ بشار ئاغایێ سندی هنده‌ک که‌سایه‌تیان ڕازی دکه‌ت کو خوه ڕاده‌ستی حکومه‌تا ئیراقێ بکه‌ن. لێ شێخ مسته‌فایێ بابێ سادقی خوه ڕاده‌ست ناکه‌ت.
ل مه‌ها ١١/١٩٦١ عەلی هالۆ، شێخ مستەفا، محەمد خالد بۆسەڵی، نەعمان، محێ، سەعید خەلیل، سەعدی یوسف و کەسەکێ دی، دچنه دەڤەرا بەرواری باڵا و دگەهنه بارزانی. ژ وان بتنێ عەلی هالۆ، شێخ مستەفا و سەعید خەلیل د چەکداربوون. پشتی دوو مه‌ها، بۆ جارا ئێکێ محەمەد خالد بۆسەلی ب قەچاغی دچیتە گوندی و خەبەرەکی ژ هەڤالێن خوە دگەهینیت کەس و کارێن وان.
ل مه‌ها ٥/١٩٦٢ هێرشەکا سوپایێ رژێمێ ب پشتەڤانیا تانگا بۆ سەر گوندێ بۆسەڵێ دەستپێدکەت و بنێ گوندی تۆپباراندکەت. خەلکێ گوندی بۆ جارا دووێ نەچاردبن گوندی خوە چوولکەن.
ئێدی هێرشا دوژمنی بۆ گرتنا باتیفێ ده‌ستپێدکه‌ت. هێزێن پیشمه‌رگه‌ی به‌رسینگا هێزێن دوژمنی دگرن و شه‌ڕ گه‌له‌ک گه‌رم دبیت. مه‌سعودێ کوڕێ سادقێ برۆی د وی شه‌ڕی دا شه‌هید دبیت. هەروەسا ١١ کەس ژ خەلکێ گوندێ بۆسەڵێ ژی برینداردبن. وی وەختی چ دختۆر و برینپێچ ژی نەبوون، بتنێ حەکیم هەبوون، وان برینێن برینداران ب ده‌رمانێن کورده‌واری و گیا د که‌واندن.
هیزێن له‌شکه‌رێ ئیراقێ د ڤی شه‌ڕی دا دشکێن و فەرماندێ هێزا رژێمێ بخوە ژی دهێتە کوشتن.
پشتی ڤی شەری فەوجەکا هێزێن له‌شکه‌رێ ئیراقێ هەتا پاییزا ساڵا ١٩٦٢ ل ئاڤگەنیێ دمینیت. پشتی هینگێ خوە ژ دەڤەرێ هەمیێ ڤەدکێشن. دوماهی خالا هێزێن رژێمێ ل تلکەبەرێ و خرابابکێ، ل نێزیک زاخۆ دهێتە دانان.
پشتی ڤی شەری هەژمارا پێشمەرگەی بەره‌ف زێدەبوونێ دچیت. بتنێ ژ گوندێ بۆسەلێ پتر ژ ٢٠ کەسا دبنه پێشمەرگە.
هه‌ر ل ساڵا 1962 هێزێن پیشمه‌رگه‌ی ل گه‌لیێ زاخۆ فه‌وجه‌کا له‌شکه‌رێ ئیراقێ ژناڤدبه‌ن و دربه‌کێ کوژه‌ک ل دوژمنی دده‌ن. پشتی ڤێ داستانا مه‌زن، باوه‌ریا خه‌لکێ و پێشمه‌رگه‌ی ب شۆڕشێ موکومتر دبیت و خه‌لک پتر پێڤه تێته گرێدان.
کاک سادق دبێژیت: ل مه‌ها ٩/١٩٦٩ رژێما ئیراقێ هێزەکا مەزن یا جاش و لەشکەرێ خوە ل سێمێلێ کۆم دکه‌ت. هێزا زاخۆ سادقی ب نهێنی ڕێدکه‌ته سێمێلێ، دا کو پێزانینان وه‌رگریت کانێ هێزا دوژمنی چ ل به‌ره. ئه‌و ل وێرێ پێزانینان وه‌ردگریت کو ئه‌ز هێز دێ هێرشێ که‌ته سه‌ر پێشمه‌رگێ هیزا زاخۆ. ئه‌و ژی ڤه‌دگه‌ڕیت و هه‌ڤالێن خوه ل سه‌ر ڤێ چه‌ندێ ئاگه‌هدار دکه‌ت. پاشی هێرشا دوژمنی بۆ سه‌ر وان ده‌ستپێدکه‌ت. د وی شەڕی دا ئەحمەد کو زاڤایێ هەیڤەکێ بوو، شەهید دبیت و پێشمەرگەکێ دی ب ناڤێ سەعدی برینداردبیت.
