د. ئه‌مجه‌د عوبه‌ید
سه‌نته‌رێ كۆماته.. ژییه‌كێ كورت و كاره‌كێ مه‌زن
“مه خاترا خوه ژ شڤانی و ژنا وی خواست و سۆپاسییا وان كر و ئێدی مه سینگێ خوه ب چیایێ ئاسێ و بلند و دژوارێ كۆماته‌ی ڤه‌نا و مه دا رێ، چیایێ كۆماته‌ی هه‌می به‌ر و كه‌ڤر و هه‌له‌میته‌كێ هندێ ئاسێ و دژواره كو دبیت جارنا سه‌عه‌ته‌كێ مرۆڤ ب رێ بچیت و پێ مرۆڤی نه‌كه‌ڤیته سه‌ر ئاخێ، له‌وما پشتی بیست خوله‌كان ره‌شكا چانتێ ریسی د پێ من دا په‌رتی و به‌ن ب به‌نی ڤه نه‌ما، لێ من چ رێ نینن، دڤێت ئه‌ز هه‌ر بچم، دا كو ئه‌م هه‌ر پێنج بگه‌هینه باره‌گای.. پێن من هه‌می خوینه‌لوو بوون. هه‌ر گاڤه‌كا ئه‌ز رادكه‌م و ددانم هه‌ر وه‌كی ئه‌ز پێن خوه ددانمه سه‌ر كێر و شویژنان.. هه‌ر جاره‌كا ئه‌ز پێن خوه رادكه‌م و دادنم خویسیێ ب دلێ من دكه‌ڤن، لێ دا كو مۆرالێ هه‌ڤالێن من نه‌هێنه خوارێ، ئه‌ز هه‌رێ د ناڤ وان ئێش و ژانان دا بۆ وان دئاخڤم و سترانان دبێژم و سوحبه‌تێن ب كه‌نی دكه‌م” (په‌رتوكا مسته‌فا مزووری، چریسكا به‌ری شۆره‌شێ، بپ59).
ئه‌ڤا ل سه‌ری بتنێ پارچه‌كا گه‌له‌ك کورته ژ ئێك ژ چیرۆكێن راسته‌قینه‌یێن ل شۆرشا گولانێ رووداین كو ب هزاره‌هان چیرۆكێن دی مینا وێ هه‌نه.
گه‌لۆ چه‌ند په‌ند و نامه د ڤان چه‌ند رێزكێن كێمێن ڤێ چیرۆكێ دا هه‌نه..؟
ل ده‌ستپێكێ دبێژیت: مه خاترا خوه ژ شڤانی و ژنا وی خواست و سۆپاسییا وان كر، ئه‌رێ ما ئێك سۆپاسییا ئێكی دكه‌ت ئه‌گه‌ر قه‌نجییه‌ك لێ نه‌كربیت؟ ئه‌رێ ما كارێ شڤانی ئه‌وه هاریكار و پشته‌ڤانێ شۆرشگێران بیت؟ چ بۆ وه كری كو شڤانه‌كێ ساده د چیایه‌كێ ئاسێ را چاندكا خوه یا ریسی دو تان بكه‌ت و بكه‌ته پێن پێشمه‌رگه‌هه‌كی؟ئه‌رێ چه‌ند ژمه چیایێ كۆماته‌ی دیتیه یان گوهلێ بوویه كا چه‌ندێ سه‌خت و دژواره؟، چه‌ند ژ مه ل سه‌ر وان بریار و پلانێن ل وی باره‌گایێ ئاسێ را هاتینه‌دان و دانان یێ سه‌رهه‌له..
ئه‌رێ چییه وه‌ل كه‌سه‌كی بكه‌ت كو ژیانا خۆش و ب ساناهییا باژێری بهێلیت و ب ژیانه‌كا سه‌خت و دژوار و پری ترس و برس وخاس و ریس بگوهۆریت؟، ئه‌رێ سه‌ركرده و بەرپرسایه‌تی ئه‌وه كو بوینباغا وی ژ یا هه‌میان سۆرتر بیت یان پرچا سه‌رێ وی ژ ییا هه‌میان ره‌شتر بیت یان سه‌رێ كۆچك و دیوانان و رێزێن پێشییێ ل ئاهه‌نگ و بیره‌وریان یا وی بیت، یان ژی به‌رپرسایه‌تی ئه‌وه كو هه‌ڤالێن وی هه‌می ب پێلاڤ و كالك گۆره بن و ئه‌و یێ پێخاس بیت كو هه‌ر جاره‌كا پێن خوه رادكه‌ت و دادنیت هه‌ر وه‌كی دادنیته سه‌ر كێر و شویژنان.. ئه‌رێ به‌رپرسیاره‌تی ئه‌وه كو تو دلێ خه‌لكی ب كریار و ره‌فتارێن خوه ژ وه‌لات و نه‌ته‌وێ وی ره‌ش بكه‌ی، یانژی ئه‌وه كو سه‌ره‌رای خویسی ب دلێ ته بكه‌ڤن لێ تو به‌رده‌وام سوحبه‌تێن ب كه‌نی بو بكه‌ی و سترانان بۆ بێژی دا مۆرالێ وان نه هێته خوارێ.
