ئەگیدەک ژ گوندێ شەهید و ئەگیدان

محەمەد خالد ئەحمەد بۆسەلی ساڵا ١٩٤٥ ێ ل گوندی بۆسەلێ یێ سەر ب دەڤەرا زاخۆ ڤە هاتیە سەر دنیایێ.

ل ساڵا ۱۹٦۱ د گەل بەتالیۆنا شەهید عەلی هالۆ ل هێزا زاخۆ، ل ژێر فەرماندەیی یا شەهید عیسێ سوار دبیتە پێشمەرگە و پشکداریێ د شەڕێن دەستپێکی یێن شۆڕشا ئەیلۆلێ دا دکەت، وەکی شەرێ چیايێ مەتینا ل ساڵا 1963 ل هەمبەر لەشکەرێ هەردوو دەولەتێن سوریێ و عێراقێ و داستانا گەلیێ زاخۆ ل ساڵا 1962، دڤان هەردوو داستانان دا برینداردبیت.

پێشمەرگێ دێرین محەمەد خالد بۆسەلی ب درێژاهیا شؤڕشا ئەیلۆلێ ل سەر خەبات و تێکۆشینا خوە بەردەوام دبیت و ڕۆلەکێ بەرچاڤ د شەرێن بەرەڤانیا سەر کوردستانێ دا دبینیت. ل دەستپێکا ساڵا ۱۹۷٥ و بەری شۆڕشا ئەیلولێ بشکێت ئەو ل گەل ئەحمەد رەمۆ بێتاسی، رەشید مەلا عبدولا و عەلی یوسف ژ بال شەهید عیسێ سوار ڤە تێنە راسپاردن و هنارتن بۆ سوریێ کو بهاریکاریا کوردێن رۆژاڤا دەربازی رۆژاڤایێ دیجلەی و دەڤەرا شەنگالێ ببن و هندەك کریارێن لەشکەری ل وان دەڤەران ل هەمبەر هێزێن ڕژێما ئیراقێ ئەنجامبدەن، لێ دگەل گەهشتنا وان، شۆڕش ڕاستی شکەستنێ تێت و ئەو و هەڤالێن خوە ل سوریێ ئاسێ دمینن. پشتی هینگێ ژی شەهید عبدولرەحمان سالح، شەهید سەید حەمید، عەبدلرەحمان یوسف، جاسم جاسم ژی پەیوەندیێ پێ دکەن و دگەهنە سوریێ دەف وان. ل ١٩٧٥/٤/٤ محەمەد خالد و هەڤالێن خوە برێیا شەهید سەید حەمیدی پەیوەندیێ ب سەرۆك بارزانی دکەن و ڕەوشا خوە بۆ شرۆڤە دکەن، سەرۆك بارزانی ژی دەملدەست بەرسڤا ناما وان ددەت و دبێژیتێ خوە ل وێرێ رێکبێخن و خوە ئامادەبکەن دێ شۆڕشێ دەستپیکەینەڤە و دگەل ناما وان نامەکێ بۆ جەلال تاڵەبانی ژی دهنێریت و داخوازێ ژێ دکەت ھاریکاریێ دگەل وان بکەت. سەرۆک بارزانی داخوازێ ژ محەمەد خالد و ھەڤالێن وی دکەت کو ئەو بخوە وێ نامێ بگەهینن جەلال تاڵەبانی ل دیمەشقێ، عبدولرەحمان سالح بڤێ ئەرکی تێت ڕاسپاردن، لێ ١٤ رۆژان گیرۆ دبیت، نەچار دبن سەید حەمید د دویف ویدا بهنێرن، پشتی هینگێ بۆ وان خویا دبیت کو تەڵەبانی ل شوینا هاریکاریێ دگەل وان بکەت، گەفێن ل عبدولرحمان سالح کرین و و ل دەف مخابراتا سوریێ ژی شکایتا لێکری و ئەو ل شامێ وەک دەستەسەر یێ هێلای. پشتی هینگێ تاڵەبانی رادبیت عبدولرزاق فەیلی، فەرهاد شاکەلی، ئیبراهیم عەزۆ و محەمەد یەحیا شەنگالی دگەل بەیانا ڕاگەهاندنا حزبا خوە( الاتحاد الوطني لماذا) دهنێریتە دەف محەمەد خالد و هەڤالێن وی، ئەو ژی ڕادبن نامەکا دی یا بەرفرەه بۆ سەرۆك مەسعود بارزانی دهنێرن و وی ب هەمی کار و کریارێن تاڵەبانی ئاگەهدار دکەن. سەرۆك بارزانی جارەکا دی بەرسڤا وان ددەت و مزگینیا دامەزراندنا سەرکردایەتیا کاتی وەك پێنگاڤەکا بەراهی ژ بۆ دەستپێکرنا شۆڕشێ ددەتێ و داخوازێ ژێ دکەت دەست ب چاڵاکیێن ڕێکخستنێ بکەن.

