قارەمانەکێ بێدەنگ

نەجمدین مستەفا عوبەید یێ ناسیار ب نەجمەدین کێستەیی

سەنتەرێ کۆماتە یێ دەکۆمێنتکرنا دیرووکا شۆڕشێ ل رۆژا ٢١/٦/٢٠٢٢ ل بارەگایێ خوە مێڤانداریا پێشمەرگێ دێرین نەجمەدین کێستەیی دکەت و دیدارەکا درێژ لگەل وی ساز دکەت و دیرووکا خەبات و تێکۆشینا وی دڕێیا دۆزا گەلێ کوردستانێ دا تۆمار دکەت و ژ ناڤچوونێ دپارێزیت.نەجمدین مستەفا عوبەید یێ ناسیار ب نەجمەدین کێستەیی ل ساڵا ١٩٥٧ ل گوندێ کێستە دەڤەرا کانی ماسێ هاتیە سەر دنیایێ. پشتی ڕێکەفتناما ١١ ئادارا 1970 دچیتە قوتابخانێ، لێ پشتی شکەستنا شۆڕشی بابێ وی دچیتە بەر دلۆڤانیا خودێ و ژ بەر سەختیا بارێ ژیانێ نەچار دبیت دەست ژ خواندنێ بەردەت و ببیتە سەمیانێ مالێ.ل ساڵا ١٩٧٦ ناڤێ وی بۆ لەشکەریا نەچاری تێت و ل شەنگالێ دکەنە (مغاویر)، ل مەها ئادارا هەمان ساڵ بۆ زاخۆ و پاشی بۆ شەرانش تێتە ڤەگوهازتن. ل مەها ٨/١٩٧٨ ب ئێکجاری ژ لەشکەریا نەچاری خلاس دبیت.لێ هەتا ئەو تێتە مال، رژێم بەعس گوندێ وان کێستە یێ وێران کری و ماڵێن وانێن دەربەدەرکرین. ئەو نەچاردبیت ددیڤ مال و مرۆڤێن خوەڕا بێتە مالتایێ و هەتا ساڵا ١٩٧٩ ل مالتایێ دمینیت، لێ عەشقا شۆڕش و کوردایەتیێ وەلێ دکەت کو ئێدی نەشیت ل ژێر ستەم و زۆرداریا ڕژێمێ دا بمینیت، لۆما ئەو لگەل هەردوو پسمامێن خوە شەهید زکری عەبدی و نایف ئیبراهیم تاها ل شەڤا ١٠- ١١/ ٩/١٩٧٩ ل پشتا شکەفت هنارکێ پەیوەندیێ ب پێشمەرگێ ئێکانە یاسین کێستەیی دکەن.وی وەختی یاسین کێستەیی ب تنێ ل دەورووبەرێن دهۆکێ مینا پێشمەگەکێ چەلەنگ ئێکانە و بتنێ ترس و لەرز ئێخستبوو دلێ دوژمنێ داگیرکەر و بتنێ چەندین چالاکی ل دژی دوژمنی ئەنجام دابوون.بەری نەجمەدین کێستەیی و هەڤالێن خوە پەیوەندیێ ب یاسین کێستەیی بکەن، یاسین دەست دانابوو سەر چوار کلاشینکۆفێن کو ڕژێمێ بۆ کوشتنا وی ب رێیا خۆفرۆشەکی ڤرێکربوونە دەڤەرێ. یاسین ئەو هەر چوار کلاشینکۆف ژ گۆڤکێ ئینابوون و ل گەلیێ زڕکا، ل پشتا زیندانا دهۆکێ یا نوکە ڤەشارت بوون. یاسین ژی وی چەکی ل سەر هەرسێ پێشمەرگێن نووهاتی دابەش دکەت و ئێدی ئەو دبنە گرۆپەکێ چوار کەسی ل دۆرێن دهۆکێ و پشتا گەلی و دەڤەرا سێمێل و مالتا و دەشتا قایدیا و دەڤەرا مانگێشکێ. ل لیناڤا، قەشەفڕی وبۆتیا، ژێدەرێن سەرەکی یێن هاریکاریا وان، یوسف لیناڤایی و سلێمان بۆتی و ئیسماعیل باکۆزی بوون. ل وی دەمی مەفرەزێن پێشمەرگەی گەلەك دکێم د هاتنە وێ دەڤەرێ. تەکتیک و شەهرەزایا پارتیزانیا یاسین کێستەیی ئەگەرێ سەرەکی یێ مان و پاراستنا وان بوو د دەڤەرەکا هۆسا پڕی مەترسی دا.