-پشکا دووێ-
محه‌مه‌د ئه‌مین شەمبی ل بەغدا مزگینیەکێ ددەتە عەزیز ماڵتایی
ئەمین شەمبی دبێژیتە وان کو ل نێزیك دێ دان و ستاندن دناڤبەرا حکۆمەتا ئیراقێ و شۆڕسا کوردستانێ دا دەستپێکەن. ئه‌ڤه مزگینیه‌کا خوه‌ش بوو ژ بۆ وی، هند ژ بەر کو دێ مللەتێ کورد گەهیتە مافێن خوەیێن ڕەوا و هند ژی ژبەر وێ مەترسیا ل سەر وی، دەرئەنجامێ وی خەباتا نهێنی ئەوا وی بۆ شۆرشێ دکر.
ڕێکەفتنا ١١ ئادارێ ل ساڵا ١٩٧٠ دناڤبەرا شۆڕشێ و ڕژێمێ دا دهێتە راگەهاندن. بڕیار دهێتە دان ئاهەنگا جەژنا نەورۆزێ ل بەغدا بهێتە گێڕان. ١٢٠ کەس ژ دهۆکێ بۆ وێ ئاهەنگێ دهێنە ڤەخواستن. کاك عەزیز دبیتە ئێك ژ وان ١٢٠ کەسا و دچیتە بەغدا. عەزیز مالتایی ب ترۆمبێلا خوە، خالد قەساری و شەهید قادر مەجلمەختی دگەل خوە دبەت و پێکڤە دچنە بەغدا و پشکداریێ د ئاهەنگا نەورۆزێ دا دکەن. ئەو پشکداریێ د ئاهه‌نگێ دا دکه‌ن و چەند رۆژا ل بەغدا دمینن و پشتی هینگێ ڤەدگەڕنەڤە دهۆکێ.
ل هاڤینا 1970 کۆنگرێ هه‌شتێ یێ پارتی ل ناوپردان تێته گرێدان، عەزیز ژی دبیتە ئەندامێ کۆنگرێ و بۆ جارا ئێکێ پشکداریێ د کۆنگرەکا پارتی دا دکەت.
عەزیز دبێژیت: ژ کەسایەتیێن بەرچاڤ یێن پشکداری د کۆنگرێ ٨ ێ دا کری، کامیران بەدرخان و هەڤژینا خوە بوون.
پشتی کۆنگرێ، کاك عەزیز دەست ب کار و کەسابەتێ دکەت و بەردەوام دبیت هەتا شەر ل ساڵا ١٩٧٤ دناڤبەرا شۆڕش و ڕژێما ئیراقێ دا دەستپێدکەتە ڤە. ل وێ ساڵێ جاره‌کا دی ئه‌و دبیتەڤە پێشمەرگە و مالا خوە ژی دبەتە ئاقارێ چەلکێ. ڤێ جارێ ژی ئه‌رکێ ویێ پێشمه‌رگاتیێ، هەر دگەل خالد قەساری بوو، ل قەشەفڕێ. خالد قەساری فه‌رماندێ سریێ بوو عه‌زیز ژی دبیتە فەرماندێ فەسیلێ.
بەری شەڕێ چیایێ زاوا فەسیلا کاك عزیز ل وێ چەپا ل هنداڤی قەسارا بوو. هێزێن پێشمەرگەی ل پشت بەر و گرێن چییایێ زاوا جهگیردبن. کاك عەزیز تابیا وەکو پیتا تی یا ئنگلیزی بۆ پێشمەرگێن فەسیلا خوە لێددەت. سەید سالح فەرماندێ هێزێن پێشمەرگەی بوو. سەرەدانا هێزێن پێشمەرگەی ل چیایێ زاوا دکەت، دەمێ ئەو وان تابیێن عەزیزی چێکرین دبینیت، دبێژیته وان ب تنێ کارێ شەڕی یێ کرێ و دەستخوەشیێ ل وان دکەت هاریکاریەکێ ژی پێشکەشی وان دکەت.
کاك عەزیز ب ئەرکەکی دچیتە بامەڕنێ. هێزێن دوژمنی ل ل چیایێ زاوا ل پشت پێشمه‌رگه‌ی دزڤڕن و ژ پشتڤه هێرشی وان دکه‌ن. دەمێ عەزیز ل بامەڕنێ دزانیت کو هێرشا دوژمنی یا هاتیە سەر هەڤالێن وی، ئەو دەملدەست خوە دگەهینیتە ماڵتایێ. عەزیز و هەڤالێن خوە ل سەر پرا قەسارا دگەهنه ئێك. ئه‌و خوه به‌ره‌ڤ ماڵتایێ و پاشی به‌ره‌ڤ ته‌حایێ ڤه ڤه‌دکێشن.
پشتی هینگێ عەزیز دەستبەرداری بەرپرسیاریا فەسیلێ دبیت و عەبدوللا یاسین سەرپەرشتیا فەسیلێ دکەت.
دەمێ ل بهارا ساڵا 1975 شۆڕش دشکێت، عەزیز ل مال ل بێنڤه‌دانێ بوو. ئەو دگەل خەلکێ دەڤەرێ دچنە دهۆکێ و ل وێرێ چەکێ خوە ڕادەستی ڕژێمێ دکەن.
هه‌ر د ڤی ده‌می دا ئه‌و ماڵێن خوه جاره‌کا دی دئیننه ڤه ماڵتایێ. هه‌تا هینگێ ئه‌و لگه‌ل ماڵا مامێ خوه حه‌جی عبدالرزاق دژیا، پشتی کو ژ ئاقارێ چه‌لکێ زڤڕینه‌ڤه ماڵتایێ، ئه‌و و هه‌ردوو برایێن خوه ژ مامێ خوه جودا بوون و بخوه ماله‌ک چێکر.
ل ساڵا 1974 جاش و له‌شکه‌رێن ڕژێما ئیراقێ گوندێ ماڵتایێ سۆتبوو، مالێن گوندیان ژی، ژ وان ژی مالا کاك عەزیزی ژی هاتبوو تالانکرن. وی خانیه‌ک ل گرێ باسێ هه‌بوو. ئه‌و ژی به‌عسیه‌ک بناڤێ (ابو ئه‌رکان) چووبوو تێڤه.
کاك عەزیز پشتی شکەستنا شۆڕشێ دەست ب کار و ڕێنجبه‌ریێ دکەت و ل ساڵا ١٩٧٥ ئێکەمین جهێ شووشتن و ڕوونکرنا تۆمبێلا (غسل و تەشحیم) ل دهۆکێ ڤەدکەت. ئەڤ پرۆژێ کاك عەزیز دەستپێکری، تشتەکێ نوی بوو ل سەر ئاستێ پارێزگەها دهۆکێ. پشتی ڤان کار و پرۆژان، رەوشا عەزیز یا ئابووری، گەلەك باش دبیت.
ل ساڵا ١٩٧٧ عزەتێ برایێ وی ژ لایێ ڕژێمێ ڤە دهێتە گرتن. ژبلی وی رەمەزان هەدێنەیی، عبدالستار کورێمەیی، مەعروف زاویتەیی، کەمال ماسیکی و هەژمارەکا دی ژی، لگه‌ل وان، هاتبوونە گرتن.
هەر چەندە وی ده‌می عەزیز بخوه نه ببوو ئه‌ندامێ ڕێکخستنێن نهێنی یێن پارتی، لێ دیسان ئه‌و جهێ باوه‌ریا پێشمه‌رگه‌ی و شۆرشێ بوو.
کاك عەزیز د ڤێ دیدارێ دا ژ زار دەڤێ بابێ خوە دبێژیت: بابێ من ب بەردەوامی دگۆتە مە، هندی ئەم ساخبین و د سەر ڤێ ئاخێ ڕا بهێن و بچین، پێدڤیە بەڕەڤانیێ ژێ بکەین. من ژی ئەڤ ئاخفتنە گەلەك جاران دگۆتە برا و زارۆکێن خوە.
