سه‌عید عبدولا جبێ

سه‌عید عبدولا جبێ پێشمه‌رگه‌ و شه‌هیدێ زیندی

سەنتەرێ  کۆماتە  یێ  دەکۆمێنتکرنا  دیرووکا  شۆڕشێ  د بەردەوامیا بزاڤ  و  چالاکیێن  خوە دا، ل ڕێکەفتی ١٤-١٢-٢٠٢٢ ل  ئۆفیسا  خوە مێڤانداریا  پێشمەرگێ  دێرین  سەعید عەبدوللا  جبێ  دکەت  و هەڤدیتنەکا ڤیدیۆیی دگەل وی  سازدکەت  و  دیرووکا  خەباتا  وی  مینا بەلگەنامەیەکا گرنگ  تۆماردکەت  و ژ ناڤچوونێ  دپارێزیت.

سەعید عەبدوللا جبێ ساڵا ١٩٥٨ ل گوندێ بانکێ، یێ سەر ب دەڤەرداریا باتیفا ڤە هاتیە سەر دنیایێ. ژبەر نەداریێ و نەبوونا قوتابخانێ ل گوندێ بانکێ، ئەو بتنێ ٣ مه‌ها چوویە قوتابخانێ، لێ وی پشتی هینگێ خوە فێری خواندن و نڤێسینا زمانێ کوردی کریە.

عەبدوللایێ بابێ وی ل ساڵا ١٩٥٨ دکەڤیتە د ناڤ ڕێکخستنێن پارتی دیموکراتی کوردستان دا و پشتی ڕێکەفتنا ١١ ئادارێ ل ساڵا 1971 دبیتە پێشمەرگە دگەل عەریف دەروێش.

 سەعید ل ساڵا ١٩٧٤ پێش بابێ خوە ڤە ل خراببابکێ و دارهۆزانێ ئەرکێ پێشمەرگاتیێ دگریت و پشکداریێ د چەندین شەران دا دکەت.

ل ساڵا ١٩٧٦ پێشمەرگە و کادرێن شۆڕشا گولانێ دچنە گوندێ بانکێ و پەیوەندیێ ب خەلکێ گوندی دکه‌ن. ئێك ژ وان کادران شه‌هید محەمەدێ غازیێ سینەمێ بوو.

ڕژێم هەوڵددەت محەمەدی بگریت، لێ سەعید دگەل محەمەدی و هەژمارەکا دی یا خەلکێ گوندی دچنه‌ چیای و پەیوەندیێ ب شۆڕشێ دکەن.

غازیێ بابێ محەمەدی، پسمامێ بابێ سەعیدی یە و کەسەکێ حالخوەشبوو، خەلکی قەستا مالا وی دکر. غازی ب بەردەوامی پێشمەرگە د حەواندن و ب خوداندکرن. هەر کەسەکێ ژبەر ستەم و زۆرداریا ڕژێمێ ژی رەڤیبا، قەستا غازی دکر و وی ئەو دەربازدکرن و دگەهاندنه‌ پێشمەرگەی. دگەل هاتنا پێشمەرگە و کادرێن شۆڕشا گولانێ، غازیێ سینەمێ و حەجی قۆتاس ژ گوندێ بانکێ دبنە ئه‌ندامێن ڕێکخستنێن پارتی و ده‌ست بکارێ نهێنی دکه‌ن ژ بۆ شۆڕشێ.

بەری سەعید پەیوەندیێ ب شۆڕشێ بکەت، ئه‌و لگه‌ل هه‌ڤالێن خوه‌ هەژمارەکا چالاکیان ئەنجامددەت.