پشتی ڕێکه‌فتنا 11 ئادارا 1970 سادق لگه‌ل 20 گه‌نجێن دیێن خه‌لکێ بۆسه‌لێ خوه ڤه‌دگوهێزنه ده‌ڤه‌را باله‌کایه‌تی و ئه‌رکێ خوه یێ پێشمه‌رگاتیێ ل گه‌لیێ عه‌لی به‌گ و چیایێ گۆڕه‌زی دبینن.
پشتی کو شەڕ ل ساڵا ١٩٧٤ جارەکا دی د ناڤبەرا شۆڕش و ڕژێمێ دا دەستپێدکەتەڤە، سادق بۆسەلی و هه‌ڤالێن خوە ب بەرداوامی دکەڤنە د شەڕێن بەرگریێ دا، هەروەسا پشکداریێ د هێرشێن بەرامبەر دا ل دژی ڕژێما ئیراقێ دا دکەت. ئه‌و ل گۆرەزی و دۆلا بالیسان ٤٠ رۆژا د شەڕی دا دمینن. ل گۆڕەزی سەرێ سادق ب سڤکی برینداردبیت.
پشتی دوژمن هێزێن خوە ل رەواندوزێ کۆمدکەت، سادق و هەڤالێن خوە بۆ پشتا رەواندوزێ دهێنە ڤەگوهازتن. دوژمن ب پشتەڤانیا تانگ و فرۆکان هەولددەت کونترۆلا گەلی بکەت و رێ ل پێشیا خوە بۆ دیانا و گەوریا عەمەر ئاغای ڤەکەت.
ملازم عەلی ب چەکێ بی١٠ تانگەکا دوژمنی دهنگێڤیت، پشتی هینگێ دوژمن ب تۆپبارانەکا چر چەکێ بی ١٠ ێ پێشمەرگەی د هنگێڤیت، ئێدی دەرز دکەڤیتە بەرەیێ پێشمەرگە. 9 ژ هەڤالێن سادق بۆسەلی شەهیددبن و ب دەهان ژی برینداردبن. سادق نەچاردبیت دگەل شەهید و بریندارا بچیتە بەرەیێ پشتێ ل پشت حامیا رەواندوزێ ل قۆنتارا چییایێ هندرینی. پشتی هینگێ ئه‌و بۆ کێوەڕەشی ل دەڤەرا بێتواتە دهێنە ڤەگوهازتن.
ل وی به‌ره‌ی پێشمه‌رگه هێرشێ دکه‌ته سه‌ر بنگه‌هێن دوژمنی و سادق و هەڤالێن خوە دگەل هێزێن پێشمەرگەی دەست ب سەر هەژمارەکا بارەگا و خالێن سوپایێ ئیراقێ دا دگرن. سەعید بۆسەلیێ مامێ سادقی د وی شەری دا برینداردبیت.
پشتی هینگێ سادق و هه‌ڤالێن خوه، خوه ڤه‌دگوهێزنه ڤه هێزا زاخۆ. ئێدی ئەرکێ وان یێ پێشمەرگاتیێ دکەڤیتە گوندێ بێتاسێ، ل قۆنتارا چیایێ سپی. ل وێرێ سوپا و جاشێن دوژمنی بۆ تالانکرنا گوندێ بێتاسێ، هێرشێ دکه‌نه وی گوندی. لێ هێزا وان به‌رسینگا هێرشا دوژمنی دگریت و دشکێنیت.
پاشی ئەرکێ وان دکەڤیتە خراببابکێ، ل رۆژهه‌لاتێ زاخۆ، دگەل سەعید بۆسەڵی. سادق بۆسەلی ل وێ دەڤەرێ پشکداریێ د چاندنا مینان دا دکه‌ت، ل سەر ڕێیا تانگ و سەربازێن دوژمنی.
کاک سادق دبێژیت: ل ئادارا ساڵا 1975 ژ ئه‌نجامێ ڕێککه‌فتان جه‌زائیرێ، شۆڕش دشکێت و فه‌رماندێ هێزا زاخۆ عیسێ سوار ب خیانه‌ت تێته شه‌هیدکرن. گه‌له‌ک خه‌لک دچن و ل زاخۆ چه‌کێ خوه ڕاده‌ستی حکومه‌تا ئیراقێ دکه‌ن. لێ ئه‌م دچینه بۆسه‌لێ و خوه راده‌ست ناکه‌ین.