دەمێ عزەت دهێتە گرتن، کاك عەزیز دبێژیتە وی: تە بۆچی ئەڤ کارە بێی من کریە، ئانکو تو چەوا بێی کو پسیارا خوە ب من بکەی، دبیه ئه‌ندامێ ڕێکخستنێن نهێنی؟ عزەت دبێژیتێ: ما تە نەدگۆتە مە، کو دڤێت بەڕەڤانیێ ژ ڤێ ئاخێ بکەین؟
عەزیز رۆژه‌کێ مه‌عروف زاویته دبینیت و پسیارێ ژ وی دکەت کا ئەو چ کار دکەت؟ مەعروف دبێژیته وی کو ئەو مامۆستایە. عەزیز دبێژیتێ: خوەزیکێن تە، خوەزی ئەز ژی مامۆستابام. مەعروف دبێژیتە وی: بۆچی؟ ئاخر رەوشا مە گەلەكا خرابە. عەزیز دبێژیتێ: من ژ بەر مووچەی نینە، چونکە داهاتیێ من یێ هەر رۆژەکێ هندی مووچێ تەیێ مه‌هەکێ یە. لێ ئەگەر ئەز مامۆستابام دا دەلیڤە بۆ من چێبیت، کو ببێژمە قوتابێن خوە، کو ئەڤ چیا، دۆل، نهالێن، ئەڤ دار و بار، رەز و باغ و گول و گولزارە، ئەڤ چەم و کانی و پەسار و نزارە، هەمی یێن وه نە و ئەو کەسێن د وان رەبیێن ل سەرێ چیا دا، ئەون ئەوێن دەستدرێژی ل سەر خویشک و دایکێن وه کرین، ئەون ئەوێن ئاخا وه داگیرکری، ئەون ئەوێن باب و برایێن وه ئەشکەنجەداین و شەهیدکرین. ئەون ئەوێن هەناسە و ئازادیا وه کپکری. مەعروف زاویتەیی حێبەتی دمینیت، چەوا کەسەك ب ڤێ وێرەکی و ڤەکری د ناڤ ئاگرێ دوژمنی دا هۆسا دئاخڤیت.
دەمێ عەزیز ل ساڵا ١٩٧٨ دچیتە سەرەدانا برایێ خوە عزەتی ل زیندانا ئەبو غرێب. د زیندانێ ڤە کەسەك چاڤێن وی ب پشتڤە دگریت، عەزیز لێ دزڤڕیت، لێ وی نانیاسیت. ئەو کەس دبێژیتێ: ئەز مامۆستا مەعروف زاویتەیی مە، ما بیرا تە ناهێت ل زاویتە تە چ گۆتە من! پاشی دبێژیته وی: پشتی وێ رۆژێ، من قوتابیێن خوە ل بەر سیبەرا شیرەتێن تە وەسا فێرکرن و پەروەردەکرن هەتا ئەز ل ڤێرە، ل زیندانا ئەبو غرێب سافی بوویم.
دەستێ کاك عەزیزی فرەهدبیت، ئەو ل ساڵا ١٩٧٨ خانیەکێ گەلەك مەزن ل ماڵتایێ ئاڤادکەت. وی دەمی خانیێن وەکی وی ل دهۆکێ و دەڤەرا بەهدینان هەمیێ نەبوون
عزەتێ برایێ کاك عەزیزی ب ٥ ساڵێن زیندانێ دهێتە حوکمکرن، پشتی هینگێ ل ساڵا ١٩٧٩ ب بەر (لێبوورینا) ڕژێمێ دکەڤیت و دهێتە ئازادکرن.
ل ساڵا 1981 عەزیز بخوە هاریکاریا برایێ خوه عزه‌تی و عبدالستار کورێمه‌ی دکه‌ت، دابچنه ناڤ شۆڕشێ ببنه پێشمه‌رگه. ئه‌و ژی دچن خوه دگه‌هیننه کۆماتەی.
پشتی چوونا عزەتی گڤاشتنێن ئه‌منا ئیراقێ ل سه‌ر وان دژوار دبن. ڕژێمێ ژی وی سەردەمی کەس و کارێن پێشمەرگا ژی دگرتن. ڕژێمێ گڤاشتن ل عەزیزی کرن دا کو عزەتێ برایێ خوە بینیت رادەست بکەت.
وی دەمی کاك عەزیز تۆشی نەساخیەکێ دبیت. ئەو بۆ چارەسەریا نەخوەشیا خوە، سیامەندێ کوڕێ خوە دگەل خوە دبەت و دچیتە حەمام عەلیل ل مۆسل. پشتی چەند ڕۆژا ڤەدگەڕیتە مال. ل رۆژا ١٩٨٥/٧/١٦ پشتی ئه‌و ژ مۆسل دزڤڕنه‌ڤه مال، ئه‌و دبهیزن کو ئه‌منا ئیراقێ جاره‌کا دی یا ده‌تسپێکریه‌ڤه، ماڵباتێن پێشمه‌رگا دگرن و ده‌رتێخن. رۆژا پاشتر عەزیز دەرگەهێ مالا خوە ڤەکری دهێلیت و چ تشتا ژی دگەل خوە نابەت و ب خێزان و زارۆکێن خوە ڤە قەستا ناڤ شۆڕشێ دکەت.
وی ده‌می ئه‌و هه‌لویستێ عه‌زیزی ل ده‌ف گه‌له‌کا جهێ حێبه‌تیێ بوو. چونکی ئه‌و خودان مال و سه‌روه‌ته‌کێ باش بوون وی ده‌می و هه‌ر هۆسا ب بێمنه‌تی ئه‌و هێلان و سه‌رێ خوه بۆ دوژمنی نه‌چه‌ماند. عەزیز و مالا خوە پێنج رۆژان ل بامەڕنێ دمینن. ڕژێم قاسدەکی ڤڕێدکەتە دەف وی، سۆزا ددەتە وی، کو تشتێ ئەو بخوازیت بۆ وی بکەت، به‌س بزڤڕنه‌ڤه. لێ ئه‌و سۆز و خوەشخوەشکێن ڕژێمێ رەتدکەت و پەیوەندیێ ب شۆڕشێ دکەت. ئه‌و ژ بامەڕنێ دچنە گوندێ هەترشێ ل ناڤ بەرواریا. وان ب تنێ شوتیەك دگەل خوە بربوو.
ئەو دوو، سێ شەڤا ل مالا عبدالسلامێ مایی دمینن، پشتی هینگێ کەپرەکێ ل بن کەزانه‌کێ بۆ خوە چێدکەن.
دوو، سێ پێشمه‌رگه‌یه‌ک ژ لژنا ئامێدیێ دچن ل وان دبنه مێڤان، وان چ نینە بدەنه وان. مالا سۆفی حسێنی هندەك دەو بۆ وان بربوو. کاك عەزیز دبێژیتە مێڤانێن خوە: هاڤینێ چا یا نەخوەشە، ئەم دێ ئاڤە ماستێ ڤەخۆین. دایکا سیامەند ئاڤەماستێ ددەتە مێڤانێن خوە.
کاك عەزیز پسیارا مێڤانێن خوە دکەت، کا ئەو چ تۆڤەکن. ئەو ژی دبێژن ئەو قوتابی بوون و وان پەیوەندیا ب شۆڕشی کری. کاك عەزیز شیرەتان ل وان دکەت و وان بۆ خەبات و پێشمەرگاتیێ هانددەت و دبێژیتە وان، خزمەتکرنا مللەت و وەڵاتی ئەرکە، و ئەگەر مرۆڤ د رێیا مللەتێ خوەدا شەهید ژی ببیت، دێ مرۆڤ دیرووکەکا زێڕین بۆ خوە تۆمارکەت….هتد.
ئەو هەرسێ گەنج گەلەك دبشکوڕین و دبێژنە کاك عەزیزی، ئەم کادرین، لژنا ئامێدیێ مە دهنێریتە دەف وان مالێن ژ نوی پەیوەندیێ ب شۆڕشی دکەن، دا دەستدلێ وان بدەین، لێ تە دەستدلێ مە دا و گەلەك دکەنە کەنی. ئێك ژ وان کادرا ئیحسان ئامێدی بوو.
ل پاهیزێ عەزیز مالا خوە دبەتە گوندێ چەمسەیدا، د ئودەکێ ڤە، ل مالا سەید عەلیێ چه‌مسه‌یدی.
