نەجات کاکە ئەو کچا دهۆکێ یا هونەرمەند محەمەد شێخۆی ستران ب بەرخوەدانا وێ یا زیندانێ گۆتین

پشتی ڕێکەفتنا 11 ئادارا 1970 هاتیە ڕاگەهاندن، و هێشتا ل پۆلا پێنجێ سەرەتایی ئەو خوە دهاڤێتە ناڤ بزاڤێن هونەری و کوردایەتی و دگەل کۆڕالێ قوتابخانێ سروودا نەتەوایەتی (ئەی ڕەقیب) و ستران ب کوردستانێ و پارتی گوتینە.

پشتی ل سالا 1974 شەڕ ل ناڤبەرا رژێما ئیراقێ و شۆڕشا کوردستانێ دەستپێدکەتەڤە بابێ وێ دەخوازیت ئەو بچنە ناڤ شۆڕشێ، لێ دایکا وێ ڕێگریکریە، لەوما نەچار دبن مالا خۆ ببەن بەغدا، لێ کەلا کوردینیێ نەجات خانێ بەرنادەت، هەردەم هزر و بیرێن وێ شۆڕش و پێشمەرگە بوون. نەجات کاکە وەك پشتەڤانی بۆ پێشمەرگەی ل بەغدا رەتدکەت خارنێ بخۆت و د بێژیتە دایکا خۆ چەوا ئەز خوارنێ بخۆم و پێشمەرگە برسیبن.

ئەو د ژینگەهەکا بیانی دا ل بەغدا خواندنا ناڤنجی بدوماهی دئینیت، هەر چەندە وێ ئارەزۆیا خواندنا کولیژا پزیشکی هەبوویە، لێ مالا وێ حەز دکر ببیت مامۆستا.

هیڤی و ئۆمێدێن نەجاتێ ڤەگەریان بوو بۆ وێ دهۆکا دگەل مەزن بووی، لەوما د ڤیا ل خانا مامۆستایان ل دهۆکێ بهێت وەرگرتن، پشتی داخوازا وێ جی بجی دبیت جارەکا دگەل مالا خۆ ڤەدگەریت بۆ دهۆکێ و دەست ب خواندنا خۆ دکەت ل خانا مۆستایان ل دهۆکێ، نەجات خان قوتابیەکا گەلەك زیرەک بوو، لێ هەستێ کوردایەتیێ ل هەر تشتەکێ دی زاڵتر بوو ل سەر وێ، دسەر هندێ ڕا کۆ پێش وەخت دەزگەهێن ئەمنا ڕژێمێ هۆشداری دابوو قوتابیێن خانا مامۆستایان کو هەر کەسەکێ بکەڤیتە د ناڤ هەر ڕێکخستنەکا دی دا ژ بلی ( پارتا بەعس) چارەنڤیس وان دێ سێدارەدان بیت، لێ نەجات کاکە هەردەم یا ئامادەبوو گیانێ خوە د ڕیا دۆزا مللەتێ خوە دا بەخت بکەت، لەوما ل دەستپێکا ساڵا 1977 ب ڕێکا (هەڤال سەدیق ئامێدی) دکەڤیتە د ناڤ ڕێکخستنێن نهێنی یێن پارتی دیموکراتی کوردستان، ژبلی وێ و هەڤال سەدیق ئامێدی، نازەنین سامی جەمیل و کەمال نەعمان د ئێك شانەدا چاڵاکیێن خوە ئەنجامدەدەن، کو پێكهاتی بوون ژ بەڵاڤکرنا بەڵاڤۆکێن شۆڕشێ، پرۆپەگاندە، کۆمکرنا پیتاک وئابۆنان و هنارتنا پێزانینان بۆ شۆڕشێ. مخابن خەباتا نهێنیا وان گەلەك ڤەنەکێشا و تۆڕا ڕێکخستنا وان پشتی دوماهی کۆمبوونا خوە ل تاخێ شەهیدان ئەنجامدای بۆ ڕژێـمێ ئاشکرا دبیت و نەجات کاکە و هەڤالێ وێ کەمال نەعمان ل 23.5.1977 د هێنە گرتن.