بەری شکەستنا شۆڕشێ محەمد خالد بۆسەلی بۆ ئەنجامدانا ئەرکەکێ شۆڕشی چووبوو سوریێ. وی دەمی عەمۆ خێرکی ژی هاتن و چوونا سوریێ دکر و دەنگ و باسێن لڤین و ئاماده‌کاریێن شۆڕشه‌کا نوی، بۆ مه دئینان. سویلاقەیێ سەناتی ژی کارێ ڕێکخستنێ دکر.
د ڤی ده‌می دا شێخ مستەفایێ بابێ سادقی، دگەل مرۆڤ و هەژمارەکا گوندیێن خوە بڕیارا دەرکەتنێ دده‌ن و ل رۆژا ١٢/٨/١٩٧٥ شێخ مستەفا و کوڕ و مرۆڤێن خوە و هندەك ژ گوندیێن خوە، کو هەژمارا وان ٧٥ کەس بوون، ب چەکێ خوە ڤە و بهاریکاریا حەجی مەلۆیێ مرۆڤێ وان، ژ گوندێ بۆسەڵی دەردکەڤن. ئەو د ڕێیا ئەڤلەهێ ڕا دچنه کویرانشێ ل سه‌ر سنوورێ باکوور و باشوورێ و کوردستانێ. ل وێرێ عەمەرێ لەعلێ و هەڤژینا وی دبینن. پاشی ژ وێرێ دچنه گوندێ بێجوهێ یێ باکوورێ کوردستانێ و ژ وێرێ دچنه گوندێ هەدریشێ.
ئارمانجا وان ئەوە خوە بگەهیننه دەف سەرکردایەتیا پارتی ل ئیرانێ. ئەو ب ترۆمبێلا دچن هه‌تا کو دگه‌هنه گوندێ ئه‌مبێ ل سه‌ر سنوورێ باکوور و رۆژهه‌لاتێ کوردستانێ. ئه‌و ل وێرێ دزانن کو هەر کەسەکێ بکەڤیته دەستێ حکومه‌تا ئیرانێ، ئه‌و دێ ئێکسه‌ر گرن و ڕادەستی حکومه‌تا ئیراقێ که‌ن. ژ به‌ر هندێ، ئەو نەچار دبن کو خوە د هنده‌ک شەکەفتاڤە ڤەشێرن.
پاشی ب هاریکاریا عادل به‌گێ به‌گزاده، خوه دکه‌نه گرۆپێن بچووک و دچنه ناڤ ئاخا ئیرانێ، ل ده‌ڤه‌را ئورمیێ. لێ سەگڤانێ کوڕێ محەمەد خالد بۆسەڵی، خێزانا محەمەد سالح و حەسەن عەلی، ژ ئالیێ ئیرانێ ڤه تێنه گرتن و وان ڕاده‌ستی حکومه‌تا ئیراقێ دکه‌ن. لێ حەسەن عەلی دویف خێزانا خوەڕا دچیت و نەچاردبیت خوە رادەستی ڕژێما ئێراقێ بکەت. پشتی هینگێ ئەو سەگڤانی، و خێزانا خوە و یا محەمەد سالحی ب قەچاخی ژ باشوورێ ئیراقێ ڕزگار دکه‌ت و دئینیته کوردستانێ و جارەکا وان دگەهینیته گوندێ بێجوهێ ل باکوورێ کوردستانێ و پاشی ژ وێرێ ژی وان دگەهینیته سوریێ ده‌ف محه‌مه‌د خالدی.
هۆسا حەسەن عەلی دبیتە ئێك ژ پێشمەرگێن دەستپێکی یێن شۆڕشا گولانێ. مخابن دەمێ ل ساڵا 1977 عبدالرحمن سالح ل ده‌ڤه‌را شه‌رانشێ شەهیددبیت، ئەو ژی ب برینداری دکەڤیته دەستێ دوژمنی و پشتی هینگێ ژ ئالیێ حکومه‌تا ئیراقێ ڤه دهێتە سیدارەدان.
سادق و مرۆڤێن خوە ل ئیرانێ دهێنە ژێکڤەقەتاندن، ڕژێما ئیرانێ هەر ئێکی د هاڤێتە جهەکی. سادق هەتا ساڵا ١٩٧٩ ل زێوە و جەهرۆم و ئەراك دژیت. پشتی وەفاتا بارزانیێ نەمر ئەو دچیتە رۆژهەلاتێ کوردستانێ و ل باژێرکێ شنۆ پشکداریێ د رێورەسمێن ڤەشارتنا بارزانیێ نەمردا دکەت.