هەر ب گەهشتنا کاك عەزیز بۆ ناڤ شۆڕشێ، ئۆسمانێ برایێ وی، ژبەرکو میکانیکەکێ ژێهاتیە، پشکداریێ د هەمی شەڕ و داستانێن پێشمەرگاتیێ دا دکەت. ئەو دبیته هۆستا و میکانیکێ شۆڕشێ و ڕۆلەکێ مەزن ژێکڤەکرن و ڤەگوهاستنا چەکێ گران دا دبینیت. ل شەڕی مانگێشکێ هێزێن پیشمەرگەی، دەستی ددانن سەر هەژمارەکا زریپۆشێن دوژمنی. كاك ئۆسمان ب شەهرەزایا خوە، ئێکێ ژ وان زریپۆشا ڤەدگوهێزیتە لژنا ناوچا ئامێدیێ، ئەو ژی پشتی کو برجا دوشکێ ڕادکەت و ڤەدگوهێزیت.
کاك ئۆسمان رۆلەکێ باش د هاریکاریکرنا ویستگەهێن بێتەلێ ل لقا ئێك دبینیت. نەخاسمە د چێکرنا (ژه‌نه‌راتۆرێن ئه‌له‌کتریکێ) دا.
کاك عەزیز زاڕۆکێن خوە ژی بۆ پێشمەرگاتیێ هانددەت. فەرهادێ کورێ وی ل لناڤەڕاستا مه‌ها ١١/١٩٨٦ دبیتە پێشمەرگە و پشکداریێ د خۆلەکا پەرستارا دا دکەت ل تەهرانا پایتەختێ ئیرانێ. پشتی ژ خۆلا پەرستاریێ ڤەدگەڕیت، ئەو ل لژنا ناوچا ئامێدیێ وەکو پەرستار درێژێێ ب خەباتا خوە ددەت و پشکداریێ د هەمی شەڕ و داستانێن پێشمەرگەی دا دکەت.
پشتی حکومه‌تا ئیراقێ قوتابخان ل دەڤەرێن ڕزگارکری دگریت و مامۆستایان ژی ڤه‌دکێشیته باژێڕان، شۆڕش بڕیارا پڕکرنا وی ڤالاهیێ ددەت و قوتابخانان ل وان گوندا ڤەدکەت. سیامەندێ کوڕێ عه‌زیزی، لگه‌ل چنارا خوشکا عه‌زیزی و یوسف سەید رەشیدێ برازایێ سەید سالحی، لگه‌ل عەزیز تاها و ئەنوەر محەمەد ب بڕیارا لژنا ناوچا ئامێدیێ، دبنه مامۆستایێن قوتابخانا گوندێ چه‌مسه‌یدا یا شۆڕشێ.
ل ده‌ستپێکا گولانا ساڵا 1987 هێزێن پێشمەرگەی داستانا بناڤودەنگا فەوجا سۆتکی تۆماردکەت، هێزێن پێشمەرگەی زێدەباری گرتنا فەرجەکا سوپایێ ئیراقێ هەژمارە رەبیێن سوپا و جاشێن دەژمنی ژی دگریت و دەستکەفتیەکێ مەزن رادکەت. كاك عزیز دگەل مل ب ملێ هێزێن پشمەرگەی پشکداریێ د وێ داستانێ دا دکەت.
ل هه‌مان ساڵێ، هێڕشێن دوژمنی بۆ سەر دەڤەرێن رزگارکری دەستپێدکەن. خەلکێ دەڤەرێ گوندا چۆل دکەن و قەستا شکەفت و گەلی و دۆل نهالێن دەڤەرێ دکەن. عەزیز مالتایی ژی مالا خوە دبەتە گەلیێ بازێ، ئەو ٦٧ رۆژان ل بن ڕزدەکەڤرەکی دمینن. هەیڤا رەمەزانێ یە، لێ دوژمنی خەلکێ سڤیلێ دەڤەرێ ب تۆپا ١٧٥ملم ژ دەڤەرا سپنەی د سەر چیایێ مەتینا ڕا تۆپباراندکر، ژ بێگۆڤا ژی ب کاتیۆشا و تۆپا، ژ ئەسمانی ژی ب فڕۆکا، ل سەر ئه‌ردی ژی ب سوپا و جاشا، هێرش ب بەردەوامی دبرنە سەر هێزێن پێشمەرگەی و گوندان و خەلکێ دەڤەرێ. خەلك نەچار بوو دبن وی ئاگری دا ب نان و تەحینێ ڕۆژیا خوە بشکێنن.
ژ ئەنجامێ بەرگریا هێزێن پێشمەرگەی، هێرشێن دوژمنی ئێك ل دویف ئێك دهێنە شکاندن و ب چه‌کێ (سام ٧) پێشمه‌رگه ل نێزیک گوندێ تشیشێ فرۆکه‌کا هه‌لیکۆته‌را دوژمنی دهنگێڤیت و د ئینیتە خوارێ.
کاك عەزیزو هەژمارەکا دی یا خەلکی، ل ساڵا ١٩٨٧ مالێن خوە دبەنە گوندێ بناڤیێ. ل رۆژا 27/7/1987 سیامه‌ندێ کوڕێ مام عه‌زیزی پشکداریێ د خۆلەکا بێتەلێ دا دکه‌ت ل بارەگایێ لقا ئێک و دبیتە کادرێ بێتەلێ. پاشی ئه‌و تێته ڤه‌گوهستان بۆ لژنا گولان ل دەڤەرا ڕێکانیا وەکو کادرێ بێتەلێ دەستبکاردبیت.
ل ده‌مێ ئه‌نجامدانا داستانا کانیماسێ ل شه‌ڤا 13-14/9/1987، ب فەرمانا دکتۆر رۆژنوری شاوه‌سی، کاك عەزیز دبیته سه‌رپه‌رشتێ دیلێن وێ داستانێ و 133 له‌شکه‌رێن دیل ل گوندێ بناڤیێ ڕاده‌ستی وی دکه‌ن، هه‌تا کو شه‌ڕ بدوماهی تێت، دا کو وان ڤه‌گوهێزنه زیندانا باره‌گایێ لقێ ل سه‌ر زێی. بتنێ ٦ مالێن ل گوندێ بناڤیێ، وان چەك ژی نینە، کاك عەزیز دترسیت ئەو هەژمارا مەزنا دیلا هاڤیببن و زیانێ بگەهیننه وان.
ژ بۆ دوورکرنا مەترسیا وان سەربازێن دیل و ڤەڕەڤاندنا ترسا وان ژ کوشتنێ، کاك عەزیز سمینارەکێ ددەتە وان. کاك عەزیز دسمینارا خوەدا ئاماژێ ب دیلکرنا لەشکەرێ هێتلەر ددەت و دیلبوونێ ب کێماسی نادانیت. هەروەسا وان ب لەشکەرێ گەلێ ئیراقێ ب ناڤدکەت و دبێژیتە وان کو ئەو دۆژمنێن گەلێ کورد نینن، بەلکو مە هندەك داخوازی ژ ڕژێما ئیراقێ هەنە، هەر دەمێ داخوازیێن مە جینجیکرن ئەم ل ڤێرە نامینن. ل دوماهیێ کاك عەزیز دبێژیتە وان: مە چەك هەلنەگرتیە، داکو هوین نەترسن، لی هوین ب سێ بازنا ژ لایێ پێشمەرگەی ڤە دوورپێچکرینە، هەرکەسێ هەوڵا رەڤێ بدەت، قوڕتالبوونا وی نینە و دێ هێتە کوشتن، هینگێ گوننەها وی دستویێ وی بخوە یە.
پشتی ڤێ سمینارێ بێهنا وان سەربازێن دیل دەردکەڤیت و ترسا وان ڤه‌دڕه‌ڤیت. خوارن و ڤەخوارنێ ددەنه وان و پشتی دوو ڕۆژا وان دگەهینیتە کانیماسێ و دگەل پێشمەرگەی دهنێرنه بارەگایێ لقێ.
کاك عەزیز ب بەردەوامی خزمەت و هاریکاریا پێشمەرگەی د شەڕ و داستانێن شۆڕشی دکەت. دیسان ئه‌و ژ بۆ دابینکرنا ژیانا زارۆك و مێڤانێن خوە ل گوندی دەست ب چاندنا پتاتا و دەخل و دانی دکەت.