ئەو ژی ڕادبن کۆمیتەکێ ژبۆ ب ڕێڤەبرنا کارو وبارێن حزبێ چێدکەن کو پێکدھات ژ ھەر ئێک ل محەمەد خالد بۆسەلی، عبدولرەحمان سالح، محەمەد سمۆ میرانی، سەید حەمید، ئەحمەد ڕەمۆ، محەمەد سالح. ھەروەسا عادل مزوری، مەحمود ئێزدی و جاسم جاسم، کو ئەو ژی ل سوریێ بوون، نامەکێ ژ بۆ سەرۆک بارزانی دھنێرن و ئاگادار دکەن کو ئەو دێ کار کەن ژبۆ وەرگرتنا رەزامەندیا حکومەتا سوریێ ل سەر پێشوازیکرنا سەرکردایەتیا پارتی، ب ڕاستی ژی شیان وی کاری ئەنجامبدەن و حکومەتا سوریایێ ڕەزامەندی ل سەر پێشوازیکرنا سەرۆک بارزانی، کاک ئیدریسێ جانەمەرگ و شەھید سامی عبدولرەحمان نیشادا.

پشتی ھێنگی پەیوەندیا وی و ھەڤالێن وی دگەل سەرۆک بارزانی بەردەوام دبیت و سەرۆک بارزانی وان ئاگەھدار دکەت کو دێ سەلیم سۆرانی( جەھوەر نامق) و حەسەن شەنگالی ( کەریم شەنگالی) ھنێریتە کوردستانێ و پێدڤیە پەیوەندیێ ب وان بکەن و ئێدی ڕێنمایان ژ وان وەرگرن.

محەمەد خالد بۆسەلی ژی ل گۆرەی ڕێنمایێن سەرکردایەتیا کاتی دچیتە کوردستانێ و لگەل هەڤالێن خوە دەست ب کارێ رێخستنێ دکەن دناڤ خەلکێ کوردستانێ دا. دوو جارێن دی ژی ل دویف فەرمانا سەرکردایەتیا کاتی دچیتەڤە سوریێ، دا ئەگەھداریا وان پێشمەرگە و ڕێکخستێن پارتی ئەوێن ل سوریێ بکەت کو پەیوەندیێ ب شۆڕشێ ل کوردستانێ بکەن.

پاشی دگەل سەلیم سۆرانی دھێتە کوردستانێ و دگەل وی و ئەبو عنتەر چەند گەڕێن مەیدانی ل دەڤەرا بەھدینان ئەنجامددەت.

جارەکا دی ژبۆ گەھاندنا پۆستێ سەرکردایەتیا کاتی بۆ دەستێ سەرۆک بارزانی دچیتەڤە سوریێ، پشتی جیبجی کرنا ڤی ئەڕکی ڤەدگەڕیتەڤە قادا خەبات و تێکۆشینێ ل کوردستانێ.

ل ساڵا ١٩٧٦-١٩٧٩ دبیتە ئامر مەفرەزە ل سنوورێ ھەرێما ئێک. ل ساڵا ١٩٧٩ پشکداریێ د کۆنگرا نەھێ یێ پارتی دا دکەت، ل ساڵا ١٩٨٠-١٩٨٥ دبیتە پەرپرسێ ڕێکخراوا شەهید محەمەد سالح و پاشی دبیتە کارگێرێ لژنا زاخۆ و بەرپرسێ بەشێ لەشکەری. ل ساڵا ١٩٨٥ – ١٩٨٧ دبیتە کارگێرێ لژنا ئامێدیێ و بەرپرسێ بەشێ لەشکەری. ل ساڵا ١٩٨٧-١٩٨٨ دبیتە کارگێرێ لژنا گولان و بەرپرسێ بەشێ لەشکەری.