پشتی هینگێ ئەو جارەکا دی دگەل مامێ خوە سەعید بۆسەڵی دەست ب خەباتا پێشمەرگاتیێ دکەت و ئەرکێ پاراستنا ئێزگێ دەنگێ کوردستانێ وەردگرن.
سادق بۆسەڵی ل ساڵا ١٩٨٠ دگەل ملازم محەمەد دچیتە قڕناقە و پشتئاشان و پشکداریێ د پاقژکرنا وێ دەڤەرێ ژ چەکدارێن ئێکەتیێ دا دکەت. پشتی هینگێ ئەرکێ وی و هەڤالێن وی دکەڤیتە ئەلوەتان و جارەکا دی دچنەڤە قڕناقە و پشتئاشان.
ل مه‌ها ١٠/١٩٨٠ ب فەرمانا سەرۆك بارزانی خوە ژ وێ دەڤەرێ ڤەدکێشن و دچنە حاجی ئۆمەران. سادق ل وێ دەڤەرێ دگەل عەلی خەلیل، مستەفا نێروەیی و پشکداریێ د هندەك چالاکیێن لەشەکەری دا دکەت، ل دژی ڕژێما ئیراقێ. ئەو د چالاکیەکێ دا نێزیکی ١٠ سەربازێن رژێمێ دیلدکەن. د وان چالاکیا دا فەتاح ئاغا شەهید دبیت و حسۆ ژاژۆکی ژی برینداردبیت.
پشتی هینگێ ئەرکێ وی و هەڤالێن وی دکەڤیتە گوندێ دربکێ ل سەر سنوورێ رۆژهەلات و باشوورێ کوردستانێ، پاشی بۆ گوندێ کانی سپیێ دهێنە ڤەگوهازتن.
کاک سادق ل ساڵا ١٩٨١ دگەل لژنا پشکنینا مەکتەب سیاسی کو ژ فازل میرانی، هشیار زێباری و نەجمدین یۆسفی پێکدهات، دچیتە دەڤەرا لقا ئێك. ئەو ل سەر زێی، ل نێزیکی پرا بلبل چەندین جارا راستی بۆمبەبارانا فرۆکێن دوژمنی دهێن. پشتی بدوماهی هاتنا ئەرکێ لژنا پشکنینێ ل مه‌ها ١٢/١٩٨٠ جارەکا دی ڤەدگەڕیتەڤە سەر ئەرکێ خوە ل خرێنە و وەکو هێزا پاراستنێ دگەل سەرۆکی ل خرێنە ل دەڤەرا لۆلان ئەرکێ خوە دبینن. زێدەباری پاراستنا بارەگایێ سەرۆکی، ئەو چەند گەڕەکا دبەنە دەڤەرا سیدەکان و هەژمارەکا چالاکیان ژی ئەنجامددەن.
ئه‌و ل سەر ئەرکێ خوەیێ پێشمەرگاتیێ هەتا ساڵا ١٩٨٦ بەردەوامدبیت، پشتی هینگێ دگەل مامێ خوە سەعید بۆسەڵی، دهێتە ڤەگوهازتن بۆ لقا ئێك. سەعید بۆسەلی دبیتە فەرماندێ رێکخراوەکا پێشمەرگەی ل لژنا دەڤەرا زاخۆ، سادق ژی دبیتە ئه‌ندامێ ڕێکخراوێ و فەرماندێ مەفرەزێ، ل هه‌مان ڕێکخراوێ.
د ئێکه‌مین گه‌ڕا خوه دا، ل ده‌ڤه‌را زاخۆ، ئه‌و ل گوندێ ئاڤگەنیێ دکەڤنه بۆسەیه‌کا دوژمنی و د وێ بۆسێ دا سادق ژ پێ خوه برینداردبیت. هه‌ر د وێ گه‌ڕێ دا، ئه‌و باره‌گایێ فه‌وجا له‌شکه‌رێ دوژمنی ل ئاڤگه‌نیێ تۆپباران دکه‌ن.
پاشی ل سه‌ر ڕێیا زاخۆ-باتیفێ بۆسه‌یه‌کێ بۆ له‌شکه‌رێ دوژمنی ل زەمبیل فرۆشی ددانن و دوو ترۆمبێلێن له‌شکه‌رێ دوژمنی دسۆژن.