پشتی کاك عەزیزی ل ساڵا ١٩٨٨ گولێ دبیت کو ئەمنا رژێمێ خانیێ وی ل مالتایێ یێ فرۆتی، ئەو گەلەك تێکدچیت. ئەو بەهجەت تویلەری دگەل خوە دبەت و قەستا دهۆکێ دکەن. ئەو ل چیایێ مەتینا دەربازدبن و د چنە ناڤ بەرواری ژێریا و پاشی ده‌شتا قائیدیا و دچن هەتا ل دوماهیێ خوە دگەهیننه گوندێ قەسارا. پاشی دچنە ناڤ دەحلێن گوندێ کەڤەڕکێ.
کاك عەزیز و بەهجەت تویلەری ل قەسارا پشت و پشت بەرەف گەڤەڕکێ ب ڕێڤە دچن، دا شوین پیێن خوە ل بەر دوژمنی بەرزەکەن.
ئارمانجا کاك عەزیز ئەو بوو کو بچیت خانیێ خوە ب تی ئین تی ب پەقینیت. فازل بناڤی و مرۆڤێن وی یێن دی دچنە دەف و دبێژنە وی: ئەگەر کارەکێ وەسا ئەنجامبدەی، دێ ڕژێم ڤان گوندا هەمیا وێرانکەت. کاك عەزیز و بەهجەت تویلەری ژ بۆ پاراستنا سەر و مالێ خەلکی، خانیێ خوە نا پەقینیت و جارەکا دی ڤەدگەڕنەڤە دەڤەرێن ئازادکری.
بەربەرکی ئەنفالا یە، دەمێ ئەو دگەهنە گوندێ تویلەرێ، جابەك دگەهیتە کاك عەزیز کو بچیتە بێگۆڤا. کاك عەزیز دچیتە بناڤیێ پاشی بەهجەت و ئەمینێ برایێ وی دگەل خوە دبەت و دچنە بێگۆڤا. حسێن تویلەری نامە بۆ وی ڤڕێکربوو وێرێ. حسێن تولەری، ژ هەرکەسیکی پتر باوەری ب کاك عەزیزی دئینا، لۆما وی ئەو هەلبژات، کو وی خەبەری د ڕێکا وێ ڕا بگەهینیتە شۆڕشی.
حسێن تویلەری، د وێ نامێ دا بەحس ل بەرهەڤیێن هێرشا ڕژێمێ بۆ سەر دەڤەرێن ئازاد کربوو و پێزانینێن تەمام تێدا هاتبوون.
ل رۆژا ٢٥/٨/١٩٨٨ سەر شەقێن خەلكی ژ ئێکمالێ دگەهنه بناڤیێ. ل رۆژا ٢٦/٨/١٩٨٨ ئەو ژ گوندی دەردکەڤن و دچنە گەلیێ خانێ، ئۆرە، کیکەلا و به‌ره‌ڤ سنوورێ باکوورێ کوردستانێ ڤه دچن. جاش و له‌شکه‌ر هنداڤی گوندێ ئۆرە ژی دگرن. کاك عەزیز و محەمەد سالح ئۆرەیی سەردکەڤنه سەری، دبینن کو هێزێن دوژمنی یێن گەهشتینە گەلیێ ئۆرە. ئەو ته‌قه‌یه‌کێ ل دوژمنی دکه‌ن و دزڤرنەڤە. هەتا ئەو دزڤرن، گۆندیێن وی خوە ل وی ناگرن و دچن. ل رۆژا 28/8/1988 ئه‌و مال و مرۆڤێن خوه ل نیزیک گوندێ ئارووشێ یێ باکوورێ کوردستانێ دگه‌هنه ئێک.
هەر وەکو بەری نوکە مە ئاماژە پێدای، سیامەندێ کوڕێ کاك عەزیزی ل لژنا ناوچا گولان کادرێ بێتەلێ یە. ل ئەنفالان لژنا ناوچا گولان ل ١٩٨٨/٨/٢٨ دوو پێشمەگا ددەنه دگەل کاك سیامەندی وگەل دەزگەهێ وی یێ بێتەلێ دچنە گوندێ پیرئاڤدەلا. ڕۆژا پاشتر، شەهید ئەحمەد کادر و تەیار سەلیم دگەهنە دەف وی.
دوژمن خوە نێزیکی وان دکەت، ئەو ژی خوە نێزیکی سنوورێ باکوورێ کوردستانێ دکەن. ئەو دچنە گوندێ کۆلکا ل نێزیکی کنیاش، بارەگایێ دەمکی یێ لقا ئێك ژی ل وێروو بوو. ئێدی کاك سیامەند دەزگایێ خوە یێ بێتەلێ ژ مارکا تۆمسۆن ڕادەستی لقا ئێك دکەت. پشتی هینگێ ئەو دگەل کادرێن لقێ و لژنا گولان دچنە ئەرتیسێ ل دەڤەرا دۆسکی ژووریا و رۆژا پاشتر دچنە چەمتووی. کاك سیامەند هەتا ١٩٨٨/١٠/٨ دگەل وان پێشمەرگە و کادرێن لقا ئێك بتنێ ل کوردستانێ ماین دمینیت. پشتی گەهشتنا هێزەکا پێشمەرگەی دگەل دوو بێتەلا ژ رۆژهەلاتێ کوردستانێ. داود بناڤی دگەل وێ هێزێ نامەکێ بۆ کاك سیامەندی دهنێریت و وی ئاگەهداردکەت کو مالا وی و کەس و کارێن وی یێن گەهشتینە کەمپا سلۆپیا ل تورکیا.
پشتی گەهشتنا وێ هێزێ کاك سیامەند دگەل ٥١ پێشمەرگە و کادرێن لقا ئێك قەستا ڕۆژهەلاتێ کوردستانێ دکەن.
کاك سیامەند ل ١٩٨٨/١٠/١٢ دگەهیتە گوندێ سلێڤانا ل رۆژهەلاتێ کوردستانێ.
ل سه‌ر سنووری عه‌زیز و شه‌فیق سه‌عدلا بابێ شه‌هید محه‌مه‌د شه‌فیق زاخۆیی، دچنه ده‌ف گه‌نه‌رالێ ترکی ،
عەزیز و شەفیق محەمەد سەعدوللا ب پیا دچنە بنێ گوندی، پاشا ژی ب فڕۆکەکا هەلیکۆپتەر دهێتە وێرێ.
پاشا گەلەك بدفن بلندی دگەل وان دئاخڤیت و دپرسیت کا داخوازێن وان چ نە. حازم ئارۆشی وەرگێڕیا زمانی بۆ وان دکەت. کاك عەزیز دبێژیتە پاشای، ئەم یێن هەوجەیی وه بووین و مە سێ جارا مافێ ل سەر وه هەت: یێ ئێکێ مافێ مرۆڤایەتیێ، یێ دووێ مافێ ئایینی یە، ئەم هەردوو مللەت مسلمانین و مافێ سیێ، مافێ هەڤسویاتیێ یە، ئەم ئەم هەڤسوویێن ئێکودوونە. مەترسیا مرنێ یا ل سەر مە و داخوازا مە ئەوە، مە ژ مرنێ ڕزگار کەن. شەش هزار پێشمەرگێن چەکدار یێن د چییا ڕا، ئەگەر هوین مە ڕادەستی ڕژێما ئیراقێ بکەن، ئەو ناهێن خوە ڕادەستکەن، بەلکو ئەو دێ ل وه بنە بەڵا و ئەز باوەرناکەم کو حکۆمەتا تورکی بڤێت ڤێ سەرگێژیێ بۆ خوە چێکەت.
پاشای گۆتە کاك عەزیزی: تو گەڤا ل من دکەی؟
عەزیزی بەرسڤا وی دا و گۆتێ، ئەڤەنە گەفن، بەلکو ئه‌ڤه ڕاستیه، وەکی دی بڕیار یا وە یە.
