سالح دۆسکی خه‌باتکەرەکی جامێر و هێژا و دیرووکه‌کا پڕی سه‌رفرازی
سەنتەرێ کۆماتە د بەردەوامیا کار و چالاکیێن خوە دا، ل رۆژا ٩/١١/٢٠٢٢ ل ئۆفیسا خوە مێڤانداریا پێشمەرگێ دێرین سالح دۆسکی دکەت و دیدارەکا درێژ دگەل سازدکەت و دیرووکا خەبات و تێکۆشینا وی تۆماردکەت و دپارێزیت.
سالح حاجی تاهر یێ ناسیار ب سالح دۆسکێ ل سالا ١٩٤٥ ل گوندێ زێوا شەفیق ل باکوورێ باژێڕێ دهۆکێ هاتیە سەر دنیایێ. ژ ئەگەرێ نەبوونا قوتانخانێ ل گوندێ زێوا شەفیق، کاك سالح نەچاردبیت بێ دایك و باب رێیا سێ دەمژمێران ب پیا بڕیت و بچیتە مالا زاڤایێ خوە عەریف سلۆی ل دهۆکێ. عەریف سلۆ وی دهنێریتە قوتابخانێ. سالح هەتا خواندنا سەرەتایی و هه‌تا ئاماده‌یی ژی ل دهۆکێ دخوینیت.
ل دەستپێکا تێکەلبوونا کاک سالح دۆسکی د گەل خەباتا کوردایەتی بۆ ساڵا ١٩٦٠ ڤەدگەڕیت. وی دەمی محەمەد وەیسی کادرەکێ پارتی بوو و دگەل وی ل قوتابخانێ بوو. بڤی ئاوایی کاك سالح ل ساڵا 1960 بڕێکا محه‌نه‌د وه‌یسی دبیتە پالێوڕاو و پشتی هینگێ دبیتە ئەندامێ پارتی دیمۆکراتی کوردستان.
ل ساڵا ١٩٦٢ ده‌مێ کو ئه‌و هێشتا خوانده‌کار بوو و ل دهۆکێ دخواند ئه‌منا ئیراقێ وی ته‌نگاڤ دکه‌ت، ئه‌و ژی بڕێکا مرۆڤه‌کێ خوه، خوه دگه‌هینیته ده‌ف پێشمه‌رگه‌ی ل کواشی ل قۆنتارا چیایێ سپی و ل وێرێ په‌یوه‌ندیێ ب زاڤایێ خوه عەریف سلۆیێ دکه‌ت، کو ئه‌و هینگێ ل هێزا زاخۆ لگه‌ل شەهید عیسێ سوار پێشمەرگە بوو.
پاشی کاک سالح ل رۆژا ٣/٥/١٩٦٢ دچیتە گوندێ باڤیا و ل وێرێ ئه‌و په‌یوه‌ندیێ ب شه‌هید عیسێ سوار دکه‌ت و عیسێ داخوازێ ژ وی دکەت کو ڕوینیتە خوارێ و چاکیتێ خوە ژی ڕادئێخیت بن وی. پاشی عیسێ دەمانجەکێ ددەتە وی و دبێژیتە وی نوکە تۆ بوویە پێشمەرگە.