پشتی هینگێ بهاریکاریا جاشه‌کی ئه‌و ده‌ستێ خوه دداننه سه‌ر بنگه‌هه‌کێ جاشان ل باتیفێ و گرن.
کاک سادق لگه‌ل ڕێکخراوا خوه، ل ساڵا ١٩٨٧ ل سه‌ر ڕێکا باتیفا-بێگۆڤا، ل گوندێ گرێ بیێ پشکداریێ د داستانا کانیماسێ دا دکەن. ئەرکێ وان دبیتە دانانا بۆسێ ل پێشیا هێزێن دوژمنی و گرتنا ڕێیا هاتن و چوونێ ل ناڤبەرا زاخۆ و بێگۆڤا. ئەو لوێرێ زیانێن مەزن دگەهینن دوژمنی.
دیسان سادق بۆسەلێ دوو جارا پشکداریێ د گرتنا فەوجا شەرانش و چەندین شەڕێن دی دا دکەت.
پشتی سەرۆك دهێتە دەڤەرا لقا ئێك سادق دگەل مامێ خوە سەعید بۆسەلی دچنە دەف سەرۆکی. سەرۆك زەعیم عەلی و سەعید بۆسەلی ب ئەنجامدانا دوو ئەرکا ڕادسپێریت، لێ سادق عەمەر خوە د بەر ئەنجامدانا وان هەردوو ئەرکان دا دبەت کو ئێك ژ وان تەقاندنا بۆریا نەفتێ بوو ل ناڤبەرا ئیراق و تورکیا. پشتی هینگێ سادق عەمەر خوە ڕادەستی دوژمنی دکەت و دبیتە سەرۆك جاش.
ل ساڵا ١٩٨٨ سادق بۆسەلی و کەس و کارێن خوە مینا هەمی خەلکێ دەڤەرێ دکەڤنه بەر هەوا ئەنفالان. دەمێ ئەو قەستا دەڤەرێن سنووری دکەن، ئەو بڕێڤە کچکەکا ١٢ سالی یا ژ مالا خوە ڤەقەتیای، بتنێ ل چوولی دبینن. ئەو وێ کچکێ ڕادەستی برایێن محەمەد موسای دکەن و پشتی هینگێ ئەو ژی وێ کچکێ دگەهینیته مالا وێ.
پشتی سادق و هەڤال و کەس و کارێن خوە ٧ رۆژان ل سه‌ر سنوورێ باکوور و باشوورێ کوردستانێ دمینن، ڕژێما تورکیا وان بۆ کەمپا ئامه‌دێ دڤەگوهێزیت.
سادق هەتا ساڵا ١٩٨٩ ل کەمپا ئامه‌دێ دمینن، خێزان و زارۆکێن وان ژی ل ئیرانێ بوون وی ده‌می. ئەو ژی گەلەك هەوڵ ددەن ژ کەمپێ دەرکەڤن و بگەهنە خێزان و زارۆکێن خوە.
ل دوماهیێ سادق و برایێن وی حەسەن و عەبدولسلام، عەلی کوڕکی و هەژمارەکا دی ژ وان پێشمەرگێن مالێن وان ل ئیرانێ، ب هاریکاریا ئەحمەد سێرتی، ل مه‌ها ١/١٩٨٩ ژ کەمپێ دەردکەڤن و قەستا سنوورێ رۆژهەلاتێ کوردستانێ دکەن. ئەو دبنە چەند گرۆپێن بچویك و نەچار دبن ل نێزیکی سنووری ب پیا دناڤ بەفرێ ڕا بچن. بڕیڤە ژ بەر سڕ و سەقەمێ پیێن عەبولسەلامی دوەرمن و شیندبن.
ئەو ل گوندەکێ سەر سنووری دچنه مالا موختاری، مەفرەزەکا پاسدارێن ئیرانی بسەر وان دا دگریت و وان جارەکا دی دزڤڕینیتەڤە د ناڤ ئاخا باکوورێ کوردستانێ دا. پشتی مختاری گەلەك هیڤی ژ وان پاسدارا کرین، وان رێ دا کو عەبدالسلام ژ بەر رەوشا وی یا خراب ل مالا مختاری بمینیت. دیسان هه‌ڤالێ وان عه‌ره‌بێ کوڕکی ژی، پێن وی دناڤ به‌فر و سه‌قه‌مێ دا شڕێ برن و پێن خوه ژ ده‌ستدان.