پاشای دبێژیتە کاك عەزیزی، کو ئەو نوینەرێ دەولەتێ یە، ئەو دێ چیت ڤێ پەیامێ گەهینیته کاربدەستێن دەولەتێ ل ئەنقەرە و دێ داخوازێ ژ وان کەت کو وه ڕادەستی ڕژێما ئیراقێ نەکەن. ئەگەر وان ب ئاخفتنا من نەکر و هوین ڕادەستکرن، سۆز بیت ئەز ڤان تانج و ستێرێن ل سەر ملێ خوە دانم و بچم ل مالا خوە ڕوونم خوارێ.
کاك عەزیز دبێژیت: کەیفا من گەلەك ب هەلویستێ وی پاشای هات، ئەز چووم دەستێ وی. پاشی ئه‌ز ڤه‌گه‌ڕامه ناڤ خەلکی و من ئه‌و ئاگه‌هدارکرن کو حکۆمەتا تورکیا مه ڕادەست ناکەت. گەلەك کەیفا خەلکی هات. ئەو خەلك نێزیکی ١٥ رۆژا ل وێرێ، ل چوولی، ل بەر سڕ و سەقەمێ دمینن.
کاك عەزیز دەربارەی سەرەدەریا خەلکێ ئاڕۆشێ گەلەك ب حەسرەت ڤە ب ڤی رەنگی ڤەدگێڕیت:
گەلەك مخابن کو سەرەدەریا خەلکێ گوندێ ئاڕۆشێ دگەل مە، بەرۆڤاژی هەمی خەلکێ باکوورێ کوردستانێ، گەلەكا خراب بوو. وان چەکێ مە، دەوارێن مە، کەل و پەلێن مە یێن سادە هەمی ژ مە دزین. مە پەزەك هەبوو، مە ڤەکوشت دا بۆ خوە بکەینە قەلی، مە چ ئامان نەبوون قەلیا خوە تێدا چێکەین، ئەز چوومە گوندێ، من داخوازا تەنەکەکی کر، ئاڕۆشیا داخوازا ١٠ دینارا بۆ تەنەکەی ژ من کر، ئەڤە د دەمەکی دا کو وی دەمی مرۆڤ دشیا سێ تەنەکێن تژی ڕوون ب ١٠ دینارا بکڕیت.
پشتی هینگێ حکومه‌تا تورکیا وان ب ترۆمبێلا دبەتە گوندێ ئاشیتێ، گەلیێ تیارێ، سوارا خەلێ، قلابان، شەڕنەخێ و پاشی وان دبەنه سلۆپی.
د وی دەمی دا ڕۆژنامەڤانەکا ئەمریکی دچیتە دەف وان، کاك عەزیز هاتنا وێ ڕۆژنامەڤانێ ب دەرفەتەکا باش دزانیت کو دەردێ گه‌لێ خوە بڕێیا وێ بگەهینیته رایا گشتی یا جیهانی.
د وی دەمی دا که‌سه‌ک داخوازێ ژ خەلکی دکەت کو، ڕابنه سەرخوە و خوەپێشاندانەکێ بکەن. کاك عەزیز دبێژیتە وی کەسی، ئەڤا تۆ دکەی کارەکێ باش نینە، بهێلە دا ئەم پەیاما خوە ب ئاشتی بگەهینن وێ ڕۆژنامەڤانێ. مخابن، ئەو کەس دبیتە ئەگەرێ تێکدانا رەوشێ، ڕژێما تورکیا ژی ڕێ نادەت رۆژنامەڤانا ئەمریکی کو بچیته ناڤ خەلکی. د وی ده‌می دا له‌شکه‌رێ ترکی تەقێ ژی ل خەلکی دکەت و د ئەنجامدا دوو کەسێن بێ گونەهـ ژی دهێنە کوشتن.
دیسا وێ ڕۆژنامەڤانێ راپۆرتەك ل سەر ڕەوشا وی خەلکی ئامادەکر و کاریگەری ل سەر بڕیارا رژێما تورکیا درەوست کر، کو وی خەلکی ڕادەستی ڕژێما ئیراقێ نەکەت.
کاك عەزیز دگەل وی خەلکی دوو هەیڤا ل وێ چادرگەهێ دمینن، پشتی هینگێ ڕژێما تورکیا وان دڤەگوهێزیته کەمپا مێردینێ. دەمێ وان دبەنه کەمپا مێردینێ، وان ب ترۆمبێلێن ڤه‌گوهستنا ڕەژویێ دبەن. دەمێ ئەو ژ وان ترۆمبێلا پەیادبن، سەرو چاڤ و دەست و جلکێن وی خەلکی هەمی ژ تەنیا ڕه‌ژویێ ڕەشدبن. مرۆڤێن وان ئەوێن بەری وان برینە کەمپا مێردینێ، دچنە پێشوازیا وان. هەر ئێك هندەکا دبەتە دەف خوە. جل و بەرگێن وان دشۆن و خوارنێ ددەنە وان.
پشتی هینگێ چادرا و هندەك کەل و پەلێن سادە ددەنه وان، هەر خێزانەك دچیتە دبن چادرا خوەڤە.
ئیدارا حکۆمەتێ ژی ، ژ لایێ کەسەکێ ب ناڤێ (عەمۆ بەدیع) کو عەرەبەکێ مێردینێ بوو دهاتە کرن. کاك عەزیز دبێژیت، ئەگەر مرۆڤێت خراب هەبن، دێ وەکی وی بن. عه‌ره‌بێ ئه‌ڤیندارێ سه‌دامی بیت و کارمه‌ندێ ڕژێما کوردکوژا ترکی بیت و ئه‌و هه‌موو پێشمه‌رگه و خه‌لکێ وه‌ڵاتپارێزێ کورد، وه‌ک زیندانیان بکه‌ڤنه بن ده‌سه‌ڵاتا وی، ڤێجا ته دڤێت چه‌وا بیت! ئەم ب بەردەوامی وەکی زیندانیان، ل بن چادرا خوە بووین، من پەرتووکەك دگەل خوە بربوو کەمپێ، ئەز بتنێ مژوولی خواندنا وێ پەرتووکێ بووم.
ڤەکرنا قوتابخانان ل کەمپا مێردینێ
هەژمارا خەلکی ل وێ کەمپێ نێزیکی ١٧٠٠٠ کەسا بوو.
کاك عەزیز گەلەك هزرێ د پاشەڕۆژا زارۆکێن وێ کەمپێ دا دکەت، ئەو ژی یێ بێ کارە، هزرا ڤەکرنا قوتابخانان ل کەمپێ بۆ وی چێدبیت. ئه‌و داخوازێ ژ سەلیم عەبدوللا بناڤی و تەیب ئەحمەد یونس بامه‌ڕنی دکەت، کوهاریکاریا وی بکه‌ن دا ب شێوه‌یه‌کی زارۆکێن که‌مپێ بده‌نه خواندن. ئەو ژی بەرهەڤیا خوە نیشا ددەن، لێ دپرسن ما کا قوتابخانە؟ عەزیز پێشنیارا خیڤەتا ئێکی ژ وان بۆ قوتابخانێ دکەت، کەل و پەلێن دی یێن پێدڤی، مینا کاغەز و قه‌له‌م و تەختەڕەش و تەباشیرێ ژی، دێ پەیداکەین.
کاك عەزیز دبێژیتە وان، ئەم ژ بەر برسێ نەڕيڤینە، ئەگەر سوبەهی ئەم ڤەگەڕین وەڵاتێ خوە و ٤-٥ هزار زارۆکێن نەخویندەوار دگەل خوە ببەین، دێ دیرووك مە شەهمزارکەت.
سەلیم و تەیب هەردوو ملێ خوە ددەنە بەر وی باری و ئامادەباشیا خوە بۆ دەستپێکرنا وێ پرۆسێ نیشاددەن. تەیب خیڤەتا خوە ژ بۆ قوتابخانێ تەرخاندکەت. ل دەستپێکێ ئەو سێله‌کا رەشا نان په‌حتنێ، ل شوینا تەختەڕەشی بکاردئینن و بەرکێن گێچێ ژی ل شوینا تەباشیرێ، بۆ فێرکرنا زارۆکا بکاردئینن.
ئه‌و ڤی دروشمێ خوارێ ژی دکه‌نه دروشمێ قوتابخانێ:
(ئەگەر مە بڤێت چراکێ ژیانێ گەش بیت، بلا سێلاڕەش تەختەڕەش بیت.)