د ڤی دەمی دا ئەو دگەل هێزا زاخۆ پشکداریێ د داستانا عەین زالادا دکەت. ئەڤ چالاکیا جۆرێ ب فەرمانا بارزانیێ نەمر بۆ ب درەو دەرخستنا پرۆپەگندێن ڕژێما عەبدولکەریم قاسم بوو، دەمێ ڕۆژانە ل میدیایا ڕژێما خوە مزگینیا بدوماهیئینانا بزاڤا چەکداری یا کوردان ڕادگەهاند. پێشمەرگێن هێزا زاخۆ ل ٩/١١/١٩٦٣ ئامادەکاریان دکەن بێی کو بزاننن کا ئاراستەیێ وان دێ بەرەف کیڤە بیت. دوو پۆلیسێن کورد کو بەری وەختی هاتبوونە ناڤ ڕێزێن شۆڕشێ پێزانینێن باش ل سەر عەین زالا ددەنە شۆڕشێ. عیسێ سوار دگەل فەرماندێن هێزێن پێشمەرگەی کۆمدبیت. ل ٩/١١/١٩٦٣ ل قۆناغا ئێکێ، هێزێن پێشمەرگەی ل گررەشێ ل جادێ دەربازدبن ودچنە ناڤ کۆچەرێن هاجا. هەر چەند پێشمەرگەك دچن مالەکێ. هێزێن پێشمەرگەی دەردۆرا گوندی دوورپێچدکەن، ب هشیاری زێرەڤانیێ دگرن. ئەو ڕێ نادەن، نە کەس ژ گوندی دەرکەڤن و ژی کەس بکەڤیت د گوندی دا. هێزێن پێشمەرگەی هەتا ڕۆژا پاشتر ڕۆژئاڤا د گوندی دا دمینن. قۆناغا دوویێ دەمژمێر دەهی شەڤێ ژ گوندی دەردکەڤن و ل ئاڤا دیجله‌ی ده‌رباز دبن و خوە دگەهیننه بەر سیمێ عەین زالا، هندەك کۆچەرێن هاجا ڕێبەریێ بۆ هێزێن پێشمەرگەی دکەن. ژنویکا عیسێ سوارهێزێن پێشمەرگەی ئاگەهداردکەت کو دێ چالاکیەکێ ل عەین زالا ئەنجامدەن. شەهید عیسێ دبێژیت: ئەم ناچین تالانێن خەلکی بینین، بەلکۆ دێ ل هێزێن ڕژێمێ دەین، هەر کەسەکێ پێگیریێ ب فەرمانێن شۆڕشێ نەکەت یان سەرپێچیەکێ بکەت، ئەو ل کوردستانێ پێشمەرگاتیێ ناکەت. سالح دۆسکی و پێشمەرگەکێ دی ل عەین زالا دچن مالا ئەدازیارەکێ کوردێ دهۆکی دا کو ئاسانکاریا لێدانا پرۆژێ نەفتێ بۆ وان بکەت. د ڤێ چالاکیێ دا هێزێن پێشمەرگەی پتر ژ ٧٠ پۆلیسان و ئەندازیارەکێ فرەنسی دگرن. هێزێن پێشمەرگەی ب فەرمانا شەهید عیسێ دەمژێر ئێکی شەڤێ ل دەرگەهێ مەزنێ عەین زالا کۆمدبن. دەمژمێر دووی شەڤێ ترۆمبێلەکا تژی چەکدار دکەڤیت بەر ئاگرێ هێزێن پێشمەرگەی، هندەکا ژ وان بدیل دگرن و هندەکا ژی دکوژن. هێزێن پێشمەرگەی د ڤێ چالاکیێ دا شەهیدەکێ ددەن کو خه‌لکێ ده‌ڤه‌را زاخۆ بوو. هیزێن پێشمەرگەی ته‌رمێ شەهیدی هەتا سەرئاڤا مەزن دگەل خوە دئینن لێ مخابن زیده‌تر نه‌شێن وی بینن. فرۆکێن ڕژێمێ ب دویف هێزێن پێشمەرگەی دا تێن، لێ پێشمەرگە ژ بەر دیلێن خوە فڕۆکان گوللەباران ناکەن. هەر ئەو فڕۆکە دچن گوندێ باڤیا بۆمبەباراندکەن
ل دوماهیا ساڵا ١٩٦٣ کاک سالح تێته ڤه‌گوهاستن بۆ هێزا زاخۆ. پشتی هینگێ شەهید عوبەیدوللا بارزانی دهێتە دەڤەرێ. هەموو سەرقۆل و فەرماندێن هێزا دهۆکێ لگه‌ل وی دچنه گوندی قه‌شه‌فڕێ و گوندێن دیێن قۆنتارا چیایێ سپی و ل باکوورێ سێمێلێ. شەهید عەبەیدوللا بخوە ژی دچیتە مالا شه‌هید قەیسەر مەنسۆری ل گوندێ سێجێ. پاشی شەهید عەبویدوللا ب ڕێیا قەیسەر مەنسۆری و قه‌شه‌یه‌کی دچیتە فرەنسا. قۆلێ عەریف سلۆی کو هەژمارا وان نێزیکی ٦٠ پێشمەرگا بوون، دگەل هەژمارەکا قۆل و هێزێن دی یێن پێشمەرگەی ژ قەشەفرێ هەتا گەلیێ دهۆکێ جهگیردبن و چاڤدێریا دەشتێ دکەن. ل شاخکێ سێ جارا هێرشێن دوژمنی دهێنە سەر وان. دڤان هێڕشان دا دوژمنی دڤیا ئالیێ ڕۆژئاڤایێ گەلیێ دهۆکێ و شکەفتا سمتی بگریت، هەر چەندە عەریف سلۆ ژ ڕویێ خوە بریندار دبیت، لێ هێرشێن دوژمنی ئێك ل دویف ئێکێ دهێنە شکاندن و دوژمن پاشڤه دڕه‌ڤیت.