پشتی پاسدار وان ل سنووری دەربازدکەن، سادق و هەڤالێن خوە رۆژا پاشتر جارەکا دی قەستا سنووری دکەن و دەربازی رۆژهەلاتێ کوردستانێ دبن. پشتی هینگێ ب هەیڤەکێ ژنوی عەبدولسەلامێ برایێ سادقێ دگەهیت.
سادق و مرۆڤێن خوە هەتا سەرهەلدانێ ل رۆژهەلاتێ کوردستانێ دمینن. ئەو دەملدەست دگەل دەستپێکرنا سەرهەلدانێ دگەل هێزەکا پێشمەرگەی درێیا خانێ و خەلیفان ڕا دگه‌هنه کوردستانێ. ئەو ل خازری دکەڤنە شەڕەکێ مەزن دگەل هێزێن ڕژێما ئیراقێ و شەهیدەکی و هەژمارەکا زۆر یا بریندارا ددەن. پشتی هینگێ ئەو دڕێیا شێخان ڕا دگەهنە دهۆکێ.
وی ده‌می دکتۆر کەمال کەرکووکی، بهەشتی و محەمەد خالد بۆسەڵی دگەل هێزەکا مەزنا پێشمەرگەی ب ئارمانجا لێدانا هێزێن دوژمنی ژ ئالیێ رۆژئاڤایێ کوردستانێ ڤە، ل سنووری دەرباز دبن و دچنه رۆژئاڤایێ کوردستانێ.
سەعید بۆسەلی و هێزێن دگەل وی، دگەل هێزەکا ئێکەتیێ ب گرتنا چییایێ سپی دهێن ڕاسپارتن، لێ هێزێن ئێکەتیێ خوە ڤەدکێشن. دبیتە شەر دناڤبەرا هێزێن پێشمەرگەی و هێزێن رژێما ئیراقێ. هێزێن ئیراقێ دشکێن و هەتا دێرەبوونێ درەڤن. هێزێن پێشمەرگە ئەفسەرەکی و ٥٠ سەربازێن ئیراقێ دیلدکەن. پشتی هینگێ هێزێن رژێما ئیراقێ جارەکا دی زاخۆ دگرنەڤە.
پشتی ده‌مه‌کی سادق بۆسەڵی دگەل هێزێن پێشمەرگەی تۆپا ١٢٠ دبەن و باره‌گایێ لیوا باتیفا یا له‌شکه‌رێ ئیراقێ تۆپباران دکەن.
پشتی هێزێن هەڤپشك دهێنە دامەزراندن سادق بۆسەڵی دبیتە فەرماندێ بەتالیۆنێ. پشتی لیوایێن هەڤبەش دهێنە چێکرن سادق دبیتە فەرماندێ سریێ.
ئه‌و پشکداریێ د د به‌رسینگگرتنا هێرشێن پەکەکێ دا دکه‌ت، ل دژی کوردستانێ.
پاشی سادق بۆسەڵی ل میحوەرێ شەنگالێ پشکداریێ د شەڕی ئازادیا ئیراقێ ژی دا دکەت و هەتا ساڵا ٢٠١٣ ل شەنگالێ درێژیێ ب خەباتا خوەیا پێشمەرگاتیێ ددەت.
کاک سادق بۆسەلێ ل ساڵا ٢٠١٤ ب پلا عەقیدێ پەککەفتی دهێتە خانەنشینکرن.
هەر چەندە سادق خانەنشینێ پەککەفتی ژی بوو، لێ ئەو ل سحێلا، زوممار، رەبیعە و شەنگالێ پشکداریێ د شەڕێ ل دژی تیرۆرستێن داعش دا دکەت. ل زممار، ژ ئەنجامێ تەقینا بارهەلگرەکا مینڕێژکری ئه‌و ل ١١ جها ژ لەشێ خوە برینداردبیت. ١٠ ژ هەڤالێن وی ژی شەهیددبن و ٩٠ ێن دی ژی برینداردبن.
سادق بۆسەلی ل ساڵا ٢٠١٧ دا پشکداری د شەڕێن دژی حەشدێ دا ژی کریە.
ئه‌و ب درێژاهیا خەباتا خوە ٧ جاران برینداربوویە، و هەر وەکی مە بەری نوکە ئاماژێ پێدای کو ئەو نوکە خانەنشینێ پەککەفتی یە، لێ دیسا وەکو عەقیدەکێ خانەنشین ل هێزا خەباتا زاخۆ ل سەر خەباتا خوە بەردەوامە.
