ل ساڵا 1983 د شه‌ڕه‌کی مه‌زن دا، ب برینداری دکه‌ڤیته ده‌ستێ دوژمنی
ڤێ چیرۆکا پڕی دراما و بالکێش بخوینه
سەنتەرێ کۆماتە یێ دەکۆمێنتکرنا دیرووکا شۆرشێ د چاڕچۆڤێ بزاڤ و چاڵاکیێن خوە دا، ل ڕۆژا 6/5/2022 ل گوندێ ئێسیا یێ سەر ب دەڤەرا باعەدرێ ڤە، دبیتە مێڤانێ پێشمەرگە و زیندانیێ سیاسی جەلال حەسەن ڕەشۆ ئێسیانی و دیداره‌کا درێژ دگەل ئەنجامددەت و دیرووکا خەبات و بەرخوه‌دانا وی تۆماردکەت و ژ ناڤچوونێ دپارێزیت.
جەلال حەسەن ڕەشۆ ل ساڵا 1963 ل گوندێ ئێسیا یێ سەر ب دەڤەرا باعەدرێ، قه‌زا شێخواند ھاتیە سەر دنیایێ و ھەر ل وێرێ خوانددنا خوە یا سەرەتایی بدوماھی ئینایە.
ل ساڵا 1974 پشتی شەر دووبارە دگەل ڕژێما عێراقێ دەستپێدکەتەڤە، گوندێ ئێسیا دبیتە دەڤەرەکا لەشکەری، مالباتا وان دگەل خەلکێ گوندی نەچار دبیت دچیتە گوندێ بەربوورێ، پاشی دچنە گوندێ خوڕزا و دکەڤنە بەر گەفێن چه‌کدارێن حزبا کومۆنیستا ئیراقێ.
ل ساڵا 1975 جاره‌کادی ڤەدگەڕنەڤە گوندێ خوە یێ کو ب ئێکجاری هاتبوو کاڤلکرن ژ لایێ ڕژێما ئیراقێ ڤه.
ڕژێما ڕەگەزپەرستا ئیراقێ ل ساڵا 1977 نه‌ته‌وا ئێزدی و کرستیانێن کوردستانێ ب دارێ زۆرێ دگھۆڕیت و وان وه‌ک عەرەب تۆماردکەت. ئه‌ڤ زۆرداریا به‌عسیا و په‌یدا بوونا ناڤێ شەھید مەحمود ئێزدی کاریگەریەکا مەزن ل سەر وی و ھەڤالێن وی چێدکەت و هه‌ستا وانا نه‌ته‌وایه‌تی دشارینیت، لەوما کاک جەلال ل ساڵا 1979 دگەل ھەژمارەکا گەنجێن گوندی ب ھاریکاریا پێشمەرگێ دێرین سلۆ خدر شانەکا ڕێکخستنا پارتی ب ناڤێ ( خەلیفان) ب سەڕپەرشتیا سالم ڕەشۆ ئاڤا دکەن، بەرپرسێ ڕێکخستنا دەڤەرێ یا نھێنی ژی میرزا کۆرۆ بۆزانی بوو.
ئه‌و د وی ده‌می دا گه‌له‌ک کار و چالاکیان ئه‌نجامدده‌ن و ئێک ژ چالاکیێن وان ئه‌و بوو کو ل ساڵا 1982 ھاریکاریێ د گەل فەرماندێ نەمر سلۆ خدر دکەن کو ل گوندێ ئێسیا ھەلگرێن چەکێ ڕژێمێ ژ چەک بکەت.
پاشی کاک جەلال ل ساڵا 1983 دبیتە پێشمەرگە دگەل ڕێکخراوا شه‌هید مه‌حمود ئێزدی کو میرزا کۆرۆ بۆزانی به‌رپرس و محەمەد خالد باڵەتەیی جێگرێ وی بوو. دروست 12 رۆژان پشتی وی په‌یوه‌ندی ب پێشمه‌رگه‌ی کری و ل 22/5/1983 پشتی ڕێکخراوا وان دوو چالاکیێن له‌شکه‌ری ل باعدرێ و شێخان ئه‌نجامدده‌ت، ئه‌و خوە بگەھیننه ڕکاڤا ل نێزیک گوندێ باڵەتە و ل وێرێ خوه هشاردده‌ن. ڕێکخراوا وان هینگێ ژ 63 پێشمه‌رگا پێکدهات. دده‌مه‌کی دا 6 هه‌لیکۆپته‌رێن له‌شکه‌ری دگه‌هنه سه‌ر سه‌رێ وان و هند ژ وان له‌شکه‌را به‌ردده‌نه دۆرێن و وان دۆرپێچ دکه‌ن و هند ژی وان ددنه به‌ر شێلکێن ڕه‌شاش و رۆکێتنا.