نەجات خان وی دەمی پۆلا دووێ یا خانا مامۆستایان بوو، هێشتا دوو ئەزمۆن مابوون ئەنجامبدەت و ساڵا خاندنێ ب دوماهی بینیت.

ل دەستپێكی ڤەکۆلینەکا دەستپێکی ل ڕێڤەبەریا ئەمنا دهۆکێ و ئیستخباراتا دهۆکێ دگەل دهێتە کرن.

نەجات کاکە کچەكا زیرەک و ب خوە باوەر بوو، هەمی تاوانێن داینە پال رەتدکەت و داخوازێ دکەت ڕێ بدەنێ هەردوو ئەزمۆنێن خوە ئەنجام بدەت، ب هەر ئاوای دبەنە خانا مامۆستایان ژ بۆ ئەنجامدانا وان هەردوو ئەزمۆنێن مایین، لێ هێش ئەزمۆنێن خۆ ب دوماهی نە ئیناین ڕەشەکێن ئەمنێ تێن وێ ژ هۆڵێ دەرتێخن و سوواری ترومبێلەکا لەشکەری دکەن و ئێکسەر د بەنە لەشکەرهێزا قەعقاع ( قوات القعقاع) ل مۆسل.

هلا بلیلی قاسم

ل هێزا قەعقاع دبەنە دەف ئەفسەرێ ڤەکۆلینی، دەمێ بژۆر دکەڤیت ئەو ئەفسەر ئێکسەر دبێژیتی: هلا ب لیلی قاسم.

نەجات کاکە بەرسڤێ ددەت و دبێژیت: ێەو بۆ مب سەرفرازیە لێ ئەز نە لەیلا قاسمم، ئەز جێگرا وێمە. ئەفسەرێ زەبانی ژ ڤێ بەرسڤا وێ هار و دین دبیت.

دەستپێکێ جەنگەکێ دەروونی دگەل دکەن، دترسینن و فەلاقێ نیشا ددەت و دبێژنێ کو هەڤالێت وێ دانپێدانا ل سەر وێ کری، لێ ئەو هەمی وان گۆتنا ماندەل دکەت. پاشی زەبانیێن قەعقاعی هەڤالەکێ وێ دئینن کو گەلەکێ ب هۆڤاتی یێ هاتیە ئەشکەنجەدان و ژ ئەنجامێ ئەشکەنجا دژوار دانپێدانان ل سەر خوە نەجاتی کری.

نەجات خان دبێژیتێ: فلان کەس ما سۆزا مە ئەڤە بوو؟ ئەو بەرسڤددەت: ببوورە خوشکێ، ئەگەر ئەوا ب سەرێ من ئینای ب سەرێ تە ژی ئینابا دا تو ژی هەمی تشتان بێژی.

ناڤێ نەجات خانێ یێ نهێنی (گول) بوو و یێ هەڤالا وێ نازەنینێ (ستێر) بوو. ئەفسەرێ زەبانی ئەڤ پێزانینە هەمی گۆتنێ لێ د سەر ڤێ چەندێ ڕا ژی نەجات خانێ هەر تشت ڕەتکر.