ل ١٦/٦/١٩٧٦ سەعید و سەیفدین و محەمەد حاجی غازی  دچنه‌ کویرانشێ ل سه‌ر سنوورێ باکوور و باشوور و ١٨ ڕۆژان ل وێرێ دمینن. پاشی هەر ل وان ڕۆژا ئەو دزڤڕنه‌ڤه‌ ده‌ڤه‌رێ بۆسەیه‌کێ ل بنێ گوندێ ئەڤلەهێ ل پێشیا لەشکەرێ ڕژێمێ ددانن و هەژمارەکا سەربازێن ڕژێمێ دکوژن و برینداردکەن، سەعید، محەمەد و سەیفدین ژ ملەکی و حەجی قادۆی ل مەلەکی دی ئەڤ چالاکیە ئەنجامدا. ڕژێم ب هێزا مغاویرا دهێت دا کەلەخێن کوشتی و بریندارێن خوە ببەت.

سەعید و هەڤالێن خوە پشتی ڤێ چالاکیێ دچنە باکوورێ کوردستانێ.

غازیێ سینەمێ د گەل ٣٠ پێشمەرگا ل گوندێ ئەڤلەهێ بارەگایەکی ڤەدکەت، ب ئارمانجا وێ چەندێ کو ئەو بارەگا ببیتە پرا پەیوەندیێ د ناڤبەرا خەلکی و پێشمەرگەی ل ده‌ڤه‌رێ و سەرکردایەتیا هەرێما ئێك ل ده‌ڤه‌را کۆماته‌ی.

ڕژێم سێ جارا هێرشێ دکەتە سەر وی بارەگای، غازیێ سینەمێ دگەل پێشمەرگێن خوە دچنه‌ شیڤا مێزێ. فڕۆکێن ڕژێمێ هێزێن پێشمەرگەی بومبەباران دکەن و هەتا ڕۆژئاڤا شەر بەردەوامدبیت، پشتی هینگێ هێزێن پێشمەرگەی خوە ڤەدکێشن و دچنە گوندێ هودانێ ل باکوورێ کوردستانێ.

پشتی ڤی شەڕی عەبدوللایێ بابێ سەعیدی ژی دبیتە پێشمەرگە و دگەل شەهید زۆراب چەندین گەڕا دبەنە دەڤەرێن گوللی و سندیان.

ل بهارا ساڵا ١٩٧٧ محەمەد میرزا دبیتە فەرماندێ مەفرەزەکا پێشمەرگەی، ئێدی سەعید عەبدوللا جبێ دگەل وی درێژیێ ب خەباتا خوە ددەت. هەژمارەکا مەفرەزێن پێشمەرگەی دچنه‌ کۆماتەی.

ل ساڵا ١٩٧٨ سەرکردایەتیا هەرێما ئێك وان مەفرەزا دهنێریته‌ دەڤەرێ. ئەو مەفرەزە د ناڤ دەڤەرا بەرواریا ڕا دەربازدبن. هەژمارا وان پێشمەرگا نێزیکی ٧٠ کەسا بوون. پاشی پلانه‌کا به‌رفره‌هـ ل دژی دوژمنی دهێته‌ دانان و هێزێن پێشمه‌رگه‌ی دێ پارڤه‌کرن بۆ سه‌ر چنه‌د گرۆپه‌گا و هه‌ر ئێک ژ وان گرۆپا ب ئه‌رکه‌کی تێته‌ سپارتن، ب ڤی شێوێ خوارێ:

١-گرۆپه‌ک ب سه‌ر په‌رشتیا سادق عەمەر دچیتە دەڤەرا زاخۆ بۆ لێدانا جاشا و بارەگایێن ئەمنا ڕژێمێ.

٢-گرۆپه‌ک ژی ب سه‌رپه‌رشتیا محەمەد میرزای بۆ لێدانا باره‌گایێ ڕێکخراوا حزبا به‌عس ل باتیفا دهێتە ڕاسپارتن.

٣-گرۆپێ سیێ ژی ب سه‌رپه‌رشتیا سەعدۆ کوڕکی بۆ ئەنجامدانا هندەك چالاکیان ل دەڤەرا گوللیا دهێتە ئەرکدارکرن.

٤-گرۆپێ چارێ ب سه‌رپه‌رشتیا شه‌هید محۆ گەودا ژی بۆ لێدانا فەوجا ئەرمشتێ.