هەر ل ساڵا ١٩٦٣ هێزێن زاخۆ ل ژێر فەرماندەییا شەهید عیسێ سوار پشکداریێ د شەڕێ مەتینا دا دکەن، د وی شەڕی دا محەمەدێ کوڕێ شەهید عیسێ، تاهر بێسفکی، محەمەد عەلی زێوەیی، یه‌حیا گۆیی، جه‌میلێ سۆر و کۆمه‌کا دیا پێشمه‌رگا ل وی شه‌ڕی شەهیدبن.
ل ساڵا ١٩٦٤ هێزێن ڕژێمێ ژ مالتا سەری هەوڵددەن بەرەف ماسیکێ ڤە بچن، دا کو چیایێ باکوورێ رۆژئاڤایێ دهۆکێ داگیربکه‌ن، لێ دیسان دربێن پێشمه‌رگه‌ی وان پاشڤه دزڤڕیننه‌ڤه. پاشی دوژمن هەوڵدده‌ت رەبیەکێ ل که‌لها فیرعەونی ل هنداڤی دهۆکێ زێدەبکەت، لێ دیسان پێشمه‌رگه لێ تێنه‌ده‌ست و ناهێلن. پشتی هینگێ هێزێن ڕژێمێ د پیرۆمەرا ڕا سەردکەڤن و ژ رەخێ گەرماڤا ڕا هێرشێ ب ئارمانجا سۆتنا گوندێ باخڕنیفێ دکەن، لێ ژ بەر بەرخوەدانا مێرانە یا پێشمەرگەی، بڕەڤا خوە ڕا نەگەهن. کاک سالح پشکداریێ دڤان هه‌موو شه‌ڕان دا دکه‌ت.
ل ساڵا ١٩٦٤ هەژمارەکا سەرکردێن پارتی شۆڕشێ و پارتی دکه‌نه دوو پارچه و چەکی ل دژی شۆڕشێ دهەلگرن. پشتی ڤێ ڕوودانێ پارتی دیموکراتی کوردستان کۆنگرا خوە ل قەلادزێ گرێددەت. سالح دۆسکی دبیتە نوینەر و پشکداریێ د کۆنگرێ دا دکەت. دەمێ ئەو و هەڤالێن خوە دچن قەلادزێ ب ڕێڤە ترۆمبێلەکا وان وەردگەڕیێت، هەژمارەکا پێشمەرگا کو ئێك ژ وان سالح بخوه بوو برینداردبن. پشتی کۆنگرە دەستپێدکەت، بارزانایێ نەمر ل رۆژا دووێ یا کۆنگرێ پشکداردبیت و گۆتارەکێ پێشکێشدکەت. بارزانیێ نەمر د گۆتارا خوە دا دبێژیت: بلا ئیبراهیم ئەحمەد و جەلال تالەبانی و هەڤالێن وان بێن د کۆنگرێ دا پشکداربن، بلا کۆنگرە بڕیارێ بدەت، ئەگەر ئەز شاش بم بلا من سزابدەت. دیسان بارزانیێ نەمر د بەردەوامیا گۆتارا خوەدا دبێژیت: ئەز پێشمەرگە مە و بۆ هەر شەڕەکی پێخەمەت مافێن مللەتێ کورد ئامادەمە.