رۆژا پاشتر جارەکا دی وان سواری تومبێلەکا دی یا لەشکەری دکەن و ڤەدگەڕینەڤە دهۆكێ. دهەمان ڕۆژدا نازەنینێ ژی دگرن و هەردووا پێکڤە دبەنەڤە مۆسل. ئەو 17 ڕۆژان ل وێرێ د زیندانێ ڤە دمینن، ئەو زیندان یا تژی بوو ژ ژن و زارۆکێن کوردا، خەبەرێ گرتنا نەجاتێ وەکی برووسکێ دناڤ خەلکی دا بەڵاڤببوو، گەهشتبوو د ناڤ زیندانێ دا ژی، ژنکەکا بامەڕنی دزیندانێ ڤە چیرۆکا گرتن و ئەشکەنجەدانا (کچا کاکە)ی بۆ نەجاتێ بخوە ڤەدگێڕا، بێی کو بزانیت ئەڤە نەجاتە، و دگۆتێ: دایێ ئەو ژی د ژیێ تە دایە، یاگرتی، پرچا وێ یا سفرکری، نێنوکێن وێ یێن هەلکێشاین، خودێ دزانیت دێ چ بسەرێ تە ژی ئینن. هندێ نەجات دبێژیتێ: خالەت نەجاتا کچا کاکەی ئەز بخوە مە، ژنک ژێ باوەر ناکەت. پاشی دوماهیێ باوەردکەت کو ئەڤە نەجاتە.

نەجات خان ژ وێ ژنکێ دپرسیت کا چ ژ بابێ وێ دزانیت، ئەو ژی دبێژیتێ ئەو کاکەیێ خەلکی هەمیا ژ بەر ڕویخۆشی و سوحبەتێن وی دڤیا دگەل وی سواربن، نوکە یێ بوویە مرۆڤەکێ دی، رۆندك ژ چاڤان زوها نابن، خەلك یێن دبێژنێ کچا تە یا هاتی سێدارەدان، دێ پارێ سێدارەدانێ ژی ژ تە ستینن و نابیت تازیێ ژی بۆ کچا خوە دانی، ڤی خەبەری کاریگەركا مەزن ل سەر نەجاتێ کر و دکەڤیتە د خەم و کۆڤانێن بابێ خوە دا، نەخاسمە ل وی دەمی کچەکا کورد بکەڤیتە دەستێن بەعسیان تە نەڤێت هەستێ بابێ ب چ ڕەنگ بیت.

من نەزانی مەلا مستەفا یێ د مالا من دا

د وان 17 ڕۆژێن نەجاتێ د زیندانا مۆسل یا مەزن دا دەربازکرین جارەکێ بۆ ئێك چارێک شیا دایك و بابێ خوە ببینیت، دەمێ بابێ وێ کچا خوە د وێ ڕەوشێ دا دبینیت، ڕۆندکێن وی دهێن خارێ و دبێژیتێ: بابۆ ئەڤە چ بوو تە کری؟ مەلا مستەفا نەشیا چ ل ڤێ رژێمێ بکەت، ما دێ تە چ پێچێبیت!!

نەجات لێ ڤەدگێڕیت و دبێژیتێ: باب ئەگەر ئەز نەکەم و تو نەکەی ما دێ مەلا مستەفا بتنێ چەوا شێت ڤی وەڵاتی رزگار کەت!!!

کاکە لێ ڤەدگێریت و دبێژیتێ: (کچا من: ئەڤە هندە ساڵە ئەزێ ل مەلا مستەفای دگەریێم، لێ من نەدزانی کو مەلا مستەفا یێ د مالا من دا) .

نەجات دبێژیت: ڤێ ئاخفتنا بابێ من هێز و مۆرالەکێ گەلەک مەزن دا من و من خوە وەکی چیایەکی مەزن و موکوم هەستکر ل هەمبەر ستەم و زۆرداریا زەبانیێن رژێما داگیرکەر.