ل سالا ١٩٨٠پێشمەرگێ دێرین فوئاد میرانی دبیتە بەرپرسێ لژنا دهۆکێ و دگەل مەفرەزەکا پێشمەرگەی تێتە دەڤەرێ، ئەو یاسینی و گرۆپا وی دبینیت، مەفرەزەکا پارتیا کۆمۆنیستا ئیراقی ژی دگەل بوو، فوئاد داخوازێ ژ یاسین دکەت کو ئەو و گرۆپا پێشمەرگێن پارتیا کۆمۆنیست دەربازی دەڤەرا شێخان بکەن.یاسین و هەڤالێن خوە د ڕێکا سندۆرێ را دچن بەرێ بهار، پاشی دچن ئێمینکێ، شەڤا تاریە ئەو ڕاست ڕێیا رەبیەکێ دگرن، دگەهن بەر رەبیێ ،پاشی دزانن کو رەبیا دوژمنی یە، ڤەدگەڕنەڤە، پاشی دچن ئێتویتێ، ل کاڤلێ خانەکا کەڤن بێنا خوە ددەن و پاشی دچن گەلی کورتکی، ئێدی ئەو و مەفرەزا پارتیا کۆمۆنیست ژێك جودا دبن. دچن شکەفتێن باسەوا و پاشی دچنە مالا حەسۆ زۆزانی ل کەلەبەدرێ.یاسین نە خەوە و نەوەستیانژنکەك ل گوندی وان ئاگەهدار دکەت کو دوژمنی دەوروبەرێن وان یێن دورپێچکرین، ( خەلکێ گوندی دڤێت یاسین و هەڤالێن خوە ژ گوندی دەرکەڤن)، لۆما ئەو و هەڤالێن خوە تێنە سەرێ چیایێ زاوا ل هنداڤی گەڤەڕکێ و تێنە گوندێ قەسارا و پاشی دچن سەرتەنگێ، هەر چەندە رەبیێن دوژمنی یێن لدەوروبەرێن وان، لێ هەوڵ ددەن ماکینێن ئەشغالێ بسۆژن، هندێ دهێنێ نەشێن ئاگری بەردەن ماکینا، نەچار دبن قایشێن وان دبڕن. ژ سەرتەنگێ تێنە شکەفتێن کێڤڵا، شڤانێن بێدوهیان هارکاریا وان دکەن. ئەڤە ٢٤ دەمژمێرن ب زێرەڤانیێ و ىڕێڤەچوونێ دەربازدکەن، ئێدی زکری و نایف تەحمەملێ ناکەن و بڕیاڕی ددەن بچن دەڤەرا بەرواری بالا بێنا خوە ڤەدەن.پشتی کۆنگرا ٩ ێ سەید سالح هندەك چەك و تەقەمەنیێ ددەت یاسین کێستەیی و هەڤالێن وی و وان ڕادسپێریت کو بچیتەڤە دەڤەرا دهۆکێ هندەك چالاکیان ئەنجام بدەن.ئەو تێنە پرۆژێ حکومی یێ چاندنێ ل گوندێ سندۆرێ، هندەك کەل پەلێن میری بتنێ بۆ دەنگڤەدانێ دسۆژن، هەتا مها ١/١٩٨٠ ل دەڤەرێ دمینن.نەجمەدین و هەڤالێن خوە چ بێنڤەدان دگەل یاسین نینە، ئەو د شەڤەکێ دا ژ سەرێ ئەرەدنا ل چیایێ مەتینا خوە دگەهیننە قەشەفڕێ ل هنداڤی سێمێلێ.