مخابن دڤی شه‌ڕی دا 8 پێشمه‌رگه شه‌هید دبن، کو ئێک ژ وان عوبه‌ید بامه‌رنی کادرێ سیاسیێ ڕێکخراوێ بوو، لگه‌ل 18 بریندارا، دوو پێشمه‌رگه ژی ب برینداری تێنه دیلکرن ژ ئالیێ له‌شکه‌رێ دوژمنی ڤه، کو ئێک ژ وان ته‌مه‌ر شه‌مدین خه‌تاری و یێ دی ژی کاک جه‌لال بوو.
پشتی ئێک ژ هه‌لیکۆپته‌را رۆکێته‌کێ دهاڤێژیته کاک جه‌لالی ئه‌و بگرانی ل پشت و سینگ و حەفکا خوە بریندار دبیت و ژبەر برینا حەفکا خوە، بێھنا وی تەنگ دبیت و بایێ ھەناسا وی د برینا پشتا وی دا دەردکەڤیت. ئه‌و دکه‌ڤیته دڕه‌وشه‌کێ دا کو نه ده‌نگێ وی ده‌ردکه‌ڤیت دا گازی هه‌ڤالێن خوه بکه‌ت و نه‌ژێ ده‌ستێ وی تڤه‌نگێ دگریت دا به‌ڕه‌ڤانیێ ژ خوه بکه‌ت. ئێدی ھێدی ھێدی وی ئاگەھ ژخوە نامینیت، لێ ئه‌و د وێ گه‌رمه‌گه‌رما شه‌ڕی دا بچاڤێن خوە دبینیت دەمێ شه‌هید عوبه‌یدێ کادرێ ڕێکخراوێ، به‌ری شه‌هید ببیت، ئه‌و کاغه‌ز و ده‌کۆمه‌نت و ناڤێن ڕێکخستیا دسۆژیت دا کو نه‌که‌ڤنه ده‌ستێ دوژمنی.
د وێ ڕه‌وشێ دا کو کاک جەلال بێهۆش بوویه، لێ نەفەسەکا لاواز یا مای، له‌شکه‌رێن دوژمنی به‌ره‌ڤ وی تێن و شێلکه‌کا گولله‌یان به‌ردده‌نه سه‌رێ وی. ئه‌و شێلکا گولله‌یان ب وی به‌ری دکه‌ڤیت یێ کو سه‌رێ وی پێڤه بوو و پرچا سه‌رێ وی د سۆژیت.
دوو له‌شکه‌ر دگه‌هنه سه‌ر سەرێ وی ودبێژنێ ڕابه، لێ نه دشێت ڕابیت و نه‌ژی ئاخفتنا وی ده‌ردکه‌ڤیت دا بێژیته وان ئه‌ز نه‌شێم ڕابم. چونکی خوینا برینا وان دگه‌وریا وی دا هشک ببوو و هه‌م نه‌فه‌سا وی و هه‌م ژی ده‌نگێ وی نه‌ده‌ردکه‌فت. له‌شکه‌ره‌ک ژ وان قۆنتاخا تڤه‌نگێ ل گه‌وریا ویا بریندار دده‌ت و لنگێ وی دگرن و دخڕینن و سەرێ وی ب بەرەکی دکەڤیت و خوینا کو دگه‌وریا وی دا خه‌تمی دەردکەڤیت و پیچەک بێھنا وی سەردکەڤیت و دبێژیته وی له‌شکه‌ری گولله‌یه‌کێ ل من بده من ته‌مام بکه. پشتێ ھینگێ دەستێن وی ب پشتڤە گرێددەن و ڕادکه‌ن دهاڤێژنه د ھەلیکوپترێ دا.
ئه‌و ب وان برینێن گرانڤه وی دبه‌نه شێخان و پاشی دبه‌نه ئه‌منا مۆسل و ل وێرێ ب وان برینان ڤه وی گه‌له‌ک ئه‌شکه‌نجه و ئازار دده‌ن. ئه‌و یێ برسیە و ب وان برینێن گران ڤه د خوینا خوه دگه‌ڤزیت. پاشی ژ وێرێ دبەنە ئیستخباراتا فرقا زاخۆ. ده‌ما وی ل فرقا زاخۆ دهاڤێژنه د زیندانێ ڤە، ئه‌و دبینیت کو 11 پێشمه‌رگێن دی ژی د وێ زیندانێ ڤه‌نه، ژوان ھەڤالێ وی یێ پێشمەرگە تەمەر، ھەروەسا پێشمه‌رگێ ڕێکخراوا وان فەتەح شەمۆ، کو ل وی شه‌ڕی ڕزگارببوو لێ ل بۆسه‌یه‌کا دی هاتبوو دیلکرن. هه‌روه‌سا محەمەد عەلی زاویتەیی کو ئەو ژی ب برینداری ل ره‌خێ باکورمان ھاتبوو دیل کرن، دیسان شەریف رەمەزان کو ئه‌و ژی ب برینداری گرتبوو و برینا زکێ وی هه‌میا ڤه‌کری بوو، و لگه‌ل ھندەکێن دی ژی ل وێرێ هه‌بوون.