بلا ب کراسێ زەر بهێمە سێدارەدان

د وان 17 رۆژێن نەجات و نازەنین د زیندانا مۆسل ڤە، هەردوو ژ خوە بێ هیڤی دبن کو جارەکێ بهێن بەردان، بەلکو د پشتڕاستن کو چارەنڤێسێ وان سێدارەدانە، پێنج دینار دگەل نەجاتێ هەبوون، ئەو ژی دبێژیتە نازەنینێ ئەز دێ ڤان پێنج دیناران دەمە ب کراسەکێ زەر و دێ کەمە بەرخوە، ئەگەر هاتمە سێدارەدان ژی دا ب کراسێ زەر بهێم سێدارەدان. ئەو ژی دبێژیتە پۆلیسەکی، جلکێن مە یێن قڕێژی بووین و مە چ دەستێن زێدە نینن، ڤێجا ئەگەر بشێی هەڕە پارچەکا پەڕوکەکێ زەر دگەل داڤ و دەرزیان بۆ من بکڕە و بینە دا بخوە بدرویم، ب هەر حال پۆلیس داخوازا وێ بجه تینت، لێ پێتڤی مقەسێ ژی دبیت، و برنا مقەسێ بۆ ناڤ زیندانێ قەدەغەیە، لێ نەجات داخوازێ ژ پۆلیسی دکەت کو ل هنداڤ سەرێ وێ ڕاوەستیت هەتا کراسێ خوە کەر دکەت و پاشی مقەسێ ببەتەڤە، بڤی ڕەنگی نەجات کراسێ زەر بۆ ڕۆژا سیدارەدانا خوە ئامادە دکەت و دکەتە بەرخۆ هەتا دهێتە ئازاد کرن ژی هەر بکراسێ زەر بوویە.

پشتی هینگێ نەجات و نازەنینێ ب ئیڤایەکا لەشکەری دهنێرنە هەولێرێ، بۆ دەمێ دوو رۆژان د هاڤێژنە د قوتابخانەکێ ڤە کو یا کریە زیندان و بسەدان ژن و زارۆکێن کوردان تێدا د زیندان کرینە. ل وێرێ ژنکەك ب زاراڤایێ سۆرانی ژوان دپرسیت: ئێوە لۆ گیراینە؟ ئەو ژی ژبەر کو سۆرانی نزانن و نەشێن بۆ وان شرۆڤەکەن، بەرسڤێ ددەن و دبێژن: ئێمە پێشمەرگەینە دایە گیان، ژنك ژی ژ کەیف خۆشیاندا بهیستنا ناڤێ پێشمەرگەی دا، دبێژیتە وان وەی بەقوربانتان بم و ب سەرێ وان ڤە ماچی دکەت.

مۆرالێ بەرخودان خۆڕاگریێ ل دەف نەجات و نازەنینێ هێشتا بلندتر لێ دهیت، نەخاسمە دەمێ هند قەدەر خێزان، ژن و زارۆکێن کوردان دبینن کو ل سەر خەبات و تێکۆشینا کەس و کارێن خوە هاتینە گرتن.

پشتی هینگێ جارەکا دی ب ترومبێلەکا ئیڤا دبەنە کەرکۆکێ، ل هەردوو شەڤێن دەستپێکێ دبەنە زیندانەکا گەلەك نەخوەش و یا پیس و کەڤزگرتی کو گیانەوەر ژی نەشیان تێدا بژین، پاشی دبەنە هەیئا تیایبەت یا کەرکووکێ (الهیئة التحقیقیە الخاصة).

وان دکەنە ژۆرەکا زیندانێ دا، کچەکا کورد یا گەنج، د بهارا بیستێ یا ژیێ خوە دایە، ناڤێ وێ (هاڤین) د وێ ژۆرێ ڤە دبینن، بابێ وێ مامۆستایێ زانکۆیێ یە ل مۆسکۆ (دبیت کومۆنیست بیت)، سەرا وی هاتیە گرتن. زەبانیێن بەعسیان سەرەدەریەکا گەلەك کرێت د گەل هاڤینێ دکرن، ئەو ژی گازندێن خوە بۆ نەجاتێ و نازەنینێ دکەت، نەجات خوە بۆ وێ کچا کورد دکەتە مەتال و هەمبەر وێ سەردەریا کرێت و وێ جەنگێ دەرۆنێ ڕادوەستیت و ب هاریکاریا ئەفسەرەکێ کورد خوە دگەهینیتە بەرپرسێ زیندانێ و گازندێن خوە و هەڤالێن خوە بۆ دبێژیت و پاشی سەرەدەری ژی دگەل وان باشتر لێ دهێت.