یاسین بڕنۆیەک یا ل کۆڤکێ ڤەشارتی، هەڤالێن خوە دبەت و دچن لیناڤا، باکۆزێ، کەمەکا، پاشی دچن بێسفکێ، دێراکژنیك، مانگێشکێ، دولیا و پاشی دچن ناڤشکێ، ب شەڤێ ل خابووری دەربازدبن. یاسین بڕنۆیا خوە دبن بەراڕا تینیتە دەر و د هەمان شەڤدا ڤەدگەڕنەڤە ناڤشکێ، زڤستانە و سڕ و سەمایە، لێ بۆ یاسین نەخەمە، ئەو دگەل هەڤالێن خوە ڤەدگەڕیتەڤە دولیا، لێ برسی دبن و خەوا وان تێت، ل سەر تەخێن چلی دنڤن، ژ خەو ڕادبن دبینن کو خویسارێ ئەو یێن گرتین، تێنە هنداڤی حوجاڤا، دەنگەك تێتە نەجمەدین.ئەو دەنگێ دەزگایێن بێتەلا سوپایێ ئیراقێ بوو، سۆپایێ ڕژێمێ یا سەرکەتیە بانیێ و چیا هەمیێ گرتی بدیڤ وان ڤەیە و خوە گەلەك نێزیکی وان کریە. نایف و زکری باوەر ناکەن، ئەو هزردکەن کو فێلە ل وان دکەن دا زویتر بڕێ بچن، ب هەر ئاوایێ هەی پشتی سوپایێ دوژمنی چیای هەمیێ دگریت و چ ڕێ ب وان نامینن ئەو خوە بەرددەنە دەشتێ و تێن دچنە ناڤ گۆرستانەکێ ل ژێر یا گوندێ بێسفکی خوە هشار ددەن پاشی نیاسین بڕیارێ ددەت کو بچنە کەمەکا، لێ نایف و زکری قایل نابن و بڕیارێ ددەن بچنە دەڤەرا بەرواریا بالا، نەجمەدین دناڤبەرا واندا دمینیت، لێ ل دوماهیێ تێنە قەشەفرێ، زکری هەر یێ تۆڕرە یە.زکری تڤەنگا خوە ل دەف نەجمەدین دهێلیت، دچیت و ناڤەگەڕیت، بلەز ددویف وی دا دچن قەشەفرێ و کێڤڵا لێدگەڕن، لێ وی نابینن، کەسەکێ د دویف وی دا دنهنێرن مالتایێ و ل وێرێ دزانن کو ئەو یێ هاتیە مالتایێ، پاشی یێ خۆ گەهاندیە ئەرەدنا ل چیایێ مەتینا و یێ گەهەشتیە مەفرەزا مەلا رەمەزان (بهەشتی).پاشی یاسین و هەڤالێن خوە دچنە باکوورێ کوردستانێ ل منیانش، ٧ ڕۆژا ل وێرێ دمینن، پاشی ڤەدگەڕن، دچنە دگەل مەفرەزا شەهید شەعبان غەفار و تێنە ئەرەدنا، دهەمان شەڤدا تێنە کەمەکا، پێشمەرگاتیا دگەل یاسین ژ هێز و شەنگەها هەر کەسەکی زێدەترە، نەجمەدین کێستەیی بتنێ دشێت ل پێ وی بچیت و تەحەملێ لگەل وی بکەت.پشتی ڕێکخراو هاتین دانان، نەجمەدین دبیتە بەرپرسێ شانەیەکا بنەکیا ڕێکخراوا شەهید ئەنوەر مایی.