کاک سالح دۆسکی دبێژیت: د ڤێ کۆنگرێ دا ناهیدە عەبدولسەلام و زەکیا ئیسماعیل حەقی وەکۆ ئافرەت د کۆنگرێ دا پشکداربوون.
ل ساڵا ١٩٦٥ سالح دۆسکی دبیتە فه‌رماندێ فەسیلێ. ل ساڵا ١٩٦٦ دچیتە ئیرانێ و پشکداریێ د خۆلەکا چەك و مینان دا دکەت. ژبلی وی ژ هێزا دهۆکێ عەبدولرزاق گەرماڤی، عەبدولەتیف و شەهید محەمەد حەسەن باجلۆری ژی د وێ خۆلێ دا پشکدار دبن. پشتی خۆلا خوە ب دوماهی دئیننن، هەر ئێک ژ وان میدالیەکا زێڕی وەردگریت. ئەو ل مەها ١١/١٩٦٦ ڤەدگەڕنه‌ڤه کوردستانێ. ئەو ب ڕێڤە د بەفرێ ڕا ئاسێ دبن، کاك ئیدریسێ جوانەمەرگ و کاك مەسعود شەفەلان بۆ وان ڤڕێدکه‌ن و ڕیکێ بۆ وان ڤەدکەن، پشتی هینگێ ئەو دچنه چۆمان.
سالح و هه‌ڤالێن خوه د ڤه‌گه‌را خوه دا بۆ ده‌ڤه‌رێ، تێنه ده‌ڤه‌را ئه‌ترووشێ، لێ ئه‌و دکه‌ڤنه وان چیا و د به‌رفرێ ڕا ئاسێ دبن و ژ برسا و سه‌رمایێ ئه‌و ژ هێز و شەنگەهان دکەڤیت، ژ وەستان و سڕوسەرمایێ دا هشك و زوهادبیت، کەسەك وی دکەتە پشتا خوە و وی دبەتە مالا خوە. ڕۆژا پاشتر دچنە مالا ویسی بانی ل گوندێ بانیێ، پشتی هینگێ دچنه کوورا و مەمانێ و پاشی دگەهنە بارەگایێ هێزا دهۆکێ ل گەلناسکێ.
پشتی ل ساڵا ١٩٧٤ شەڕ دەستپێدکەتەڤە، کاک سالح دبیتە ڤە بەرپرسێ سریا پشتەڤانیێ ل هێزا دهۆکێ و هەتا شکەستنا شۆڕشێ ل شکەفتا سمتی ئه‌رکێ خوه دبینیت.
دەمێ شۆڕش ڕاستی شکەستنێ هاتی، ئەو ل مال بوو ل گوندێ زێوا شەفیق. ئەسعەد خۆشەڤی نامەکێ بۆ وی دهنێریت و داخوازێ ژ وی دکەی کو مالا خوە و مالا عەریف سلۆی ببەت و بگەهیتە وی. کاک سالح نزانیت کانێ مەسەلە چیە و ژ بەر چ مالا خوە و یا عەریف سلۆ ببەت و بچیت.
سالح ل بێبادێ ل رۆژئاڤایێ ئامیدیێ عەریف سلۆی دبینیت و ئه‌و پێکڤە ب مال خێزانێن خوەڤە دچنه ئیرانێ. کاک سالح زارۆکەکێ خوە ل دهۆکێ دهێلیت و خێزان و چار زاڕۆکان دگەل خوە دبەت و دچنه ئیرانێ. ئەو ل دەستپێکێ ل ئۆردیگایێ زێوە دمینن، پاشی وان دبەنه سمنان. پشتی ٦-٧ مەها، وان ناڤێن خوە ژ بۆ چوونا ژدەرڤە نڤێسیە. کەنەدا ١٠٠ پەنابەرین کورد وەدگریت. ل ٤/٦/١٩٧٦ سالح دۆسکی و هەژمارەکا دی یا کوردێن خەلکێ دهۆکێ، ئامێدیێ و ئاکرێ و دەڤەرێن دی یێن کوردستانێ دچنه کەنەدا و ل وێرێ دبنه په‌نابه‌ر.