سەعید دگەل محەمەد میرزای دچیت گوندێ لێڤۆیێ، دوو کەسێن خەلکێ گوندێ کەشانێ کو ئێك ژ وان عەزۆ کەشانی بوو و ڕێکخستیێ پارتی بوو، ڕێبەریا وان دکەن و وان دبەنە د باتیفا دا.

هه‌تا ئه‌و دگه‌هنه‌ ناڤ باتیفێ له‌شکه‌رێ دوژمنی یێ ل ناڤ باتیفێ هاتیه‌ به‌ڵاڤکرن، بێی کو ئه‌و بزانن. هێزا سه‌ره‌کی به‌رێ خوه‌ دده‌ته‌ باره‌گایێ ڕێکخراوا حزبا به‌عس ل نیڤا باتیفێ و هه‌ردوو شه‌هید ئه‌حمه‌د میرزا و   محەمەد تاهر بێشینکی قه‌ستا بنێ باتیفێ دکه‌ن دا کو ڕێکا ڤه‌کێشانا هه‌ڤالێن خوه‌ ژ ناڤ باتیفێ ئێمن بکه‌ن، لێ هه‌تا ئه‌و دگه‌هنه‌ جهێ خوه‌ یێ ده‌ستنیشانکری هێزێن دوژمنی ئه‌و جهه‌ یێ گرتی و شه‌ڕ ده‌ستپێدکه‌ت. ئەحمەد میرزا و محه‌مه‌د تاهر بێشینکی شەڕەکێ قەهرەمانانە دکه‌ن ونێزیکی ١١ که‌سان ژ له‌شکه‌رێ دوژمنی دکوژن.  لێ مخابن د وی شەڕی دا ئه‌ڤ هەردوو قاره‌مانه‌ پشتی شه‌ڕه‌کی شێرانه‌ دکه‌ن شەهید دبن و جەنازێن وان دکەڤن دەستێ دوژمنی.

پشتی ئه‌نجامدانا چالاکیان هه‌رچه‌ند گرۆپێن پیشمه‌رگه‌ی د زڤڕنه‌ به‌رێ بریس ل سه‌ر خابیری ل ناڤبه‌را گوندێن کوڕکا و گه‌ره‌گوهێ.

مەفرەزا سادق عەمەر ل ڕێڤەبەریا ئەمنا زاخۆ ددەت، شەڤا پاشتر ل دەرکارێ بارەگایێ ڕێکخراوا حزبا به‌عس ددەت، هەروەسا زیلەکا لەشکەری ژی دسۆژن.

مەفرەزێن محۆ گەودا و سەعدۆ کورکی ژی ئەرکێ خوە جیبجی دکەن.

پاشی هێزا پێشمه‌رگه‌ی به‌ره‌ڤ ده‌ڤه‌را کۆماته‌ی دچیته‌ڤه‌.

د هه‌مان ساڵێ دا جەهوەر نامق لگه‌ل هێزا پیشمه‌رگه‌ی گەڕەکێ بۆ دەڤەرێن بەرواری باڵا، بەرێ گاره‌ی و شێخان دەستپێدکەت، ئەڤ گەڕە نێزیکی سێ مه‌ها ڤەدکێشیت. مخابن د وێ گه‌ڕێ دا شه‌هیدێ قاره‌مان حه‌مید حه‌فزلا د شه‌ڕه‌کی دا لگه‌ل عه‌ره‌بێن ته‌عریبێ ل گوندێ به‌رکچکێ یێ ده‌ڤه‌را شێخان شه‌هید دبیت.

سەعید عەبدوللا جبێ و هەڤالێن خوەیێن مەفرەزا محمەد میرزا ل ساڵا ١٩٧٩ دگەل جەهوەر نامق دچینە  دچنه‌ دەشتا بەرازگرێ و دۆڵا گۆسته‌ی و  ستوینێ و پاشی دچنه‌ دەڤەرا لۆلانێ. ئەو هەیڤەکێ ل وێرێ دمینن، پشتی هینگێ دچنه‌ دەڤەرا کێلەشینێ و کەچەلەی. ئەو دەڤەرەکا ڕویت و بەفرینە، ل سەرێ کەچەلەی دکه‌ڤنە د بەفرێ ڕا و ژ بەر سڕ و سەرمایێ هەتا سپێدێ نانڤن و داکو سڕ و سەقەم کاریگەریێ ل بەدەنێ وان نەکەن، هەتا سپێدێ دیلانێ دکەن. پشتی هینگێ خوە دگەهیننه‌ باژێڕکێ شنۆ ل  ڕۆژهەلاتێ کوردستانێ.