ل هاڤینا ساڵا ١٩٨١ نەجمەدین ل گوندێ خرابەی نەساخ دبیت د هەمان دەم دا هێرشا دوژمنی تێتە سەر چیایێ مەتینا و دەڤەرا بەرواری بالا، نەجمەدین ب وێ نەساخیێ ڤە ڕێکا شێلازا دگریت بۆ بەرسینگ گرتنا هێرشا دوژمنی. جاش ژ گەلیێ ئیسفکا سەردکەڤن و ژوور دا بۆ گوندێ شێلازا دچن، ل وێرێ شەعبان غەفار و پێشمەرگێن خوە ل جاشا ددەن و هندەکا ژێ دکوژن. دەما جاشا دڤیا سەرکەڤنە سەر ئیسفکا و بچنە قەدشێ نجم الدين و یاسین و هەڤالێن خوە پێشمەرگە ل سەرێ چیایێ مەتینا هێرشێ دکەنێ و هەژمارەکا مەزن ژێ دکوژن.ئێدی جهێ چالاکیێن ڕێکخراوا وان دبیتە دەڤەرا بەرێ گارەی، لۆما زڤستانێ هەمیێ ل وێ دەڤەرێ دمینن.ل ساڵا ١٩٨١ رێخراوا وان هەڤپشك دگەل ڕێکخراوا شەهید سەعید سپینداری ل رەبیا کانیا تا بەرامبەری گوندێ مایێ ددەن، د وی شەڕی دا شەرێ بچەکێ سپی رووددەت، وێ رەبیێ دگرن و ١١ کلاشینکۆفان و هەژمارەکا مازن یا تەقەمەنی وەکو دەستکەفتی ڕادکەن، لێ مخابن پێشمەرگێ قەهرەمان شەعبان عومەر شەهید دبیت.هەر ل سالا ١٩٨١ د هاڤێژن رەبیا ئاستەنگ گابنێرکی، لێ مینەك ب شەهید شەعبان غەفار ڤە دپەقیت و دئەنجامدا بریندار دبیت.ل ساڵا ١٩٨٢ ب هەڤکاری دگەل ڕێکخراوا شەهید شەعبان عومەر یا کو بەرپرسێ وێ سەید نایف چەلکی، رەبیا سەرێ گامنێرکی دستینن، لێ مخابن پێشمەرگێ قەهرەمان محمد سادق چەلکی شەهید دبیت.نەجمەدین کێستەیی ل سالا ١٩٨٢ دبیتە ئەندامێ ڕێکخراوێ.ل پاییزا ساڵا ١٩٨٢ رەبیا شیخ سەینی ل سەرێ ئامێدیێ دگرن و ٩ کلاشینکۆف، ٢ ئاربیجی و دەزگایەکێ بێتەلێ و گەلەك تەقەمەنی وەکو دەستکەفت ڕادکەن.پشتی ڤان چالاکیا رەبیا کورێ مزگەفتا ل سەرێ گارەی دگرن.ل زڤستانا سالا ١٩٨٢ رەبیا سەرێ حەمێ دگرن.ل ٢٩/٣/١٩٨٣ نەجمەدین لگەل ڕێکخراوا خوە پشکداریێ د شەڕێ شەرمنێ دا دکەت ل دەڤەرا ئاکرێ لێ مخابن بەرپرسێ رێکخراوا وان شەعبان غەفار د وێ چالاکیێ دا شەهید دبیت.پاشی ل هاڤینا هەمان ساڵێ ڕێکخراوا شەهید ئەنوەر مایی یا کو شەهید شەعبان غەفار بەرپرسیاریا وێ دکر دبیتە دوو ڕێکخراو، ڕێکخراوەك ب ناڤێ شەهید شەعبان غەفار وشەهید حەمدی بەگ دبیتە بەرپرسێ ڕێکخراوێ و نەجمدین کێستەی ژی دبیتە جێگرێ وی. و ڕزگار کێستەیی ژی دبیتە کادرێ وێ ڕێکخراوێ.رێکخراوا شەهید ئەنوەر مایی ژی، شەهید ئەبابەکر ئیسفکی بەرپرسیاریا وێ وەردگریت و شەهید مراد قەدشی ژی دبیتە جێگرێ وی و شەهید خالد توفیق ژی دبیتە کادرێ رێکخراوێ.