کاک محەمەد خالد بۆسەڵی د هەردوو شۆڕشا دا پشکداری د سەدان شەڕ و داستانان دا کریە و ڕۆڵەکێ بەرچاڤ د سەرکەفتا ھێزێن پێشمەرگەی دا ھەبوویە وەکی:

داستانا گەلیێ زاخۆ، شەڕێ عەین زالە، شەڕێ ناحیا زومار، شەڕێ باتیفا، شەڕێ گرێ میتکا و

لێدانا رەبیا گرێ بیێ، داستانا کانیماسێ، داستانا دێرەلوکێ و ب سەدان شەڕ و داستانێن دی.

کاک محەممەد خالد نە تەنێ ل دەڤەرا بەهدینان لێ ل دەڤەرێن هەولێر، سلێمانی، رۆژاڤایێ کوردستانێ، رۆژهەلات و باکوور خەبات و پێشمەرگایەتی کریە. ئەو د ڤان شەڕ و داستانان دا (٧) جاران بریندار دبیت و ئاخا پیرۆزا کوردستانێ ب خوینا خۆ ئاڤددەت.

پشتی ئەنفالان ژی ل ساڵا ١٩٨٨- ١٩٩١ ل کوردستانێ دمینیت و درێژیێ ب ئەرکێ خوە یێ پێشمەرگاتیێ ددەت ل دەڤەرێن سنوورێ باکوور و باشوور.

پشتی ساڵا 1991 سەرهەلدان تێتە ئەنجامدان و بارەگایێن رژێما ئیراقێ تێنە گرتن دەکۆمەنتەکا ئەمنا ڕژێمێ ل ئامێدیێ تێتە دیتن کو نامەیەکا بۆتانێ بەرپرسێ (پ. ک. ک) یە بۆ ئەمنا ئامێدیێ، تێدا دبێژیت ( هێزەکا چەکدارێن (پ. د. ک) ب سەرپەرشتیا محەمەد خالد بۆسەلی هاتیە سەر سنووری لێ ل گۆرەی پەیمانا دناڤ بەرا مە و وە (ئەمنا ئیراقێ) دا ئەم ب چ شێوەیەکی ناهێلین ئەو بێنە ناڤ باکوورێ ئیراقێ (باشوورێ کوردستانێ). دیسان راپۆرتا بۆتانێ پ. ک. ک دبێژیت: مە ل سەر سنووری ل وان دایە و مە گەلەک ژێ کوشتنە یێن دی ژی پاشڤە رەڤینە!!). هەلبەت چ لێکدان دناڤبەرا هێزێن پێشمەرگەی ب سەرپەرشتیا محەمەد خالد و پ. ک. ک دا چێنەببوون لێ پ. ک. ک دڤیا ب وان درەوا دلسۆزیا خوە بۆ ئەمنا بەعسیا دووپات کەت.

کاک محەممەد خالد ڕۆڵەکێ بەرچاڤ د سەرھەلدانا پیرۆز ژی دا دگێڕیت و ل ساڵا ١٩٩١ دبیتە ئەندامێ بەرەیێ کوردستانی و بەڕپرسێ لەشکەری ل زاخۆ. ل ساڵا ١٩٩٢ دبیتە ئەندامێ ڵژنا ناوچا سێمێلێ و بەڕپرسێ لەشکەری، ل ساڵا ١٩٩٣ دبیتە بەرپرسێ کەرتێ لەشکەری ل ئاکرێ و بەردەڕەش. ل ساڵا ١٩٩٤-١٩٩٥ دبیتە ئامڕ فەوج ل سوپایێ ئێک. ل ساڵا ١٩٩٦-١٩٩٧ دبیتە فەرماندێ لیوایا ١٦ ل زاخۆ. ل ساڵا ١٩٩٦ ژ لایێ سەرۆک بارزانی ڤە ب میدالیا بارزانی تێت خەلاتکرن. ل ١٩٩٧-٢٠٠٣ دبیتە جێگرێ فەرماندێ فەرماندەیی یا سپیلکی و پاشی ھەتا ساڵا ٢٠٠٥ دبیتە بەرپرسێ وێ. ئەو پشکداریێ د کۆنگرێن (١٠، ١١، ١٢، ١٣ ) دکەت، ل ساڵا ٢٠١٤ د شەڕێ تیرۆرستێن داعش دا ل دەڤەرە زومار بریندار دبیت و کوڕێ وی (عەمید عومەر) ژی شەھید دبیت و دگەھیتە کاروانێ نەمران.

کاک محەممەد خالد نوکە ل زاخۆ دژیت، لێ مخابن تەندروستیا وی گەلەکا باش نینە و گەلەک تشت نەماینە ل بیرێ، ب تایبەت پشتی شەهید بوونا کوڕێ وی