ل شنۆ دگەل جەهوەر نامق دچنه‌ سەر مەزارێ بارزانیێ نەمر.

سەعید هەتا کۆنگرێ ٩ێ بدوماهی دهێت ل ڕۆژهەلاتێ کوردستانێ دمینیت. ئەو ئاگەهداری ناکۆکیێن سەرکردایەتیا کاتیا یا پارتی بوو، لێ ئەو ل سەر ڕێبازا بارزانی دمینیت و دەست ژ هەڤالێن خوەیێن سەرکردایەتیا کاتی بەرددەت و دگەل هەڤالێن خوەیێن پێشمەرگە، کو هەژمارا وان ٥٠ پێشمەرگە بوون ڤەدگەڕیته‌ گوندێ مارونسێ ل باکوورێ کوردستانێ.

وی دەمی مالا کاك سەعید ل گوندێ بێجهێ بوو، بابێ وی ژی پێشمەرگە بوو. دایکا کاك سەعید تووشی نەخۆشیا دلی دبیت و ژبەر نەبوونا دختۆرا دچیتە بەر دلۆڤانیا خودێ.

پشتی کۆنگرێ ٩ێ دکتۆر جەرگیس و ملازم هەجەر بەرپرسیاریا لقێ وەردگرن. کاك سەعید و هەڤالێن خوە یێن پێشمەرگە دگەل محەمەد میرزای و مەفرەزێن محەمەد خالد بۆسەلی و عەمەرێ لەعلێ و عەبدولکەریمێ فەرحۆی دچنە کانی گورگێ و فەوجا دێمکا ب هاونا تۆپباران دکەن.

پشتی هینگێ دچنه‌ گوندێن کانیا تویا و بارهۆلێ و پاشی گەڕەکێ دبەنه‌ دەڤەرا سندیان. ل وێرێ  هنده‌ک سیخوڕ ل سه‌ر هاتنا وان پیزانینان دده‌نه‌ دوژمنی، دوژمن هێرشێ دئینیتە سەر وان، لێ ئەو بەرگریەکا قەهرەمانانە دکەن و سێ سەربازێن ڕژێمێ دکوژن و دوو کلاشینکۆف و دەمانجەکێ ژی وەکو دەستکەفت ڕادکەن. هەڤالێ وان سالح ئەحمەد ئاڤدەل برینداردبیت، لێ وی ب پشتێ ڕادکەن و دگەل خوە دبەن.

دەمێ ئەو هەوڵددەن کو ل ڕووبارێ خابووری دەربازببن، فڕۆکێن هەلیکوپتەرێن ڕژێمێ دهێنە سەر وان و وان بومبەباران دکەن.

ل چیایێ گربەخشۆی ل رۆژئاڤایێ باتیفێ ئه‌و دکەڤنه‌ شەڕەکێ گران، ڕژێم ژ باتیفا و هەرکوندێ هێرشێ دکەتە سەر وان. ئەو خوە دکەنە دوو گرۆپ، گرۆپەك دگەل عەبدولکەریمێ فەرحۆی دمینیت و گرۆپا دی ژی دگەل محەمەد خالد بۆسەلی و محەمەد میرزای دمینیت. د وی شەڕی دا عەزیز تاها شیلانی شەهید دبیت، سەعید ژی ل سێ جها ژ لەشی خوە ب سڤکی برینداردبیت. سەعید و هەڤالێن خوە، جەنازێ شەهید عەزیز، داکو نەکەڤیت دەستێ دوژمنی، دناڤ هەڤرستەکێ ڕا دڤەشێرن.