دڤێ دیدارێ دا نەجمەدین کێستەیی دبێژیت کو شەهید شەعبان غەفار هەر دەم ل پێشیا پێشمەرگەی بوو، هەم کادرەکێ لەشکەری و هەم ژی کەسایەتی و کادرەکێ ئیداری یێ سەرکەفتی بوو.نەجمەدین کێستەیی ئێدی وەکو جێگرێ ڕێکخراوا شەهید شەعبان غەفار د گەل حەمدی بەگێ درێژیێ ب خەبات و چالاکیێن خوە یێن لەشکەری ددەت و هەر ل سالا ١٩٨٣ رەبیا کانی سێڤکێ ل هنداڤی قەدشێ بهەڤکاری د گەل ڕێکخراوا سەید نایف و ئەحمەد چەلکی دگرن. ل پاییزا ساڵا ١٩٨٤ بۆ جارا دووێ هێرشێ دکەنەڤە هەردوو رەبیێن کانی سێڤکێ و رەزێ عەرەبی لێ مخابن عەلی ابابکر ئیسفکی بەرپرسێ رێکخراوا شەهید ئەنوەر مایی شەهید دبیت.ل بهارا ساڵا 1984 دگەل نەجمەدین یوسفی، بەرپرسێ لقێ و سەید سالح بەرپرسێ لەشکەریێ لقێ گەڕەکا درێژ ل هەر پێنج لژنێن لقا دکەن و پاشی ب هەڤکاری لگەل لژنا دهۆک و شێخان هێرشێ دکەنە سێ رەبیێن مێرگا هەلەفیێ ل هنداڤی ئاشەوا و سەردەراڤی، لێ مخابن چەند مینەك ب پێشمەرگەی ڤە دپەقین و د ئەنجامدا ٤ پێشمەرگە شەهید دبن کو ئەو ژی هەر ئێك ل محەمەد تاهر سەلیم پیرۆ تروانشی، فەریق ئۆسمان تویلەری، سالح سەلیم ئاسهی و ئەحمەد بێدوهی بوون و ٩ یێن دی ژی بریندار دبن، ژ وان نەجمەدین دین کێستەیی کو ژ پێ خوە بریندار بوو.ل ٣١/١٠/١٩٨٤ پشکداریێ د چالاکیا سەرێ ئامێدیێ دا دکەت، د ئەنجامدا بارەگایێ سریەکێ دگەل سێ رەبیا دگرن، ٣٠ کلاشینکۆف، ئێک تۆپا ٨٢ملم هەژمارەکا ئاڕبیجی و هەژمارەکا مەزن یا تەقەمەنی وەکو دەستکەفت ڕادکەن، دوو سەربازان ژی ب دیلی دگرن، مخابن، هەر دوو پێشمەرگێن قەهرەمان تەحسین دوتازایی و ئەحمەد ئورمانی شەهید دبن.ل سالا ١٩٨٥ پشکداریی د گرتنا رەبیێت سەرێ بادوکێ دا دکەت.ل ساڵا ١٩٨٦ نەجمدین کێستەیی دبیتە بەرپرسێ رێکخراوا 11 ئادارێ.ل ٦/١٢/١٩٨٦ پشکداریێ د بۆسا دەشتا چەقەلادا دکەت، ١٦ کلاسینکۆفان دگەل ئێک ٦٠ملم، دوو یاربیجی، ئێک تیکتاریۆف، دەمانجەک هەژمارەکا مەزنا نارنجوك وتەقەمەنی ڕادکەن.نەجمدین کێستەیی ل ساڵا ١٩٨٦ دبیتە بەرپرسێ ڕێکخراوا بارەگایێ لژنا ناوچا ئامێدیێ و عەبدولخالق بابیری دبیتە کادرێ ڕێکخراوێ.