کاک عه‌زیز دبێژیت: پشتی ژیانناما زانا و نڤیسه‌رێ فره‌نسی ڤیکتۆر گۆگۆی من خواندی، کانێ چه‌وا بابێ وی، بڕێکا نڤێسینێ، ب پارچێن ڕه‌ژویێ، ل سه‌ر دیوارێ دێرێ، ئه‌و فێری خواندن و نڤێسینێ کر. ئێدی هزرا نڤێسینا ل سه‌ر سێلا ڕه‌شا نانی، بڕێکا پارچێن گێچی، بۆ من هات.
ل دەستپێکێ ئەو ب تنێ سێ مامۆستا بوون و وان نێزیکی ٢٥-٣٠ قوتابیان هەبوون. دەمێ خەلکی دیتی کو ئەو د کارێ خوەدا سەرکەفتینە، گەلەكێن دی ژی چاڤ ل سەربۆڕا وان کر و دەست ب ڤەکرنا قوتابخانان کر.
ئیدارا کەمپێ یا حکۆمەتا تورکیا ئاگەهداری ڤی کاری نەبوو، ئەگەر ئەو ئاگه‌هداربان، رێ نەددا وان کو ب ڤی کاری ڕاببن.
سه‌یدایێ شەفیق محەمەد سەعدوللا، بابێ شه‌هید محه‌مه‌د شه‌فیق زاخۆیی، کو به‌رێ جێگرێ ڕیڤەبەرێ پەروەردێ بوو ل دهۆکێ، ئه‌و ژی ل وێ که‌مپێ بوو. کاك عەزیز دچیتە دەف وی و داخوازا هاریکاریێ ژ وێ دکەت.
هۆسا سه‌یدایێ شه‌فیق محه‌مه‌د سه‌عدلا دبیته سه‌رپه‌رشتێ قوتابخانێن که‌مپێ ( وه‌کی ڕێڤه‌به‌رێ په‌روه‌ردێ). سەلیم عەبدوللا، تەیب ئەحمەد بامەڕنی و فەریق ئەمین قومری ژی، هه‌م ماۆستانه و هه‌م ژی دبنه هاریکارێن سه‌یدایێ شه‌فیق. کاک عه‌زیز ژی دبێژیته وان: ئەز ژی وەکو سەربازه‌کێ ووندا، دێ ل پشت وە ڕاوەستم و دێ هاریکاریا وە کەم. لێ ب ڕژدبوونا سه‌یدایێ شه‌فیق کاک عه‌زیز ژی دچیته دگه‌ل وان دا.
ژ به‌ر کو قوتابخانه بشێوه‌یه‌کی بدزی ڤه ژ حکومه‌تا ترکی، یێن هاتینه ڤه‌کرن، لۆما ئه‌و د دەمێ وانە گۆتنێ دا، قوتابیەکی وەکو زێرەڤان ل بەر دەرێ چادرێ ددانن، کو ئەگەر هاتوو کاربدەستەکێ ئیدارا کەمپێ هات، ئێکسەر مامۆستا، وانا خوە یا کوردی، بۆ وانەیه‌کا ئاینی بگهۆڕیت و داخوازیێ ژ قوتابیێن خوە بکەت کو پێکڤە بێژن: (قل هو اللە احد….). چونکی حکومه‌تا ترکی حه‌ز دکر قوتابخانێن دینی بێنه ڤه‌کرن، به‌لێ ل دژی قوتابخانا نۆرمال بوو ب زمانێ کوردی.
کۆمیتا سه‌رپه‌رشتیا په‌روه‌ردێ، بۆ دانانا بەرنامەیێن خوندنێ، لژنەیه‌کێ پێکدئینیت، ژ بسپۆرێن هەموو بابەتێن خواندێ ( جوگرافیا، دیرووك، زمانێ کوردی، ماتماتیك….هتد). هەر ئێک ژ وان ل گۆرەی شەهرەزاییا وی، ب دانانا بەرنامەیێ بابەتەکی تێته ڕاسپاردن. پشتی هینگێ ئەو ل گۆرەی وی بەڕنامێ خواندنێ، دەست ب پرۆسا خواندن و پەروەردەکرنا زاڕۆکان دکەن.
لژنا سەرپەرشتیا قوتابخانان ل دوماهیا ساڵا خواندنێ قوتابیێن خوە هەمیا کۆمدکەن و ئەنجامێن ئەزموونێن وان ڕادگەهینن. ئه‌و قوتابیێن سەرکەفتی یێن ئێکێ، دووێ و سیێ خەلاتدکەن. د وان گاڤا ڕا دوو کەس ب دشداشێن سپی، عەگال ل سەری، بەرەف وان ڤە دچن. ڕێڤەبەرێ کەمپێ یێ حکۆمەتا تورکیا عەمۆ بدیع و رێڤەبەرێن ناڤخۆیێن کەمپێ ژی یێن دگەل وان. ئه‌و ژی ئێکسه‌ر قوتابیا ڤڕێکدنە مالێن وان و ڕێوڕه‌سمان بدوماهی دئینن. ئەو هه‌ردوو کەسێن عەرەب دگەهنە دەف وان و ب زمانێ عەرەبی دبێژین: السلام علی احفاد صلاح الدین.
پاشی ئه‌و خوه ددەنه نیاسین، دەردکەڤن دوو شێخێن سعودی یێن ب ناڤودەنگ.
کاك عەزیز پسیارێ ژ وان دکەت: کا ئارمانجا سەرەدانا وان چیە؟
ئەو دبێژن: ئه‌م ژ بەر سێ بابەتان هاتینە:
-
مەیا زانی کو هوون دێ چنە، ئه‌ورۆپا و ئه‌مریکا ناڤ کافرا. دا وه شیره‌ت که‌ین کو وێ ڕێیا شاش نه‌گرن و نه‌چنه ناڤ کافران.
٢- ژبەر یاسا و ڕێسایێن ئیسلامی (الامر بالمعروف والنهی عن المنکر). دیسان دا وه شیره‌ت بکه‌ین کو هوون پێگیری شه‌ریعه‌ت و سوننه‌تێ بن.
٣- بابەتێ حجابێ. دا کو ژنکێن وه حیجابێ بپۆشن. چونکی ئه‌ڤ جلکێن کو ئه‌م نوکه دبینین دبه‌ر ژنکێن وه، ئه‌و نه جلکێن شه‌رعینه.
کاك عەزیز ژێ دپرسیت: هه‌ر ئه‌ڤه بوو؟ وه چ کارێن دی ژ بلی ڤان نه‌بوون؟
ئەو دبێژن، نەخێر هەر ئەڤ هەرسێ مژارەنە کو مە ل بەرە دگەل وه ڤەکەین. چونکی هوون مسڵمانن و ل سه‌ر مه ژی ئه‌رکه کو ئه‌م ڕێیا ڕاست نیشا مسلمانان بده‌ین.
کاك عەزیز پێش هه‌ڤالێن خوه ڤه بخێرهاتنا وان دکەت و دبێژیتە وان: باپیرێ وە محەمەد پێغەمەر د حه‌دیسه‌کا خوەدا دبێژیت: من حسن اخلاق المرأ ترکە مالا یعنیە. ئانکو ئەو تشتێ کارێ وه نەبیت مایێ خوە تێنەکەن.