کاك سەعید بەردەوامیێ ب خەباتا خوەیا پێشمەرگاتیێ ددەت و ژبەر مێرخاسیا وی ل ساڵا ١٩٨٢ دبیتە جێگرێ مەفرەزەکا پێشمەرگەی و پشکداریێ د چەندین شەر و داستانێن شۆڕشا گولانێ دا دکەت، وەکی شەرێ گركا سندیان، بەرسینگگرتنا هێرشێن دوژمنی بۆ سەر هەردوو لژنێن زاخۆ و دهۆکێ ل ساڵا 1984، باره‌گایێ فەوجا جاشا ل شەرانش، شەڕێن ل سەر لێڤۆ، گەڤەڕۆکێ. گرتنا فەوجا دێمکا ب رەبیێن وێ ڤە، گرتنا هەردوو فەوجێن بێبادێ و سۆتکی.

کاك سەعید چەندین چالاکیێن نهێنی ژی د ناڤ زاخۆ دا ئەنجام داینە. ئەو چەندین جارا ب رۆژێ ب جلکێن پالا و ب دەمانجە و نارنجۆك ڤە دکەفتە د ناڤا باژێرێ زاخۆ دا و ب شەڤ ڤەدگەریا گوندكوجەلالا.

ل ساڵا ١٩٨٤ و ژ بەر ڕۆلێ وی یێ قەهرەمانانە د چالاکیێن لەشکەری دبیتە جێگرێ بەرپرسێ ڕێکخراوێ.

سەعید عەبدولڵا جبێ پشکداری د داستانا کانیماسێ ژی دا کریە ل ساڵا ١٩٨٧ ژبەر چەلەنگیا وی، کاك سەعید دبیتە جێگرێ بەرپرسێ رێکخراوا مێردین. پشتی هینگێ ژ ئەنجامێ برینداربوونا بەرپرسێ ڕێکخراوا دلبرین (سماهیل سماهیل) ب گرانی، کاك سەعید ب وەکالەت بەرپرسیاریا رێکخراوێ وەردگریت و بەردەوامدبیت هەتا ئەنفالێن ساڵ ١٩٨٨.

کاك سەعید پشتی گرتنا فەوجا بێبادێ بۆ بارەگایێ لژنا ناوچا زاخۆ دهێتە ڤەگوهازتن.

ل ئەنفالێن ساڵا ١٩٨٨ ل گەلیێ هارینا هندەك باڵندە ل دەف وی داددەن، دەڤێ وان یێ بەشە. گەلەك چویچك ژی دکەڤن عەردی و دمرن. کاك سەعید نزانیت کو ڕژێمێ ل تویکا چەکێ کیمیاوی ل دژی پێشمەرگێن ڕێکخراوا ئیسماعیل تەعبیر یێ بکارئینای و ١٤ ژ وان پێشمەرگا یێن بگازا کیمیاوی شەهیدبووین.

ئەو پێشمەرگە دەمێ ب چەکێ کیمیاوی هاتین بومبەبارانکرن، ل بنێ تویەکێ د نڤستیبوون، ژ ئەنجامێ چەکێ کیمیاوی مەژیێ وان پەقی بوو، سەرێ سلێمانێ حەجی حەیدەرێ رویسی هاتبوو ڤەکرن.

سه‌عید و هەڤالێن  خوه‌ ل تانا جەنازێن شەهیدا دچن و وان دبەنه‌ گوندێ پیرەکا و ل وێرێ وان ڤەدشێرن. پاشی چەکێ شەهیدا دبەن و دچنه‌ قەسرا حەجی بەدریا، وی چەکی ل وێرێ ڤەدشێرن.

ئەکرەم مایی سەعدۆ کوڕکی و محەمەد میرزا ژی دچنە دەف وان و بڕیارێ ددەن د گوندێ کوڕکا ڕا دەبازببن. هەژمارا وان ٣١ پێشمەرگە نە، دەمێ ئەو ل جادێ دەرباز دبن، سەربازێن ڕژێمێ د زیلەکا لەشکەری دا وان دبینن و دبیتە تەقە. ئەو بێ زیان خوە دگەهیننه‌ زۆزانێن چۆنکیا، پشتی هینگێ خوە دگەهیننه‌ سنوورێ باکوور و باشوورێ کوردستانێ.