دا بهێمه ئه‌ڤا من دڤێت بێژم كو ئه‌وه، پێدڤیه ئه‌م هه‌می باش بزانین كو ئه‌ڤ ده‌ستكه‌فتێن نوكه ب ده‌ست مه كه‌فتین و ئه‌ڤ نیمچه ئازادییا ئه‌م تێدا دژین، باجا وان چه‌ند بوو و كێ ئه‌و باج دایه و كییه هه‌تا نوكه ژی دده‌ت، لێ ئه‌م دێ چاوا زانین یان به‌ره‌بابێن ب دویڤ مه‌را دهێن دێ چاوا زانن ئه‌گه‌ر كه‌س نه‌بیت دیكیۆمنت بكه‌ت و بنڤێسیت دا ئه‌ڤێن دیژی بخوینن..
ل ئیڤارییا روژا پێنجشه‌مب كو دبوو 17/11/ 2022 ئه‌ز ل هۆلا محه‌مه‌د عارفێ جزیری ئامه‌ده‌بووم ژبۆ پشداریكرن د رێوره‌سمێن ئیمزاكرنا په‌رتووكا بیره‌وه‌ریێن كادر و پێشمه‌رگێ شۆرشا گولانێ مسته‌فا مزووری و دیسا كورتییه‌ك ل سه‌ر كار و چالاكیێن ساله‌كێ یێن سه‌نته‌رێ كۆماته یێ دێكومێنتكرنا دیرۆكا شۆرشێ، كو ژ لایێ سه‌نته‌رێ ناڤبری هاتبوو رێخستن، ئه‌وا من د ڤێ چالاكییێ دا دا دیتی و ئه‌ز كه‌یفخۆش كریم و هاندایم ڤێ گوتارێ بنڤیسم چه‌ند خاله‌ك بوون، ژ وان ژی:
ـ كاره‌كێ مه‌زن د ماوەیه‌كێ كورت دا ژ لایێ سه‌نته‌رێ كۆماته یێ دێكۆمێنتكرنا دیرۆكا شۆره‌شێ هاتیه‌كرن كو راستی جهێ ده‌ستخۆشی و ل سه‌ر راوه‌ستیانێیه، كو بتنێ سێ ره‌وشه‌نبێر و پێشمه‌رگه و وه‌لاتپارێز ل گه‌ل دو ته‌كنیككاران بشێن د ماوه‌یێ ساله‌كێ دا سه‌د چاڤپێكه‌تنێن درێژێن ڤیدیۆیی ل گه‌ل كادر و پێشمه‌رگه‌هێن دێرینێن هه‌ردو شۆرشێن ئیلۆن و گولانێ ئه‌نجامبده‌ن كو دبنه چار سه‌د و پَنچ ده‌مژمێر دگه‌ل ئه‌رشیفكرنا هژماره‌كا مه‌زن یا وێنه و به‌لگه‌نامان، كو ئه‌گه‌ر پیچه‌ك هزرا خوه بكه‌ین دێ بینین كو وان، د هه‌ر سێ رۆژ و دانه‌كان دا چاڤپێكه‌تنه‌كا چار ده‌مژمێری یا ئه‌نجامدای، و ل گه‌ل كێ؟ ل گه‌ل وان كه‌سێن مه‌زنییا ژیێ وان وه‌لێكرین كو تووشی نه‌خۆشی و كێمبوونا گوهلێبوونێ و دیسا نه‌شه‌هرازه‌ییا وان د هه‌ڤپه‌یڤینێن رۆژنامه‌ڤانیێ دا، دێ زانین كو نه‌كاره‌كێ ب ساناهییه.