ساڵا 1987 نەجمدین کێستەیی و دوو پێشمەرگە بۆسەکێ ل بەر جاشێن رەبیا سەرێ ئاسهێ ددانن و دوو جاشا دگەل دوو کلاشینکۆفان وەکو دەستکەفت ڕادکەن، و پشکداریێ د شەڕێن بەڕەڤانیێ ل گوندێن خشخاشا، گرکا و جادا کانیماسێ دا دکەت.پشکدارێ د داستانا فەوجا سۆتکێ، داستانا بامەڕنێ، داستانا بێبادێ، شەڕێ ئەرەدنا، داستانا ب ناڤودەنگا کانی ماسێ، پاشی پشکداریێ د داستانا مەزنا دێرەلووکێ دا دکەت.ل مها ٥/١٩٨٨ جارەکا دی پشکداریێ د ئازادکرنا بامەڕنێ دا دکەتەڤە.پشتی ئەنفالان هەتا سالا ١٩٩١ل کەمپا دیاربەکرێ دبیتە پەنابەر. پشتی سەرهەلدانا لگەل ئێکەمین گرۆپێ پێشمەرگەی ڤەدگەریتەڤە کوردستانێ. ل دەستپێکێ دچیتە لژنا ناوچا ئامێدیێ ل کانیماسێ.پشتی هێزێن ڕژێمێ ژ کوردستانێ دەرکەڤن دبیتە ئەندامێ لژنا بەرەیێ کوردستانی، بەرپرسێ پشکا لەشکەری، پاشی دبیتە بەرپرسێ لەشکەریێ لژنا ناوچا سێمێلێ. پاشی دبیتە فەرماندێ هێزا (١٧).ل سالا ١٩٩٤ پشتی ڕێکخستنا پێشمەرگەی، دبیتە جێگرێ فەرماندێ فەوجێ ل سەرەڕەش، پاشی دبیتە ئەندام سوپای، پشتی هینگێ دبیتە فەرماندێ فەوجا (٢٣) ل کانیماسێ، حەسەن عەبدوللا تروانشی دبیتە یاریدەدەرێ وی.ل ساڵا ١٩٩٥ پشتی پەکەکە ‌هێرشی کوردستانێ دکەت، نەجمەدین کێستەیی ژ مەلا ئومەر بۆ کانیماسێ تێتە ڤەگوهازتن، رێیا بێگۆڤا کانیماسێ ژ لایێ تاقما پەکەکێ ڤە تێتە گرتن، پشکداریێ د ڤەکرنا ڕێکێ دا دکەت و پاشی ل کانیماسی تێتە دورپێچکرن. هێزێن دۆرا وان تێنە ڤەکێشان و ئەو و هەڤالێن خوە بتنێ د کانیماسێ دا خوە رادگرن و پاشی لگەل خەلکێ خوەراگرێ گوندێ ئورە هەڤدگرن و دەڤەرێ ژ پ ک ک پاقژ دکەن لێ مخابن حەجی خالد ئورەی تێتە شەهیدکرن.نەجمەدین کێستەیی پشکداریێ د شەڕێ ئازادکرنا ئیراقێ دا دکەت و ب پلا عەقید دبیتە ئەندام سوپای ل زێرەڤانیێ، هەروەسا پشکداریێ د شەڕێ ل دژی تیرۆریستێن داعشدا ل تلکێف، دوغاتا، مەحمودیێ و بەنداڤا مۆسل، وانکێ و شەنگالێ دا دکەت.نەجمەدین کێستەیی پشکداریێ د شەڕێ دژی حەشا شەعبی ل وانکێ، فلێفلێ، چاڕیانا بەنداڤا مۆسل و تلسقوف ژی دا دکەت.نەجمەدین کێستەیی پشتی خەباتەکا درێژ یا تژی سەروەری و دوو جارا برینداری ل سالا ٢٠١٨ ب پلا (عەمید) دهێتە خانەنشینکرن، نوکە ژی ئەندامێ هیزا خەباتە ل ئامیدیێ.