پاشی دبێژیته وان: یا ئێکێ: ده‌رباره‌ی چوونا ناڤ کافران: هوون ژی باش دزانن کو ده‌وله‌ته‌کا عه‌ره‌با یا مسلمان ئیراقێ، ئه‌نفال ل مه ڕاکرن. 1400 گوند و باژێڕێن مه وێرانکرن. ئه‌م ب چه‌کێ کیمیاوی قڕکرین. ب هزاران ژن و زارۆکێن مه ب وی چه‌کێ قه‌ده‌غه‌کری ژناڤبرن. پتری 200 هزار ژن و زارۆک و پیره‌مێرێن مه ل بیابانا ژێریا ئیراقێ ب ساخی بنئاخکرن. پتری 250 هزار که‌سان ژ مه ده‌ربه‌ده‌ری وه‌ڵاتێن بیانی بوون. ژ ملیارەك و ٤٠٠ ملیۆن مسلمانان، ده‌نگه‌کێ نه‌ڕازیبوونێ ژی مه نه‌بهیست. ئێک ژ ڤان هه‌موو وه‌ڵاتێن مسلمان نانه‌ک ژی نه‌ڤڕێکر بۆ زارۆکێن مه یێن خواس و ڕیس و برسی. تشتێ ژ وان ملیاره‌ک و 400 ملیون مسلمانان گه‌هه‌شتی مه، بتنێ نامیلکەکا فێرکرنا نڤێژا ژ کوێتێ ب بزمانێ کوردی یا بۆ مە هاتی! ڤێجا ما ئەگەر ئەم بچینه ناڤ کافرا ژی، چ پەیوەندیا وه ب وێ چەندێ ڤە هەیە؟ ئەز و تۆ نە مللەتەکین و زمان و کەلتوورێ مە ژی نە ئێکە و نە چ جارا کەسێ ژ وه خوە ل مە کریە خودان. ڤێجا هەر کەسێ دەستێ هاریکاریێ بۆ مە درێژبکەت، ئەم ژی دێ دەستێ خوە بۆ درێژکەین و سوپاسیا وان که‌ین. کافر بن کی بن.
خالا دووێ: ل سه‌ر ڕه‌وشت و ئه‌خلاقی: ئه‌ز داخوازێ ژ وه دکه‌م، کو پێشیێ هه‌ڕن وان هه‌موو مه‌رقه‌س، پاڤیۆن و جهێن له‌شفرۆشیێ، ل وه‌ڵاتێن ئیسلامێ بگرن و پاشی وه‌رن شیره‌تا ل مه بکه‌ن.
ئه‌ڤه بەرپرسێ کەمپێ کو کارمه‌نده‌کێ ده‌وله‌تا ترکیه، بلا ئه‌و دەستێ خوە ددانیتە سەر ووژدانا خوە و دبێژیت، کانێ ئه‌ڤه سێ ساڵه ئه‌م ل ڤێ که‌مپێ، کانێ بچووکترین ئارێشا بێڕه‌وشتیێ ل ڤێ که‌مپێ چێبوویه!!
خالا سیێ و یا حیجابێ: کاک عه‌زیز ئێکسه‌ر ده‌ستێ خوه دکه‌ته شه‌لوالێ خوه و دبێژیته وان: هوون دبینن، ئەڤێ دپێ من، ئەم دبێژینێ شەلوال، دبن وی دا بێجامەیە و دبن بێجامەی ژی دا دەرپێ کورتە. پاشی کاک عه‌زیز ئێکسه‌ر ده‌ستێ خوه دهاڤێژیته دەمانا دشداشێ ئێکی ژ وان شێخا بلند دکەت و دبێژیتێ: هێ تۆ بهزاران کیلۆمه‌ترا یێ ژ سعودیێ هاتیه ڤێرێ، دا شیره‌تێن ستاره بوونێ ل من بکه‌ی. د ده‌مه‌کی دا کو سێ قات د سه‌رئێک دا یێ دبه‌ر من و تۆیێ بێ ده‌رپێی. ڤێجا ته د دیرووکێ ژی دا بهیستیه کو ئێکێ بێ ده‌رپێ شیره‌تا ل ئێکێ ب ستاره بکه‌ت؟! هوون هه‌ڕن چاره‌یه‌کێ ل خوه بکه‌ن (تشتکێن) خوه ڤه‌شێرن، پاشی وه‌رن شیره‌تا ل خه‌لکی بکه‌ن.
ئێدی پشتی ڤێ به‌رسڤێ هه‌ردوو شێخ ڕاست ڕادبن و بێ خاترخواستن، ژ که‌مپێ ده‌ردکه‌ڤن و دچن.
کاك عەزیز به‌رده‌وام دبزاڤ و خه‌باتێ دا بوو ژ بۆ پشته‌ڤانیا قوتابخانێن که‌مپا ماردینێ. ئه‌و چه‌ند جاران، ژ بۆ پەیداکرنا دەفتەر و قه‌له‌ما، دچوو دەف ئەکرەم مایی ل کەمپا ئامه‌دێ.
کاك ئەکرەم مایی پەیوەندیێن باش دگەل کەسایەتیێن کوردێن ئامه‌دێ هه‌بوون. ئه‌و و کاک عه‌زیز دچن و داخوازا هاریکاریێ، بۆ قوتابخانا ژ وان دکه‌ن. ئه‌و ژی ب دلخوه‌شی ڤه ملێ خوه دده‌نه به‌ر ب مه‌ردانه هاریکاریا قوتابخانان دکه‌ن. ژ وان کەسایەتیان ژی: پارێزەر فەتحی گومش، ڕیڤەبەرێ تەندورستیێ مستەفا ئوزال، ئامینا بایرەم نەڤیا سەید خانێ کەڕ، رەفیق قەرەقۆش….هتد.
ئامینا بایرام نه‌ڤیا سه‌ید خانێ که‌ڕ، کو ژنه‌کا وه‌ڵاتپارێز و زیره‌ک بوو، وێ هه‌رده‌م دگۆتە عەزیزی و ئه‌کره‌می: پێدڤی ناکەت هوون خوە هەوجەی کەسێ بکەن، هەر تشتێ وە بڤێت، ئه‌ڤه خوشکا وه یا ل ڤێرێ، هوون دێ بێژنە خویشکا خوە.
ئێدی هەر جارا عه‌زیز چووبا ده‌ف ئامینایێ وێ ٦٠٠٠ دەفتەرا، ٦٠٠٠ قه‌له‌م، ٦٠٠٠ پەرتووک بۆ وان دابین دکرن.
جارەکێ پیرەژنەکا ئیتالی و دەرمانسازەکا ستەمبۆلی دچنە کەمپا دیاربەکرێ، ئەکرەم مایی داخوازێ ژ کاك عەزیزی دکەت، بچیت وێرێ بۆ دیتنا وان، ئەگەر وی داخوازیەك بۆ قوتابخانێن خوە هەبیت.
کاك عەزیز شه‌هید محەمەد شەفیقێ کوڕێ سه‌یدایێ شه‌فیق ژی دگەل خوە دبەت و دچیتە وێرێ. چونکی شه‌هید محه‌مه‌د شه‌فیق ئه‌ندازیارێ جیولوجی بوو و زمانێ ئینگلیزی باش دزانی.
ده‌مێ ئه‌و دچنه وێرێ دبینن کو کچه‌کا ئه‌ڵمانی ژی یا دگه‌ل وان، کو یا هاتی ڤه‌کۆلینا خوه یا زانکۆیێ چێکه‌ت و زمانێ عه‌ره‌بی ژی دزانیت. کاك عەزیز ژی وەکی هەر جار، ب شێوەکەکی دپلۆماسی داخوازێن خوە دگەهینەتە وێ و بەحسێ پێدڤێین قوتابخانێن کەمپا مێردینێ بۆ وان دکەت. ئەو داخوازێن وی وەردگرن. پاشی پشتی ده‌مەکی ئەو ٢٠ چادرێن مەزن بۆ قوتابخانێن کەمپا مێردینێ دهنێرن، لێ ڕێڤەبەریا کەمپێ یا حکۆمەتا تورکیا دەستێ خوە دداننه سەر وان چادرا و ناهێلن بگه‌هنه وان. پشتی هینگێ ب چەند هەمه‌کا وەزیرەکێ ئوسترالیا سەرەدانا کەمپا مێردینێ دکەت. ئه‌و بڕێکا وی چادرێن قوتابخانا ژ ده‌ستێ ئیدارا که‌مپێ یا ترکا ده‌ردئێخن.
پاشی ل ١٩٩٠/٦/١ سیامەندێ کوڕێ کاك عەزیزی ژی کو ل ئه‌نفالان چووبوو رۆژهه‌لاتێ کوردستانێ، ئه‌و ژی پشتی نێزیکی دوو سالا، بقەچاخی ژ رۆژهەلاتێ کوردستانێ خوە دگەهینیتە کەمپا مێردینێ و ب دیتنا دایك و باب و برایێن خوە شاددبیت. ژ بەکو کاك سیامەند، پێشتر سەربۆڕا ڕێڤەبەریا قوتابخانێ ل ناڤ شۆڕشی هەبوو، ئەو ل کەمپا مێردینێ ژی ڤەردگەڕیتەڤە سەر وی ئەرکی و ئه‌و ژی دبیته مامۆستا ل که‌مپێ.