ـ ژ به‌ر گرنگی و پرۆفیشنالیا كارێ وان شیایینه ده‌زگه‌هه‌كێ راگه‌هاندنا كوردستانی یێ مه‌زن وه‌ك رووداو راكێشنه بالێ خوه كو د ئه‌نجامدا، پێنچ فلمێن دێكیۆمه‌نتاری د گه‌ل سێ به‌رنامه‌یێن په‌نجه‌مۆر ل سه‌ر وان خه‌باتكه‌رێن چاڤپێكه‌فتن د گه‌ل هاتینه‌كرن هاتنه چێكرن.
ـ ئیمزاكرنا لێكتێگه‌هشتنه‌كێ ل گه‌ل سه‌نته‌رێ زاخۆ یێ ڤه‌كۆلینێن كوردی ژبۆ چاپكرنا هه‌می چاڤپێكه‌فتنێن سه‌نته‌ری كرین وه‌ك په‌رتوك.
ـ نڤێسین و چاپكرن و به‌لاڤكرنا بیره‌ره‌وه‌یێن كادر و پێشمه‌رگێن شۆرشێ، كو په‌رتوكا به‌رێز مسته‌فا مزووری (چریسكا به‌ری شۆرشێ) به‌رهه‌مێ وان یێ نه‌خری بوو.
ـ ئاماده‌بوونا ژماره‌كا زۆر و كێموێنه ژ پێشمه‌رگه و كادر و ره‌وشه‌نبیر و نڤێسه‌ران كو دبیت ژ چار سه‌د و پێنجی كه‌سان پتر بن.
ـ كارێ خوه ب هێمنی و بێ منه‌تی و بێی دیاركرنا زه‌ڤله‌كان یێ ئه‌نجامدای، و وێ رۆژێ گوته مه ئه‌ڤه‌یه كارێ مه، نه‌گوت ئه‌ڤه ئه‌مین. كو ب راستی ئه‌ز ئێك ژ وان كه‌سامه كو یێ نێزیكی زۆربه‌یا وان هه‌ڤالێن ل سه‌نته‌ری كار دكه‌ن، لێ من نه‌دزانی كو ئه‌ڤ كارێ هنده مه‌زن و پیرۆز و ب ئیمكانییاتێن گه‌له‌ك كێم ئه‌نجامداینه.
ـ سێ ژ وان هه‌ڤالێن سه‌نته‌ری كو (رزگار كێسته‌یی، ئیدریس تروانشی و نیعمه‌ت ماروينسى) ب خوه‌به‌خشانه كار دكه‌ن.
و ل دویماهیێ دێ بێژم كو نڤێسینا مێژوویێ گه‌له‌ك یا گرنكه داكو په‌ند و سه‌ربۆران ژ رابردوی وه‌ربگرین و د ئه‌ڤرۆییا خوه بگه‌هین و پاشه‌رۆژا خوه ل سه‌ر ئاڤا بكه‌ین، ژبه‌ر كو مێژویێ گرنگییه‌كا مه‌زن یا د ئاڤاكرنا پاشه‌رۆژا نه‌ته‌وه‌یان دا یاهه‌یی، له‌ورا ل سه‌ر مه هه‌میان چ وه‌ک تاك یان ده‌زگه‌ه ئه‌ركه كو ئه‌م مێژوویا خوه بزانین دا وه‌ك ستوونێن موكم بكاربینین بۆ ئاڤاكرنا پاشه‌رۆژا خوه، دا كو پیرۆزییان ب ساناهی ره‌ش نه‌بینین، دا كو ده‌ستان ب ساناهی ژ ده‌ستكه‌فتان به‌رنه‌ده‌ین، دا كو سه‌ركرده و زانا و خه‌باتكه‌رێن خوه بنیاسین و ژبیرنه‌كه‌ین، دا كو مفای ژ شاشیێن رابهۆری وه‌ربگرین.
ده‌ستخۆش سه‌نته‌رێ كۆماته یێ دێكیومینتكرنا دیرۆكا شۆرشێ، ژ به‌ر كو شه‌ره‌فا پێشمه‌رگاتیێ ل كۆماتێ مه‌زن ب ده‌ست من نەكه‌تیه، له‌ورا داخوازێ ژ وه‌یێن خه‌باتكه‌ر و ماندوونه‌ناس دكه‌م كو شه‌رەفا پێشمه‌رگاتیێ ل كۆماتێ سه‌نته‌ر وه‌ك خزمه‌تكاره‌ك بمن ببه‌خشن.
د. امجد عبيد
20/11/2022