ل فرقا زاخۆ ژی ئه‌و بهۆڤانه تێته ئه‌شکه‌نجه‌دان و نه‌قیب حه‌سه‌نێ ئیستخباراتا فرقێ کاره‌بێ ل برینێن وی دده‌ت و رۆژانه ئه‌و و هه‌ڤالێن خوه گه‌له‌ک بدژواری تێنه ئه‌شکه‌نجه‌دان.
وی ده‌می هنده‌ک دیلێن گرنگێن ڕژێمێ دده‌ستێ شۆڕشێ دا بوون وه‌کی د. عدنان عزاویێ هه‌ڤالێ سه‌دامی، له‌وما شۆڕشێ بزاڤ کرن کو وان و ڤان پێشمه‌رگا پێکبگوهڕن، لێ دیاربوو ڕژێما به‌عس نه‌دڤیا چ زیندانیێن کورد به‌رده‌ت، تنێ دڤیا فێله‌کێ بکه‌ت و هه‌ڤالێن خوه رزگاربکه‌ت، له‌وما ڤێ بزاڤێ ژی سه‌رنه‌گرت.
پاشی وان 9 که‌سا پێکڤه ژ فرقا زاخۆ دبه‌نه ئیستخباراتا به‌غدا هۆبا پێنج و ل وێرێ وان لگه‌ل 7 کەسێن دی پێکڤە دھاڤێژن د ژورەکا 2جار2مه‌تر. بۆ ده‌مێ سێ مه‌هان وان ل وێرێ گه‌له‌ک برسی دکه‌ن و ئه‌شکه‌نجه دده‌ن و پاشی ل مه‌ها 7/1984 وان ڕەوانەی دادگەھا کارتۆنیا بناڤێ شۆڕشێ دکەن و حوکمێ ھەتا ھەتایێ بۆ کاک جەلال و کاک تەمەر تێتە ڤەبڕین.
پشتی وان دبه‌نه زیندانا ئه‌بو غرێب ئه‌و ل وێرێ هه‌می هه‌ڤالێن خوه دبینن، ژبلی محەمەد عەلی زاویتەیێ و شەریف رەمەزان کو ھاتبوونه سێدارەدان.
د وی ده‌می دا ل ساڵا 1982 و پاشی ژی ل ساڵا 1988 دوو لێبوورینێن گشتی ده‌ردکه‌ڤن بۆ زیندانیێن سیاسی، لێ ئه‌و کاک جه‌لال و هه‌ڤالێ وی ته‌مه‌ر ئازاد ناکه‌ن ب وێ به‌هانه‌یێ کو ل ساڵا 1977 نه‌ته‌وا وانا هاتیه گوهڕین و یێن بووینه عه‌ره‌ب و ئه‌ڤ لێبوورینه بۆ کوردانه. دیسان چه‌ند جاره‌کا لێبوورین بۆ عه‌ره‌با ژی ده‌ردکه‌فتن، لێ دیسان ئه‌و ئازاد نه‌دکرن و دگۆته وان هوون کوردن.
پاشی ئه‌و تێنه ڤەگوھازتن بۆ زیندانا بادۆشێ ل مۆسل و ل وێرێ چه‌ند جارا ھەوڵا ڕەڤێنێ ددەن، لێ ئه‌و سه‌رناکه‌ڤن. ھەتا سەرھەلدانێ ل وێرێ دمینن. لێ ل ساڵا 1991 جارەکا دی وان دبەنەڤە بەغدا و ل وێرێ دهاڤێژنه ناڤ زیندانا دز و جەردا و دەرمانکێش خرابکاران. ڕەوشا وان ل وێرێ گەلەک خراب دبیت.
ل 22/7/1995 لێبوورینەکا دیا گشتی ژ لایێ ڕژێمێ دەردکەڤیت، لێ دیسا وان هه‌ردووا ئازاد نه‌که‌ن. پشتی ڤێ لێبوورینێ رژێما به‌عس داخویانیه‌کێ دده‌ت کو ل ئیراقێ چ زیندانیێن سیاسی نه‌ماینه. وەزیرا دەرڤە یا ئەمریکا یا وی ده‌می مادلین ئولبرایێت داخویانیه‌کێ دده‌ت و دبێژیت: ئه‌م دێ شانده‌کێ هنێرینه زیندانێن ئیراقێ دابزانین کانێ ئیراق ڕاست دبژێت یان ژی هێشتا زیندانیێن سیاسی ماینه دزیندانێن وان دا.
پشتی ڤێ داخویانیێ ڕژێما عێراقێ نەچار دبیت کو جەلال و هه‌ڤالێ وی ته‌مه‌ری پشتی (12) ساڵێن زیندانێ و ل 7/8/1995 ئازاد بکەت.
پاشی ل ساڵا 1998 ئه‌و وه‌ک په‌نابه‌ر دچیته وه‌ڵاتێ نوروێژ و هه‌تا نوها ب مال و زارۆک ڤه ل وێرێ دژیت، لێ هێشتا ب ده‌هان ساچمێن رۆکێتا به‌عسیا د لاشێ وی دانه.