ڕژێما تورکیا وان دبەتە کەمپا دیاربەکر،کاك سەعید د ڤێ دیدارێ دا دبێژیت: خەلکێ دیاربەکرێ گەلەك هاریکاریا مە کر، وان چ جارا ل دکان و خوارنگەهێن خوە پارە ژ مە وەرنەدگرتن، وان مەردینی یا خلاسکری.

سەعید عەبدوللا جبێ و ١٨هه‌ڤالێن خوه‌ یێن پێشمه‌رگه‌ ل ساڵا ١٩٩١ ڤەدگەرنەڤه‌ کوردستانێ.

ل کوردستانێ ل میحوەرێ تلکەبەرێ دگەل حاجی سۆفی ئەرکێ پێشمەرگاتیێ وەردگریت. پشتی هینگێ ل بەره‌یێ کوردستانی، بەرپرسیاریا بەتالیۆنا زالگەها براهیم خەلیل وەردگریت.

ل ساڵا ١٩٩٢ دبیتە بەرپرسێ بەتالیۆنا نەخوەشخانا زاخۆ.

کاك سەعید پشکداریێ د شەرێن به‌ڕه‌ڤانیکرنێ ژ کوردستانا ئازاد ل دژی تروریستان دکه‌ت.

پشتی ڕێکخستنا پێشمەرگەی ئەرکێ وی دبیتە پاراستنا سنووری ل دێرەبینی و شیناڤا، ل سێکوچا سنوورێ باکوور-باشوور و رۆژاڤا. ل ٢١/٣/ ١٩٩٣ قەرەولا ل هه‌مان ده‌ڤه‌ر، مینەك ل بن پێ وی دپەقیت و پێ وی دهاڤێت.

کاك سەعید بهاریکاریا فتاح گولی دچیت‌ چاره‌سه‌ریا پێ خوه‌ دکه‌ت. پشتی هینگێ ئه‌و ل سەر گولتا دچیتە سلێمانیێ، ل وێرێ پییەکێ دەستکرد بۆ چێدکەن. پاشی  خاچا سۆر و ڕێکخراوەکا ئەلمانی هاریکاریا وی دکەن، وەزارەتا پێشمەرگەی ژی دوو جارا پیێ دەستکرد بۆ وی چێدکەت.

٦ جارا پیێ دەستکرد بۆ کاک سەعید دهێتە چێکرن، جارەکێ ل سلێمانیێ، جارەکێ ل دیانا، دوو جارا وەزارەتا پێشمەرگەی و دوو جارا ژی ل دهۆکێ.

کاك سەعید ب وی پیێ سەقەت ڤە، درێژیێ ب خەباتا خوە ددەت و دناڤ هێزا پێشمه‌رگه‌ی دا کارێن ئیداری دکه‌ت. ئەو ب بەردەوامی هاریکاریا (ئازۆقە، چەك، گاز) بۆ پێشمەرگەی دهنێریت.

کاك سەعید د ژیانا خوە یا پێشمەرگاتیێ دا ژبلی چەکێ سڤك (هاون، دۆشکە، بی کەی سی، ئار پی جی و بازۆكا) بکارئیناینە.

زێدەباری کاك سەعید و بابێ وی، برایێ وی هەژار ژی پێشمەورگە بوویە.

وی کارێ ڕێکخستنێ ژی ل شانێن ئاراس، خابوور و نزار ب بەردەوامی کریە، گەلەك جارا هەژمارا ئەندامێن وێ شانا ئەو پێ بەرپرسیار گەهشتینە ١٥٠ ئەندامان.

کاك سەعید مختاریا گوندی ژی کریە.

نوکە ئەو وەکو شەهیدەکێ زیندی، ب پلا مولازم پەکەفتی هاتیە خانەنشینکرن و هەتا نوکە ژی شانازیێ ب خەباتا خوە دکەت.