دەرگەهێ ژۆرا نەجات و هەڤالێن خوە تیڤە یێ بلندە، گەلەك بساناهی هایێ ژ لێدان و ئەشکەنجا ل دژی زەڵامێن کورد بکارتێت و شێوێ ڤەکۆلین و فێلبازیێن ڕەشەکێن ڕژێمێ هەیە، قیڕی و نالینێن وان، خوینا برینێن وان، دیمەنێن ڕۆژانە بوون.

نەجات کاکە ب چاڤێن خوە دبینیت و چ جاران ژ بیرناکەت، دەمێ ڕەشەکێن ڕژێمێ بزمار قوتایە د سەرێ ( نزار بامەڕنی) ڕا، ب ڤی ڕەنگی و د ناڤ ڤێ ترس و لەرزێ دا نەجاتێ مینا پێشمەرگەکێ دلێر هەمبەر پیلانێن دوژمنی ڕاوەستیا و رویبری هەمی گڤاشتن و قەبخواستنان دبیت و بێ ترس و لەرز وان هەمی گونەهێن ل سەر هاتیە گۆتن ماندەل دکەت هەتا 2.7.1977 کو د بیتە ڕۆژا دادگەهکرنا وێ و هەڤالێن وێ.

هەر ل ٢/٧ بۆ ١٢/٧/١٩٧٧ ڕۆژانە دبەنە ڤەکۆلینێ، ڕۆژا ١٢/٧ بەری بڕیارا دوماهیێ یا دادگەهێ دەربکەڤیت، نازەنین ژ هۆش دچیت و ب ئەردی دکەڤیت، نازەنین ژی کچەکا گەلەك زیرەك بوو، لێ گەلەکا ژ خوە شەرم بوو،دا کو نەجات مۆرالێ وێ بلند کەت، دەست ب تڕانا دگەل دکەت و دبێژتێ تە خوە بزداند، دێ ڕابە سەرخوە، بڕیارا نەجاتێ و نازەنینێ ژ دادگەهێ چاڤەرێدکر دەربکەڤیت، یان سێدارەدانە، یان حوکمێ هەتا هەتایێ (مؤبد) یان ژی بکێماتی چەندین ساڵ زیندان.

ل دەستپێکێ زەڵام ئینان و پرچا وان بشێوەیەکی گەلەک کرێت یێن تراشین، هندەکا حوکمێ سیدارەدانێ بۆ ڤەبڕی، هندەکێن دی ژی حوکمێ هەتا هەتای.

نەجات و نازەنین ژی چاڤەرێی حوکمێ خوە یێ سێدارێ یان ژی هەتا هەتا نە، لێ وان دیت ژ نشکەکێڤە بریارا وان ب ساڵەکێ لگەل راوەستاندنا بجی ئینانێ دەرکەت. ئەو د وێ باوەرێ دانە کو ژبەر نەبوونا زیندانەکا حوکمی یا تایبەت بۆ ژنێن سیاسی سزایێ وان هاتە سڤککرن. هۆسا ئەو ئینانە دهۆکێ ئازاد کرن، لێ بۆ دەمێ سالەکێ ل دهۆکێ ل مال دەستەسەرە نابیت ژ دهۆکێ دەرکەڤیت و دڤێت سپێدێ و ئێڤاری بچیتە ئەمنێ ئیمزاکەت کو یا ئامادەیە و ب چ جهاڤە نەچوویە.

نەجات خان ب ساڵان ل دهۆکێ مامۆستاییێ دکەت و ئەڤ ساڵە ژی خانەنشین دبیت. نازەنین ژی ل زاخۆ دژیت یا نەخۆشە دناڤ جهارا.