بەری ئەو بچن ب هاریکاریا ئەسعەد خۆشەڤی، دچن دەف بارزانیێ نەمر دا خوترا خوە ژ وی بخوازن. بەری بچنه دەف بارزانیێ نەمر. بارزانیێ بخێرهاتنا وان دکەت و شیرەتان ل وان دکەت کو دۆزا مللەتێ خوە ژبیر نەکەن. پشتی ڤێ دیدارێ بۆ شیڤخوارنێ ئەسعەد خۆشەڤی وان دبەتا مالا خوە.
ئەو ڕۆژا پاشتر ل ٤/٦/١٩٧٦ دچنه باژێرێ تۆرێنتۆ ل که‌نه‌دا. ل دەستپێکێ وان دبەنه هۆتێلەکێ و پاشی شوقەکێ بخوە دگرن، حکومەتا کەندا خەرجیێن ژیارا وان بۆ وان دابین دکەت. پشتی هینگێ ل کارگەهەکا مەسیحیەکێ عێراقی کاردکەت. پشتی هینگێ پشکداریێ د خۆلەکا لەحیمی و چێکرنا برغیا دا دکەت. پشتی هینگێ ل کارگەهەکا کەسەکێ بریتانی کاردکەت. کاک سالح دۆسکی ل ساڵا ١٩٧٧ هەتا ساڵا ١٩٩٣ ل وێ کارگەهێ کاردکەت و پشتی هینگێ دهێتە خانەنشینکرن.
کاک سالح ژ خەباتا کوردایەتیێ ڕاناوەستیت و هه‌ر زوو ئەو و محەمەد ئەترویشی و محەمەد هەولێری ڕێکخراوەکا پارتی ئاڤادکەن و هەر کوردەکێ بگەهیته کەنەدا، ئەو پەیوەندیێ پێ دکەن.
هەڤالێن وی تەوفیق و عەلی سەردانا بارزانیێ نەمر ل ئەمریکا دکەن، ژبەرکو وی ڕەگەزنامە نه‌بوو، ئەو نەشیا بچیت، لێ وی ب بەردەوامی پەیوەندیێن تێلەفۆنی دگەل کاك ئیدریس و کاك مەسعود هەبوو. کاک سالح و هەڤالێن خوە لژنا ناوچا کەنەدا دادمه‌زرینن و ل نەشڤیل ل ئه‌مریکا ژی لقا ٧ یا پارتی ژی ب شیرەتا بارزانی نەمر دهێته دامەزراندن، کو لژنا وان سه‌ر ب وێ لقی ڤه بوو.
کاک سالح پشتی که‌فتنا ڕژێما سه‌دامی تێته کوردستانێ و دبیته ئه‌ندامێ لقا ئێکا پارتی و ل پشکا شه‌هیدان یا لقا ناڤبری بۆ ده‌مێ جه‌ند ساڵه‌کان کار و خزمه‌تێ دکه‌ت. نوکه ژی ئه‌و لگه‌ل مال و زارۆکێن خوه ل که‌نه‌دا دژیت.
سهنتهرێ کۆماته
یێ دێکومهنت کرنا دیرووکا شۆڕشێ
کار و ئه‌رکێ سهنتهرێ کۆماته دێکۆمێنت کرن و پاراستنا دیرووکا شوڕشێ یه ژ مرن و ژناڤچوونێ.
ڤی سهنتهری ب ستافهکێ بچووک و شیانێن ساده، لێ ب ڤیان و باوهریهکا مهزن، وه‌ک پێنگاڤا خوه یا کاری یا ئێکێ، دهست ب کۆمکرن، دێکۆمنێت کرن و تۆمارکرنا دیرووکا خهبات و شۆڕشا کوردستانێ کریه.