چادرێن قوتابخانان هه‌موو ل جهه‌کی تێنه ڤه‌دان. هەژمارا قوتابیێن وان دگەهنە ٢٩٠٠ قوتابیان، هەژمارا مامۆستایێن وان ژی دگەهنە ٦٤ مامۆستایان، هەمیان ژی خوەبەخش کاردکر.
لژنا سه‌رپه‌رشت بڕیارێ دده‌ت کو دوو سالێن خواندنێ ب سالەکێ بخوینن، کو ل شوینا ٣ مه‌هێن بێنڤەدانێ وەرگرن، هەر شەش مه‌ها بتنێ ١٠ رۆژان بکەنه بێنڤەدان و سالێ هەمیێ دبەردەوامبن.
نوکه ب هاریکاریا وه‌ڵاتپارێزێن ئامه‌دێ، ب تایبه‌ت ئه‌مینا بایرام، قرتاسیه و پێدڤیێن قوتابخانان په‌یدا دبن. ته‌خته‌ڕه‌شا ژی شوونا سێلا نانی یا گرتی. ئێدی محەمەد ڕەشید وەرمێلی ژی تەختێن روینشتنێ بۆ قوتابیان چێدکەت. ئێدی ژ مه‌سه‌لا قه‌چاغیێ ژی ده‌ردکه‌ڤیت و ئیدارا ترکا یا که‌مپێ ژی دبینن و دزانن، به‌لێ خوه تێناگه‌هینن.
پشتی کو قوتابخانه دکه‌ڤنه سه‌ر ڕێیا خوه یا ڕاست کاك عەزیز پەرتووکخانەکێ ژی ڤەدکەت و چادره‌کا بچووک بۆ وێ په‌رتووکخانێ ته‌رخان دکه‌ت. ئەو ب بەردەوامی داخوازا پەرتووکا ژ ئیرانێ و سوریێ دکەت. هەر کەسەکێ چووبا جهەکێ ژی، وی داخوازا پەرتووکان ژێ دکر. پاشی ئه‌و داخوازێ ژ محەمەد ڕەشید وەرمێلی دکەت، کو مەکتەبەکێ بۆ پەرتووکێن وی ژی چێکەت. ئێدی ئه‌و په‌رتووکخانا بچووک دکه‌ڤیته د خزمه‌تا خوانده‌ڤانان دا و هه‌ر که‌سه‌کێ بڤێت دشێت وان په‌رتووکا بۆ ده‌مه‌کێ ده‌ستنیشانکری وه‌رگریت و بخوینیت.
کاك عەزیز هەتا سەرهەلدانێ ل کەمپێ دمینیت. پشتی سەرهەلدانێ کوڕێ وی سیامه‌ند کو کادرێ بێته‌لا شۆڕشێ بوو. ئۆسمانێ برایێ وی کو پێشمه‌رگه و هۆستا و میکانیکێ شۆڕشێ بوو و عزه‌تێ برایێ وی ژی کو پێشمه‌رگه و کادرێ شۆڕشێ بوو. هه‌رسێ بڕیارێ دده‌ن کو بچنه کوردستانێ. عزەت بەری سیامەندی و ئۆسمانی دچیتە کوردستانێ، ئەو هەر دوو ژی ل ١٩٩١/٤/٣٠ دگەل سەعید بامەڕنی، تاهر بۆتی و پێشمەرگەکێ دی د ڕێیا بلەهێ را دەربازی کوردستانێ دبن.
کاك عەزیز ژی ل مه‌ها ٣/١٩٩٢ ڤەدگەڕیتە کوردستانێ. ئەو بەری بچیت هندەك ڕێنمایان ددەتە لژنا سەرپەرشتیکارا قوتابخانان. ئەو داخوازێ ژ وان دکەت، ئەگەر ئەو ژی ڤەگەڕیان، وان چادرێن قوتابخانان بگەهینن وی ل دهۆکێ.
کاك عەزیز جارەکا دی پشتی ٧ سالێن دەربەدەریێ ڤەدگەڕیتەڤە مالا خوە. کاك عەزیز مالەکا خڕ و خالی و بێ دەگەهـ و پەنجەر وەردگریت. ئه‌و ژ بۆ پەیداکرنا ژێدەرەکێ ژیانێ، دەست ب پرۆژەکێ چاندنا کەرەفسێ دکەت. و پشتی دکانێن خوە دزڤرینیت، کو حکومه‌تا ئیراقێ ئه‌و فرۆتبوونه خه‌لکه‌کی دی، ئێدی رەوشا وان یا ئابووری بەرەف باشیێ دچیت.
قوتابیێن که‌مپا ماردینێ ل دهۆکێ
پشتی سه‌رهلدانێ پڕانیا وان قوتابیێن که‌مپا ماردینێ دزڤڕنه‌ڤه کوردستانێ. ئه‌و قوتابی گەلەك د زیرەك و خودان ئاسته‌کێ بلندێ په‌روه‌ردێ بوون. هەر چەندە پەروەردا دهۆکێ مەرجێ ئەنجامدانا تێستەکێ بۆ وان قوتابیان دانابوو، لێ پشتی ئاستێ وان دزانن، وان قوتابیان هەر ئێکی ل پۆلا وی وەردگرن. چەند قوتابیەك ب تنێ نەبن، کو ئەو ژی هەردوو کوڕێن کاك عەزیزی، گوهدار، شینوار و کوڕێ محەمە ڕەشید وەرمێلی، و سێ قوتابیێن دی بوون. ئاستێ وان هەر شەش قوتابیا گەلەکێ بلند بوو، لێ ژبەر مەزنیا ژیێ وان نەهاتنه وەرگرتن.
پشتی گه‌له‌ک هه‌ول و بزاڤان، هەردوو کوڕێن کاك عەزیزی ل پەیمانگەها هونەرێن جوان تێنه وه‌رگرتن و خواندنا خوه بدوماهی دئینن. بەلکو ئێکەمێن پەیمانگەهێ ژی دەردکەڤن. پشتی هینگێ شینوار کولیژێ ژی بدوماهی دئینیت. کوڕێ محەمەد ڕەشید وەرمێلی ژی دچیتە لەشکەریێ و نوکە پلەیه‌کا بلندا لەشکەری یاهەی. لێ مخابن ئەو هەردووکێن دی ژ خواندنێ بێ بەهردبن.
کاك عەزیز جارەکا دی ڤەدگەریتە ڤە سەر کار و پرۆژەیێن خوە. دیسا هەر ئەو بۆ جارا ئێکێ، ل ساڵێن نۆتان، ئه‌و سەیرانگەهەکێ و رستۆرانەکا باش ل سەر ئاستێ کوردستانێ ڤەدکەت. بناڤێ سه‌یرانگه‌هـ و ڕه‌ستورانتا ماڵتایێ، کو هه‌تا نوکا ژی یا به‌رده‌وام. پاشی ل ساڵا ١٩٩٧ هه‌ر ل وێرێ، هۆلەکا شەهیانا و مەلەڤەنگەهەکێ ژی ئاڤادکەت. ئێدی ئه‌و دگەل مالباتا خوە ل کوردستانەکا ئازاد درێژیێ ب ژیانا خوە یا ئاسایی ددەت.
گەلەك مخابن کو نوکە رەوشا تەندرستیا وی نە جهگیرە و هەردوو گولچیسکێن وی ژ کار کەتینە. هەفتیێ دوو جارا گولچیسکێن وی ژ لایێ نۆژداران ڤە دهێنە شویشتن.
ئەم ب ناڤێ سەنتەرێ کۆماتە یێ دەکۆمێنتکرنا دیرووکا شۆڕشێ خەبات و قوربانیێن کاك عەزیز و مالباتا وی گەلەك بلند دنرخینین و داخوازا سلامەتیێ بۆ دکه‌ین کو جارەکا دی ب تەندروستیەکا باش ڤەگەڕیتەڤە سەر ژیانا خوە یا ئاسایی.
